Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 24, 14 Iune 1923 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

AOAO NO NA MANO PEPA

MON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA

ME NA NUHOU O KA MANAWA

 

Nupepa Kuokoa Honolulu, T.H. Poaha, Iune 14, 1923.

 

O MAUI NO KA OI.

 

Ma ka huakai aku nei a na lala o ka Ahahui Kamehameha no Maui, i hoike okoa mai ai na keiki o ka moku o Kama, a mau lala hoi o ka Ahahui Kahekili, ahahui lala o Kamehamameha i ko lakou hiipoi i kela moto kaulana, o Maui no ka Oi, ina o na hookipa I paneeia mai imua o na malahini, me ka puuwai lahalaha, ka mea nana I hoopa mai i ka puuwai o na Kamehameha ame na malahini, i komo aku  iloko o na hauoli ana, mamuli o ka lokomaikai i paneeia mai imua o lakou.

O ka hoailona hikimua o na hana hookipa a na lala o ka Ahahui Kahekili, i ka hehi ana aku o na malahini kaahele i ka aekai o Kahului; ka mea hoi nana i hookahaha mai i ko lakou manao, o ia no ke kauia ana o kekahi mau huaolelo moakaka maluna o na kaa otomobile apau, e hoakaka ana: “Nou e Kamehameha”, a o ka lua o na hoailona nana i hoopa mai i na uhane o na kamahele, o ia no na huaolelo i kauia ma ka puka o na home, e i ana: “E kipa e Kamehameha!”

Aole he mau huaolelo i oi aku ke kupono elike ae la me kela, a na keiki o Kahekili i lawe mai ai, a kau ae maluna o na kaa otomobile ame na home lehulehu; ma o kela mau huaolelo la, i hoike okoa mai ai na keiki o Maui, i ka wehe hamama  ia o na mea apau, no ka pono ame ka hauoli o na malahini makaikai; he hoike maopopo loa, no ka lahalaha o ko lakou mau puuwai, me ka makee  no ka pono wale no o na malahini.

O na hookipa ana i paneeia mai imua o na lala o ka Ahahui Kamehameha, ma ke ano nui ke olelo ae, aole ia ma ke ano hoomaauea, aka ma ke ano kanaka makua, me ke kui’o, e hoike okoa mai ana, ma o na mea i hoomakaukauia no na malihini, aia na manao lokahi  iloko o ka Ahahui Kahekili, aole wale e hookipa aku i ko lakou mau hoahanau o ka ahahui hoo-kahi, ame na malihini apau mai Honolulu aku nei, me ka puuwai hamama o ke ano Hawaii oiaio; aka no ka Pulama ana i kela moto kaulana a na keiki apau o Maui e haaheo nei :”O Maui no ka Oi”, e lilo ai ia mau hana hookipa ma ko lakou aoao i kiahoomanao poina ole iloko o ka noonoo o na mali-hini.

O na mea apau a oukou e na lala o ka Ahahui Kahekili i hana mai ai, no ka pono ame ka hauoli o na lala o ka Ahahui Kamehameha ame na malihini e ae, i lilo he mau malihini hanohano na oukou, iloko o na hora kakaikahi, a lakou i hoohala ai ma ka moku o Kama, ua lilo ia, i kiahoomanao no oukou, a i kumu alakai hoi, na kekahi mau ahahui lala e ae o ka Ahahui Kamehameha e ukali aku ai, ma na manawa elike me keia e hoea mai ana keia mua aku.

Ua ai na lala o ka Ahahui Kamehameha i ko oukou loko-maikai e na keiki o k@a Kahekili a lawa i na meaai i hoomakaukauia, aole wale no ma ka ahaaina luau i malamaia, aka ma na home, i hookipaia aku ai na mlihini; a ua inu pu me ka hauoli ia lokomaikai hookahi, a me na puuwai i piha me na manao mahalo me na hoomaikai he nui, i huli hoi mai ai lakou no keia kulanakauhale, iloko o na hoomanao poina ole, no ka oukou mau hana kilakila pookela, o ka hookipa hoahanau oiaio loa, mailoko lilo mai o ko oukou mau puuwai.

Ma ka aoao o ke Kuokoa nei, ke haaheo nei ia, no na hoike oiaio loa, o na hookipa kui’o a oukou e ka Ahahui Kahekili, i Pulama aku ai i ko oukou mau hoahanau o ka ahahui hookahi, a ke manaoio nei keia pepa, e hoomauia aku ia hana kilakila a oukou, ma keia mua aku, ma na manawa e ili aku ai ke ko’iko’i, o ka hookipa hou ana i ko oukou mau hoahanau; a e lilo pu hoi ka oukou mau hana hookipa, i kumu hoohalike na na ahahui lala e ae o ka Ahahui Kamehameha, ke hoea mai i ko lakou manawa e kaa ai, i mau kamaaina, no ka hookipa ana i ka Ahahui Kamehameha i kekahi wa e hiki mai ana.

He mea oiaio, ua nui na hooikaika ana e holopono kela mau hana hookipa, ua lilo nae na hana nui, i mea liilii i ka manao lokahi; o keia iho la no ka pohaku paepae, nana e hooholomua i na hana apau, ina ma na mea pili ahahui, a mau hana e ae paha; me kela manao lokahi no auanei, ua hiki ia kakou ke olelo ae, e hoea mai ana he la ma keia mua aku, e ku ai ka Ahahui Kamehameha maluna o kona kahua onipaa, a e noho ai hoi maloko o kona home ponoi.

 

HE MANAOLANA NO KA POE HOOKUONOONO

 

Ua ku mai nei ka Lunanui John Hind, o ka mahiko o Hawi, Kohala imua, a hoike ae i kona manao kokua i ka poe hookuonoono, ma ka hana ana he aelike me ka poe kanu ko, e haawai ana i kanahiku pakeneka o na kopaa e wiliia ana ia lakou, a i kanakolu pakeneka i ka mahiko.

He nuhou hoohauoli keia i ka poe he mau home hookuonoono ko lakou ma na aina kanu ko: a ina penei iho la na mahiko e ae, e hoike mai ai i ko lakou mau kokua i ka poe hookuonoono, alaila aia he manaolana nui, no ka hooikaika maoli o na Hawaii, i ka mahi ana i ko lakou mau i ke ko, ma keia mu aku.

O ka pilikia nui i hoomaopopoia, iloko o na makahiki lehulehu ae nei i hala, aole i loaa aku i na mahiko, kela manao makee, e haawi aku i na kokua ame na hana hoohoihoi apau i na kanaka Hawaii, i wahi no lakou e hoomau ai i ka hana kanu ko; aka ua nana wale no kela mau mahiko i ko lakou mau pomaikai iho, me ka noonoo ole aku no ka hopena e kau aku ana maluna o ka poe hookuonoono.

Ma ka moolelo o na kanaka Hawaii, mai kinohi loa mai, o lakou kekahi poe hooikaika me ka makaala ma kela oihana, ke haawiia aku na kumu hoohoihoi apau ia lakou; aka ina he hana kapakahi kekahi e lawelaweia ana, o na Hawaii kekahi poe hoopauha, no ko lakou makemake ole, e lilo ko lakou luhi, i mea poho wale.

Ke waiho mai nei na aina hookuonoono o kekahi poe Hawaii, me ke kanu ole ia i ke ko, no ke kumu, aole na mahiko i lilo i mau mea kokua aku ia lakou; o na aelike i hanaia o ka wa ae nei i hala, ma kekahi mau kahiko me ka poe hookuoanoono he mau aelike ia, e loaa ole ai na pomaikai i ka poe kanu ko; ua ahona ka waiho wale ana i ka aina, mamua o ke kanu ana i ke ko, no ka mea e noho mau ana ka poe hookuonoono iloko o ka aie, me ke kaa o na pomaikai, i na mahiko.

Aole he kumu nui i holopono ole ai ka hana hookuonoono ma Hawaii nei, iloko o na makahiki ae nei i hala, o ka haawi ole ia o kekahi pakeneka kiekie o ka mahele kopaa i ka poe hookuonoono, a uuku na pakeneka ma ka aoao o na mahiko; aka me ke ana pakeneka kiekie o kanahiku ma ka aoao o ka poe kanu ko, a i kanakolu ma ka aoao o ka mahiko, aia he manaolana nui, no ka loaa he pomaikai i na Hawaii, e hoomahu’i ana ma kela hana; ke ole nae, e hoohemahema ka mahiko, i ka wili ana aku i ke ko a ka poe hookuonoono, a hala ka wa kupono.

Ua ike ko Waiakea poe hookuonoono i ka pilikia o ka hana kanu ko i keia manawa, pela me ka poe hookuonoono o na wahi e ae; e hoopauia ana nae keia pilikia iwaena o lakou, ina e ukali mai ana na hui mahiko e ae, ma ke alahele a ka Lunanui John Hind o Hawi., Kohala, Hawaii, i hana aku ai, i na Hawaii malaila; me kela hoailona maopopo loa o na pomaikai, e konoia mai auanei na Hawaii, he mau aina kanu ko ko lakou, e komo kino, me ka hooikaika ana i ka hana kanu ko, ma ia ano auanei, e lilo ai lakou, aole wale no i poe ohi i na pomaikai, aka e lilo pu ana lakou, i poe hoopulapula ia lakou iho, me ka hoolaupa’i ana i ka aina.

 

KA AHAHUI PIONEER

 

            Ma ka Poalua aku la i hala, ka la 12 o keia mahina, i piha ai na makahiki he kanakolu-kumamakolu o ke ku ana o ka Ahahui Kukulu Hale Pioneer me Hoaie Dala, mai kona kulana nee maile mai, ahiki i kona lilo ana i ahahui onipaa, me kona waihona, i hiki aku i ka hookah hapaha miliona dala, me kona mau lalal hoi, i hiki aku i ka elima haneri.

            He ahahui keia i kukuluia no ka hana hoahu dala, e kokua ana i kona mau ponoi iho ma ka hoaie ana i ke dala, no ke kuai ana i aina, a kukulu i hale maluna iho ke makemakeia; a ma ke ano nui ke olelo ae, o keia kekahi o na hui, nana i hoolako aku i kekahi mahele nui o na Hawaii me na home ponoi no lakou e noho nei i keia la,

            O na kanaka Hawaii, ka hapanui e noho nei he mau lala no keia hui, me ka lilo pu no nae o kekahi poe ko’iko’i a kuonoom manawa, e kaa ai ka hapanui o na lunanui, na lakou e lawelawe i na hana o keia ahahui, i na Hawaii kupono.

            Elike no me na hui hoahu a hoopukapuka dala e ku nei o kakou, ka loaa o ka uku pakeneka puka o na dala i hoahuia i kela ame keia makahiki, pela no keia hui; o ka mea wale no i oi aku ai keia hui, ua hiki ke loaa ke dala i kona mau lalo iho, ma ke ano aie, no ke kukulu ana i mau home no lakou; aole pela na hui e ae, koe wale no kekahi mau hui hou o ke kukuluia ana ae nei e na Kepani amen a Pukiki.

            No ka pono o na Hawaii, e noho mai nei maloko o na hale hoolimalima, me ka uku ana i na uku hoolimalima nunui i kela ame keia mahina, aole he hui kupono e ae no lakou e komo ai, o keia hui wale no; ma ka lawe ana i kekahi mau mahele iloko o ka hui, e uku ana i hookahi dala o ka mahele i kela ame keia mahina, e loaa ana i kekahi mea ke kuleana e aie ai i kekahi huina dala i makemakeia, elike me ka nui o kona mau mahele; me ia mau dala auanei e loaa mai ana, e hiki ai ke kuai aku i aina, a ke kukulu paha i home.

            O kakou o na Hawaii ke kiekie loa, ma ka hoahu ana i na dala iloko o ke Kalapu Karisimaka, ma ka Banako o Bihopa ma; ua loaa maoli i kekahi poe o kakou he mau haneri dala mahuahua ma ka pau ana o ka makahiki, eia nae, me ia nui o ke dala, ua hooliloia aku iloko o ka manawa pokole loa, me ka hikiwawe loa kekahi mau mea, i hiki ole ke ku mai i panihakahaka ma kahi o kela mau dala, i lhooliloia aku.

He kahikahi loa na Hawaii, i wehe kaokoa ae i kekahi moohelu hoahu no lakou iho, main a dala Karisimaka mai, o ka pomaikai ma ka hoahu ana iloko o ke Kalapu Karisimaka, no ka loaa ana no ia o kekahi huina dala maopopo, i ka pau ana o ka makahiki, alaila hoolilo aku me ka hikiwawe no kekahi mau mea maopopo ole.

Ua hiki ole i ke kanaka ke kaohi mai i kona mau makemake, i ka wwa e ike ai i ked ala, aka no ka hui Kukulu Hale Pioneer me Hoaie Dala, ua hoike maopopo ia kana, o ia ke kukulu ana i home; aole i kauka’iia a nui ked ala a kekahi mea i hoahu ai loko o kela hui, alaila hiki iaia, ke aie i ked ala; aka ua hiki i na manawa apau e makemakeia ana; a o ka oi loa aku ma ka lilo ana i mea kuleana iloko o keia hui, e ohi mau ana no ka lala i ka puka o kana mau dala apau e uku ai i kona mau mahele, a i na dala paha ana i aie ai.

Ma ka aoao o keia pepa, ke hoeueu nei ia i na kanaka Hawaii, e komo i maul ala no keia hui, ina ia no ka manao wale no, e ohi mai i kekahi mau pomaikai, ma o na dala puka la e loaa mai ana i kela ame keia makahiki; a oi loa aku hoi ka pono, ina aia ka makemake kukulu hale iloko o lakou, e hoopauia auanei ko lakou noho ana iloko o na hale hoolimalima, a ma kahi o ko lakou uku ana i na uku hoolimalima kiekie, i na ona no lakou na hale hoolimalima, e holo pololei ana ia mau dala, ma ka uku ana i na lilo o ko lakou mau home ponoi, e olelo iho ai lakou i kekahi la, no lakou ia mau home, a he nohona kuokoa, ko lakou, no lakou iho.

 

E HAAWIIA NA MAHALO ANA.

 

            Ua hala aku la ka la o ka Na’i Aupuni Kamehameha, me na hana hoohiwahiwa apau i hoomakaukauia; ua waiho iho naeia mahpoe nei, i kekahi kiahoomanao, na ka lehulehu e poina ole ai, ma o na hana hoikeike ku i ka nani, i malamaia e na Hawaii maloko ae nei o ke awa.

            O na hana hoikeike hookahakaha ma ka po o ka Poakahi nei, ua hoike mai ia, i ka nui o na hana i hoomakaukauia me ka hoomanawanui, e na ahahui like ole, a maluna o ka poe na lakou i hana a hoolilo, i kela mau hoikeike, i mea ku i ka nani me ke kilakila, na mahalo amen a hoomaikai ana e pono ai.

 

            Eia na hoailona maopopo loa, no ka holomua  o na Hawaii kakaikahi e noho mai la ma na aina hoopulapula ma Kalamaula, Molokai, ke hoea mai nei no keia kulanakauhale.  Ua ai na hoa oloko o ka ahaolelo lahui i ka ipu momona i kanuia e kela mau Hawaii, ua hoea mai na ipu i Honolulu nei, me kekahi mau meaulu e ae; e pau anei na manao hoomaloka me hoopohala o ka poe hoonaikola?  O ke a’o i na Hawaii i loaa ole ia lakou na aina hoopulapula i keia manawa, o ia no ka hoomakaukau ana no lakou iho, e malama i ked ala, ma kea no hoomakaulii, a hoea mai i ka wa pono, alaila e hooikaika e loaa he aina hoopulapula, ke weheia aku he mau aina hou aku e na Komisina Home Hawaii.

 

            Ke paila ne ka ipuhao kalaiaina iloko o keia mau la, he mau mahina helu wale no koe, alaila hoea mai i ka wai koho baloka, no na luna oihana o na kalana lehulehu o kaou. E wae i na kanaka i hiki ke hilinaiia no ko lakou kulana hookupono, a make i ka pololei, o lilo auanei ke koho ana i ka poe kupono ole, i mea e mihi ai mahope aku!

 

            Ina elike me ko ka Lunahoomalu David Trask, o ke komisina maikai ano, ke kulana o na luna na lakou e hooko nei i ke kanawai, he mea maopopo loa, e hoemiia mai ana na hana hakihaki kanawai, ma keia kulanakauhale, a e wiwo ana hoi ka poe hana karaima, aole elike keia Manawa ka loaa ole o ia mea he maka’u iwaena o kekahi poe e lawelawe mai nei i na hana ku-e kanawai.

 

            Ina eai o Moses Sam Kahookaamoku ma keia kulanakauhale e noho nei, ua makemakeia oia e hoi koke aku e ike i kona makuakane, John Mahuna Kahookaamoku o Keao, Kukaiau, Hamakua, Hawaii e waiho mai la i ka ma’i nawaliwali.

 

            Ma ka mokuahi Haleakala, o keia Poakahi ae, e haalele iho ai ka Lunanui Mr. Charles S. Crane me na keiki kuai nupepa, no ka luapele o Kilauea amen a wahi pana e ae o ka mokupuni o Hawaii.

 

Nuhou Kuloko

 

            Ma keia Poalima e hoomaha ai na kula aupuni apuni keia Teritore, no keia kau hoomaha nui o na kula.

 

            O keia ka la hoomanao no ka hae Amerika, ua makemake na mea apau e kau i ko lakou mau hae maluna o na pahuhae i keia la.

 

            Eia no ka Meia Wilson, ken oho hamau mai nei, no kana mea e hana mai ana no ka palapala hoopii i waihoia aku imua oia, e hoopau mai i ka noho ana o na Komisina woods ame O’connor, i maul ala no ke Komisina Makai.

 

            Eia o Mr. John Kekuewa o ku hui mokuahi holo pili aina, ke liuliu hoomakaukau mai nei, eholo moho no ke kulaua lunakiai, ma keia kau koho wae moho iho o na luna oihana o ke Kulanakauhale A Kalana o Honolulu nei, iloko o ka mahina o Okatoba e hiki mai ana.

 

            Ma ka hora ewalu o ka po p keia Poaono iho, e holo hou aku ai he huakai o ka poe makaikai no ka Mokupuni Kaili La, a ku hou mai no Honolulu nei ma ke kakahiaka o ka Poakahi o keia pule ae.  He kanakolu dala ka ukumoku, no keia hiakai makaikai, me ka ukuia o na hoolilo apau.

 

            Mahope iho o ka ae okoa ana ae no kona pili i ka hewa aihue i na kaukani dala he umi-kumamalima, o ka Banako Hawaii, i paa ai o Robert Askew i ka hopuia, ma ka Poalua iho nei, eia nae ua hookuu hou ia no oia, mamuli o ka waiho ana ae i kekahi bona, o elima kaukani dala.

 

            Ma ka halawai a ke komite makaala, o na ahahui o na wahine, i malama ae ai ma kaupoku o ka Hokele Iana, ma ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, i hoakaka ae ai ka Lunakiai Eben P. Low, i kona manao hoohalahala no ka hooko pono e o ka oihana makai i na hana apau i pili aku i kela keena.

 

            No ke komo o ka liu iloko o ka waapa ana i manao ai, malaila oia e holo ai a hoea i ka aina Hemolele, i lawe aku ai o Ira C. Sparcks, kela haole o ka holo mahuka ana mai iloko o kekahi pahu ukana a hooleleia ma Honolulu nei, i ua waapa nei, a hoopiholo i ka moana me ke puhi ana i kea hi, ma ke ahiahi o ka Poakahi aku la i hala.

 

            He Kanaiwa-kumamaha ka nui o na ma’i mauka ae nei o Kalihi, i laweia no ke kahu ma’i ma Kalaupapa, Molokai, ma ka pule aku nei i hala, a ma ka hoakaka a na luna oihana o ka papa ola, na kela poe ma’i maoli no ka makemake e hoihoi ia lakou no Molokai, no ka manao he oi ae ko lakou noho ana malaila.

 

            E Malamaia ae ana he hoikeike tabalo me hulahula maloko o ka Phoenix Hall, e ka Young Hawaiian Dramatic Club, o ka Hoomana Kakolika, ma ka hora ehiku me ka hapa o keia po Poaono iho, Iune 16, 1923.  O na pomaikai apau e loaa ana ma kela huna, no ka pono no ia o ka elalesia.  E loaa no na tikiki ma ka lima o nai komite, a ma ka puka komo, ma kela po.

 

KE KUMU O KA HOOPAUIA

ANA MAI KA MAKAI MAI.

 

            No ke kumu o ka hoopauia ana o ka Makai Horace Mahaulu o Wahiawa mai ka oihana hoomalu ae i noi ae ai ka lunahoomalu o ke Komisina o ka hana kivila Trask i ka Makai Nui Charles H. Rose no kekahi hoakaka, ma ka Charles H. Rose pane i maopopo ai ke kumu o ko Mahaulu pau ana, oia hoi, o na dala bela i ohiia ai e Mahaulu wa pokole mamuli o kana lawelawe apa.  Ua hole ae ka Makai Nui Rose i ka oiaio o na mea i hauwawaia no ka hopu ana o Mahaulu i kekahi puulu o ka poe piliwaiwai i hoopauia ai o Mahaulu.

 

            MEXICO CITY, June 8.-Ua papaia mai e na alakai o ka hui uniona kalepa Rukini na hui uniona kuloko aole e kipaku i kekahi lala mamuli o ka pili hoomana, a e kauoha mai ana o ka hana hoolaha i ka hana ku-e hoomana i hoohanaia e na hui uniona e hoemiia main a hana hoopilikia aku e lilo ai na laia i mau enemi.  Ke emi loa aku nein a hana ku-e hoomana ma kela ame keia wahi.

 

HALE O NA ALII O HAWAII.

 

(Ahahui Poo.)

E malamaia ana ka halawai kumau o ka (Ahahui Poo) o ka Hale o na Alii o Hawaii, ma ka Phoenix Hall, i keia Sabati iho, Iune 17, 1923, ma ka hora 2 p.m.

Ma ke kauoha a ka Iku Hai:

W. J. COELHO,

6560-Iune 14   Iku Kau.

 

Nuhou Kuwaho

 

            TOKIO, Iapana, Iune 8.-O na haunaele ku-e i na Kepani maloko o Changsham, Kina, ua lilo ia i hana e koi aku ai i na Kepani e huli aku i puuhonua no lakou e palekana ai iluna o na mokuahi, oia ka lono i hoikeia mai ianei i keia la.

 

            PEKINA, Iune 8- He palapala ka i hoounaia aku e ke aupuni o Kina i keia la i Iapana e kauoha ana e mihi mai a e uku pu mai i nap oho no ka hoopoiuo ana o na ohana o na Pake i make ma ka haunaele i ala ae ai ma Chnagaha ma ka la 2 o Iune.  E kauoha pu ana maloko o ia palapala ke kau ana aku i ka hoopa’i maluna o ke kenerala Kepani amen a koa marina i hooleleia ai iuka o ka aina ma Changsha, a o na moku lawepu e hookaawale ia mai na kai aku o Kina, me kekahi olelo hoopaa aole e ala hou mai kekahi haunaele eliko me ia ma nei mua aku.

 

            WAKINEKONA, Iune 8- Ma ka la apopo e holo aku ai ka Peresidena Harding me Mrs. Harding i Delewea, kahi o laua e lilo aku ai he mau malihini kiekie na Senatoa Ball ame kona ohana, a mahope aku e holo ai no Millford, kahi o ka Peresidena e hookomoia aku ai i lala no ka Ahahui Ma-lu Tall Cedars of Lebanon, he vahahui lala no ka Mason.  Ua hoike ae ka peresidena i kona manao mua aole o haiolelo ma ia mau wahi..

 

            WAKINEKONA, Iune 8.- He olelo hooholo e haawi ana i na wahine i kekahi kulana koikoi iloko o na ahakuka a ka aoao Repubalika ka i loaa ma kekahi ahakuka ma ka poo nei mawaena o ka peresidena ame John T. Adams, lunahoomalu o ke komite lahui repubalika.  O ke ano maopopo o ke komo pu ana mai o na wahine aole i hooholo piha ia, aka ma ka oleloia nae o ke keehinahana kumumua me he mea la o ia no ka hookohu ana aku i kekahi wahine mai kela ame keia mokuaina mai no ka hana ana ma kea no he komite.

 

            Ma ka Poalua ae nei, ka la 19 o keia mahina e noho mai ai ka Ahahui Paeaina, maloko o ka luakini o Kawaiahao, elike me ia i hoopaneeia mai ai, ma ka makahiki aku nei i hala.

 

AE OKOA I KONA AIHUE ANA I NA DALA O KA BANAKO

 

(Mai ka aoao 1 mai.)

 

Ua lilo i hana nui ka noke ana i ka niele iaia, me ke kakau wale no na ninau amen a pane e hanaia ai, a no ka loihi o kela niele ana a na makaikiu, ua hiki aku ma kahi o ka elima haneri mau apana pepa o na ninau amen a pane, e paaia nei malalo o ka malu o kela mau makaikiu.

 

Ka Ae Okoa ana i ka Hewa

            Ma ka Poaono koke aku nei no i hala, mai ka hora ekolu aku o ka auwina la ahiki i lea hora elima, maloko o ke keena o ka Banako Hawaii, o Robert Askew ame kona makuakane, pela hoi me na makaikiu, no ka moke no i ka niele i kela kupakako, a i ka hopena o na hananoii ma kela la, i hoike okoa aku ai ka Makaikiu Harris imua o Askew, no ka maopopo loa o kona kewa, o ka hana pono wale no ma kona aoao, o ia ka hoi ana no kona home ma kela la, a kukakuka pu me kona mau makua, a na laua auanei e a’o mai iaia i ka mea pono ana e hana ai.

            He oiaio, ma ke kakahiaka o ke Sabati ae, i hoea aku ai o Robert Askew me kona makuakane ame kekahi mea okoa ae no ka hale e noho ana o ka Makaikiu Harris, ma Waikiki, a haawi aku la iaia i na dala a Askew i huna ai iloko o ke one ma Waikiki, iloko o kekahi kini, nona ka huina i hoikeia ae nei maluna, a iloko o ia Manawa hookah i kakau aku ai oia maluna o kekahi palapala e ae okoa ana no kona pili i ka hewa, o ia ka lawe aihue ana i na kaukani dala he umi-kumamalima mailoko aku o ka banako.

            O ke ano o ka aihue ana a kela kpuakako i na dala, o ia no kona hookomo ana i ka puolo o na biladala iwakalua, nona ka huina o iwakalua kaukani dala, iloko o kekahi mikini kaomi, a ma ka hana ana pela, i hemo mai ai ke sila me ka maalahi loa, alaila kii aku la oia i na bila dala elima i hiki aku ka huina waiwaiio i ka elima kaukani dala, a hookomo ae la iloko o ke sila, i hanaia ai no na bila dala o ke kaa ana mai malalo o kona malu.

            I wahi e ike ole ia ai ka pokole ana o kela mau kaukani dala elima, ana o ka waiho ana aku la, ma kahi o ka iwakalua kaukani dala, ua wehe aw la oia he elima kaukani, a koe aku la he umi-kumamalima kaukani dala iaia.

            Ma ka hoakaka a ka Makaikiu Harris, iloko o na makahiki he umi-kumamakahi okona noho ana iloko o ka oihana makaikiu, o keia kekahi o na hihia pohihihi loa ana @ ai, no ka mea ua loihi loa kanawa i lawelaweia ai ka aihue. @ mua o kona hoomaka ana aku huli i ka mea kolohe, a mamuli @ no o ka hoomanawanui ana i mai ai i ka loaa pono ana @ mea hewa.

 

Pani Hou i na Dala Apau

            No ka hoihoi hou ana aku i @ dala apau ana i lawe ai, ua @ ae o Robert Askew i ka huina @ o kela umi-kumamalima ka@ dala, ma ka Poalua nei, mailek@ o kana mau dala i hoahu ai ma@ o ka banako.

            Wahi a ka Makaikiu Harris @ he kumu nui e ae o ka Hoike @ ana o Robert Askew i kona @ mamuli mo ia o ka oluolu o na @ oihana o ka banako iaia iloko @ makahiki ehiku o kona noho @ ana maloko olaila; a no kela @ nae ana i lawelawe ai, e kau aku ana kekahi haawina maikai ole @ luna ona, no ke koena aku o k@ mau la i koe o ke ola ana.

NA MARE.

            Henry K. Paoa ia Malie K. Z@ Iune 2.

            Charles Kane ia Cecilia K. @pu, Iune 3.

            Gaston Hinton ia Kahele Mahelona, Iune 8.

            Marino Bangin ia Hattie K@ Iune 9.

 

NA HANAU.

            Na Waldemer Muller ame Ir@ McCarthy, he keikikane Apr. 1@.

            Na Marian Hilda Jr., ame Hannah Kellett, he kaikamahine Iune @.

            Na Abr. Kainapau Lota ame Elizabeth Kanepuu, he keikikane Iune 4.

            Na Joseph Keouli ame Miu@ Chok Kan, he keikikane, Iune 4.

            Na Kahale Kaimihana ame Rachael Hanio, he keikikane, Iune 5.

            N Jim McNaff ame Thelma Hanakahi he kaikamahine, Iune 7.

            Na John Kaohele ame Annie Ahuula, he keikikane, Iune 7.

            Na Noa W. Aluli ame Emma Akana, he keikikane, Iune 7.

            Na Mr. ame Mrs. Joseph P. Kaina, he keikikane, Iune 8.

            Na Mr. ame Mrs. Joseph Heana K. Wright, he kaikamahine, Iune 1@.

 

NA MAKE.

            Anna M. Cooke, ma ka Halema’i Moiwahine, Iune 6.

            Malie Kamlu, ma ka Halema’i Moiwahine, Iune 8.

            Kealoha Kahikina, ma ke Awaw@ o Palolo, Iune 9.

            Joseph Mattson, ma ka Mendonca Tract, Iune 12.

 

HOAPONO NA KANAKA AME NA WAHINE

ME KA IKAIKA I KA B. B. C.

 

Ke Ola Kamahao Ana o Mrs. Hiram Huff

           

            Ua hoakakaia ae o Mr. Huff o ka Melvin St. Cincinnati, O, penei: “Ua ma’i kuu wahine no 15 makahiki a oi a maloko o ka halema’i oia i noho ai no ka hapanui o ka Manawa aneane hiki ole iaia ke kokua iaia iho a ke haalele hoi i kahi moe- no ka rumatika, na ma’i o kela ame keia ano a no ke kulana nawaliwali maoli. Ua hoikeia mai ia’u ka hanaia ana o na mea apau nona e ola ai aohe nae he ola, a ua loaa ia’u ka manao aohe mea hiki ke kokua aku iaia.

            Aka nae he hana mana kamahao loa ka i hanaia nona e ka B. B. C. no ka mea, mahope o ka hala ana o na pule he umi o kona inu mau ana ia laau ua hiki i kuu wahine ke holoholo ma o a maanei me ka lawelawe i na hana o ka hale, o ia ka holoi am eke kuke ana no ka Manawa mua iloko o na makahiki lehulehu.  He mahalo piha ko maua i ka B. B. C., no ka pomaikai ana i lawe mai ai ia maua.”

            He mau haneri lehulehu o na kanaka amen a wahine ko’iko’i o Honolulu i hoike ae i ka mea oiaio no ka pomaikai nuiu o ka B. B. C.  Ua wae ae makou i kekahi poe ka-….kaikahi o ia poe o ia iho keia:….

            Wm. Kawohionalani, Waikiki.- Ma ko’u manao he laau kamahao maoli ka B. B. C., no ke koko hakuhaku ino i nele ka holo ma na aakoko.

            Mr. Manuel Olivera- Novelty Foundry, South St-Ma kana olelo he laau kamahao loa ka B. B. C. no ka hoola ana i ka mai o ka opu.

            Mr. S. Furukawa o ka Nippu Jiji- He laau maikai loa ka B. B. C.  No ka ma’i o ka opu ame ka hooikaika apa ae i na mea paahana o ke kino.

            Mr. Nahm Say Toun, o ke alanui Beritania- He laau kamahao no ka hooikaika ana i na meapaahana ka B. B. C., wahi ana.

            Mr. Wm. Kalama, 500 Alanui Waiakamilo- He maikai ka B. B. C. no ka opu am eke aakoko- He laau Hoomaemae Koko Maikaki.

            Mary Kalaukoa, Alanui Gulika- O ka B. B. C. ka laau hoonoono ai- He maikai maoli no ka opu.

            Mr. Manuel de Mello, Kona, Hawaii- He laau maikai loa ka B. B. C. no ka ma’i iloko o ka opu me ka nawaliwali iloko o na mea paahana o ke kino.

            Mr. Ching Ling Lee- o ka halekuai o Kalihi- Hoolaia ko’u hui ame ka ma’i o ka opu e ka B. B. C.

            George Pehu, Alanui Kapahulu me Waialae- He laau kamahao loa ka B. B. C.- Lawe ia mea a’e ikeia ana ka maikai.

            Mr. Jos. Amiel, Halekuai Boston, Alanui Moi- He laau hooikaika ae i ke kino ka B. B. C. no na mea paahana o ke kino i nawaliwali.

            Mrs. Chas. S. Wakita, Alanui Luso 1912- Ma kea no he laau no ka opu a he laau hooikaika kino holookoa aohe lua e like me ka B. B. C.

            Mr. Peter Pascal, Kama Lane, Palama- No kekahi Manawa loihi ko’u loohia ana i ka ma’i a na ka B. B. C. i hoihoi hou mai i ke ola maikai ia’u.

 

            Mrs. O. R. Lover, Allan St. – Ua kokua ma ka B. B. C. i ka wa i hiki ole ai na laau e a eke hoola i ka ma’i o ka opu amen a ma’i e ae o ke kino.

 

MR BEN BRUNS.

Loea hoolaha ka mea iaia ka hoolaha ana i ka B. B. C., a hoikeike maloko o Hawaii nei.

 

Aole Hiki ke He’e;

I Nei Wa Ua Ola

 

            O Mrs. M. Kitchen o ke Alanui Porter ame Mrs. Belle Jeapson on ke Alanui Porter ame Mrs. Belle Jeapson o ke Alanuji 23 Moi, elua o na wahine koikoi o San Jose, Kaleponi i hoakaku i ko laua mau manao. Eia ka Mrs. Kitchen hoakaka: He wahine ma’i loa au, no kekahi makahiki ka hoomailo ana a ka ma’i haalulu, aole hiki ke hele me ke kokua ole mai o kekahi.  Ua hoao i na laai apau aohe nae he loaa o ke ola.  Aneane loa e hoopau i ka Manaolana ana no ke ola hou ae.  Ua inu au i ka B. B. C. a i nei Manawa ua hoi hou mai ke ola maikai i ko’u kino.  Ua like pu ka Mrs. Jeapson makemake, i ka laau B. B. C. me kou.  Ua hoike mai oia ia’u no ka loaa ana o ke ola o kona ma’i ma ka opu ame ka haalulu mamuli o ka inu ana i ka B. B. C.

            A Quinduin, 820 Alanui Mokauea- O na laau B. B. C., he maikai-o ka oi aku o ia ka Laau Kunu no ka hano am eke kunu nonolo.

           

Ka Mai Hoopihihoihoi o Mr. Wm. B. Burke

 

            “Ke paa mau nei makou i ka hanohano nui o ka B. B. C., a e hoike mau aku ana no kona mahal@ wahi loa o ko Mr. Burk kulana @ ua make ko maua Manaolana @ kona ola maikai hou ae. Me @ malie loa ka ulu mau ana o ke@ nawaliwali ahiki i ka aneane ana@ nele i ka Manaolana no kona @ loihi aku.  No ka nui o na kanalu na kanoha okoa aku maua i k@ kaikuahine i Kaleponi e holo m@ oiai maua e noonoo mau ana a@ o Mr. Burk e ola hou ae ana.  A@ ane ma kela Manawa ua a’o mai la kekahi hoaloha o Mr. Burk e inu @ i ka laau B. B. C., oiai ua nui ke@ lohe no ka mahaoia o nei laau Hoomana iho la o Mr. Burk e @ a maloko o eono pule ua lilo i hopena maikai i ikeia nona i @ hoohikilele i ka noonoo.  Ua hoi @ aku oia i kanu hana mua a ke ha@ mau nei i kela ame keia la.  M@ kaka ka ike a kona mau maka.  @ ika na aalolo, ono mai i ka ai @ hiamoe lealea i ka po, a ke pii m@ ae nei kona kaumaha i kela a@ keia la.  He mea hoopahaohao @ a he ola kupanaha hoi kona i @ manao o kona mau hoaloha ame @ hoalauna i manao ole e ola ana @ mai kela kulana ma’i nuwaliwa@ loa mai ona.  Me ka mea oiaio @ ua aie nui maua i ka B. B.C., @ maua hoomaikai a nui no la @ no ka maikai ame ka hauoli @ lawe mai ai iloko o ko maua @ ola.”

            Mr. David Kakalia, Kihi o Ala@ Beritania ame Kamika- He laau maemae koko ka B. B. C. me ka @ ikaika i na mea paahana o ke k@ he maikai pu no ka rumatika.

            Mr. Jas. Borges, Alanuui Self 17@.  He laau maikai ka B. B. C. No @ opu am eke akepaa-e hooulu ae a ia ia oe.

            Mr. Samuel Kind, Monsarrat Ave. O ka B. B. C. ka lau maikai l@ ka nawaliwali holookoa mai o ke @.

            O ka B. B. C. he hooulu i ke @ a he hooikaika i na meapaahana @ kekino… E haawi ana ia i na m@ paahana o ke kino i ka ikaika @ ka wa opio a e hookoe pu ana i @ ikaika o ke kino, hooniu i ke @ a oi aku ka ikaika mamua o @ ma’i maloko a mawaho o ke @ a like me ko ka Manawa mamua o ka loaa ana i ka ma’i a hoopono ponoia na mea paahana ma ke @ lana maikai aole e loaa ana i @ ma’i.  O ia ke kumu o ka ma@ ku opu, ka wali ole o ka ai. @ kapalili o ka houpo, ka rumatika ke koko ino, ka nalulu, ka haa@ ka hia-a, ka halana, ka maloo o @ akepaa, ka lepopaa, ka ma’i o @ puupao ame ka puumimi i hookaawaleia aku ai mamuli o ka inu h@ mau ana i ka B. B. C., no kekahi Manawa, pela no me na ma’i i h@ mailo i ke kino no ka Manawa @ elike me ia i hoolaiola mai e na @ naka, koikoi oloko iho o ka a@ hoike mai ai.

 

Ma na Halekuai Laau apau e loaa ai a ma na Halekuai o na Mahiko. Ma Ka laau wai a ma na huaale paha.  Kumukuai $1.00.  Ke kuai nei makou 6 no ka $5.00, a e uku pu aku no i na hoolilo no na puolo e hoounaia ana ma ka ekeleka maluna o na kauoha kuike apau $5.00 e loaa mai ana. E hoouna mai i ked ala ma ka bila haleleka me na kauoha ia Benson, Smith & Co., Ltd., Honolulu, T. H.