Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 20, 17 May 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

Mamuli o keia naaupo o kakou 1 ka nui o ka pomaikai e loaa mai ana i ]te kino o kakou i ka ai nui ana i keia mea o ka waiu, pela no na kanaka e nolio mai la ma Molokai, e hoomaopopo ole mai nei i ka nui o ka pomaikai o ka lavro ana i kekaiii niau kao, a hooulu ae, a ai i ko, lakou waiu. Aole wniu oi nku o ka maikai mamua o keia mea o ka waiu ltao. A uā loaa aku he mau kao waiu maikai ma Molokai i keia la, aka, o ka mea kamahao, aole makemakeia e na kanaka Hawaii. No ke aha inai keia makemake ole .ana! No ka ike ole i na pomaikai o keia ilhea o ka waiu. Ke maa nei kakou i ka hanai ana i ka kakou mau keiki \ na ai no e aiia ana e ha makua. Mamuli o keia, ua hobhemahemaia keia ai oi aku o ka hoōikaika i ke kino, mamua o na ai e aO. O ka'u b koi aku nei, e hoao oukou e na kanaka llawaii i kekalii 0 keia mau kao, a i ko oukou ilee ana aole he pomaikai i loaa mai, ua hiki loa e hoihoi hou aku. O ka hoao ka mea e pau ai 0 ke kuhihewa. O ka ai ame ka i'a na mea ano nni loa 0 ke ola ana 0 ke kanaka ma keia ao, a eia o Hawaii ke komo nui loa nei iloko 0 hookahi a elua wale ao mea i onoia mai e ra kanaka. O ia no ke kopaa ame ka halaka hiki. He mau mea keia i ikeia iho he mau mea maloko 0 ka papa 0 na mea, hoonoonoo puu wale no, aole hoi, ma ka papa 0 na mea hiki ole ke alo ae, elike me ka ai ame ka i'a. Ina na kanaka 0 Hawaii nei, e hooemi ilio a-a i ka liolomoku nui ana ma keia- mau mea elua, a komo aku e ike i na mea e iho e pau nei ke dala a Hawaii 1 ka lilo i ka Aina Makua, e loaa oi ae ana na pomaikai i keia mau Paemoku. O ka mea oi aku, i kott hooulu ana i ka pif)i, u>. loaa ptt mai ka waiupaka dine lea waiu. O kria mau mea 0 ka '"aipaka ame k:i waiu kekahi o na meia ai dala loa 0 Hawaii nei. Ma ka Ataipaka wale no, ua hoouna aku 0 Hawaii nei, he hookalii miliona dalit 0 ka makaliiki hookahi. Eia im Waipaka, 0 Nu K.ilatii ame Auaekalia, ke .ookomo pu ia mai nei, mawaho ae 0 na mea e koino mai nei mai ka Aina Makua mai. He mau mea hiki wale no nao i ka hoouluia a ke hanaia_ma Hawaii nei. A ke haalele waleia nel nae e na kaiiaka 0 Hawaii nei. He dala keia i makemake ole ia e na makaainana o keii* aina. Ko kono mai nei 0 T. L. Laimaha, e hoounaia aku kekahi .mau keiki Hawaii me ia ma Molokai, no ka hoonaauaoia ana ma na hana mahiai, ame na mea e pili ana i ka hoihoi houia ana aku 0 na kanaka Ilawaii maluna 0 ka aina. Ua manao waleia e ukuia keia mau keiki, i elua dala 0 ka la. He naauho keia i makemake ia e na opio 0 ka Aiiia Makua. A. ke mnkemakeia nei e haawi wale ia mai i na keiki e rii<Tkemake ana e imi i ko lakou ola ma keia mua aku. Aole palia he kahua e ae 0 ka loaa ana 0 keia ike, elike me keia e mai nei e haawi wale i na keiki Hawaii. Ina kakou e makemake ana e i kekahi 0 na dala a kakou e hele nei i ka Aina Makua ame na aina e aku, 0 k© alanui wale no keia. Ina 0 keia mea e haawiia mai nei i keia la, a i ke au 0 kekahi poe 0 kakou e noho mal nei, ina la, ūa lilo mua kekahi 0 keia mau hana i na kanaka makua 0 keia la. 0 ko oukou meakak«nu kekahi e manao nei, he hana naauāo keia a na Komieina e komo aku ai. O ka pilikia 0 na kanaka Hawaii, 0 ka lawa ole i ka ike i kēia mau hana, a ke manaoia nei nae kakou e hoi aku e pa?li 1 ka lepo 110 na pomaikai o leeia r.oho ana. Aohe hana oi aku 0 ka maikai, ame ka hoot>omaikai mai i ke kanaka ame kona aina elike me ka mahiai. A 0 keia makomake 0 Laimana, e a'oia na keiki Hawaii 1 keia hana, oia kekahi 0 na hana oi aku i ikeia. Ina e manao ana kekahi poe keiki, he mau hana hoopunipuni keia, o ka nana iho i ka hoike a ka luna duke awa 0 kakou, ame ka hoike a ke Kakauolelo Kalaiaina ka mea e pau ai, o keia kuhihewa. A ina no hoi ke manao nei kekahi poe he mau hana hoopau manawa ka hoi ana e paeli i ka lepo, he mea hupo no hoi ia no ka mea, ina kakou e imi io iho ana i ka oiaio, e loaa ana ia kakou, 0 ka mua, 0 na kanaka e noho nei ma ke Taona nei, eia lakou ke ai wale nei no, me ka loaa ole 0 kalii hipuu i kapaeia aku. O ka al no a pau. A o ka haawina no ia e loaa ana i ke kanaka molowa loa e hoi ana ma kuaaina. Aole nui 0 ka hana no ka lapulapu ana i ka ai ame ka i'a ma kuaaina. O ka pilikia wale no ua like keia hoi i kuaaina me he akua

iapu la i kekahi poi'. O ka i>i... . nao, ina e makemako io ke kanak.. r imi pimaikai ma ke kuaaina, e 1« ( ana a oi ae mamua 0 ka pipili a;i ; , ke Taona nei. 0 loaa. .im in oe, ka no 0 , ana, i\"al<' iui u ua lnki e lawa k,: ; mea 0 ka ai. A pela no ka i'a mi ka io. Ma na kahakni 0 kakou \,-i loa.i nn 'ia he nui walo. A 111:1 ipuka halo, ina he leanaka hana o,< e loaa ana na moa na knka, .11110 1; 1 puaa. Ina io he mau miliona daln :, Hawnii e lilo nei i kela nine kei.i makahiki 110 na meani, aqle nnei ]>,> haiia maikai na llawnii nei, ko ko--1110 ana aku e lawelawe i na li.hki e paa mai ai kekahi 0 keia nnu dala nui hewahewa e hele nei m;a. 0 kakou nei aku? Aole hookuhi • kanaka e olelo mai ana, ua liowa keia mau liana, no ka mea 0 ko kanaka e hana ana peln, ua hup.i oia. Aka, oia io u0 keia puu nui ke hele nei, a aole 0 Hawali 1 hono iki e p;;n mai i koknhi o keia mnu dala. O keia manao 0 k,' Komisina keknhi alanui e hiki ai. O ka pilikia nui 0 kakou na Ilawaii, i ka haalele ana 0 ko knkoi; "N mau kupuna i keia mea 0 ka nialiiai, a pau kakou i lte alunlu dala, mo k i manao ann 0 keia mea o ke <lalu ka mea nana e hoopau ae na pilikia like ole, ua poina iho la na hauauna hou i keia mau iiomaikai inai ka lepo ae. I leeialn, ua malihini na i keia mau mea, a ke nu. ka'u nei i ka lioi aku 0 lawelawo hou i 11:1 hana i lawelaweia no e ko --4vakou mau kupuna i na Ia i hala aku. He kuliihe»ra nae kei« ma- * ka'u ana, 110 ka mea ua oi aku kv ola kino mnikni 0 loaa ana ia oo ame kou ohann ma na kuaaina, mamua o keia nolio ana ma ke taona nei. lna o ia wale no ka pomaikai e loaa ana ia oe mainuli o keia hoi anii ma na kuaaina, ua' lawa no keia, ina he knnaka oe i makeo i kou ola kino, ame ke ola 0 knu mnu keiki. Aka, nole 0 keia walo uo ka pomaikai e lona alia iā oe. 0 ka lona ia oe 0 ka ai maikāi kokahi mea e hoopomaikai mai ana ia oe. O ka loaa ia oe o ka ni maikai kekahi mea e hoopomaikai ir.ai ana ia oe. Oka loaa pu ia oe nna pomaikai daln kekahi e loaa ana ; j oe. "A ma ko kakou huli ana iU e nana no kakou iho ma keia jh>!>" ana ma Honolulu nei, a i ole na kekahi 0 na taona e ae o knkou, «• ike ana kakou, 0 ke ola kino, ua / lilo i mea hoopilikia inai; o ka ioaa ' 0 ka ai maikni, ua loaa ole, 0 ka loaa o ka pomaikai dala, ua nHo loa; a nolaila, nole he pomaikni o ke'ia noho ana. O ke kanaka hana 110, ma lee taona nei, 0 ia no ke nla nno nliona iki nna, a o Lo kanaka loaa ole 0 ka hana māikai 0 ia im keia e naktt hele lnai »ei, mo ka nui 0 na nie. A i ke kaupaona nna 0 ke kanaka noonoo maikai, e ik<nna oin, aole he pono iki 0 koia j| anee ana ia Honolulu nei. Akn, ua mnka'uia nne keia hoi aku ma kahi e loaa ai i a oeo na mon o nele nei ia oe nta keia noho nna. Kupannha no paha kakou e ke kanaka Hawaii. He manaolana ko'u e loaa ana a nui nku na keikL līawaii e makomake ana e hoi i Molokni e noho ai mpinlo 0 kekahi keiki i hiki aleu ko na nnauao ma keia oihana, iko na J! haole pookela loa oke ao nei. Aolo kahaka ma Hawnii nei, i oi aku ki ike mn keia oihana, mamua o T. L. Lymāii. A pomAikai wnle ko keiki HaWaii e hoi ana m&lalo on:t e a'oia mni ai i keia mftu ike. M" ke dala nni e loaa ai keia ike i i>a kannka 0 kn honiia nei e makemako nei e lona kein Haauao. Hc loan wnle no ilae ia oe e ke kannka Hawaii, ina oe e makeinaiee ana. j Ke mnnno nei ke Komiaina e lna;i kekahi mau pij)i waiu na ke Komiaina, a e hoomaka lakou e hanai i kekahi mau pipi waiu no ka haawi ana aku i nukanaka no keia mua aku. Aole lie alanui oi aku 0 k.". lioopomaikai i maliia: mamua d ka loaa ana o kekahi ihm. pipi ma koiia malu. O ka waiu <■ loaa ana ia oe he dala nui i keia maii la. O ke kino 0 na pipi kane, e loaa ana ia oe he kula dala, i ko lakou nunui ana ae. Aole 0 loihi loa kou malama ana, ina b<; pipi koko maikai, a 0 ka nui ku pono ana no ia 0 ke kintf e hiki a; e loaa ia oe kekahi mail dala nu nui. I kola mau la aku nei, na ike kakou i ke kino o keknhi pij>i ma ka pukaainiani 0 ka hale pipi o Wala ma, o kela pipi he ekolu wale no makahiki 0 kona kahike. Eia nae, ua hiki aku kona m:iu paona i ka 1,200, a ma ke kuai an;i 0 keia la, i 17 keneka 0 ka paona. ua hiki e ikeia he $204.00 o kela pipi. A i ka hoomaopopo ana iho 0 ke kanaka aolie luhi i katt mai maluna ona i ka hanai ana i ka pipi. iio ka mea nana no e hel<K*na e ai kana ai> o ka maopopo ana ia i ka pomaikai 0 ka loaa ana 0 kekali mau pipi waiu nau.