Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 21, 24 Mei 1923 — NA UEPNA LAWAI'A O KA WA KAHIKO ME KA LAKOU MAU HANA. [ARTICLE]

NA UEPNA LAWAI'A O KA WA KAHIKO ME KA LAKOU MAU HANA.

(Kakauia e Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai.) Ka Upena Paku'iku'i. Eia ke kolu o na mea e hoohanaia ai ka upena pakuʻikuʻi. O ka hana ana me ka lau la-i, e ko ai ahiki i kahi kupono e kuu ai ka upena; a he hana nui loa-kela; a ua kupono ka lau no ke kii ana i na ano i'a like ole mai ke kai hohonu mai; no ka i'a kole, he noho keia ano i'a i ke kai papa'u ame kumupapali. Nolaila, ua hana ka poe kahiko i mau laau houhou, ame ka laau melomelo; a ina me ka lau ka kekahi poe e hana ai, a houhou laau kekahi poe, e hiki -ana i ka ekolu a eha kuu ana a ka poe houhou laau, alaila, huki ka ka lau; a eia kekahi mea i maikai loa ai ka laau. Ina he mau puupohaku, a mau alualua, a mau puko'ako'a paha, e noho ai ka i'a aole koe ana, a noho ai o kela mau alualua, no ka maka'u i ke koele o ka laau e hana mao ole ana mai o a o. Nolaila, o ke kolu keia o na mea e hoohanaia ai no ka upena paku'iku'i. Upena Maomao. O keia upena ka 10 o na upena lawai'a a ka poe kahiko; a o keia upena ka helu ekahi o na upena lawai'a a lea poe kahiko e kuu ai i ke kai hohonu; a i keia ano upena e ikeia ai na keiki ihu kani ame na keiki ihu pohue. I keia ano upena e holoa 'ia ai ke kanaka, a e kele ai, a e pau ai ke ola. He hohonu kahi e kuu ai keia ano upena; mai ka umi-kumamalua, ahiki i ka umi-kumamalima anana a oi aku. Ua luu ka mea e kakau nei i keia ano upena me ka poe kahiko, a na keia ano upena i a'o mai ia'u i ke aholoa; a ano puhili no kekahi poe kahiko ia'u ma ka luu. Ma ka makahiki 1913, la 11 o Iune, he la nui ia no Napoopoo nei,

Iune, he la nui ia no Napoopoo nei, no ka Moi Kamehameha, a o ka poe aholoa i ka luu, e hole e luu $5.00 makana; ua lilo iaʻu. Makahiki 1914 la 11 o lune, la nui hou ma Kailua, eo hou no ia'u $10.00 makana. Mai uluhua mai oukou i keia hoikeike a'u, no ka mea, o ke aholoa o ke kanaka ka mea e liiki ai keia mau upena. o ka upena maomao, ua like loa no me ka upena kole. Aole wahi ano okoa; kela mau laau puhi malalo o ka papa, pela no ka upena maomao. Na kalaau melomelo e kii ka i'a e hoakoakoa a kahi hookahi. I ka ike ana o ka lawai'a, ua nui ka i'a, ua kena mai la ka lawai'a i na waa upena e kuu ka upena, alaila, kuu ka upena; a pau i ke kuu, kahea ka lawai'a e luu like ahiki ilalo, alaila, nee like imua me ka oi ole o kekahi mamua o kekahi. Aia no ka lawai'a iluna, ame kekahi mau kanaka no ka luu ana e owili i ka waha; a i ka ike ana o ka lawai'a ua kokoke ka poe luu i ka waha o ka upena, o ia kona wa e kena aku ai i na kanaka i koe iluna e luu lakou; a ike ka poe i keia poe ua ea ae lakou. Eia ka lawai'a ke nana nei i ka poo ea ae, Ame ka poe kele, a holoai'a hoi; a i ka ike ana o ka lawai'a e kele ana kekahi, ua luu koke oia; a i ka paa ana o ka waha i ka owiliia, alaila, huki ka upena. Hookahi no kuu ana, komo ka waa; a ina olelo mai ka lawai'a pehea kakou e hoi? Ina olelo mai na hoa lawai'a, i hookalu a kakou kuuna i koe hoi kakou; alaila holo no ma kahi i maa i ka noho nui ia e ka maomao. I ka hiki ana o na waa lawai'a i kahi o ke kuuna, ua eleu aku la no ka lawai'a i kana, o ke kiloi i ka laau melomelo iloko o ke kai, kahi o ke kuuna e kuu ai; a i ka ike ana o ka lawai'a ua nui ka i'a, alaila, kahea mai la, makaukau. Kahea hou, kuone pono na waa; e

olelo mai ana ka lawai'a e hookaawale na waa upena; e kuu, a o ke kuu aku la no ia a ku ilalo ka upena. Aia no i ke kahea o ka lawai'a ka luu o ka poe luu. E kaualako ana ka lawai'a i ka laau melomelo me ka i'a pu a kokoke i ka waha o ka upena, i ole e pau ke aho o ka poe luu; a kahea ka lawai'a makaukau, luu like, a ua iho aku la ilalo o ka hohonu o ke kai. O keia ka upena helu 1, o na upena lawai'a e kuu ai i kahi liolionu o ke kai a e luu ai ka poe luu. Kokoke 40 makahiki, aole ike iki ia keia ano i'a; no ka mea, aole poe e liiki ai e kii i keia ano i'a. O keia au hou, he poe ihu pohue wale no. O kekahi keia o na i'a ono loa, a no ka ono maoli no, ua hoomano ka poe kahiko i ke kii ana i keia ano i'a, me ka nana ole ae he make a he ola. Eha ano maomao, he maomao ele ame ka maomao kea. O ka maomao kea ka oi aku o ka ono. Me keia laau melomelo wale no e loaa ai keia ano i'a. Kupanaha no ka hahai o ka i'a i keia ano laau. Aole i'a koe aku i keia ano laau ke kokoke mai. Pau o ka liko me ka laele. O ko na Koolau hoi o Kailua, o Makalei, o ko na Kona nei hoi, Melomelo. No keia laau paha ke mele i hakuia ai. Ke uu nei ka meio i Waahila, Hoomaikai kela i ke one Ku. (Aole i pau)