Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 22, 31 Mei 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

He nui na ninau a ko'u kaikuahine e noke mai nei i ka ; r:'na iloko o ko'u poo, nolaila e lilo oe i lunakanawai, nana t na-A-i mai i ka olelo hooholo, ina ua kupono ia'u ka pane aku i na haina o kana mau ninau, aole paha," alaila hopu :a oia i ka lima o Lola, a hookau aku la iluna o ke kaa, • c kona kau pu ana aku no hoi iluna, a noho iho la ma ka - ..":0 o Lola. -'lie oiaio, na mea a kuu kaikunane i kamailio aku la ia oe, - r.:anao au ; he kuleana nui kō'u e ninau aleu ai iaia, ina ua • :!; inua oia i kekahi kaikoeke no'u," wahi a Akeneki, me ka ana iho o kekahi maka. He nui loa ka manawa e pane aku ai i kau ninau e Aikeneki, paha ia o ka kakou hana o keia la, e waiho loa ko kakou onoo ana, i na mea i pili loa ia kakou pakahi iho, a he hoov.i u l a kakou mea nui, o na mea e hoohauoliia ai ko kakou ma ka huakai holoholo o keia la," i pane hoolalau -■ ;'e ae ai no o Kauka Vana Dona. Ke hoomaopopo la o Lola, ma ke ano o ke kamailio ana trr : : a ke kauka opio, ua lilo mua na manao hoohihi o kela i kekahi %vahine, a nalu wale iho la no oia, owai la ka nana i kaili aku i ka puuwai o kekahi o na kanaka :la loa elike me kela. MOKUNA XVII. r. i-ookuu aku kaua ia Lola e hele ana i ka holokaa me kona hoaloha o ka aina malihini, a e huli hou ae hoi kaua ihor.i3 kahi a kaua i haalele aku ai, ma ka home o Mrs. WaHc mau pule lehuleliu ko Elioka Hakoka, o ke kaawale ana r.si ke kulanakauhale aku. Ua hala aku oia no ka Hema, no hana ano nui loa, a ua lilo ia hana ano nui loa, a ua - ; iiana. i kumu nana e kaohi aku iaia, no kela mau pule ka mea nana i hoopilikia loa aku i kona noonoo, no ka :vki o'.e iaia ke huli hoi koke mai, elike me kana i hoolala a i h ike mai ai no hoi imua o Lola. "; -ko o kela mau pule o kona kaawale ana mai ka home k:: o Mr?. Wadona, aole he leka i loaa aku iaia, no na nuhou : :!i ana i ka ohana o Mrs. Wadona, nolaila aole i maopopo iaia kela holo mahuka ana o Lola mai ke alo aku o kona ;- akuahine hanauna. I.iia nae i huli hoi mai ai a lohe aole o Lola ma kela home, >; -i h->opioloke loa ia aku kona noonoo, me ka hele okoa ana kv. imua o Mrs. Wadona, a ninau aku la iaia. • Kc makemake nei au e ninau aku ia oe e kuu makuahine, keaha ia na kumu o ko Lola haalele ana iho i keia home, me kn maopopo ole i kekahi mea?" wahi ana me ka hakilo pono ; a ana aku i ke ano o kona makuahine. p "Aole he mea i inaopopo ia'u, malia o Lola wale no ka mea i ike i ke kumu o kona holo ana ma ke ano mahuka," wahi a V r-. Wadona, me ke kulou ana o kona poo ilalo. "Ma ko'u manaoio maoli, aole loa he kumu a Lola e haalele ai : keia home, ke ole ia, mamuli'o ka hanaia ana aku o kekahi . ca. e hiki hoū ole iho ai ke hoomanawanui," i pane aku ai no 0 Elioka Hakoka, ma ke ano e nowelo aku ana ahiki i ka hoo--1.-1 :.i ana mai o kona mau manao hoohuoi, no na hana a kona mkuahine maluna o Lola. l'a hele au a piha me na manao kaumaha he nui, e hiki ole .-i ia'u ke hoomaopopo i ka mea pono e hana aku ai. Ua ike ♦,o oe e Elioka, i ka wa i make aku ai o Alika, ua like pu ia - e kekahi pahi e hou okoa mai ana i kuu puuwai, a i ka haaU:'.c ana mai hoi o ka'u kane i keia ola ana, ua papaluaia ae ka eha iloko o'u; o ka oi loa aku, i ka wa a'u i ike ai, ua make :-kv. oia, me ka waiho ole iho i kekahi waiwai e pono ai kona ohana mahope nei. Aole hoi no ia mau pilikia, ua hiki no ia'u ke auamo me ka ho- manawanui, aka i ka nalowale honua ana o Lola, me ka rr.-opopo ole ia'u, o kona wahi i hele aku ai, ua hele maoli a : ;.a ke kiaha o ko'u kaumaha e noho nei; a ke nana aku nei e.:: iamua, me he pouli aaki la no ka po." ' Ke hoolohe malie mai la o Elioka i na hoakaka a Mrs. Waeena imua ona, me kona pane koke ole mai, a hoomau hou r.:ii la no o Mrs. Wadona i ke kamailio ana: ' Ua ike no oe e Elioka, ua hoi mai kela mau kaikamahine m* a'u e noho ai iloko o ko laua mau la kamalii, ua pulama aku au ia laua me he mau keiki ponoi la na'u, e kau aku ana 1 ko'u mau manaolana, no ko laua panai mai i na hana maikai, e'.ike rne ia a'u i hana aku ai no laua'. "L"a make nae hoi laua, a o ka mea oi aku o ka lapuwale, • ia ka holo mahuka ana o kona hoahanau, o keia iho la ka -ku. o ko'u malama ana i keia mau kaikamahine me ka maikai,"' a noke okoa iho la ua o Mrs. Wadona i ka uwe, o ke ano 'i ' 'okamani. "Aole o'u makemake, e hoolalau mai oe i ke ano o kau pane no ka'u ninau, aka e pane mai oe no ke kumu maoli o ko L<ola ' ana mai ia oe!" "I-" manao ana ka hoi au, aia la iloko ou, na manao minamina makee no Alika e Elioka," wahi a Mrs. Wadona, me ka hooe niai i na mea a Elioka, i kauoha aku ai iaia, e hoike mai. a minamina i'o au nona, no ka mea oia kekahi o na kai- ♦ a'u i aloha ai no kona mau ano lehulehu; aka nae :.ha ka waiwai o ko kaua kamailio ana no ka mea i hala? '■'ike mai oe e pili ana no Lola!" -::a oe e hoomanawanui mai e Elioka, e hoea aku ana au n: e hookoia ai kou makemake. Pehea e hiki ana anei ia ke hoomanawanui, i kekahi nuhou maikai ole, ke hoike aku :ma ou, ua pepehi maoli ia o Alika, i make ai?" : pepehi maoli ia anei o Alika?" wahi a Elioka me ka : ! ka mea e hoike aku ana i kona piha me ke kahaha. t ■a pepehiia o Alika, ua hanaiia oia i ka laaumake!" 1 5 Mrs. Wadona, me ka pau loa ana ae o kona mau ma- ■ ao r :.opo, oiai ua puka aku la iwaho kana meahuna o ka •omean.oa ana no na mahina loihi. Aole loa o'u mahaoio i kena mau olelo," wahi a Elioka me o kona mau maka a hulili, ka mea a Mrs. Wadona, e ! ele ai ke hoopoina, no kekahi manawa loihi mahope mai. ku paha kau olelo pela, i kou lohe ole aku i na mea apau, " > u nei, ke manaoio loa nei au, ua hanai maoli ia no o •i. i ka laaumake." ¥ anei oe i lohe, i ka hoike ana ae o ke kauka, ua make I ii no o Alika me ka ma'i puuwai?" I a lohe au i kona olelo ana ae pela, eia nae mamuli wale ■ o kona manao koho, me kona huli pono ole, i na kumu o loa o kona make ana. No'u iho ua ike au i lee kumu ! _ : a:o loa i make ai o Alika, a ua hiki ia'u ke hooiaio imua o ao holookoa, ua hanaiia oia i ka laaumake." "Pehea i maopopo ai ia oe e kuu makuahine?" me ka hooi t]oa ia ae la o ka hulili o na maka o ke kanaka opio, e nana mai ; a i— o M rs> Wadona, no ka mea ua hooholo iho la oia i f-ona manao, e kupale no ka pono o Lola, me Ha nana ole ae

i kona pili ana aku ia Mrs. Wadona, ma ke ano he makuahine hanauna nona. "No ka mea ua loaa aku ia'u kekahi omole o ka laaumake, ua hunaia iloko o ka lehu o ke kapuahi hoopumehana maloko 0 ka rumi o Alika." "Aole e lilo ka loaa ana aku o kela omole laaumake ia oe, 1 kumu e hiki ai ke hooiaioia, ua hanai maoli ia aku o Alika, i ka laaumake!" "Ke ike aku nei au, ua hele oe e Elioka a piha i ke pihoihoi, aka e hoomanawanui mai oe pela, ahiki i kou lohe ana i na mea oiaio apau, malia o hiki ia oe ke manaoio mai. Ua. loaa pu aku ia'u he kiaha aniani uuku, ma ke pakaukau, e pili ana ma ka moe o Alika, me kekahi mau kulu o ka laaumake maloko olaila, a he mau kulu kekahi o ka laaumake maluna o ka lole moepo; aole anei i lawa keia mau ike, no ka hooiaio ana ua hanaia kekahi karaima pepehikanaka?" "Malia paha pela i'o a owau kau i hoohuoi ai, nana i lawelawe i kela karaima?" wahi a ke kanaka opio me ka imolmo j ana iho o kona mau maka. Paa okoa mai la o Mrs. Wadona, ma na lima o Elioka, nana mai la hoi ma na maka o ke kanaka opio, a me ka leo nanahe malie loa, pane mai la: "Mamuli o ka make ana o Alika, owai ka mea i hoopomaikaiia aku?" "Alaila, ua kau aku anei kau mau hoohuoi ana maluna o Lola, ma ke ano oia ka mea nana i lawelawe i na hana au, i manaoio au, ua hanaiia i ka laaumake?" wahi a Elioka me ka leo kuoo, me ke pale okoa ana aku i ka lima o Mrs. Wadona e puliki la i kekahi o kona mau lima. "Aohe a'u mea e-ae e hana aku ai, no ka'u mau mea apau i ike, koe wale no keia, o ka hoike ae imua oke akea. Ua hoao au e hunakele i keia meahuna no kekahi manawa loihi, no ka pono o ko'u ohana, aka nae ke manao nei au, ua hoea mai i ka manawa e ike mai ai ka lehulehu, i na mea oiaio i hanaia aku maluna o .Alika," "Ua loaa aku anei ka ike ia Lola, no kou hoohuoi ana, oia! ka mea nana i pepehi i kona hoahanau, mamua o kona holo 1 mahuka ana?" "Ae, ua ike oia i na mea apau, a me he mea la, o keia ke kumu o kona mahuka ana; he hana naaupo loa nae kela ana, ua hiki i na mea apau ke koho aku, no kona maka'u i na hopena e kau aku ana maluna ona, kona kumu o ka holo ana e pee ma kekahi wahi. "Ua kamailio aku au iaia no ka loaa ana o ka laaumake ia'u, ame na mea apau a'u i hoike aku nei imua ou; ua hoole paakiki mai nae oia; aohe ona maliu mai i ko'u leo uwalo imua ona, no ka hua'i pau ana ae i na mea oiaio apau, a oia hookahi ame a'u, ua nalo keia meahuna, me ka ike ole mai o ke ao holookoa." Ua hele maoli o Elioka a piha me ka huhu, iaia e hoolohe mai la i na olelo hoopunipuni a keia wahine i piha me ka hookamani, no ka mea ua lohe ponoi oia i na olelo i kamailioia mawaena o Mrs. Wadona ame Lola, elike no ia a kaua e ka makamaka heluhelu, i hoomaopopo ai, ma kekahi o na mokuna ae nei i hala a ina he kanaka hiki wawe oia ma ka huhu, ina ua ku'i okoa ia aku o Mrs. Wadona eia a hina ilalo, aole nae pela, he lohi a he kakali kona inaina «nolaila uumi wale iho la no oia i kona mau manao hoowahawaha apau no kona makuahine hanauna. "Pehea, ua hele aku anei oe e hui pu me Kauka Kulana, a hoike aku imua ona i kou mau manao hoohuoi?" "Aole au i hoike aku iaia. a i kekahi mea e ae paha mawaho ou, o oe ka mea mua loa a'u e kamailio aku nei i keia meahuna; aole i lohe ka'u mau keiki o Uilama ame Peleka. Mamuli o ko'u manao, o oe wale no e Elioka ka mea hiki ke kokua mai ia'u, ma ke kuekaa ana ae i keia meahuna pohihihi, pela au i hua'ipau aku la i na mea apau a'u i ike ai, oiai ua ike au i kou nui makee maoli no Alika, i kona wa e ola ana, a pela no ma kela manawa e kau ana kona kino, mamua o ke kanuia ana aku." "Ua aloha i'o aku au ia Alika, aole nae ma ke ano elike me kau i koho mai ai," wahi a Elioka, me kona ike koke ana iho, u kela ka ke kumu i papaia ai o Alika, aole e hele noloko o kona keena kahakii, no ka manao o wahine ua haulehia oia nei i ke aloha kaikamahine opio. "Aole loa he wahi manao iki iloko o'u, e noi ak;u ia Alika e lilo mai i wahine na'u, ina no oia ke ola nei l" "Alaila ua kuhihewa maoli ka au, ma ka'u mea i manao mua ai, no ko'u ike okoa aku no hoi i ko Alika mau ano, ua haulehia oia i ke aloha ia oe," wahi a Mrs. Wadona, me ka pupiiku ana iho o kona ku'emaka. "Malia paha ua aloha i'o o Alika ia'u, aole nae ia ma ke ano au i koho hewa mai ai." "Heaha la hoi, ua maopopo ae la ia'u ka mea oiaio loa, aka no na mea e pili ana i keia kumuhana ano nui, a'u i hoike aku nei imua ou, e hiki ana anei ia oe e Elioka, ke a'o mai ia'u, i ka mea pono e hana aku ai?" "Ina e lilo ana ka'u mau a'o ana aku ia oe, i mea neu e hoolohe mai ai, alaila ua makaukau au i na manawa apau e hooko aku i kou makemake." "Ua p'aa maoli ko'u manao e Elioka, e waiho aku iloko o ka lima o rta kanaka o ke aupuni, i ka'u mau mea apau i ike ai, e pili ana i na kumu oiaio loa o ka make ana o Alika," wahi hou a Mrs. Wadona, me ka nanakee ana mai ia Elioka. "Ma kau mau mea i kamailio mai nei ia'u, o oe hookahi wale iho no ame Lola ka i ike i na mea pili i ka laaumake, a aole no hoi he mau hooia maopopo loa ma kou aoao, no ka pili o ka hewa ia Lola, nolaila heaha no hoi kou kumu waiho malie ole i keia kumuhana, me ka hoala ole mai i kekahi mea e hoopilikia aku ana i kela kaikamahine opio?" "Ua lohe mua aku nei no oe i ko'u manao, ua lawa ka ma~ nawa o ko'u kakali ana, a ua ike maoli iho no au, aole loa he hana pololei, ka huna ana i kekahi hewa ko'iko'i loa i hanaia elike me keia, he mea hoopilikia loa mai ia i ko'u lunaikehala." "Ina ua hoopilikia i'o ia kou lunaikehala ea, alālla o ka'u a'o wale no ia oe, o ia kou hoopoina loa ana i nā noonoo e pili ana i keia kumuhana, a mai hoao oe e waiho aku i ka hana iloko o ka lima, o na kanaka o ke aupuni." "Ke makemake nei au e ike, heaha la ke kumu nui loa ma kou aoao e Elioka, o ke ake'ake'a ana mai ia'u, mai ka hooko ana aku i ka mea a'u i ike ai, o ke alahele pololei wale no ia?" "Eia no ke kumu oiaio, aole o'u wahi manaoio iki, ua piH ka hewa ia Lola, elike me kau i hookau aku ai i na ahewa ana maluna o.kela wahine opio." "Ua hookahaha'loa mai oe e Elioka i ko'u manao, ma kau mea e pane mai nei! Aole anei i lawa loa na ike, elike me ka'u i hoakaka aku nei imua ou, no ka hoahewa ana aku ia Lola, no kekahi karaima ekaeka loa, ihanaia eia? Ina no oe e noonoo pono iho ana me ke akahele loa, e ike auanei oe, he keti aku ka maopopo loa o na mea apau, elike me ka malamalama la o ka la." "Malia paha e nana i'o mai ana kekahi mea, i loaa iaia na manao hoowahawaha no Lola, elike me kau e manao nei, ua pili i'o ka hewa iaia; aka no'u nei nae, ka mea i ike, a i kamaaina i ko L(jla mau ano maikai a kilakila; aole e hiki ia'u ke manaoio, ua pili ka hewa i kela kaikamahine, ma o na ike au i waiho mai nei imua o'u," wahi a Elioka, me ka hoomaopopo ana mai o Mrs. Wadona, aole he wahi manaolana iki oloko ona, no ke kokua aku o kela kinaka opio iaia, ma na hana e hoopilikia aku ai ia Lola. (Aole i piu.)