Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 16, 19 ʻApelila 1923 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii      Hoopukaia i na Kakahiaka Poaha Apau

 

BUKE LXII--HELU 16.                                NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H.,            

POAHA APERILA 19, 1923                                    NA HELU APAU--6552

 

Hoea Aku na Ku-e Ana i ka Bila

Hoonoa Sabati i ke Kiaaina

 

Lokahi na Ekalesia o Kawaiahao, Kaumakapili

ame Kalihi-Moanalua ma ka Uwalo Ana

i ke Kiaaina e Ku-e i Kela Bila

 

            Mamuli o ka maliu ole ana mai @ @ oloko o ka hale o na luna@nana, i na leo uwalo a ka le@ o ka poe i hoea aku imua @ komite hookolokolo o kela hale, @ ke ku-e ana i ka bila hoonoa @ a mamuli hoi o ka hooholo @ o ka hale o na lunamakaainana @ ka aha senate i ua bila la, a @ oia aku no ke kakauinoa ana @ o ke kiaaina, i hoea okoa ae @ hoahanau o kekahi mau eka@ Hawaii, imua o Kiaaina Farrington, ma ke kakahiaka aku nei i ka Poakahi i hala, a waiho aku la i ka lakou mau uwalo ana imua ona, e nonoi ana, e vito mai ke kiaaina i kela bila.

            Mamua nae o ka hoea ana aku o kekahi mau kahunapule Hawaii ame @ hoahanau o na ekalesia o Kawaiahao, Kaumakapili, ame Kalihi-Moanalua, imua o ke kiaaina ma @ kakahiaka Poakahi, ua malama @ ia he halawa i haipule maloko o ka luakini o Kawaiahao, me ke @noia ana o kekahi olelo hooholo, @ ku-e ana i ka hooholoia o kela bila hoonoa Sabati.

            Ua loaa mua aku ka lohe i ke kiaaina, e hoea aku ana na hoahanau o kekahi mau ekalesia Hawaii imua ona, no ke ku-e ana i ka bila hoonoa Sabati, nolaila ua hookaawale ke kiaaina, i ka hora umi kumamakahi o kela kakahiaka, no ka hui pu ana me ka poe ku-e.

 

Hookipaia e ke Kiaaina

            Ma kahi o ka elua haneri ka nui @ kela poe ku-e o ke ka'i ana aku @ko aku o ka luakini o Kawai@, no ke keena o ke kiaaina a @ @kou i hoea aku ai, ua apol@ lakou me na manao uhohia e @ kiaaina @ @ @ @ @ maloko o kona keena, me na @ maikai, me ka hoike pu ana @ai hoi o ke kiaaina, i kona mau @ oluolu apau, e hoolohe i na ku-e @ na ma ka aoao o na ekalesia Hawaii, maluna o ka bila hoonoa Sabati.

            I ka hookipa ana aku nae o ke kiaaina i kela puulu o na hoahanau @ na ekalesia Hawaii, ua kamailio @ @ oia i keia mau olelo hiki@ o ka hookipa:

            "He manawa loihi ae nei i hala, @hi no a loaa hou ia'u he manawa e ike ai i kekahi puulu nui elike @ keia i hele mai e hui pu me a'u @ ke hauoli nei au no ia mea."

            No ka hoakaka ana aku hoi i ka @ana a kela poe o ka hoea ana aku imua o ke kiaaina, ua heluhelu aku @ ka Rev. James Akimo, i ka olelo @holo, i aponoia, a i hooholoia me ka lokahi, e na ekalesia o Kawaiahao, Kaumakapili, ame Kalihi-Moanalua, ma ka halawai mamua aku, o ka manao nui no maloko o keia olelo hooholo, e noi ana ia i ke kiaaina, e ku-e mai oia i kela bila.

            I pane nae ma ka aoao o ke kiaaina, no kela olelo hooholo ku-e, ua hoakaka hou mai oia i keia mau olelo penei:

            "Ke mahalo nei au no na manao makee i hoikeia ae ma keia kau o ka ahaolelo, me ka mahalo pu hoi, no ka loaa ana o ka ike, no ka hana nui a ko'iko'i i kau iho maluna o ka manahooko, o ia ka mana i loaa iaia e ku-e aku, a e @ i na bila apau ma ko lakou @helu hope ia ana.

            "He hana maikai loa keia hala@ makaainana ame keia hoikeike @ ma ko oukou aoao.  O makou @ luna oihana ke makaala ana i na @na o ka lehulehu, o ka hoea ana @ o kekahi puulu o keia ano, mai @ lahui kanaka mai, ua kokua @ aku ia i ka poe, no lakou na @, i kau aku ai ke ko'iko'i o ka haawi ana i na olelo hooholo.

            "O kekahi o na kahua hoopakele o Amerika o ia no ka manao makee o ke kanaka i hoikeia ae iloko o ka hookele aupuni ana.

            "O ka'u wale no e hooia aku nei imua o na hoa o keia puulu, o ia @ ko'u haawi ana i ka'u mau noonoo akahele ana maluna o keia bila, mamua o ka haawi ana i ka'u olelo hooholo hope loa.  Ma na mea e pili ana i keia olelo hooholo, ma waiho aku au i ka bila imua o ka Loio Kuhina John A. Matthewman, ka mea a'u i waiho mau aku ai i ka bila apau, mamua o ko'u apono a ku-e ana paha ia lakou.

            "Ke hooia aku nei au imua o @kou, aole e aponoia ana, a e ku-eia ana keia bila, me kona noonoo mua ole ia ana me ke akahele loa.

 

He Alahele Pololei

            "Ke manao nei au, o keia ka @ua maikai loa a kekahi puulu o keia ano e uwalo ai imua o ke kiaaina o ke Teritore, o ka oi loa aku, mamuli o ka oili ana mai o keia puulu mai kekahi mai o na luakini kahiko loa maloko nei o Hawaii nei, a mai na luakini lala mai, i hookahuaia mailoko mai olaila.  Ke mahalo nui nei au, no ka hoohuiia ana o keia lahui kanaka, e ka poe i hoea mai i Hawaii nei, he 100 makahiki a oi ae nei i hala, no ke alakai ana i ka lahui Hawaii mai ka pouli mai a i ka malamalama.

            "Aole o hiki ia'u ke olelo aku imua o oukou i ka'u mea e hana ai no keia bila, aka nae ke hooia aku nei au i ko'u aloha nui ia oukou."

            Me kela mau hoakaka ma ka aoao o ke kiaaina, i haawi aku ai keia puulu i na hoomaikai ana, iaia a huli hoi aku la no ko lakou mau home, me na manaolana, no ka lilo o ka lakou huakai ike i ke kiaaina, ma kela kakahiaka, i mea ano nui, e konoia aku ai ke kiaaina, e haawi mai i kekahi olelo hooholo kaulike, ma kela bila hoonoa Sabati.

 

Nui na Ku-e Mawaho ae

            Mawaho ae, o ka hoea kino ana aku o kela puulu ae la maluna imua o ke kiaaina, ua hoounaia aku he mau olelo hooholo, e ku-e ana i ka bila, mai ka ekalesia mai o Kaukeano, ka Papa Hawaii, ka ekalesia o St. Andrew, ka ekalesia Mekokika.

            Maloko o na olelo hooholo apau i hoounaia ae e kela mau ekalesia imua o ke kiaaina, he hookahi no manao nui, e koi aku ana iaia e hoole i ke kakau ana i kona inoa i kela bila e lilo i kanawai.

 

 

 

 

@ KA @LA @AI UKA

HOOMAU MAHOPE O KA HAKAKAIA ANA.

 

            O ka bila senate 63 e kauoha ana i ke Kalana o Hawaii o uku ae i kekahi mau uku hoomau ua holo ma ka heluhelu ekolu ana a ka hale ma ka Poalua nei, mahope o ka paio ana a na hoa no kekahi manawa.  Ua makemake ka Lunamakaainana Da Silva e okiia ka haawina dala i hoakakaia no ka uku homau o Mrs. Kawaha mai ke $60 a i ke $35 no ka mahina.  Ma ka Silva hoakaka he makai ke kane a Mrs. Kawaha no ka puali makai o Hilo a no eha wale no makahiki kona noho hana ana malalo o ke kalana.  I ka manawa e hoomaha ai ka Kawaha hana me ka puali makai, oia hoi i ka manawa e huli ai o kana uwaki ua hele aku oia e hana ma ka uwapo ma ke ano Stevedoro, wahi a Silva.  Ia Kawaha ma keia hana i loaa ai oia i kekahiulia a i lilo ai hoi ia ulia i kumu make nona.  Aole i make o Kawaha i kona manawa e hana ana me ka oihana.  Iloko o keia hoakaka a Silva, eia nae, ua hooholoia ka bila ma ka heluhelu ekolu ana.  O Lowrey, Silva ame ka lunahoomalu Cooke ka poe i koho kue i ka bila.  Pehea keia hana hoomaunauna wale i ke dala a ka lehulehu?

 

HAALELE O DA SILVA I KE KULANA LUNAHOOMAULU

 

            Ma ka Poalua nei i hoihoi ae ai o Evan Da Silva i kona hookohu ma ke ano he lunahoomalu no ke komite o ka hale maluna o na moowaiwai ame na hoolilo i ka lunahoomalu o ka hale mahope o kona paa ana ia kulana no na makahiki lehulehu ana i noho ai i ka ahaolelo mamuli o kona ma'i.

            I ka waihoia ana mai o keia waiho hookohu imua o ka hale holoooka no ka noonoo a apono ana, ua hoakaka mai ka lunahoomalu Cooke i kona minamina mamuli o ka loaa ana o ke Capena Silva i ka ma'i a o ke kumu hoi i koiia ai oia e waiho mai i ke kulana lunahoomalu no ke komite.  Ua haawi mai ka lunahoomalu i kona mahalo kiekie ia Da Silva no kana mau hana i lawelawe ai ma ke ano he lunahoomalu no kekahi o na komite ano nui o ka hale.

            Mamuli o ka Da Silva noi ponoi i aponoia ai kana waiho ana i kona kulana o ka hale.  I ka pau ana o ia hana alaila hoakaka mai ka noho e hoonee aku ka hale i na hana imua ma o ke koho ana i kekahi mea kupono ma ka hakahaka o Da Silva i waiho mai, o Thomas Pedro Jr o Hilo i kohoia i lunahoomalu ma ka o ka noho i hoohakahakaia, a hoomaka koke aku no oia i kana lawelawe ana mai ia manawa aku.

 

Hopuia no ko Lakou Kamana i ka La Sabati

 

Ehiku Mau Pake Kamana o ka

Hopuia Ana no ka Lawelawe i ka Hana Kamana

 

HAALELE NUI NAE I NA DALA BELA

 

Akahi no a Hookoia ke Kanawai no ke Ku-eia

o ka Maluhia o ke Sabati

 

            No ka manawa mua loa, mahope iho o ka hooholoia ana o ke kanawai, e hookapu ana i kekahi mau hana, no ka lawelaweia i ka la Sabati, i hopuia ae ai he ehiku mau Pake Kamana, ma ke Sabati aku la i hala, mamuli o ko lakou lawelawe ana i ka hana kamana ma ia la.

            Ua hookuu hou ia nae kela poe Pake, mamuli o ko lakou waiho ana ae he umi dala bela pakahi, a ma ka manawa i kaheaia ai ko lakou hihia, ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, e ka Lunakanawai Apana Soares, aole he hookahi o lakou i hoea mai, nolaila ua lilo wale na dala bela apau i ke aupuni.

            Ua hopuia keia poe Pake kamana, malalo o ke Kanawai 19, o na kanawai ahaolelo o ka 1915, maloko o kela kanawai, e pap aloa ana ia i ka lawelaweia o ua hana kamana ma ka Sabati, a mau ano hana e ae paha, o ke ano pilikia ole, a koe na hana i pili maoli i ka pilikia, ua aeia na hana o kela ano.

            Malalo no o keia kanawai hookahi, i hopuia ai na lunanui, o na hale kiionioni o Honolulu nei, me ko ka Aloha Paka; ua hookolokoloia na hihia o kela mau kanaka imua o ka aha apana, a ua ahewaia me ke kauia ana mai o ka hoopa'i, o iwakalua-kumamalima dala pakahi.

            Ma ka manawa o ka hookauia ana mai o ka hoop@ o ka aha maluna o k@ @ luna@, ua @ heia no hoakaka ma ka aoao o ko laua mau loio no ka hoohalahalaia o ka hihia imua o ka aha kaapuni, eia nae aole he mea i ikeia o keia ano, a hoea wale mai i keia manawa.

 

PIHA IA DAVID B. HAUMEA NA MAKAHIKI HE 52.

 

            Ma ka Poalima o ka pule i hala aku la ka piha ana ia David Bonaparte Haumea ke 52 o kona mau makahiki, a elike me na hana i mua mau ia mamua aku, o ia na lululima ana, ka paipai ana maluna o kona mau poohiwi, a me na olelo "O ia mau opiopio no o kou helehelena e manao oleia aku ai ua loaa ia mau makahiki ia oe", pela no ma ia la.

            O Mr. Haumea e ku kiai nei ma ka huina o na alanui kalepa me Papu ma ke kikowaena hoi o na hale oihana koikoi o ke kulanakauhale, ua hanauia oia ma Hana, ka aina i kaulana i ka "Ua lani haahaa," me ka Ua Apuakea," ma ka la 12 o Aperila, 1870, a i ka piha ana iaia o na makahiki he 20 i hoomaka mai ai oia e holo no ka huikau o ke kaona, a mai ia manawa mai kona luakaha ana i ka lai o ke kaona ahiki i keia la.  Eha makahiki mahope iho o kona holo ana mai o Honolulu noi ua komo aku oia i ka oihana makai ma ka la 1 o Ianuari, o ka 1894, a no na makahiki he 29 kona paa ana i ka hanohano ame ka laahia o ia oihana, a oia o ia mau no kona kanaka u'i he manaolana mau kona e loaa hou ana no iaia kekahi mau hooilo a mau kau lehulehu hou mamua o ka pau ana o kana hana ma keia ao.

            O kekahi mea i mahalo nui ia no Mr. Haumea, aole hookahi ulia kaa i ikeia ma kona wahi o @a hana, aole no hoi kekahi haunaele i ulu ae malaila, a no kona malama loa i ka maluhia o ia wahi ua lilo oia i mea punahele a mahalo nui ia e ka poe koikoi e noho kokoke mai ana ma na alanui Kalepa ame Papu, a i ka lehulehu no apau.  He hanohano kiekie no kekahi kauwa hana a ka lehulehu ka paa ana i ka hanohano o ka hana no ka manawa loihi, o ia no kauwa a ka lehulehu ke pono e haawiia na uku hoomau.  O ka maluhia ame ka palekana o ke ola o ka lehulehu aia iloko o na lima o na makai hoopono, makaala a makee nui i ka laahia o ka hana, ua loaa aku ia Mr. Haumea ame na makai hoopono a makaala a ae ia mau haawina a e haawi nui ia aku ka mahalo.

            Eia o Albert K. Hoapili ke pii mau ae nei ka oluolu iloko o keia mau la, mahope iho o ke okiia ana o kahi i eha o kona wawae e Kauka Hanchet, he mu la ae nei i hala.

 

 

 

 

 

Makemake e Ohi Pu o Hawaii Nei

i na Pomaikai o Amerika

 

Hookomoia he Bila no ke Kohoia he Komisina

i Wahi e Komo Pu Ai o Hawaii Iloko o na

Pomaikai a na Mokuaina e Ohi Nei

 

            Maloko o ka hale o na lunamakaainana, ma ka Poakahi iho nei, i hookomoia ae ai e ka Mea Hanohano J. H. Coney, he bila kanawai, e koi ana, e kohoia he komisina o ekolu lala, no ka hooikaika ana aku i ka ahaolelo ma Wakinekona, i wahi e komo pu ai o Hawaii nei, ma ka ohi ana i na pomaikai, elike me ia e loaa nei i na mokuaina apau o Amerika Huipuia.

            He bila kanawai kela i hoomakaukauia e ke kiaaina mua W. F. Frear ame L. A. Kakina, mamuli o ke kauoha a Kiaaina Farrington, a o kekahi hoi o na bila loihi hookahi, i hookomoia iloko o ka ahaolelo ma keia kau.

            Maloko o kela bila, e hoakaka ana ia, no ke kohoia o kekahi komisina o ekolu lala, e ke aupuni, no ka holo ana aku i Wakinekona, e hooikaika ai imua o na luna oihana o ka aina makua, a imua hoi o ka ahaolelo lahui, ma ke koi ana i ko Hawaii nei kuleana, iloko o na pono hooponopono ahaolelo apau, e hanaia ana e ka ahaolelo lahui; ma ke ano he hapa o Hawaii nei no Amerika, ma ia ano iho la e holo like mai ai na pomaikai i keia teritore, ka mea i loaa ole i keia manawa.

            O na hooponopono ahaolelo lahui apau e hanaia ana e ka ahaolelo lahui, a i holo aku hoi i na mokuaina apau o Amerika Huipuia, o na mea ia i makemakeia aku ai, e kuleana pu o Hawaii nei, ma ka ohi ana mai ia mau pomaikai, e laa na hooponopono ahaolelo pili i na alanui maikai, ka oihana hoonaauao na hoaio dala, na ike oihana mahiai, na ike hanalima, ame na hana no apau i pili aku i na mokuaina.

            I ka hookahua ana i ke koi a Hawaii nei, no na pomaikai mai ke aupuni makua mai, e hoakaka ana kela bila, no ka lilo ana o keia Teritore i hapa no ka uniona elike me na mea oiaio i paa maloko o na moolelo e ku nei i keia wa; a ma ke ano he hapa no Amerika, he mea pono, e holo mai na pono ame na pomaikai ia Hawaii nei, elike me ia i loaa aku i na mokuaina apau o ka uniona.

 

HAAWI KA PAPA LOIO I KE

KAKOO ANA IA LARNACH.

 

            No ke pani ana aku i ka makalua, e hoohakahakaia iho ana, e ka Lunakanawai Kaapuni James J. Banks ma ka manawa e pau ai kona hookohu oihana, ma ka la 15 o ka mahina ae nei o Augate, o keia makahiki, ua haawi ae ka hapanui o na lala o ka papa loio Hawaii, i na kakoo ana i ka inoa o ka Lunakanawai Alexander D. Larnach, ma ka halawai a kela papa loio, o ka noho a@ ma ka Poalua nei.

            O Lokahi kela o na halawai a ka papa loio Hawaii, i hoea aui ae ai kona mau lala, i hiki aku ma kahi o ke kanaono-kumamalua.  He 41 ka nui o na baloka i loaa i ka Lunakanawai Larnach, a he 20 hoi baloka ka nui o ka Lunakanawai Banks me hookahi baloka, i kakau ole ia i kekahi inoa maluna.

            O ka loio I. M. Stainback, ka mea nana i waiho ae i ka inoa o ka Lunakanawai Larnach, i kokouia e ka Lunakanawai Robertson; a o ka Loio Stanley hoi ka mea nana i waiho mai i ka inoa o ka Lunakanawai Banks, i kokuaia e ka Lunakanawai Frear.

            Mahope iho o ka ikeia ana ae o ka mea a ka papa loio i hana ai, ua haawiia aku ke kauoha i ke kakauolelo, o ia ka Loio Cristy, e hoouna aku i kelekalapa i ka Loio Kuhina Daugherty; aole he noi i waihoia ae, no ka hoolokahi ana i ke koho a kela papa loio, no kekahi moho hookahi, aka ua waihoia aku ke ano o na mea a ka papa i hana ai, no na moho a elua.

            He Repubalika ko ka Lunakanawai Larnach aoao kalaiaina, a he Demokarata ko ka Lunakanawai Banks aoao; eia nae, he Demokarata ka mea nana i waiho ae i ka inoa o ka moho Repubalika, a he Repubalika hoi, ka mea nana i waiho mai i ka inoa o ka moho Demokarata, a he Repubalika no ka mea nana i kokua mai, a ma ka olelo pokole ana ae, aole ka papa loio, he puulu kalaiaina, aka e haawi ana ia i kana kakoo ana, i kekahi hoa o ka papa loio, mamuli o kona makaukau a kupono, no kekahi kulana oihana i manaoia.

 

KE ANAINA HOOLEWA O KULIKA MA KAUKEANO.

 

            Ma ka hora 4 o ka auwina la Poakahi nei i malamaia ai he anaina hoomanao no O. H. Kulika kekahi o na mikanele kahiko i make ai ma ka Poaono aku nei maloko o kona home ma Manoa.  Na ke Kahunapule A. W. Palmer a i kokuaia e Rev. T. Hori, kekahi o na haumana kahiko a Kulika, i malama i ko anaina haipule.

            He papa himeni na na kaikamahine mai Kawaiahao ae i himeni i kekahi mau himeni, a na Rev. A. W. Palmer i haiolelo ma na mea e pili ana i ko Kulika ola ana, kana mau hana misiona ma Iapana a ma Hawaii nei, a pela hoi kana mau hana pili akeakamai.

            Ua puhiia ke kino o O. H. Kulika a o ka lehu i hookomoia iloko o ka ipu koe ma ka manawa i malama ia ai ke anaina haipule, a o ia helu ka i laweia aku e kanu maloko o ka pa o na kumu mikanele i hala mua maloko o ka ilina ma Kawaiahao.

 

APONO NA LUNAKIAI E HOOPAU

I NA PAPA KAU HOOLAHA

 

            Ma ka halawai a ka papa o na lunakiai o ka noho ana ma ka po o ka Poaha i hala i apono ia ka olelo hooholo i waihoia ae ai e Lester Petrie e kakoo ana i ka hana a ka Ahahui Outdoor Circle e hoopau loa ia na papa o na mea hoolaha e kuku nei ma na wahi like ole o ke kulanakauhale a kalana o Honolulu.

            Mahope iho o ka heluheluia ana o ka olelo hooholo ua hoakaka ae ka Lunakiai M. C. Pacheco ina kona manao aole i lawa loa ka ikaika o ka olelo hooholo, he mea e hookomo hou ia kekahi mau olelo iloko o ia olelo hooholo e hookapu loa ana i na papa o na mea hoolaha e kukuluia mai nei ma na wahi like ole o ke kulanakauhale o Honolulu.

            "He olelo hooholo wale no keia e apono ana i ka hana a ka Outdoor Circle," wahi ana, "aohe nae i komo maloko o ka olelo hooholo ka hookapu loa ana i na papa e kauia mai nei o na mea hoolaha, a ke manao nei au he mea pono e komo pu keia papa e paa hoi maloko o ka moolelo no ke kakoo ana i ka hana a ka Ahahui Outdoor Circle, no ka hooko ana aku i keia hopena."

            Ua hoakaka ae ka lunakiai Charles Arnold, i kona kakoo loa i ka olelo hooholo, a he mea eha io no no ka maka ka ike ana i na papa o na mea hoolaha e kuku mai ana ma kela ame keia wahi, a he mea pono io no ke hoopau loa ia aku ia mau mea.

            O ka lunakiai Jonah Kumalae kekahi i hoakaka i kona manao a e lawe mai ana oia he kanawai e hoopau loa ia ai na papa hoolaha.  He komite mai ka Ahahui Outdoor Circle mai kekahi i akoakoa ma ka manawa o ka noho ana o ka halawai a ka papa i alakaiia e Mrs. A. N. Campbell, a i ka hooholoia ana o ka olelo hooholo e ka papa me ka lokahi ua nui ka hauoli o ia komite ma ka paipailima ana.

 

Palapala Hoopii mai Kalihi mai

            Na kekahi mau elele mai ka apana mai o Kalihi i waiho ae imua o ka papa he palapala hoopii e noi ana e hoopau loa ka papa i kana olelo hooholo e hoamana ana i ka hooliloia o Kalihi i apana e kukuluia ai o na hale oihana.  O ka poe na lakou i hoolaia e hoolilo ia Kalihi i apana kukuluia o na hale oihana ua lawe hewa lakou i ka manao o ka poe i kakau i ko lakou mau inoa maluna o ka palapala noi ua kakau lakou me na manao kuhihewa a maopopo ole, eia ka o ka manao i hoopaaia maloko o ka palapala hoopii e noi ana ia e hoolilo i ka apana o Kalihi i apana no kahi e kukuluia ai na hale oihana.  Ua waihoia aku ka palapala hoopii i ke komite o na paka ame kukulu hale o ka papa, a ua kauohaia ae ka lunanana hale aole e hoopuka i mau palapala laikini no ke kukulu ana i mau hale oihana ma ka Apana o Kalihi oiai e kaliia ana ka hoike a ke komite.

 

            Ua hookohu aku nei ka Lunakanawai Kiekie Peters ia Arthur Stillman i lunakanawai apana no Kona Akau, Hawaii, pela hoi ia Charles Keahi Holokahiki, i lunakanawai apana elua no Lihue, Kauai.

 

Hoopauia Mai

Elua Mau Makai

Hopu Waiona

 

Mai Wakinekona Mai ke Kauoha

no ka Hoopau Ana Aku Ia Laua Mai ka Hana Mai

 

POHIHIHI NA KUMU

NO KELA PAU ANA

 

Manaoia Nae no ko Laua Kakau Ana

i Kekahi Mau Palapala Hoohiki Hoahewa

 

            Mamuli o ke kauoha mai Wakinekona mai, i hoopauia aku ai ka noho ana o Alfred A. Afat ame John Ornellas, he mau makai hopuhopu i ka poe hana a kuai waiona, oloko o ke keena o ka Luna Hookapu Waiona Colburn, ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, me ka lilo hoi o kela hoopauia ana, i mea hookahaha mai i ka manao o kela mau luna oihana ame ko laua mau hoaloha lehulehu.

            Aole he mau kumu maopopo loa, i hoikeia mai Wakinekona mai, no ka hoopau ana aku i kela mau luna oihana federala, koe wale no ka manao wale ia aku, mamuli mai ia o kekahi mau palapala hoohiki, i hanaia e Afat, Ornellas ame J. M. Tuite, o ka mea nae nona ka inoa hope, he luna oihana oia noloko o ke keena o ka luna hopuhopu opiuma.

            He mau palapala hoohiki ka kela poe ekolu i hana ai a kaa aku malalo o ka malu o H. W. Barnes ame A. S. Rinckel, na akena hookapu waiona o ka hoounaia ana mai i Honolulu nei, a i hoomakakiu iho nei no kekahi mau mahina, i ka poe hakihaki a ku-e i ke kanawai hookapu waiona federala maanei nei, ma ka huli hoi ana aku nei o kela mau kanaka no Wakinekona, ua manaoia, ua  lilo na palapala hoohiki a kekahi o laua i paa pu aku ai, i kumu no keia mau luna oihana hooko i ke kanawai hookapu waiona, e hoopauia ai mai ka hana mai.

            Maloko o na palapala hoohiki, e kakauinoaia e keia poe ekolu, e hoakaka ana ia, i ke kumu o ka paa ole ana o kekahi poe a lakou o ka hele ana e hopuhopu, no ka hana ame ke kuai waiona, mamuli ka o ka hoike mua ia ana aku o ka lohe i kela poe, a o ka mea nana i hoike aku, ma ko lakou manao oia ke Komisina Botts, no ka mea imua ona e laweia aku ai na palapala huli, no kona kakauinoa ana mai.

 

Ninau Okoa i Wakinekona.

            I wahi nae e maopopo pono ai ke kumu o ka hoopauia ana o kela mau kanaka hooko i ke kanawai hookapu waiona, ua hoouna okoa aku o Mr. Colburn, he kelekalapa i Wakinekona, e ninau aku ana i ke keena poo malaila, e hoike mai i ke kumu o ka pau ana o kela mau kanaka, oia nae aohe pane i loaa mai; a me he mea la, aole no e hoounaia mai ana kekahi pane no ka hoopau ana ae i na pohihihi.

            No ke kupale ana nae ia Afat ame Ornellas, ua hoike ae ko laua mau hoaloha, e lawelawe aku ana lakou i kekahi mau hana, e huli pono ia aku ai na mea oiaio, i pili i ka hoopauia ana o kela mau kanaka, ma o ke kuekaaia aku o na hana apau i lawelaweia, e hoea mai ai i ke ahuwale ana ae o na mea apau.

            Wahi a kekahi o na hoaloha o na kanaka i hoopauia, e waihoia aku ana iloko o ka lima o ke komite lahui o ka aoao Repubalika, ka hana o ka huli ame ke noii pono ana aku, i na kumu o ko laua hoopauia ana, no ka mea wahi ana, he kuleana nui ko kela mau kanaka e ike ai, i ko laua kumu i hoopauia mai ai; ina no paha, aole e haawiia mai ia laua he manawa, no ke kupale ana ia laua iho.

            Ua lilo ka hoopauia ana o kela mau kanaka, i mea minamina 22 ka Lunahooko Colburn, i ke kanawai hookapu waiona ma Hawaii, a wahi ana, aole e hiki iaia ke hoomau aku ia laua ma ko laua mau kulana, mahope iho o ka loaa ana mai o ke kauoha, mai ke keena poo mai ma Wakinekona, e hoopau i kela mau kanaka.

            I ke kamailio ana ae o Mr. Colburn, no kela mau kanaka, o laua kekahi mau luna oihana hooikaika maoli i na hana o kona keena, ae nui na manawa a kela mau kanaka, i lawelawae ai i ka hana, ma kahi o ka umi-kumamaono hora, ma ka hookolo ana mahope o ka poe hana, a kuai i ka waiona.

 

            E hoomaka ana i keia la, he umikumamakahi wale no la i koe, alaila hookuu keia kau o ka ahaolelka ahaolelo kuloko, o ka piha ana no hoi ia o na la he kanaono o ke kau mau.

 

Noi ka Ahaolelo i ke Kiaaina

e Hoihoi Mai i ka Bila Sabati

 

Hooponoponoia Kekahi Mau Hemahema me

ka Hoololiia o ka Bila a Hoouna Hou ia

Aku no ka Noonoo Ana o ke Kiaaina

 

            Mamuli o kekahi mau hemahema i ikeia, maloko o ka Bila Hoonoa Sabati, i hoounaia aku e ka ahaolelo i ke kiaaina, no ke kakauinoa ana mai, i hookomoia ae ai e ka Mea Hanohano Vitousek ka lunahoomalu o ke komite hookolokolo o ka Poalua nei e kauoha ana i ke Kiaaina no ka hooponopono ana i ka hemahema i ikeia.

            Ua aponoia ka olelo hooholo maloko o ka hale o na lunamakaainana, ma ke kakahiaka o kela la, a hoounaia aku iloko o ka aha senate, me kona aponoia ana e kela hale, me ka hakalia ole, a hoounaia aku imua o ke kiaaina.

            Mamuli o ka mana o kela olelo hooholo, ua hoihoi hou ia mai la ka Bila Hoonoa Sabati, i ke senate me ka hooponoponoia ana o ka hemahema ma ke kikokikoia ana o ka bila, me kekahi mau paku'i hou i hanaia aku, a mahope iho o ke apono ana o na hale a elua, i na hooponopono i hanaia, ua hoouna hou ia aku la ka bila imua o ke kiaaina.

            Ma ke ano nui o ka Bila Hoonoa Sabati, elike me ia i hoouna hou ia aku ai imua o ke kiaaina, no ka elua o ka manawa, e hoakaka ana ia penei:

            Ua papaia na hana apau ma ke Sabati, koe wale no na hana ku i ka pilikia ame ke aloha, eia nae aole e pili keia pauku i ka hoohana ana mahope aku o ka hora 1 p.m., o na halekeaka, na hana hoikeike, na ahamele, na hale kiionioni, na meahana holo lealea ame na paka hoohauoli,

            Ma ke koho ana maluna o ke noi, no ke apono ana i na hoololi elike me ia i hanaia ai ma kela la e ke senate, he eiwa i koho ma ka aoao e apono ana i ka bila, a he eha ma ka aoao ku-e.  O ka poe i koho ma aoao ku-e, o Desha, Kealoha, Vannata ame Judd; aole i hoea ae na Senatoa Shingle ame Lucas.

            Ma ka manawa hoi o kela bila i komo ai iloko o ka hale o na lunamakaainana me na hooponopono ame na hoololi i hanaia, a no ka hopohopo paha o ka Mea Hanohano Anderson, o hoea aku ka poe ku-e i kela bila iloko o ka hale, ua waiho koke mai la oia i ke noi, e aponoia ka bila elike me ia i hooponoponoia ai.

            Ma ke koho ana a na hoa o ka hale, he umi-kumamahiku ma ka aoao apono, a he eiwa ma ka aoao ku-e, ho eha mau hoa i hoea ole au no ke koho ana maluna o ka bila.  O ka poe i koho ma ka aoao ku-e, o Lowrey, Meheula, Petrie, da Silva, Wilder, Wilhelm ame Cooke.

            Ma ka manawa i hooholoia ai kela bila iloko o ka hale, ma ka lehulehu ekolu ia ana, he eiwa ka nui o ka poe i koho ma ka aoao ku-e, me ka haule ana o ka Mea Hanohano Kalua, aole oia i koho, ma ke koho ana hoi o ka Poalua nei, he elua mau mea i koho ma ka aoao ae, o ia na Mea Hanohano Holt ame Stillman a mau no ka poe mua, ma ke koho ana ma ka aoao ku-e.

 

He Kulana Pohihihi

            Oiai ka bila iloko o ka lima o ke kiaaina, aia ka pohihihi iloko o na hoa o ka ahaolelo, no kana mea e hana mai ai, no kela bila.  Ina oia e kakauinoa mai ana, o ka lilo no ia i kanawai; aka ina e hoihoi hou mai ana oia i kela bila me kona vito ana, o ia hoi, hoole i ke kakau ana i kona, alaila ua ili iho ke ko'iko'i maluna o na hoa o ka ahaolelo, ka a'e ana maluna o kela vito, i wahi e lilo ai i kanawai.

            He elua hapa-kolu, o na hoa oloko o ka ahaolelo, e koho ma ka aoao e a'e ana maluna o ka vito a ke kiaaina, alaila lilo ka bila i kanawai, ina nae e loaa ole ana ka elua hapakolu, elike me ke kauoha a ke kanawai, o ka hoea ana mai ia i ka make ana o ka bila.

            Mamuli nae o na hoololi i hana hou ia aku no kela bila, ua lilo i hana na ke kiaaina, ka waiho hou ana aku imua o ka loio kuhine, no kona kuekaa pono ana mai, mamua o ka hoihoi hou ia ana mai imua ona, no ka hooholo ana i kana mea e hana aku ai; nolaila e hala ana he mau la, mamua o ka oili ana mai o ka mea oiaiio a ke kiaaina e hana mai ai.

            Iwaena nae o na hoa o ka ahaolelo, aole o lakou kanalua iki, no ka loaa o ka elua hapa-kulu o na hoa e koho ana, no ka a'e ana maluna o ka vito a ke kiaaina, ke vito i'o mai hoi oia i ka bila, no ka mea o kekahi poe o ke koho ana ma ka aoao ku-e ma ka Poalua nei, aole lakou i koho, no ke ku-e ana i ka bila, aka no na hoololi hou i hanaia.

 

 

HE UMI MAU HOA AHAOLELO

I LELE I KA LEWA.

 

            He umi mau hoa o ka ahaolelo i laweia aku i ka lewa maluna o na mokuea ma ka Poaha o ka pule aku la i hala mailoko ae o 45, o keia na hoa o ka hale i hooholo i ko lakou manao, o kela lele ana o lakou mamuli ia o ka lokomaikai o Maj. Gen. Charles P. Summerall, ke aliikoa kiekie nana e hoomalu mai nei i ka oihana koa Amerika ma Hawaii nei.

            He 16 ka nui o na mokuea i komo pu ma kela lele ana, he 10 no na solona a he 6 mau mokuea no ka ukali ana ma ke ano he mau mokuea kiai, a i ole i lawa ai na mokuea no elua mahele.  Hookahi mahele malalo o ka hoomalu ana a ke Kapena Kirkpatrick, a o kekahi malalo o ka Lutanela House, a i ka lele ana, ua lele kekahi mahele okoa a pela no hoi kekahi.  O ke ano mokuea ma kela lele ana o ia ke ano mikini De Haviland i hoolakoia me ka ipu uwila Liberty.

            Ma kela lele ana ua poai puni ae na mokuea maluna o ke kulanakauhale o Honolulu, maluna ae o ke awa a maluna ae o Waikiki, a ma na awawa o Manoa ame Palolo a hala loa aku i Waianae a maluna ae o na kuahiwi o Kaala ame ke kahua o Leilehua a hoi mai a kuu ma ka mokupuni Ford.

            O na hoa o ka hale o na lunamakaainana i lele i ka lewa oia na keonimana no lakou keia mau inoa: W. L. Clark, G. P. Wilder, R. A. Vitousek, F. K. Aona, C. K. Stillman, Jr., C. K. Farden, ame Coelho.

 

            AMOY, Kina, April 16--Ua hoopaneeia na hana kalepa maanei no ke kue ana aku i ka Iapana hoole e hoopau i na koi he 21.  Ua hoole na Pake kalepa onei i ka lawelawe ana i ka hana kalepa me na Kepani malama banko ame na moku Kepani e ku nei maloko o ke awa a ua hiki oe ke hu'eia ka ukana.  He iwakalua kaukani Pake i kai huakai ae maluna o na alanui i keia la.  O keia kulana olahani like ke ikeia mai la ma Swatow a ma na awakumoku e ae.

 

HOOPAKELEIA HE KEPANI MAI

KA MAKE MAI.

 

            E hoakaka ana kekahi meahou maloko o ka nupepa Garden Island o ka la 10 iho nei o keia mahina i ka hoopakeleia ana o ke ola o kekahi Kepani nona ka inoa o T. Ikeda mai ka make mai, e ka Lunanui J. T. Moir, Jr., o ka mahiko o Koloa, mamuli o ka lele ana o kela lunanui iloko o ka wai, a hoopakele ae i kela Kepani, ma ka Poaono mamua aku, ka la 17 no o Aperila nei.

            Ma ka hoakaka a kela meahou, e kahe ana ka wai o ke kahawai, me ka ikaika, ma kela Poaono, mamuli o ka nui o ka ua, ma ka po mamua aku, a oiai o Ikeda e hana ana ma ke kahawai, a ma kekahi ano i maopopo ole, ua pakika iho la oia, a haule aku la iloko o ka wai, e kahe ana me ka ikaika.

            Ma kahi o ka eono kapuai ka hohonu o ka wai o ke kahawai, nolaila ua lewa maoli o Ikeda iluna, o ka mea apiki nae, aole he ike o kela Kepani i ka au, nolaila, ua ku a pilikia maoli oia.

            Ua ikeia mai nae kela haule ana o ke Kepani iloko o ka wai, e ka Lunanui Moir Jr., a no ka hoopakele ana i ke ola o ka mea poino, ua lele aku la kela lunanui iloko o ka wai, me ka hooikaika e loaa aku o Ikeda iaia, oiai ka wai e lawe ana i kela Kepani no kahi o kona poino.

            Ma kekahi ulia pomaikai nae, ua paa aku la ka lole o Ikeda ma ka a-i i ka lima o ka Lunanui Moir, Jr., eia nae mamuli o ka ikaika loa o ke kahe ana o ka wai, ua hiki ole iaia ke hoopakele koke ae i ke ola o kela Kepani, ke lawe pu ia la laua a elua e ka wai, a ma ka hapapa ana ae o kekahi lima o Moir, Jr., i paa aku ai iaia kekahi lala o ke kumulaau lakana, ma kapa o ke kahawai, akahi no a manao ka plekana, nolaila kahea ae la oia i mau lima kokua, a iloko o ka manawa pokole, ua hoea mai la kekahi poe kanaka hana, a na lakou i hoopakele ae ia laua, me ka loaa ole o kekahi mau poino.