Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 23, 7 Iune 1923 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE LXII--HELU 23. HONOLULU, T.H., IUNE 7, 1923. NA HELU APAU 6559
Ka Nupepa Pookela o ma Nupepa Hawaii
Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau
---------------------
Lokahi Ole Na Komisina Makai Ma ka Hihia o Arthur McDuffie
______________
Hooholo na Komisina Woods Ame O'Connor Aole i Pili ka Hewa ia McDuffie noka Lawe ika Waiwai Ki-pe-Ahewa o Trask Iaia
____________
O ka hopena o ka hihia o ka Makaikia McDuffie. i waihoia ae imua o ke komisina oke Kulanakauhale @ Kaiana o Honolulu nei. no kona @ i ka waiwai ki-pea ia no ka @ae ana o na mano o na lala o keia komisina, he elua ma ka @ e hookuu loa ana i ka Makaikia McDuffie, mai ke kau ana aku @ahewa ana maluna ona, a he @kahi ma ka aoao e ahewa ana @ me ke koi ana e hoopauia oia @oko aku o ka oihana makai.
O na lala o kela komisina ma ka @ e hookuu loa ana i ka Makaikia McDuffie, no ka pili ole o ka @ iaia. oia o John E. O'Connor ame Palmer P. Woods, a ma ka @ hoi e ahewa ana iaia, oia o David K. Trask, ka lunahoomalu o kela komisina
Ua hala okoa kekahi mau la, ma ka noonoo ana o ke komisina makai i ka olelo hooholo e pili an i kela hihia. mai ka Poalima mai o ka pule aku la i hala, a ma ka Poakahi nei. i joike okoa ia ae ai, ka hopena o na mea a ke komisina i hooholo ai. o ia no ka mahelua o na manao the lala o kela komisina.
Mai kinohi mai o ka noho ana o ke komisina makai, e noonoo i kana oolelo hooholo, i ikeia ai, ka like oke o na manao o na lala o kela komisina: a mai kela ahiahi Poalima mai. ahiki wale no i ka hora umi o ke kakahiaka o ka Poakahi nei akahi no a hoounaia ae ka lakou olelo hooholo, imua o ka Makai Nui Rose, ka Makaikia McDuffie ame J.D. Austin. ka me nana ka hoopii hoohalahala.
Me kela mahae o na manao o na hea o ke komisina makai no keia hihia. aole i hoohakalia iho ka Lunahoomalu Trask, i ka hoakaka ana ae i kona manao. no kona waiho aku i kekahi noi, imua o ka Loio Kalana Heen. e lawe i ka hihia o McDuffie. imua o ke kiure kiekie, no ka ninainau a huli pono ana mai i na mea oiaio e pili ana, i na kumu hoopii hoohalahala e ku-e ana i ka Makaikiu McDuffie, no ka hewa lawe i ka waiwai ki-pe.
Na Kahua o na Olelo Hooholo
Ma ka leka i hoounaia aku i ka Makai Nui Rose, ka Makaikiu McDuffie. a ia John D. Austin, e hoa@ka ana ia, o na olelo ike apau i waihoia ae no kela hihia, aole i la@ no ke kau ana aku o na ahewa @ maluna o ka Makaikiu McDuffie, @ ke kakauina ana o J.E. O'Connor a me Palmer P. Woods malalo @ kela olelo hooholo, a malalo iho @ila, i kakau ai ka Lunahoomalu David K. Trask. me kekahi hoakaka @ kena kuikahi ole me kona mau @.
@enei iho ke ano nui o ka leka @unaia aku i ka Makai Nui Rose, @eakaka ana i ka mea a na hoa ke komisina i hooholoai no ka ia o McDuffie:
"Ma ka halwai i malamaia e ke komisina makai ma keia la 4 o @, A.D. 1923, ua manao ka ha@ o ke komisina, aole i lawa @ oleloike e hookauia aku ai na @ ana maluna o Arthur McDuffie.
"Nolaila o ka manao o ka hapa @ o ke komisina, aole i pili ka @wa iaia elike me ke kumu hoopii.
Ka kakauinoaia ka hoike maluna @e na hoa elua o ke komisina, i @naoio no ka hewa ole o ka Makakiu Mc Duffie, a malolao iho o kela @ike. i kakauinoaia e David K. Trask, me keia mau hoakaka;
"Aole i kulike ko'u manao me @ mea mamua ae nei, ua hoakaka @ ka'u mau kumu, me ka piha pono @ aloko o ka manao i kakauiia, e hoopii pu ia nei me keia."
Ike Mua ia ka Mahae
Mai kinohi loa mai no o ka hoo@ heia ana o ka hihia o ka Makaikiu McDuffie imua o ke komisina, i @na ai ka hoomaopopo ana i ka lehulehu o ka poe makaikai i ike ma@ i na hana a kela komisina, i ka @oike okoa ana ae o na Komisina Woods ame O'Connor i ko laua ku ana ma ka aoao o ka Makaikiu McDuffie, pela hoi ko ka Lunahoommalu Trask. ku ana maluna o ka mea ana kamanaoio ai, e hua'iia ae na mea @io imua o ke akea, a e lawelawe@ na hana apau a kela komisina me ka hoopilimeaai ole.
Me kela kulana mahae o ka ma@ao o na hoa o ke komisina makai, no ka lakou olelo hooholo, i hoike @ ai ke Komisina O'Connor imua o ka Lunahoomalu Trask, ua makaukau laua me ke Komisina Woods e kakau aku i kekahi hoike, no ke kapae ana i ka Makaikiu McDuffie, mai ka oinana aku, no kekahi manawa a ka Lunahoomalu Trask, i manao ai ua kupono mai ka hookahi mahina aku a i aka eono mahina, a mahope aku o kela manawa, e hoihoi hou ia ae ai oia ma ka hana oihana.
No kela manao o ke Komisina O'Connor, i hoike okoa ae ai ka Lunahoomalu Trask ina aia iloko o na hoa o ke komisina, kekahi manao ua hewa i'o ka Makikiu McDuffie, alaila he mea makehewa wale no ka alo ana ae, mai ke alahela pololei mai e hana aku ai, aka e hoopau aku i ka Makakiu McDuffie, mai kona noho ana he poo no ka oihana makaikiu; no keia hoakaka ma ka aoao o Mr. Trask, i hoole ai kona mau hoa komisina i ke kakau ana i kekahi hoike e ae, mawaho o ka laua i hoouna aku ai imua o ka Makai Nui Rose, e hoole loa ana, no kapili o McDuffie, i ka hewa.
Ka Trask Mau Hoakaka
No na kahua i ku ai o ko ka Lunahoomalu Trask mau manao, elike me kana i manaoio ai, ua pili ka hewa i ka Makaikiu McDuffie, e pono ai oia e hoopauia mai ka oihana makai aku, penei kana hoakaka ma ke ano nui:
Mahope iho o ke J@uekaa ana i na oleloike apau i waihoia ae imua o kela komisina, ua olelo ae oia:
"O na hoakaka i waihoia mai Mr. Austin, no ke kakaui ana o ke kelekalapa epa, me ka peni inika, ua lawa ia no ka manaoio ana aku, oia pu kekahi ma ka manawa i kakauia ai kela kelekalapa.
"Ma ka noonoo ana i ua mea oiaio apau ma keia hihia, me ke ku ana mai o kekahi mau ike i hiki ole ke ku-eia, he hookahi wale no hopena e oili mai ana ma keia ninaninau ana, ua komo i'o no o McDuffie, ma kekahi hana kolohe me Austin. ma ka hoouna ana aku i kekahi hoakaka pololei ole no ko Austin mau ano, i ka Akena o ka Oihana Makaikiu Pinkerton, a i uku no ia mea ana i hana ai, ua loaa aku ia McDuffie he mau pohaku momi mai ia Austin aku ma ke ano makana.
"O kela ano hana, ma ka aoao o ka Makaikiu Mcuffie, ua ku-e ia i ka hilinai i hookumuia iwaena o na oihana makai lehulehu, ame na akena o na makaiku kaulana, o ia ka haawi ana aku o kekahi i na kokua ana no kekahi. Oiai nae aole keia he hana, i koiia mai e ke kanaai, aka he hana ia i pili loa aku i ka oihana makai.
"Mamuli nav oka hua'iia ana ae o na me oiaio i hanaia, ua emi mai ka waiwai o McDuffie ma kona ano he poo no ka oihana makaikiu, a mamuli o kana mau oleloike lauwili, ma kekahi mau mea, he hana hiki ole ka hilinai ana aku i kana oleloike ma kekahi hihia.
" O ka hana a McDuffie i pili ma keia hihia, ua hoike mai kona ano maoli, ua kupono ole oia e lawelawe aku i na hana a kekahi makai, e ponon ai oia e hoopauia mai ka oihana aku.
"ke minamina loa nei au, i ke kuikahi ole ana mai o ko'u mau hoa, me ko'u manao ma keia hihia, a ua nele maoli laua i na kumu kupono, no ka hookahua ana i ka laua olelo hooholo ma keia hihia."
Na Hoakaka a na Komisina e ae
O na hoakaka hoi, ame na kumu i hookahua ai na hoa e ae o ke komisina i ka laua olelo hooholo, e hookuu loa ana i ka Makaikiu McDuffie, mai ka pili ana o kekahi kiko eleele o ka hewa maluna ona. penei iho ke ano nui:
"He moakaka loa na oleloike ma keia hihia; o ia hoi, o na hoakaka no ko Austin ano i hoounaia aku e McDuffie, a i oleloia ae, he hoakaka oiaio ole ia. o kekahi kela o na hoakaka moakaka loa, me ka pololei aole he hoopunipuni.
"E hoike mai ana keia, aole he aelike i hanaia mawaena o McDuffie am Austin, elike me ia i hoikeia ae ai e Austin, no ka mea in a he aelike kekahi o kela ano i hanaia, alaila e hooiaioia mai ia ma o ka hoouna i'o ia ana aku o ka hoakaka kolohe ma ke kelekalapa, a e ike maoli ia ae ia mea kolohe i hanaia.
"Aohe o maua manaoio, ua loaa aku he daimana ia McDuffie mai ia Austin aku, mamuli o ka hiki ole ke hooiaioia na hoakaka a Austin, elike me ia i paa maloko o na olelo ike lauwili.
"He oiaio aole he kanalua ana no ka loaa ana aku o kekahi pine ame ke cameo ia McDuffie mai ia Austin aku, eia nae ua hike ae o McDuffie, no kona kuai maoli ana aku ia mau mea mai ia Austin mai, aole i ke-eia mai kela olelo ike a McDuffie, koe wale no o Austin hookahi ka mea ku-e.
"Aole he kanalua ka manao ana iho, no ka hoolala ana o Austin, e hooko i kekahi karaima ko'iko'i, a i wahi nona e pakele ai, a e kaawale loa ai paha me ka maalahi, ua kaohi oia mai ke kikoo ana aku ia McDuffie i ke dala no ke pine ame ka hana ana i ke cameo, no kona maemake e kokua mai o McDuffie iaia, a in a nei no kona paa i ka hopuia, alaila e lilo o McDuffie i mea nana e hoopilikia mai ai."
No na mea hoi i hoakakaia ae e ka Lunahoomalu Trask, e pili ana i ka manao ana o ke Komisina O'Connor, e hoohulihuli mai i kona noonoo, no ke kapae ana ia McDuffie, no kekahi mau mahina, ua hoakaka hou iho la ka hoike a ka hapanui o ke komisina:
"Aole he mau mea ano nui i hua'iia ae ma na oleloike e hoamana ana ho ka hookau ana aku i kekahi hoopa'i maluna o Mr. McDuffie; o na makahiki loihi o kona lawelawe ana me ka hooko pono i na hana o ka oihana makai, e laweia mai ia mau mea a kaupaona me na oleloike. O kela hana kui'o ma ka aoao o McDuffie, maka hopu ana ia Austin, ka mea nana i hoike mai i kona hooko pono i kana oihana.
"I ka hoopau ana, olelo ae maua alole i kakooia na kumu hoohalala e na oleloike, a o ka me wale no e kamailo ae ai, e ku-e ana ia McDuffie, o ia no na nema ana no ko McDuffie launa pu ana me Austin."
_______________________________
Hoike i Kona Manao E Kokua No Hawaii Nei
_______________
Hoakaka Kekahi Hoa o ka Ahaolelo Lahui no Kona Lilo I Mea Kokua
_______________
MAHALO OIA I KA HANA HOOPULAPULA
_______________
Aole On a Kanalua Iki no ka Holomua o Keia Hana Hoopulapula i na Hawaii
_______________
Imua o kekahi anaina nui i akoakoa ae, ma ka paina a ke Kalapu Hoeueu Hawaii, i haawi ae ai no ka hanohano o na hoa o ka ahaolelo lahui, ame kekahi mau malihini e ae, maloko o ke Kalapu Commercial, ma ka po o ka Poalua aku nei i hala, i hoakaka ae ai ka Mea Hanohano John E. Raker, no kona lilo i mea kokua mai ana na hooponopono ahaolelo apau i pili ia Hawaii nei.
Wahi ana imua o kela anaina, o ka manao mua iloko ona ame kana wahine, ma ka hoea ana mai i Hawaii nei, o ia no ka hoohala ana ae hookahi pule maanei, alaila hoomau aku i ko laua alahele no Pilipine ame Kina, aka nae i ka hiki ana i Hawaii nei, ua hoopau loa ia kela manao e holo no Kina ame Pilipine.
Ua hele aku oia e makahiki i na mokupuni apau o Hawaii nei, ua ikemaka nona iho i ke ana ame ke kulana oiaio o keia Teritore, a mamuli o kela mau ike i loaa iaia, e lilo ai oia i mea hooikaika no ka pono o Hawaii nei, maloko o ka ahaolelo lahui.
No na mea e pili ana i ka niniau hookuonoono, akahi no oia a ike pono i ke kulana o kela hana iloko o kona manawa e hele makaikai ana, ua kaokoa ae ia mai ke ano mai o ka hookuonoono ana ma Amerika; a ma kona manaoia, he mea pono no e loaa aku kela kuleana, aole i na Hawaii wale no, aka i na kanaka Amerika pu kekahi.
No na mea e pili ana i ka hana hoopulapula ma Molokai, ua nui kona mahalo no ka ike pono ana i ka holopono o kela hana malaila, a ma kona manaoio, he kuleana nui ko ke aupuni federala, e haawi mai ai i na kokua ana, i wahi e loaa ai ka wai no kela hana hoopulapula.
Oiai nae, he hoomaka wale an no kela o ka hana hoopulapula ma Molokai, e hoea mai ana ka manawa e phola aku ai ia hana ma na wahi apau o keia Teritore, me ka meheia aku o naian ma Kekahua ame Waimanalo, no ka hana hoopuluapula ma keia mua aku.
Ua hoakaka pu ae kekahi mau hoa o ka ahaolelo i ko lakou mau manao, pela hoi me kekahi mau malihini o ae, a ma kela ame keia manawa, e mele mai ana ka poe himeni, i na mele Hawaii, no ka hoohauoli ana i kela anaina.
Kakooia me ka Lokahi ka Inoa o ka Lunakanawai Achi o Kauai
_______________
Makemake ke Komite Kuwaena Repubalika e Hookohu Hou ia Mai Oia i Lunakanawai Kaapuni ke Pau Kona Hookohu Oihana Mua
__________________
Ma ka noho ana ae o ka halawai a ke komite kuwaena Repubalika ma ka pule aku nei i hala, i kakooia ae ai ka inoa o ka Lunakanawai Kaapuni Achi, o Kauai, no kona hookohu hou ia mai ma ke kulana ana e paa nei i keia manawa.
Ua hoakakaia ae, ma ka manwa i waihoia mai ai kona inoa, he Repubalika ko ka Lunakanawai Kaapuni Achi aoao kalaiaina, i hooiaio no kona lilo ana he Repubalika, ua hoikeia ae, kona kakauinoa ana ike kalapu Repu alika, a oia no hoi kekahi o na lunanui o ke kalapu Repu alika o Lihue, Kauai.
He Demokarata ka Lunakanawai Kaapuni Achi, ma kona manawa i hookohuia mai ai i lunakanwai kaapuni no Kauai, e ka Peresidena Wilson, ma ka la 19 o Novemaba, 1919, a e pau ana kona hookohu, ma ka la 19 o Novemaba o keia makahiki.
Oiai he ma'u no ka manawa i koe e kakali aku ai, ahiki i ka hoea ana mai i kan manawa e hookohuia ai i pauihakahaka, ma kona makalua, me he mea la, i ka nana aku, e kakali ana ka papa loio Hawaii nei, a kokoke aku i kela manawa, ia wa e haawi mai ai i ka lakou kakoo ana no kekahi inoa, in a o ka Lunakanawai Achi ua inoa la, a i ole o kekahi mea e ae paha; aole nae i kakali komite kuwaena Repubalika, aka ua haawi e ae no ia i kana kakoo ana ma kela halawai aku la i hala.
Mawaho ae o ka inoa o ka Lunakanawai Kaapuni Achi, ua haawi pu aku ke kmite i kana kakoo ana i na inoa o Foster L. Davis ame R.W. Van Deusen, no ke kulana hope nana i an banako; Edward Hore, i lunakanwai apana no Waialua, P.D. Kellett, i lunakanawai apana no Koolaupoko; Lovell K. Kupau i luanakanawai apana no Waianae, William K. Kaleihuiia i makai no ka halepaahao; John K. Haili i kakauolelo noloko o ke kena o ka lunahooia.
No kekeahi mea i manaoia e hookohu aku i hope-akena aina no ka Mokupuni o Hawaii, ua hoopanee ke komite i ke apono ana ikekahi inoa, ahiki i ka loaa ana mai o na apono ana a na lala o ke komite mai Hawaii Hikina ame Hawaii Komohana mai, a ua haawiia aku ke kauoha i ke kakauolelo, e hoike aku i ka mea a ke komite i noonoo ai, e pili ana i ke kanaka i manaoio i hope-akena aina no Hawaii.
Me kela maopopo ole, o ke kanaka a ke komite i kakoo aku ai, no kela kulana, ua kauoha pu ia aku ke kakauolelo, e hoike aku i ka lohe i ke Komisina aina Bailey, e hoopanee oia i ka hookohu ana aku i kekahi mea, ahiki i ka loaa ana aku o ka lohe iaia, no ke kanaka a ke komite i kakoo ai.
Liuliu no ke Koho Baloka
Oiai ke hookokoke mai nei ka moanawa e malamaia aku ai ke koho baloka o na luna oiana o na kalana lehulehu, iloko ae nei o ka mahina o Okatoba, ame ka mahina aku o Novemaba, ua hooholoia ma kela halawai, e hoonee koke aku i na hana imua e pili ana i na hana kalaiaina, me ka hoohakalia ole.
Ma keia mua koke aku, e hoopukaia mai ana he kahea e ke komite kuwaena i na peresidena ame na kakauolelo o na kalapu Repubalika apau, no ka malama aku i halawai, no ke koho ana i na lunanui hou o na kalapu, pela hoi ke koho ana i na komite kalana.
Ma ka la 2 o ka mahina o Augate, e malamaia ai ka waiho inoa ana o na lunanui a ma ka la 11 o kela mahina e koho maoli ia ai lakou, in a he mau paonioni kekahi e ikeia ana, ma ua kalapu lehulehu.
NA HIHIA O KA AHA HOOKOLOKOLO
________
O Archie V. Smith i hopuia ai ma ka Poaono i hala no ka hoeha ana i kekahi wahine ma kekahi wahi o na alanui Kukui ame Muliwai ua hoopiiia ae oia no ka hewa hoeha ame ka aeahaukae
________
Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poanlua nei i hooloheia ai ka hihia o Lai Kai Soon, he Pake, i hopuia no ka loaa ana aku o ka opiuma malalo o kona malu, mamua o ka aha hookolokolo Apana Amerika a ka Lunakanawai Johu De Bolt.
________
Ma ka hora 9 o ke kakahiaka o nehinei i waeia ai ka papa kiure nana e hoolohe i ka hihia o Albert K. Naukana, ka hope-ilamuku mua, i hoopiiia ae ai e ke kiure kiekie no ka hewa lawe i ka waiwai ki-pe.
________
Ma ke kakahiaka Poakahi nei i hookohuia mai ai e ka Lunakanawai Banks, o John A Young i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o William McFarlane i make malalo o ka bona $2100.
________
Ua aponoia e ka Lunakanawai Banks ka hoike moowaiwai hope a Henry Smith, ka lunahooponopono o ka waiwai o Joseph Silva i make ma ka Poakahi nei.
________
Ma ka hora 2 o ka auwina la Poalua nei ka hooloheia ana o ka hoopii kivila a Thompson e ku-e ana ia Rawley mamua o ka Lunakanawai Frank Andreade o ka aha kaapuni.
________
Ma ka hora 4 o ka auwina la o ka Poakahi nei i kaheaia mai ai ka oihana kinaiahi no ka holo ana aku e kinai i ke ahi i a ae maluna o ka mauu ma na alanui Emma ame Luso.
________
He wahine nona ka inoa o ka hoike ana ae o Mrs. P.S. Jones ka i hopuia ma ke Sabati no ke kalaiwa ana i ke kaa me ka laikni ole, mahope iho o ka hooku'i ana o ke kaa ana e kalaiwa ana me kekahi kaa oto e aku, ua hoomauia mai kona hihia a ke kakahiaka o nehinei, e ka luna kanawai Soares o ka aha hoomalu.
________
O Magellan Furtada i hoopiiia ae ai no ka powa ana ia John Emeluth ma ke kakahiaka Poakolu mahope o ka hahau ana ia John Emmeluth me ka pauku laau, ua hookuuia oia ma ke kakahiaka o nehinei no kona hoolako ana ae i ke aupuni me kekahi mau dala bela $500.
________
No ka hooweliweli ana e pepehi i ka wahine a make i kaa ae ai o Wm. C. Kirby i ka hopuia ma ka 4 o ka auwina la Poakahi nei. He pu panapana ka i loaaaku ma ke kino o Kirby ma kona manawa i hopuia ai e ka makai Robello.
________
Ma ka hora 9 o ke kakahiaka o nehinei i noho ai ka papa kiure o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai O'Brien no ka hoolohe ana i ka hihia a ke Teritore e ku-e ana ia Henry Kaauwai i hoopiiia ae ai no ka hoeha me ka mea eha ku i ka make.
________
Ua hoole o W. Maui, i kona hewa ma ka manawa i kukuluia ae ai imua o ka aha no ka hewa hoeha me ka mea eha ku i ka make. Ua hoopaneeia mai ka hoolohe ana i kona hihia ahiki i kekahi manawa o ka mahina o Iulai a i ole Augate paha.
________
Ekolu mau hihia okimare i hookomoia ae i ka aha kaapuni ma ke kakahiaka Poakahi nei, ka mua loa o na hihia o ia ano i hookomoia ae no keia mahina, no ke kumuhoopii like hookahi he haalele wahi moe.
________
Ua hoopaaia aku o John Paresa i ka halepaahao mahope o kona hoopaiia ana e ka Lunakanawai O'Brien no ka hewa ana i hoopiiia ae ai oia ke apuka ana i kekahi bila $15.00 aole emi iho malalo o eono mahina aole hoi e oi aku maluna o elima makahiki. I emi keia hoopa'i o Paresa mamuli o ke noi okoa ana ae a ka hope loio kulana kauhale Kelly, o keia ka makamua loa o ka Paresa hewa i hana ai a he maikai no hoi kona moolelo aole i loaa kekahi hewa nona mamua.
________
Aponoia e ka Lunakanawai james J. Banks ka hoike papahelu hope a ka HAwaiian Trust, ka lunahooko kauoha o ka waiwai o Mrs. Edith C. Steeel i make maloko o ka aha hooponopono waiwai hooilina ma ka Poalua nei.
___________________________
Piha mau o Aala Paka, i na kanaka iloko o keia mau po, ma na hana hoikeike me hoohauoli a na keiki o ka Ululaau, e malama mai nei maiaila, a nui ke ohohia o na mea a pau no kela mau hana.
________
E wehe hamamaia ana ke alanui holopuni o Oahu ma ka la ` o Iulai, ma ia la e pau ai ka hana ana i ke alanui konakalika o ke alanui Kamehameha ma kahi kokoke i Kahaluu
Make ia Keiki Hawaii ma ka Aina Malihini
________
I komo Aku e hoopakele iKona Hoa Hawaii Halawai Nae me ka Make
________
HAHAUIA OIA I KA LAAU E KA MEA ONA
________
Hoopuni Kona Mau Hoa i Kona Kino Wailua a Himeni ia Aloha Oe
________
E hoakaka ana kekahi meahou, i hoopukaia ae maloko o ka nupepa Minnesota Daily Star, o ka la 19 o ka mahina aku la o Mei i hala, no ka make ana mai nei o kekahi keiki Hawaii, nona ka inoa Henry M. Lani, maloko o Bridgeport, N.J., a oiai e waiho ana kona kiuo wailua, ua hoopuniia ae kela kino e na keiki Hawaii himeni, me na hoaloha Amerika, me ke meleia ana o ka himeni "Aloha Oe" me na pila gita iloko o ke kulana anoano me ka eehia.
Elike me ka hoakaka a ka meahou e pili ana i kona make ana, he kanakolu-kumamalua makahiki o Henry Lani, ma kona manawa i make ai, a oia kekahi o na Hawaii i ike nui ia ma kekahi mau wahi o Amerika, no ka mea he alakai oia no kekahi huio himeni o na keiki Hawaii.
Ma ka Poalima, ka la 11 o ka mahine o Mei, ua hoao o Henry M. Lain, hoopakele i ke ola o kekahi o kona mau hoa, oiai e hoopilikiaia mai ana e kekahi kanaka i on a. Iaia i komo aku ai no ke kokua ana i kona hoa Hawaii, ua loaa pono mai la oia i ka pauku laau, i hahauia mai e ke kanaka on a, maluna o kela Hawaii okoa aku, a lilo iho la oia i luahi no ka poiono i manaoia, e kau aku maluna o o kekahi mea okoa.
Ua mare kela keiki Hawaii i ka wahine, o Emma J. Anderson kona inoa, a na ka wahine i hoihoi mai i kona kino wailua no kona home ma Minneapolis, a ma ka Poalima ka la 18 Mei, i malamaia ae ai kona anaina haipule hoolewa, me ka hoopuni ana o na hoa o kona puali himeni i kona pahu kupapau, a na ka Rev. G.L. Morrill, ke kahunapule nana i mare ia laua he elima makahiki i hala aku, i malama ae i kela anaina haipule, maloko no e ka rumi i mareia ai laua.
Ma Honolulu nei o Henry Lani, i hanauiia ai, a o kona makuakane, oia kekahi o na loio i ike nui ia. He umi-kumamalua makahiki i hala ae nei, i holo aku ai oia no Amerika, me ka hele ana e a'o i ka ike himeni ma Berkeley, Kalponi, me kona kukulu ana ae i kekahi hui himeni a hookani pila o na keiki Hawaii. No na makahiki elima i kaahope aku, ua hoohala oia i kona manawa, ma ke komo ana iloko o na hana o k luakini.
Ehoakaka pu ana no hoi kela meahou, no ka haalele ana iho o ka hoahanau o Henry Lani ia Honolulu nei, a ua manaoio, ma kela la o ka malamaia ana o ke anaina hoolewa e hoea aku ai oia, aole nae pela no ia kumu ua malamaia no ka hoolewa me ke kakali ole aku iaia, a ua haalele iho o Mrs. Henry M. Lani no Bridgeport, Ma ke ano, he hoike oia no ka make ana o kana kane, i ka wa e hooloheia ai o ka hihia o ke kanaka nana i hana i ke karaima pepehikanaka.
____________________
PAU KA HALENOHO O FULLER I KE AHI
________
O kela halenoho hou loa o Mr. Kalei Fuller ma Kalihi-uka ua lilo i puulehu na ke alelo manamana ana ole o ke ahi, ke kolu o na hiapaiole, ma ka wanaao o ka Poakolu nei, kakaikahi na pono hale i malele aku iwaho, elike me ka lono o ka hoike ia ana mai ia kakahiaka i keia keena, o ka hapanui o na lako hale ua lilo i puulehu.
I kulike me ka moolelo pokole o ka hoikeia ana mai ua hoomaka ka a ana o ke ahi ma kekahi manawa o ka wanaao, a ma ka manawa i hoea aku ai o na kaa kinaiahi ua holokiki loa ka a ana o ke ahi e hiki ole ai ke hoopioia, okahi ka o ka laki o na hale e ku kokoke ana malaila o ia ka ikaika ole o ka pa ana a ka makani ma kela kakahiaka,
Aohe i maopopo ke kumu o ia ahi o ka hoomaka ana, ua manao wale ia nae ua hemahema paha ka waiho ia ana o ke ahi, a o kekahi kumu i koho wale ia no ka uwea kukui uwila.
______________________
O George Kua i hopuia ae ai no ka aihue ma ke degere elua hoopaiia mai oia e ka Lunakanawai Soares eono mahina paahao.
Koi na Wahine e Noii Pono ia Ke Kulana o ka Oihana Makai
________________
Lilo ka Hihia o ka Makakiu McDuffie i Kumu Nana e Hoala Mai i ko Lakou Manao e Ikeia ae na Mea Oiaio e Hanaia Nei
________________
Eia na wahine ke oni mai nei iloko o keia manawa, me na manao kui'o, no ka lilo ole o ka olelo hooholo a ka hapanui o na hoa o ke komisina makai, i haawi ae ai no ka hookuu loa ana i ka Makaikiu McDuffie, i kumu no lakou e noho malie ai, aka, e kikoo aku ana lakou i kekahi makaikiu mai America mai, no ke kuekaa ana i ka oihana makai maanei nei.
he halawai ka ke komite makaala, o na ahahui o na wahine, i malama ae ai ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, a ma kela halawai i waihoia ae ai he mau niniau, me ka hoounaia ana aku imua o ka Makai Nui Rose, ka Loio Kalama Heen ame ka Makai Kiekie J.C. Lane, e pili ana i na alahele e hoea mai ai i ka nohoalii ana o ka maluhia ma keia kulanakauhale, a e emi mai ai hi na hana hoopilikia, a limanui i na wahine ma keia mua aku.
No na mea e pili ana i ka hihia o ka Makaikiu McDuffie, i noke ia i ka niele imua o ke komisina makai, ua waihoia aku he ninau imua o ka Loio Kalana Heen, e ui aku ana iaia, ia paha ua lawa, na mea i hua'iia ae e konoia ai ke kiure kiekie e noii pono aku i ke ano o ka lawelawe ana o ka oihana makai holookoa i na hana i pili aku i kela keena, a pela hoi ka noii pu ana aku i ka moolelo e pili ana i ka Makaikiu McDuffie.
Mawaho ae o ka hooholo ana o na wahine, no ka hoouna ana aku i na ninau imua o ka Loio Kalana Heen, ka Makai Nui Rose, ame ka Makai Kiekie Lane, ua hooholo pu ae kela halawai, e kauoha aku i ke poo o ka oihana makai o Okalana, e holo mai no Hawaii nei, e noii pono ai i ke kulana o ka oihana makai maanei nei, me ke kaa, ma ka aoao o na ahahui o na wahine, ka uku ana i kona mau hoolilo, ma kahi o ka elima haneri dala.
O keia iho na ninau i waihoia aku imua o ka Loio Kalana Heen:
"Me ka nana ole i ka mea a ke Komisina Makai i hooholo ai, mai ka hihia o McDuffie aia anei kekahi mea iloko o na kumu hoohalahala a Austin ame na oleloike, i hoikeia ae ma ka hooloheia ana o kela hihia, no ka waihoia aku o ka hihia imua o ke kiure kiekie. Aole anei e lilo ka lauwili ana o McDuffie ma kana oleloike ponoi e pili ana no kona maopopo i ke Kalapu Hoohauoli o Waikiki, i kumu e ala mai ai kekahi hoopii hoahewa, no ka hewa hoike wahahee. Ma na ano apau, aole anei lawa na mea i ua'iia ae, e konoia mai ai ka noii pono ana aku i ka oihana makaiholookoa e na kiure kiekie, a pela hoi ko McDuffie moolelo ponoi ihe(a?):
"Maluna owai e kau aku ai n@ ahewa ana no ka alolohi o ka ho(e?) koia ana o ke kanawai! I hoike no ka manao o ka makou mea i manao ai, ke lawe mai nei makou @ ka hihia o kekahi kiakaa otomobile(?) nona ka inoa o Ornellas, ka mea iloko o kona kulana kahi'ohi'o, me ka loaa ana iaia he elua mau uha otomobile, ma ka po o ka la 5 ame 6 o Mei, a o ka mea hoi nona ka hihia i hoopaneenee mau ia no elima manawa maloko o ka aha hoomalu, O kou keena anei, a i ole a ka aha paha ke ahewaia no keia hoopaneenee ana ame kekahi mau hoopaneenee e ae!"
O keia iho hoi na ninau i waiho ia aku imua o ka Makai Nui Rose no ka pane ana mai:
"He mea i ike maoli ia e ka lehulehu, aia he mau wahi kuai wale on a liilii akea, he poe kuai waiona laula, na hale piliwaiwai akea, ame ua hale o na hana hoohaumia ma Honolulu nei. Nawai i ae aku @ kela mau hana! Heaha ka mea a kou keena i manao ai e hana aku!
"E lilo ana anei ka hoomahua@ hua ana ae i 20 a i ole 46 paha ma@ makai elike me kau i nei mai ai, i kumu e hiki ai ia oe ke olelo ae, no ka hooko pono ia aku o ke kanawai, o ka oi loa aku ma ke kanawai hookapu waiona!"
Penei iho hoi na niniau i hooa@ kaukauia, a i waihoia aku imua o John C. Lane:
"Ma kawai kauoha i hoolilo a ae ai o Willie Cockett, kekahi o na kanaka ino, i paahao 'hilinaiia @ Maluna owai ke ahewaia no kona mahuka ana? Ua hoomaluia anei ka poe i keia ko lakou pili i ka(?) hewa? Ina pela, ma ke ano hea@ Heaha ke anuu i laweia ae i mea @ ike hou ole ia ai na holo mahuka ana o keia ano? Heaha ka hoopa@ i loaa aku ia Cockett? Ua laweia ae anei na hoopoino lehulehu ana i hana ai oiai oia e hele lanakila ana imua o ke kiure kiekie."
"Heaha kau i manao ai e hana aku i wahi e hiki ole ai ke hoohana ia aku na kanaka hana karaima ma ka hana alanui, a e malamaia hoi ka hoomalu ana iwaena o ka poe e hoo@unaia ana no na hana alanui!"
E noho hou ana ka halawai a kela poe wahine, ma ka Poalua, ka la 12 o keia mahina, ma ia manawa i manaoia ai, e loaa aku ai na pane ia lakou, mai na poo aku o na keena oihana, i hoounaia aku ai na ninau maluna ae.
LILO ANA O LAHAINALUNA I KULA KIEKIE
E hoakaka ana kekahi lono kelekalapa o ka loaa ana ae i ka Advertiser mai Wailuku mai ma ka Poalua iho nei o ua hoopaapaa ana mamua aku nei e pili ana me ke Kula Nui o Lahanialuna ua pau i ka hoopnoponoia ma ka po Sabati, ma ka manawa i lokahi ai na manao o na Komisina Kula Lindsay, Forbes ame Samuel Woods me ke Kahuakula Nui W.E. Givens, ma ka mauawa a lakou o ke kukakuka ana ma ka home o ke Komisina Lindsay ma Paia. E hooliloia ana o Lahainaluna i kula kiekie (acaddemic), e hookoeia no na hale, na mikin ame na la@o hana apau i hiki ai i na haumana e makemake ana e a'o i ka oihana kamana, a mikanika paha elike me mamua. O na haumana ma na papa haahaa loa aole e hookuuia akua ana lakou mai ke kula aku, aka e hoomuaia ana no ko lakou noho ana ma ke kula ahiki i ko lakou puka maikai ana. o ka papa eono i nei manawa e hookiekieia ae ana i ka papa ehiku a e hoopau loa ia ana ka papa eono.
Ma ka makahiki mahope aku e hookiekieia ae ana na haumana o ka papa ehiku i ka papa ewalu a e hoopauia ana ka papa ehiku, ma ia hana ana e hoopau loa ia aku ana na papa haahaa. O na hana e hoomaalahiia ai ka hani ana i na haumana e hoomauia aku ana no, a pela hoi me na r(?)umi moe, koe wale no a ikeia ka hiki ole e hoomauia aku ka malama ana mahope aku. O H. Alton Rogers ke kumu poo i hookohuia aku. Ma ia po no i haalele aku ai ke Kahukula Nui Givens ame ke Komisina Forbes ia Maui ma ka mokuahi Haleakala no Hilo, a o ke Komisina Woods no Kohala maluna o ka mokuahi Mauna Loa.
HOPUIA NO KA HEWA MARE LEHULEHU
_________
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Manoa, ma ka pule aku nei i hala i hopuia ae ai o Joseph Medeiros ke kokua wiliki ekolu, oluna o kela mokuahi, no ka hewa mare lahulehu.
O ka Hope Ilamuku Amerika Otto F. Heine, ka mea nana i hooko i ka palapala hopu, maluna o Medeiros, me kona laweia ana ae no ka hale wai, aka nae, ua hookuu ou ia oia mahope iho o ka waiho ana ae i ka bona, o hookahi kaukani dala.
O ka mea nana i waiho ae i ka hoohalahala no ka mare lehulehu o Joseph Medeiros, oia o Theresa Costa Medeiros; ma kana kumu hoohalahala, oia ka wahine elua a Joseph Medeiros.
Ua mare aku o Joseph Medeiros iaia, ma ka la 22 o Mei, 1915, ma Honolulu nei, a wahi ana, ma kela manawa o ko laua mareia ana e ola ana no ka wahine mare mua a Medeiros ia wa, me ka hookaawale ole(?) ia ma ke kanawai o ka aina, a @ ka inoa @ kela wahine mare ma@ oia o Hattie Tilton Medeiros.
Ma ka la 15 o ka mahina nei Iune e hooloheia ai ka hihia o Joseph Medeiros imua o ke Komisina Bott@ a in a nei no ka ike o ke komisina, aia he mau kahua oiaio i ku ai o na kumu hoohalahala, alila e waiho loa ia aku ana kela hihia imua o na kiure kiekie, a na kela kiure e hoihoi ae i na hoopii hoahewa e ku-e ana iaia, a i ole hookuu loa paha iaia, mai kona hookolokolo maoli ia aku imua o ka aha federala.
__________________________
No ka loaa ana aku o kekahi maa waiwai i aihueia malalo o ka malu o W.C. Burger i paa ae ai ola i ka hopuia ma ka Poakahi iho-nei a hookomoia ae he hoopii nona no ia hewa.