Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 20, 17 Mei 1923 — NA KEPANI MA HAWAII NEI ILOKO O UMI MAKAHIKI. [ARTICLE]

NA KEPANI MA HAWAII NEI ILOKO O UMI MAKAHIKI.

Ua olelo ae o Senatoa Lenroot o Wisconsin, kekahi o na malihini hanohano o ke kipa ana mai i Hawaii nei, ma kona manawa o ka huli hoi ana aku no kona home, iloko o na makahiki he umi mai keia manawa aku, e kaa ana ka noho hoomalu ana o keia aupuni o kakou i na Kepani; a ma kekahi olelo maopopo ana ae hoi, e noho mana ana na Kepani maluna o ka ninau koho baloka maanei nei. • Aole o Senatoa Lenroot wale no ka malihini i loaa ka manao o keia ano, aka o na hoa pu kekahi iloko o ka ahaolelo lahui; a o na kamaaina pu kekahi ma Hawaii nei. Eia na keiki a na makua Kepani, ke pii mahuahua mau nei i kela ame keia makahiki; me ka pii mahuahua pu ana o ka heluna o na Kepani koho haloka, i kela ame keia kau koho baloka o kakou; ke ole e lawelaweia kekahi mau alahele e kaohiia mai ai ke kaa ana aku o ka mana koho ba!oka iloko o na Kepani, alaila e hoea i'o mai ana i ka wa e iiookoia ai na wanana a ka poA e nana aku nei i ka nee ana mai o ke au o ka manawa. Iloko o umi makahiki mai keia manawa aku, ma ka manaoio 0 keia pepa, aoie i lawa kela mau makahiki, no ka noho ana o na Kepani ma Hawaii nei, ma ka ninau koho baloka; no ka mea ma ka hooniaopopo ana i ka hoike pili i na keiki Kepani e hele nei maloko o na kula o kakou, e loaa mai'ai kekahi mea oiaio; no ke kulana o na Kepani e nee nei j keia manawa; o ia hoi, iloko o ka makahiki 1930, o na pakeneka o na Kepani e hiki ke koho baloka, ua hiki aku ia ma kahi o ka 28; iloko o ka 1840, he 47 nolaila ina pela i'o iho la ke kulana ikaika o na Kepani, ma ka ninau koho baloka ma keia Teritore; alaila iloko o na makahiki he kanakolu a oi, ia manawa e maopopo pono loa ai, ka hookoia ana o na manao kohokoho o na kanaka ko'iko'i, i hoike ae i ko lakou mau manao no ka hopena e hoea mai ana ma Hawaii nei. Me kela manao no ka noho mana o na Kepani maluna o ka ninau koho baloka ma keia mua aku; aia no he mau kumu kupono, e loaa ai na manao kanalua, no ka hoea i'o mai o kela hopena; aka nae ina no ka hoea i'o mai, i ka wa e kaa ai i na Kepani ka hapanui o ka poe koho baloka o keia Teritorc, alaila ia wa paha e hoea mai ai kakou, i ka ike ana, i kekahi hooponopono aupuni, a kakou i lohe ai, a i kamailio nui ia ai no hoi iloko aku nei o na makahiki i hala, ke aupuni komisina. He hookahi mea a kakou e hiki ole ai ke kanaiua iho, no ka pololei o na mea a Senatoa Lenroot, i hoakaka ae ai, o ia no ka lilo ana o ka ninau Kepani, i ninau na ke aupuni makua, e noonoo mai ai me ke akahele loa; no ka mea ke ike maoli nei kakou i na hana a na Kepani maanei nei, elike me kela manawa i hoalaia ae ai ka olohani e na limahana o na mahiko, a pela hoi me ka hoao ana ae o kekahi mahele o na Kepani, e ala ku-e mai, i na rula hooponopono i kauia no na kula olelo Kepani. O keia ninau pili na ke alahele mua e hoea mai ai 1 ko kakou ike ana aku i ke aupuni komisina. O ko kakou makemake, a makemake ole i kela ano aupuni, he mea liilii loa ia; oiai, mamua o ke kaa ana aku o mana hookele aupuni, iloko o na Kepani, e kikoo mai na lima o ke aupuni makua, a kaili ae i ka mana koho baloka, mai ia kakou aku, no ka hoohoka ana i na Kepani.

Ke hookokoke mai nei ka La Kaupua, ua ili mai kekahi hana ko'iko'i maluna o ka poe e ola nei, ma ka hana ana aku i kekahi mau mea, e hoike ana i ko lakou matiao aloha, no ka poe ' hala aku ma kela ao, ma ka hoohiwahiwa ana i na he kupapa'u, me kekahi mau hoailona maopopo loa, no ia manao aloha. Ile hana niaa na kekahi poe e noho hana nei malalo o na loio, ka hele ana ae e ike i ka poe i hopuhopuia, a hookomo aku i ka manao iloko o lakou, e hoolimalima i loio, i palekana ai mai ke kau ana mai o ka hoopa'i a ke kanawai maluna o lakou. Ua puni wale mai kekahi poe ina olelo hoonuinui a kela poe huli hihia malalo o na loio; e akahele loa na lawehala ia lakou iho, mai na pahele mai o kela ano, no ka mea o ke ano ia o ke ola ana o kekahi mau limahana e noho nei ma na keena o na loio o kakou. Ma ka po nei i noho ae ai ke komisina makai, no ka ninaninau a noii pono ana i na kumu hoohalahala e ku-e ana i ka Makaikiu McDuffie, no kona komo pu ana me kekahi lawehala, ma ka hana e ku-e ana i kana oihana. O ka pololei ame ka pololei ole o na kumu hoohalahala e ku-e ana iaia, he kuleana nui ko ka lehulehu e ike ai i ka mea oiaio, no ka mea ua makemake mau kakou e ike i na kanaka o ke aupuni, e lawelawe ana i ka lakou mau hana, me ka pololei; aole hoi e lilo ka oihana aupuni, i kumu imi pomaikai no kekahi poe. —— • I ka nana aku, mamuli o ka hoole ana o kekahi mau kula olelo Kepani, no ka hui pu ae me na alakai na lakou na hoopii kanawai imua o ka aha, e ku-e ana i ka oihana hoonaauao, aia iloko o kela mau kula, na manao, he oi aku ka hoolohe ana i na rula hooponopono i kauia e ka papa hoonaauao, ame ka hooko ana aku i ke kanawai, o ka ahaolelo, mamua 0 ka hoala ana aku i na ku-e ana, e ala mai ai kekahi hopena maikai ole ma keia mua aku. +++ — Ma ka Poalua iho nei, i pau ai ka manawa no ka uku ana 1 ka auhau aupuni me ka ukupanee ole. O ka poe i hoopalalelia wale, me ka uku ole ae iloko o ka la 15 o keia mahina, e uku ana lakou, he umi pakeneka paku'i iho, mawaho ae o ka huina nui o ko lakou mau auhau, no keia hapa mua o ka hookaa ana.