Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 21, 24 May 1923 — KE KANANA NEI KAKOU I KA NAONAO KE MONI NEI NAE I KE KAMELO. [ARTICLE]

KE KANANA NEI KAKOU I KA NAONAO KE MONI NEI NAE I KE KAMELO.

Aole paha olelo a ka Haku lesu i oi ka ikaika ame ka piha pono o ka manao elike me keia ae. Hc neua ka manao o keia mau olelo, akn, ua ahuwale nae Jra manao, i ka poe e makemake ana « ike i ka manao. A oia no keia: Eia kakou ke hooikaika nei e wae i na hewa liilii o lakou, e hoao ann toi e ikeia mai kakou, ua hana ole i keia mau hana hewa, a ia mana■vra hookahi no nae, ke uhaki nei kakou i na kanawai nui o ke Akua. a ke hana hewa nei ma na mea i oi aku ko ke Akua inaina mai. A oia kulana no i ke o lesu e hoopuka ai i keia mau huaolelo, oia no keia a kakou e ike mai nei i keia la. Ke kanana nei kakou i na mea liilii, a ke moni nei nae i na mea e puua ai kakou. Ina kakou e makemake ana e ike i ka oiaio o keia mea, e hiki wale ana no e ikeia e kakou, no ka mea, oia no na kanaka ke huna nei i na l.ewa nui a lakou e hakihaki nei, a o na hewa liilii keia e hoao mai nei e hoopololei. I kekahi manawa e ike ana kakou i k© kanaka elike me John Guild, kekahi kakauolelo i hilinai nui ia e ka Hui o Alexander & Baldwin ihi Ua kohoia oia i puuleu no ka Halepulo Bihopa o Honolulu nei. Ua hilinai nui ia oia e na kanaka i manao aku iaia he kanaka hoopono, no ka mea ua ike ia oia e liele mau ana i ka pule. Aka, oia ka om ke hana mai nei i na hana oi ttkn o ke ino, ua pau iaia na dala e lōluia ana'no na hana a ke Akua. Eia paha kekahi liaawina na kakou e nana iho ai me ka hiki nna ia kakou e imi i ke ano o keia olelo aka llaku lesu. I ko kakou nana pono ana i ke kanaka ua ike kakou iaia e hele mau ana i ka pule. Ua lawe ae oia i kekahi o na kulanū e ikeia aku ai e na maka o ke kanaka, h e kanaka hoopono. Eia nae, 0 na mea liilii ka kakou e ike nei, oia hoi o ka hele mau mai o kela kanaka i ka pule. Ma keia kakou e ike ai, o na niea liilii io no ka mea a ke kanaka e ana nei i kona j hoa kanaka, a ma keia mau mea lii- j lii kakou e manao aku nei i ke j lenpono, ame ka maikai o kela ame keia kanaka a kakou e ike aku ai. i Mamuli o ka hele mau mai o kekahi j kanaka i ka halepule, ke manao nei kakou na kanaka e hele ana i kela halepule, he kanaka maikai a hilinai ia paha keia. Aka, i ka I nae o ka hiki aua mai o kou ike maka ana, ua kuhihewa oe, ua hoopahaohaoia oe. A pela no na kanaka o ka Halepule Bihopa, i ko lakou ike aha i na hana a keia Puuku i haawiia aku ai na dala o ka lnakini no ka malamaia ana. O keia mea ka ka Haku i hoomanao ai i kona hoopuka ana i kela mau olelo. Eia no kakou ke hana nei i keia mea ahiki mai i ke'a la. Eia kakou ke nana nei ma na hewa liilii o ke kanaka s a ke poina nei i no» Ua pau iho nei na hana a ka Ahaolelo, a ke loheia aku nei na ahewaia ana' no kekahi mau lala o kela Ahaolelo, no ka loaa ole ana r aha oka holo o kekahi mau ka,,'owai i makemakeia a i ole i manao nui ia paha e ia poe. Aka, i ka l'uli pono ana iho nae a nana i ke !.ro o kekahi poe lala, e ike ana kakou, ua kohoia ua poe la, mamuli -vale no o ka lakou mau hoopumpuni ana nai, ina e puka ana e iona ana ka xīiu ame ke kulolo. A Ika loa.l ole ana, «» P» h0 ,ho 10 k( „ n>anaolaaa, a«a hoopuka ae oc i keia mau huaololo, i.lma. ole. <1 ka pololei uae, aole no kela kaka hewa, aka, «o ka mea i r"n.T„T t a A „a - — :,ku. na lilo ia mau hana m 1 mea ole, a o keia hoopua.pua. mea oi aku i kou ū.an.o aaa. Aole ka hana Ahaolelo he hana n4 A.)eokaikeole.oJa^ ,■ loaa ai kau. Aole o ka A hrina ke kumu e loaa ai kao. Aka „ ka ike i ka hakilo ana . ko O ke kaoaka, »« 6a »« aua . kah. e kii ai e loaa xoai al kau. O W

kanaka naauao, e imi ana oia i ka loaa o kana, aole o ka ikeia niai o ka nui o kana olelo ana. Aka, nae, ehia 1 a manawa a kakou i ike ai i keia mau haawina me ka loaa ole he pomaikai ia kakou. Eia , no kakou ke puni waie noi, a mau aleu ana no keia puniwale o kakou, ahiki i ka hopena, no ka mea eia no kakou lee kanana nei i na naonao, a ke moui nei nae i ke kamelo. No kekahi mau makahiki loihi ke ake ana o Hawaii e loaa kekahi mau mea i manao nui ia e na Senatoa ame na Lunamakaainana, aka aolo he loaa iki. I keia kau o ka Ahaolelo, aleahi no a loaa kekahi mau mea, oi aleu ma/nua o na kau e ae. A o ke kuniu nui. o keia, akahi no a liana like na keiki mai kela mokupuni mai, a ua loaa ho mau kanaka i kamaaina i na hana 0 ka ahaolelo, i huiia hoi me kela ake e loaa kekalii mea nui no ko lakou mokupuni. Ma ka'u liakilo ana, aole paha lie manawa a Benatoa Hind i hoike maoli mai a i kona kupono elike me keia kau iho la i hala. I7ā hele mai nei o Hawaii e ake ana e loaa kekahi mau mea oi aku i na kau 1 hala. Ua kakelo iho na keiki 0 na mokupuni like ole, e nana ana 1 na mea e loaa ai. Aka, i ka mao ana ae o ka punohu uwahi, ua ike aku o Hawaii e paa ana i na dala lehulehu no na pono oia niokupuui. A e ike mai kakou eia ma ke Senate he mau kanaka i oo ma keia liana o ke kalaiaina, elike me ka Elemakule Desha, ame Senatoa H:nd, a e alualu mai ana lioi na keiki opiopio Akina ame Vannatta. Ua nui ka haliana o na koi a na Senatoa like ole mai nd wahi Hk6 ole mai, aka, ua paa iho keia mau keiki o Hawaii i ka lakou hana me ke kuoo, a i ka mao io ana ae ka hana o ka uwahi, ua heo aku la na pomaikai nui i kela mau keiki. I ko'u hoolohe aku i na hoino a na kanaka o Oahu nei, me he mea la ua pau loa na pomaikni i kela mau keiki .owaho mai. Eia iho no ia keiki liao o Chas. Rice. Ua nui kona hoinoia i keia mau la, no ka pau loa o na mea iaia. Aka, i ko kakou huli pouo ana aku, i nui ka loaa a na keiki o Hawaii ame Kauai ame Maui, no ka ike o kela mau keiki i na mea e liana ai a aole no hoi lakou i lioopauwale i ka manawa ma ke kamailio ana, aka, ua hele aku e kii i ka lakou mau mea i makemako ai, a o na keiki hoi o Oahu, ua ike ole i ke kii ana i na mea e loaa mai ai ia lakou kekahi mau pomaikai. A aole no kela m-u mokupuni ka hewa, aka, iou no e Oahu, no ka mea ua lawa ole kau mau Senatoa i hoouna aku ai ma kou aoao. ITa liaaleleia il>o o Senatoa Chil!ingwarth, no keaha la. Tla hopuia aku he mau moho hou, a i ka nana ana ilio o ka hoao ma ko kakou aoao. I Ua hakilo au ia Senatoa Desha no | kekahi mau kau, a o ka oi paha j keia o koua kau i hana mai ai i ! na pomaikai no kona apana. Ua nui nao na hoino iaia, i kona alu- | a!u ana i leela kalana. I kfia e hoomaikai aku oe e Hawaii i kon | kanaka poohina, no ka mea nana ame Hind i alakai na hana imi pomaikai ou y e Haw.iii, a ua kakoo ia mai e na lala ,opiopio o kela hale. Ina kakou e na kanaka e haalele ana i ka ohikihiki ana i na hewa liilii o kela ame keia kanaka a kakou e hoounauna ana, a e ike i na hana ano nui, a e hoomanao, e oi aku ana na po»aikai e loaa ana ia kakou, ma ke ano lahui mamua o na mea okoa ae. Ma ka hale hoi o na Lunamakaainana, ke ku mai nei elua a ekolu paha mau kpiki nana i paa kou hanohano e Hawaii. Ua alakaiia kela puulu o na Lunamakaainana, o Muller, a i liahai pili kokoke ia mai hoi e Aona, Wilhelm ame kekahi mau keiki hou o Hawaii Hikina. Aka, ua maikai ke kulana o kela mau keiki mai Hawaii Komohana mai, no ka mea, aole he nui wale o ke kamailip ana, o ka uwahi nae, ua moe kololio i Kula. A i ka mao ana ae, ua ikeia aku e paa mai ana i na puu dala he n ui n0 ka pomaikai o ko lakou mau W&kaainana. O ka hana nui m a keia hope aku, o ka nana i na mea e loaa mai ana ia oe o am e keia mokupuni. A o ka hoolohe ole a ku i na ahewa

ana no na mea liilii a e ike kakou i na mea nui i haaaui e ia kanaka. Ke nahai kakou i koia mau a'o aole kakou o lilo ana i poe e uwe ana, mahope o ka pau ana o na hana a ka Ahaolelo. j Ua liele aku ko Oahu poe me ke ake nui e loaa ke ana like ia ana 0 na auhau maluna o ka poe ilihuno ame ka poe waiwai. Aka, aole 11.1« 1 loaa mai kekahi pomaikai 110 Oahu nei. O na kanawai maikai i manao ia ua pau loa i ka make. A i ka huli pono ana aku, e loaa ana iio, mamali o ka pau niai o ka manawa i ka hakaka, aole he manawa o Oahu i like ai. A i ka mao ana ae o ka uwahi, ua loaa ka Oahu, o ka makole, i ka nana mau i ka e pua ana ka uwahi. Ina i ike a kamaaina i ka eha o ka maka i ka uwahi, ina paha ua papahi i na maka a pau ae ka uwahi alaila wehe mai'e nana; aka, i aole pela keia, ua mau no na maka [i ka hamama a ua piha i ka uwahi, a o ka nele ame ka hoaa ka hopenq. Ma ka nana aku, e ola ana ka mai o ko Oahu nei poe kolio baloka. Ua ike iho la, aole o ka nui o ka . waha i ka hooia mai e loaa ana k?ia mea, a e loaa ana kela mea, ka mea e loaa io ai ia mau mea, aka, 0 ke koho i na kanaka i lawa ma na hana kalaiaina. Eia iho ka manawa koho o na luna kulanakauhale ame kalana o kakou. E nana o na kanaka i hoik< mai i kekahi mau hana ano nui, na kanaka e loaa ai ia kakou na pomaikai. O na kanaka i ike ole i ka haawi mai i na mea e pomaikai ai kakou aole 110 ia o na kanaka e hiki ai e loaa na mea i makemakeia. Ua nui ko kakou lohe ana mai i.'i Heen mai i kona mau la e alualu baloka ana'ina oia e pulea, maema." ke kulanakauhale. I keia la nae ; ua oi aku lea lepo ame ka piliwaiwai mamua-o na la a Heen e heje ana e koi ia oe e ke kanalea koho baloka e koho aku iaia i mea e maomae ai ke kulanakauhale. 0 na liewa liilii keia e kau ia mai nei imua o kakou i mea no kaleou e ike mau aku ai i ke ino o leela ame keia mea, a e hoopoina ana hoi i na mea ano nui i hana ia e tm poe la, aka, ame leeia mea, a e hoopoina ana i na mea ano nui 1 liana ia e ua poe la, aka, i ku huli ana aku e nana i na hana a ua poe anela la, i kuhikuhiia mai, eia ka he poe diabolo me na koloka 0 na anela. Aka,*i ka manawa hea la e pau ai keia mau hana, aole i ko leakou au. 0 ka hana maikai nae, o ka nana o kela ame keia kanaka, mamua o ka lawe ana mai i na olelo hoino i hiki ole e hoomaopopo ia. 1 kekahi manawa e lilo ana ka manao o ke kanaka maluna o na mea nunui, aka, o ka hapanui nae o ka manawa e lilo ana ko kakou mau n.anao ma na mea liilii wale no. E hoike mai ana ia eia ko kakou mau manao ma na mea liilii e iko nei. E ala ae kakou, a e haalele i keia leanaka ana i mea liilii a e huli aku e nana i na mea nui, no ka men o na hewa nui a ke Aleua e koi mai nei ia leakou e haalele, aole 0 keia mau hewa liilii. Aole i pau ke kanuia ana o na mea like ole no ka imi ana, pehea la e hiki ai e hoolawaia na kanaka Hawaii e hoi ma kela mau aina, 1 na oihana like ole, i lilo ole ai | i mea lioopilikia walo aku i kekalii. I Ina hoi na apau loa e komo ana i liookahi no oihana, aole no e pau ana na pilikia o kakou. O ka mea ai; o ka palaoa, ka uala, ! o ka pipi ame ka puaa, eia kb hoounaia mai nei mai na aina e mai 110 ka lawa 010 o ka hoouluia aua o keia mau niea ma Hawaii nei. O ka hiki ana e loaa ia Hawaii nei o ka hooulu ana i kekahi o keia mau mea kekahi alanui e loaa ai o na pomaikai e laweia aku nei iwaho. A o keia mau mea apau, he mau kula wale no. O ka oihana hanai moa, aolo no paha hoi e pono e komo aku na kanaka apau loa iloko o ia oihana no ka mea, e i emi mai ana ke kumukuai o keia j mau mea, a i ke emi ana mai e pilikia ana na kanaka 6 *awelawe ana ia mau mea. Nolaila, he hana maikai ka hoonui ana i na oihana a na kanaka e lawelawe akn ai. A o keia mau mea kekahi mftU mea maikaL