Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 14, 5 April 1923 — Page 8

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

AOAO NO MA MANAO PEPA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOPONOPON@

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA

ME NA NUHOU O KA MANAWA

 

KE KAHUKULA NUI HOU O KA PAPA HOONAAUAO. 

            Ma ka wae ana ae o Kiaaina Farrington i ka inoa o Willard E. Givens, maiwaena mai o ka nui o ka poe i waihoia aku imua on a, no ka hookohuia mai i kahukula nui no ka oihan hoonaauao o Hawaii nei, pela hoi ke apono ana mai o ke senate i ka hookohu ana aku a ake kiaaina iaia ma kela kulana ano nui, ua pomaikai maoli o Hawaii nei, ika loaa ana o kekahi kanaka makaukau o kupono loa, ma ke poo o kela oihana, @ ka oi loa aku, iloko o keia manawa i hoalaia mai ai na manao kue iwaena o kekahi mau makaainana, no ke ano o ka lawelaweia ana o ka oihana hoonaauao iloko o na makahiki i hala aku la.

            Aole o Mr. Willard E. Givens he kanaka i malihini i ka oihana hoonaauao o keia Teritore, no ka mea ua paa oia i kekahi @ na kulana ano nui, he mau amkahiki ae nei i hala, ma ka noho kumupoo ana no ke Kula Kiekie McKinley, o kela kamaaina i ke kulana oiaio o na kula ma Hawaii nei, a hui pu iho me kona komo kuhohonu an ailoko o ka hoonaauaoia ma na ike like ole, e lilo ana ia mau makaukau, i mea kokua nui mai ma kana hooko ana aku, i na hana i ili mai maluna o kona mau poohiwi.

            Mamuli o kela makaukau i loaa iaia, i kikooia mai ai oia e ho aku a noho kumupoo no kekahi o na kula nui ma Okalana Kaleponi, a no kela ikeia no, i kona kupono a makukau ma ka hoomalu ana i kekahi hula, ikikooia aku ai oia e na kahuwaiwai o ke Kula Kamehameha, pela oia i hoi hou mai ai no Hawaii nei.

            Ua hiki loa ia Mr. Givens, ke waiho aku i ka noho kumupoo ana no ke Kula Kamehameha, a lawe mai i kekahi kulana like o kela ano, i waihoia mai imua on a, no kekahi kula kiekie e ku aku ai i ka pau ana o keia makahiki, ke makemake oia; a i ole e hoomau aku paha i kona noho ana ma ke Kula Kamehameha, aka mamuli o kona ike ana, a hui pu iho hoi me ka ae ana mai o na kahuwaiwai o kela kula, e hookuu iaia; ike ko'iko'i ame ke ano nui o ka oihana hoonaauao maloko nei o keia Teritore, e pono ai iaia ke lawe ae i ke kulana kahumau hoaloha, me ka apono ana aku, ika noonooia mai o kona inoa e ke kiaaina.

            Aole nae i nele ka hoalaia mai o kekahi mau ku-e ana ia Mr. Givens, mai kekahi mau hoa mai oloko o ke senate, aole no kona kupono ole ma ke kulana a ke kiaaina i hookohu aku ai iaia, aka mamuli o ko lakou makemake, e holo aku ia kulana i kekahi mea okoa, oia o Samuel W. King, kekahi o na inoa i waihoia aku imua o ke kiaaina.

            Aia he like ole nui mawaena o Mr. Givens ame Mr. King, ma ke ano o ko laua makaukau a kupono, no ka oihana kahukula nui.  He kanaka o Mr. Givnes, i hoomakuaukau iaia iho no ka oihana kumukula, ua a'o i na ike apau, e hiki ai iaia ke @@@ i mea alakai, ma na hana hoonaauao; ua hoomakaukau pu oia iaia iho, ma ka oihana kahunapule, nolaila aole he mau hoohewahewa ana aku, no ka hiki iaia ke hoko aku i ka hana apau i pili i keia kulana oihana hou, me ka holopono loa.

            No Mr. Samuel K. King hoi, he kanaka opio oia, iloaa ka makee no ka holomua o ka oihana hoonaauao maanei nei, he kanaka i pipilipaa kona noonoo, me na hana apau e hapaiia ai ka inoa o Hawaii nei iluna:  eia nae, ua nele oia i ka makaukau, elike me ia i loaa ia Mr. Givens.  O ka makaukau i loaa iaia, aole ia no ka oihana hoonaauao, aka no ka oihana koa ame ka oihana kaua; nolaila aia he like ole nui mawaena o keia mau kanaka a elua; a i ke kikoo ana mai o Kiaaina Farrington ia Mr. Givens i kahukula nui, ua hoike mai oia i kona naauao, me ke akahele ma kana wae ana; ua nana aku oia ma ka makaukau o ke kanaka, aole ma ke ano makamaka a hoaloha paha.

            Eia ka oihana hoonaauao o Hawaii nei, iloko o keia manawa, ma ke kulana hoohalahlaia e kekahi mahele nui o na makaainana; ua loheia na manao hoakaka akea o kekahi poe no ka nui hewahewa o na dal e haawiia nei ika oihana hoonaauao, me ka maopopo ole o na hua i loaa mai mamuli o ka hooliloia ana o kela mau dala, a ka aholelo i hookaawale ai; ke a'oia o na haawina kupono ole ame na hana hooikaika kino, hoopau manawa; e kau aku nae i ko kakou mau manaokulana ma ke poo o ka oihana hoonaauao, e oili mai ana he mau loli ano nui, e hooiia ae ai ke kulana holomua o na kula o keia Teritore.

            He kanaka hou o Mr. Givens ma ke kulana kahukula nui, o na manao hoohalahala e ku-e ana iaia, a iole o na makemake paha o ko Hawaii nei poe e ike k@ke aku i kana mau hoonee hana ana, e kaomi kakou ia mau manao; e haawi aku ia Mr. Givens i manawa nui, no ka hookamaaina pono ana iaia me na hana apau o ka papa hoonaauao, a e nana aku i kona alakai ana i ka oihana hoonaauao, ma Hawaii nei.

            Ua ku na mea oiaio loa no ke  kulana makaukau o keia kanaka; aole ma Hawaii nei wale no, aka ma kana mau wahi apau i lawelawe ai i ka oihana kumukula; nolaila ma ka mea oiaio maoli, ua pomaikai o Hawaii nei, i ka loaa ana o keia kanaka no kela kulana, a ua lilo hoi ko ke kiaaina kikoo ana mai iaia i mea e lokai ai ka lehulehu, ma ka haawi ana aku i ko lakou mau manao apono, no ke ku i ka naauao ame ke kaulike o ka wae ana ae o Kiaaina Farrington ia Mr. Givens, ma ke kulana i hoohakahakaia, ma o ka pau ana o ka manawa o ke Kahukula Nui MacCaughey.

            Aole o ka makaukau wale no i ka oihana kumukula ka mea i makemake pili oihana kekahi, ame ka hoomalu ana i ka oihana hoonaauao; aia iloko o Mr. Givens ia mau ano apau, ka mea i loaa ole ia Mr. MacCaughey; nolaila o ka kakou e nana aku ai iloko o keia nee ana aku o ko kakou mau kula aupuni, o ia no ka ike aku i ka oni ae, ma na anuu kiekie o na haawina hoonaauao, e umeia aku ai na manao mahalo o ka lehulehu.

 

KA HOOPA'I O STANLEY C. KENNEDY.

 

            He hookahi makahiki ka haahaa, a he elima makahiki ke kiekie, e noho ai maloko o ka halepaahao, o ka hoopa'i ia i kauia mai maluna o Stanley C. kennedy, no ka hewa laweola ma ke degere ekolu.

            Aia he like ole nui, mawaena o ka hihia o Mr. Kennedy, ame ka hihia o na kanaka opio eiwa o Kakaako.  Ua make maoli ka wahine kumukula o ka hooku'iia ana aku e ke kaa otomobile o Mr. Kennedy, ua hoohaummia wale ia aku no ke kino o ke kaikamahine opio, e na kanaka eiwa, ma ka hoopa'i nae, he keu aku ka ikaika ame ke ko'iko'i o ka hoopa'i o na kanaka opio o Kaakao, a mama hoi ka hoopa'i o Mr. Kennedy.

            Aole nae no ka aha ka pilikia, i like ole ai ke kauia ana mai o ka hoopa'i, elike me ka ko'iko'i o ke karaima i hanaia, aka mamuli no ia o ke kanawai i hanaia no kela mau hihia.   

            Imua o na kanaka eiwa o Kakaako, he mea liilii wale no kela hoopa'i i kauia aku maluna o lakou, aka imua o Mr. Kennedy, ua oi aku ke ko'iko'i ame ka ikaika o ka hoo;a'i i kauia aku maluna on a, me kela haahaa no o kona mau makahiki e noho ai maloko o ka halepaahao; elike me ka like ole o ko lakou kulana o ke ola ana; nolaila i ke kauia ana mai o ka hoopa'i hoopaahao, maluna o kekahi o na kanaka ano nui iwaena o ka pohai o ka poe hanohano a waiwai, aole ia he mea uuku, aka ua oi aku kona ko'iko'i, mamua o ka hoopa'i o ka poe o ke kulana haahaa.

            Ua loaa kekahi haawina a'o ikaika loa ia Mr. Kennedy mai kela hoopa'i mai, mamuli o kona hoomaopopo ana, he hana hookomo aku iaia iloko o ka pilikia, ka holonui ike kaa otomobile; a keia pepa e manaoio nei, in a no ka hookuuia mai o Mr. Kennedy, mahope iho o ka pau ana o kona manawa hoopa'i, e akahele loa ana oia i ka hooholo ana i kona kaa otomobile.

            He nui a lehulehu wale na kiakaa e hookele ana i ko lakou mau kaa, i manao he han liilii loa ka hoao ana e holnui, me ke ake ana e oi aku mamua o na kaa uwila, a mau kaa otomobile paha, e holo ana ma ke alanui hookahi, e lilo nae ka hihia o Mr. Mr. Kennedy i mea a'o aku ia lakou, o ke alahele wale no o ka palekana, mai na ulia mai, a mai na hoopii kanawai mai paha, o ia no ka holo ana me ke akahele, me ka nana aku i ka pono o ha'i.

 

KE KOHO BALOKA WAE MOHO KALANA.

 

            Ma ka la 19 o ka mahina ae nei o Mei, e malamaia ai ke koho baloka wae moho, na luna oihana o na kalana o Kauai ame Maui. 

            Ma keia koho baloka, e wae ae ai na makaainana o na kalana i hoikeia ae la maluna i na kanaka kupono, ma na aoao kalaiaina no na hoa o ka papa o na lunakiai; ka maki nui, ke kakauolelo kalana, ka lunahooia ame ka puuku.  Oka poe e loaa ana na baloka kiekie loa o kela ame keia aoao kalaiaina, e alualu ana no na kulana oihana like ole,  o lakou iho la ke lilo i moho, no ke kau koho baloka laula, e ukali aku ana mahope o keia koho baloka wae moho.

            Ua kaokoa ae keia koho baloka wae moho o na kalana, mai ke koho baloka wae moho mai o ke teritore, no na hoa o ka ahaolelo, ame ka elele i Wakinekona.  Ma keia koho baloka kalana, o ka poe e loaa ana ia lakou na baloka kiekie i oi aku mamua o ka hapanui o na mana koho, ua koho maoli ia lakou, e holo hou ole aku ai ma ke koho baloka laula; a ina he hookahi wale no mea e holo ana no kekahi kulana, i loaa ole naeiaia ka hapanui o na baloka, o na mana koho, e konoia ana oia, e holo hou no ma ke koho baloka laula; no ka hoonaauao hou ana aku i na mana koho, o kela mau kalana, pela wale no ke Kuokoa e hoakaka aku nei i kekahi mau mea ano nui, i pili i keia mau koho baloka o kakou.

            Malia paha, ke manao nei kekahi mau hoa oloko o ka ahaolelo, e holo aku i mau moho no kekahi mau kulana oihana ma keia koho baloka wae moho, ke huli hoi aku no ko lakou mau home, i ka wa e hookuu ai o ka ahaolelo; in a pela, he mea pono no e hookomoia aku kekahi bila kanawai, e papa aan i ko lakou hana ana pela; aole he hana pololei, ka lilo ana o na hoa o ka ahaolelo, ka poe na lakou e hana i na kanawai, e komo pu aku iloko o ke alualu ana i na kulana oihana, ililo ai lakou i poe hana i na kanawai, no ko lakou pono iho.

            Oiai nae, ke ku nei ka olelo hooholo a ka aha kiekie, ma ka hihia o na Lunakiai Kumalae ame Pacheco, i kumu alakai no na hoa o ka ahaolelo e alualu mai ai i kekahi mau kulana oihana o na kalana, ma ka namaoio nae o ke Kuokoa nei, aole he pololei iki o ia hana; a i wahi hoi e hoea hou ole mai ai i ka wa e hapaiia mai ai na ninau kanawai ma keia mua aku, no ka holo moho o na hoa oa ka ahaolelo, he mea pono loa @ kekahi hoa oloko o ka ahaolelo e noho mai nei, e hookomo aku i bila kanawai o kela ano; a me ke kanalua ole ke olelo ae, he bila ia e haawiia aku ai na apono ana, e ana mana koho o keia Teritore, a e hoohakalia ole ai hoi ke kakauinoa ana mai o ke kiaaina, a lilo i kanawai.

            O keia kekahi o na bila maikai loa, mamua o na bila e ae, i laweia mai, a waihoia aku ma ka papa, ma ke ano ua ku-e ia mau bila, i no hooponopono ahaolelo kupono a maikai, i ike maoli ia he mea ia e hoopiliia aku ana ma kekahi ano.

            O na mahelel koho, ame na luna oihana e kohoia aku ana ma keia koho baloka wae moho, e ikeia no ma ka hoolaha kuahaua koho baloka, a ke kiaaina e puka aku nei ma keia helu o ke Kuokoa.  O na mana koho, ma ke koho laula iloko aku nei o ka mahina o Novemaba i hala, ame ka poe e hele ae ana e hoopaa i ko lakou mau inoa maloko o ke keena o na kakauolelo o na kalana, e malamaia aku ana ke koho baloka, o lakou wale no ka i kuleana ma keia koho baloka ana; he mea ano nui keia, e pono ai i na mana koho, o na kalana o Kauai ame Maui, ke hoomaopopo.

 

            Ua pono loa ka waihoia ana o ka bila, e noi ana i uku hoomau no Mrs. Theresa Owana W. B. Kelley ma ka papa, no ka mea o ka iwakalua makahiki keia a oi o ka noho nanea ana, akahi no a ala mai he noi o kela ano i uku hoomau no ka wahine a ka elele mua o Hawaii nei i Wakinekona: mamuli paha hoi kekahi o ka loaa ana he uku hoomau i ke Kamaiiiwahine Kalinianaole.  He elua kane hou ae a Mrs. Theresa Owana W. G. Kelley mahope mai o ka make ana aku o R. W. Wlikoki, nlaila ua lawa kona mare hou ana no ka elua o ka manawa, i kumu nona e hookuu aku ai i kana mau koi apau, iuku hoomau nona, a ua kupono ka pepehiia ana o ka bila e na hoa o ka hale o na lunamakaainana.

 

            O ka holo mahuka ana o kekahi haole nona ka inoa o Thomas Farish, i hoopiiia no ka hewa lawe aihue i na dala i haawiia aku nana e malama, mailoko aku o ka halepupule, kona wahi i noho ai, no ka lapaauia no ke opulepule o kona noonoo, okekahi kela o na ninau nana i hoopilikia mai i ka noonoo o na luna oihana o ka halepupule ame ka oihana makai; me he mea la nae, i ka nana aku, ua loaa i kela haole ka ike, noke ahuwale o kana mau hana lehulehu i lawelawe ai ma Amerika, mamua o ka hoea ana mai no Hawaii nei, pela oia i akeai, e holo mahuka oia, i ole ai e hoea mai i ka manawa e hookolokoloia aku ai oia imua o ka aha hookolokolo.

 

I HANA KA PO, I HANA KE AO.

 

            He wahi huaolelo hoolale keia no ka poe hiamoe loa, i kamai@@ pinepine ia e keia lahui i ka wa kahiko, a ua uuku loa ka loheia i keia wa. 

            Ua pili keia huaolelo hoolale i na hana ko'iko'i a hanohano o keia aina, o ia ka oihana mahiai, ame ka oihana lawai'a. 

            E hoolale ana ka makuakane i ke keiki me keia huaolelo.  E hoolale ana ka mea i ala mua i ka mea e moe ana me keia huaolelo: I hana ka po i hana ke ao, haalele ka poli o ka wahine, noonoo ae o ka hana ka mea e pono ai.  Aole-e o ka hiamoe loa!

            Ua hoopukaia keia mau huaolelo me ke ano huhu i kekahi wa, a ua hoopukaia ae me ke ano lealea i kekahi wa.

            AHUENA, Kailua, Hawaii

 

            NUHOU KULOKO

            Okeia ka piha ana o na la he 37 o ka noho ana o ka ahaolelo kuloko, he 23 la wale no i koe, alaila pau keia kau.

           

            Ma ka Poalua iho nei, i lawe ae ai o Mr. Willard E. Givens i kona kulana hou, ma ke ano he kahukula nui no ka papa honaauao o ke Teritore.

 

            Ehiki mau paamare i aponoia ka hookaawale ana no ka haalele wahi moe, ame ka malama ole i ke ola ma ka Poalua nei, e ka Lunakanawai John R. Desha.

 

            Ma ka hora 1 o keia auwina la e hoomaka ai ka noho ana o na aha ekolu o ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma kahuku ahiki i ke Sabati, Aperila 8,

 

            O Thomas Farish, ka haole pupule i mahuka ai mailoko aku o ka Halema'i Pupule ma ka po o ka Poaono aku la i hala aole i loaa i na makai ahiki i keia wa.

           

            Ma ka la i nehinei ka hoomaka ana o ka mokuahi Haleakala e holo ma kana huakai mau no Hilo.  a e hoomau aku ana kona holo ana ekolu kelepa i kela ame keia pule.

 

            No ka piha loa o ke Kuokoa i keia pule, ua hoopaneeia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala i kakauia mai e na makamaka a loaa kahi kaawale o ka pepa no keia pule ae.

 

            Ma kahi o ka $700 a oi aku na loaa o ka fea a ka Ahahui Kawaiahao Alumnae o ka haawi ana ma ka Poaono aku la me ke koe nui o kekahi mau waiwai i hoomakaukauia no ka nui o ka ua.

           

            O na poho i kohoia no ke kuaua o ka haule ana iho ma Honolulu mei, ma ka Poaono ame ke Sabati aku la i hala, aia ma kahi o ka elima kaukani dala.  No na poino kela i loaa i kekahi mau alanui.

 

            Nui na manao oolo-ku i ala ae iwaena o kekahi mau kumukula o Oahu nei, mamuli o ko lakou lohe ana, ma nehinei aku la, e hookohu ae ana o W. E. Givens ia Mr. K. C. bryan, i hope kahukula nui.

 

            No ka nui loa o ka ua ma ke Sabati aku la i hala, aole i malamaia ka halawai haipule maluna ae nei o Puowaina, ma kahi i kukuluia ai o ke ke'a, elike me ia i hana mau ia ma na makahiki aku nei i hala.

           

            Ke hookokoke mai nei ka La Kaupua, iloko ae nei o ka mahine o Mei, nolaila e hoomanao ae e ka poe i kuleana i ka Pa Illina o Puuomao, Moanalua, i na kokua, no ka hoomaemae ana i ka pa ilina, no ka noea mai ia manawa.

 

            Pakele ke ola o A. D. Morgan o ka halekuai laau chambers Drug Co., mai poino, ma ka po o ka Poalima i hala, i ka manawa i hu ai ke kaa otomobile ana e kau aua a hooku'i na huiia i ka paepae mahai o ke alanui a hakihaki na huila mua.

 

            Ma ka hora umi o ka po o keia Poalima iho, e holo aku ana na hoa o ka ahaolelo no ke kahuama'i ma Kalaupapa, pela hoe no na aina hoopulapula o Kalamaula, a ma ka hora umi o ka po Sabati, e hoea hou mai ai no Honolulu nei.

 

            Me ka waha o ka pu panapana i ka lima o ka wahine haole, i kauoha aku ai oia i kekahi haole maauhele o ka po e ku malie, ahiki i ka hoea ana mai o ka makai, ma ka hora ekahi o ke aumoe, o ka po Poalua nei, ma kekahi o na hale o ka Hokele Colonial.

                       

            Ma ka mokuabi Matsonia, o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, ma nehinei aku la, i holo aku ai ka Lunakula mua Vaughan MacCaughey o ka papa hoonaauao, no Amerika ma ka hana haiolelo no Hawaii nei.

 

            He liilii loa ka manaolana no ka hooholia o ka bila B. S. 9, ka bila e haawi ana i ka mana i ka papa hoonaauao e hookuu ai i na kumukula no hookahi makahiki no ka hoomhuahua ana aku iko lakou ike ma na kula nui o Amerika me ka uku pihaia, a e hookaawale ana i $30,000 no ia hana.

 

            Maloko o ka hale o na lunamaainana, ma ka Poakahi iho nei, i hooholoia ai ma ka heluhelu ekolu ia ana ka bila, e kau ana i ka auhau maluna o n awahine mawaena o ka 20 ame ke 60 makahiki, he mau loaa makahiki ko lakou.  he $5 ka auhau kino o na wahine ma keia bila kanawai.

 

            NUHOU KUWAHO

 

            WAKINEKONA,      MAR. 30.-He lono kelekalapa ka i loaa mai i ke keena aupuni mai ke kulanakauhale mai o Atenai he 43,000 ka nui o na paahao makaainana Tureke i hoea aku i Konatinopela ame Smyrna.  E hoakaka hou ana ia lono he 200 wale no ka nui o na paahao Helena i hoihoiia aku i Helena.

           

            CONSTANTINOPLE, Mar. 30-Ua kaohiia e ke aupuni Tureke ka hoolaha ana ae i ka helupa o ka poe i make i ulu ae mamuli o na na'i fiva taifoida ame puupuu liillii.  Ma ka oleloia o na make i hiki ole ke alo ae ua hiki aku ka huina nui i ka 500 i kela ame keia pule.

 

            HU-AI IA AE KAHI E KUAIIA NEI KA OPIUMA.

            Ma ka Poalua nei i kauia aku ai ka hoopa'i paahao o hookahi makahiki ame hookahi la e ka Lunakanawai Federala John De Bolt maluna o Wong Pun, he Pake kuai opiuma, he Pake hoi i lawelawe i ka hana kuai opiuma me ka maka'u ole i na koa Amerika, a i ao pu aku hoi ia lakou i ke ano o ke puhi ana, a nona hoi kekahi hale a "Ana puhi Opiuma" ma ke ala nui Vinia.

            Mahope o ka hooloheia ana o na oleloike e ke kiure a ke Kakiana McDevitt o ka oihana koa Amerika, ame na makai hopuhopu opiuma H. H. Wouters ame Clarence T. Stevenson, he olelo hooholo e ahewa ana ia Wong Pun ka ka papa kiure o ka hoihoi ana mai imua o ka ah@.

            Wahi a McDevitt imua o ka aha o Wong ke kanaka i kuhikuhi@a aku ai iaia oiai oia ma ke alanui Beritania ma kekahi manawa aku nei i hala, iaia e loaa ai ka opiuma, a no ia kuhikuhiia ana mai iaia, wahi ana, ua hele aku la oia e hui me Wong a hoike aku la i kona makemake i ka opiuma, aole i kuai wale ia mai no iaia ka opiuma, aka ua kuhikuhi pu ia mai oia i ke ano e puhi ai.

            Mahope o ka huliia ana o Wong Puu e na makai hookapu opiuma me ka ukali pu ia e ke aliikoa kiekie ae maluna o McDevitt, ua loaa aku la o Wong.  Na McDevitt i alakai aku i na makai ahiki i ka hale o Wong, kahi o ka opiuma e kuai a e puhiia ana.

            Ma ka hoakaka a na makai hopuhopu opiuma i imua o ka aha, i na koa wale no o Wong e kuai ai i ka opiuma i ka hapanui o ka manawa, a ua maa na koa i ka hele mau ilaila e puhi opiuma ai, ke makemake lakou, mawaho ae o kekahi poe e ae.  He $1.50 ka uku no ke puhi hookahi ana.

            Iloko o ka manawa e ninaniuauia ana na hoike i ikeia ai he 35 na makahiki o Wong Pun, a aohe ana hana e ae e loaa ai kona ola o keia kuai opiuma wale no, pehea la i loaa nui ai ka opiuma iaia, "E kikiolo mau ana na koa i ka hele i kela wahi," wahi a Fred Patterson imua o ka aha, ke kokua loio Amerika, ka mea nana i lawelawe i ka hihia ma ka aoao o ke aupuni."  E kuai mau mai ana keia poe i ka poiuma i ka poe he dala ka lakou, a malia, e kuai ma ana no  paha lakou i ka opiuma i ka kakou keiki ma nei mua aku."

            Ma ka hoakaka a Carden, ka loio Amerika, "he lehulehu wale na wahine ili keokeo e hoomahui he i ke puhi opiuma elike me na kane; aole o na lahui Asia wale no ka poe e kuai mai nei i ka opiuma, o na lahui e ae kekahi, a ke kuaiia mai nei ka opiuma ma ke ano laula."

           

            LOAA KA MEA NANA NA HANA AIHUE MA WAIKIKI

           

            Mamuli o ka ae okoa ana ae o Charles Hiram imua o ka Makaikiu McDuffle, elike me ka hoakaka a ka oihana makai, ma ka Poalua iho nei, oia maoli no ka mea nana i komo aihue iloko o kekahi mau hale ma Waikiki ae nei, i hoea mai ai i ka maweheia ana ae o kekahi o na hana hoopohihihi i ka noonoo o ko Waikiki poe, ame ka oihana makai o Honolulu nei.

            Ma ka Poalima aku nei i hala, i hopuia ae ai o Charles Hiram e ka Makaikiu McDuffle, malalo o na kumu hoohuoi, oia ka mea nana i komo aihue maloko o ka balekuai o K. Oka@ago, ma kekahi po o ka pule aku nei i hala.

            Ua hoea mai nae kela mau hoohuoi ma ka aoao o ka oihana makaikiu, i ka hooiaioia ana, no ka pololei o ka hopuia ana o Charles Giram, mamuli o kona ae okoa ana ae, oia ka mea nana i aihue i kela halekuai, aole nae malaila wale iho la no pau, kana mea i hoike ae ai, aka ua hoike pu ae oia, no kona komo aihue i ka home o Lawrence Kerr, ma kahi kokoke i Kapiolani Paka, he mau mahina ae n@i i hala.

            Ua nui na hale ma Waikiki i komo aihueia, me ka maopopo ole, o ka mea nana kela hana, a mamuli o na hoohalahala lehulehu i waihoia mai imua o ka oihana makai, pela iho la i hookoloia aku ai, ahiki i ka hopuia ana o Hiram.

            He hookahi nae alahele o ka pololei loa o ka hookolo ana a ka Makaikiu McDuffie, ahiki i ka paa ana o Hiram i ka hopuia, o ia no ka puni piliwaiwai o kela kanaka opio.

            Ma ke ahiahi o ke@a po i komo aihueia ai o ka halekuai o Okasago, ua ikeia ka puehu ana o ka Hiram mau dala ma ka hana piliwaiwai, o ma ke kakahiaka ana ae o kekahi la mai, ua ikeia kona lako maoli me ke dala, me ke kau ana maluna o ke kaa otomobile, o kahi o ka loaa ana mai o kana mau dala iloko o ka manawa pokole loa, he ninau ia i hoopohihihi aku i ka noonoo o kona mau hoaloha.

            Ma kahi kokoke i ka halekuai o Okasaga, i loaa aku ai kekahi makaaniani, o kela makaaniani kekahi mea nana i kumakaia ia Hiram, no ka mea nona ia waiwai a o kekahi hoi o na ike i loaa i ka makaikiu, i pololei ai kana hookolo ana ahiki i ka wa i loaa pono aku ai ka mea hewa.

            Wahi a ka Makaikiu McDuffie, ua ae okoa aku o Hiram, no kona wawahi ana i kekahi puka aniani mahope mai o ka halekuai, a nhaha, a ma kela puka oia i komo ai iloko o ka halekuai, a lawe mai la ma ke ano aihue, mailoko mai o kahi waiho dala, i ka huina o kanalima dala.

            Ma ka huliia ana o ka home o Hiram, ua loaa aku la kekahi eke paalima, eia ka auanei, o kela kekahi o na waiwai i nalowal oloko o ka home o Mr. Kerr, a ua loaa pu aku kekahi huihuiki, me na ano ki like ole.

            He elua wale no mau hale a Hiram i hoike ae ai, no kona komo ana maloko olaila, i kulike ai me ka hoakaka a ka Makaikiu McDuffie, oiai nae ua nui a lehulehu wale na home o ka poe e noho ana ma Waikiki, i komo aihueia, a ua nui hoi na waiwai i lilo aku i ka poe piko pauiole.

 

            KUU LEI POINA OLE ANTONE GRACE, JR., UA HALA

 

            Mr. Lunahooponopono, Aoha oe: - E oluolu oe no'u kekahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, no ka'u puolo waimaka e kau ae la maluna, i ike mai ai na ohana, ame na hoaloha i kuu keiki Antone Grace, Jr., ua hala.

            Iloko o Febreruari, la 25, i hoomaka mai ai ka ma'i maluna o kuu leialoha, a hala wale aku la oia ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make.

            Mahope o ka kaa ma'i ana no na mahina elua, a ma ke ahiahi o ka Poaono, hora 7, ka la 17 o Maraki, i pauaho mai ai oia i keia ola ana, a hoi aku la ka uhane me ka Mea Nana i hana mai, a o ke kino hoi na maua ame ka ohana, na makuakane e paiauma aku iloko o ka luuluu ame ke kaumaha.

            Ua hoaoia ma na ano apau na ike lapaau o keia au naauao no ka hoopakele ana mai i ke ola, aka ua oi aku ka ikaika o ka ma'i mamua o ka mea e hiki ai ke hana aku.

            Ua kaaheleia e a'u me kuu keiki mai Opihali a Napoopoo, a ua haalele mai oia i kona hoapili he papa.  Auwe, luuluu wale!

            Ua hanauia kuu Antone Grace, Jr., i ka la 13 o Ianuari, 1920, ma Kaohe, S. Kona, Hawaii, a ua piha iaia na makahiki he 3 ame 2 mahina me 4 la o ka hanu ana i na ea hu'ihu'i o keia ola ana.  Ua haalele mai oia ia maua na makua, na kaikuaana, kaikana, na uncle ame na auntie lehulehu mahope nei.  Auwe kuu minamina e!

            E Kauhiwai e, kahi a kuu lei i hanau ai, ua pau kou hoopulu ana i ka helehelena o kuu lei.  E Kaohe e, kahi a kuu lei e hele ai, ua pau kou ike ana ia Antone Grace, Jr., e hele ana ma kou alanui.  E Kukuiopae e, kahi a kuu lei e holoholo ai, ua pau kou ike ana i kuu lei heleloa.  E Olelomoana e, kahi a kuu lei e noho ai, ua pau kou ike ana iaia.  E Opihali e, ua pau kou ike hou ana ia Antone Grace, Jr., e holoholo ana ma kou mau ipuka hale.

            Ke haawi aku nei maua i na hoomaikai ana he nui i ka ohana apau i akoakoa mai i ko maua hora o ke kaumaha.

            Ke haaw pu aku ne mua i na hoomaikai ana i ke kahunapule Katolika ame ka poe i ukali pu mai me maua i kona wahi i hoomoeia ai.

            Nolaila e hoomaikaia ke Akua ma na lani kiekie loa, he malu ma ka honua nei, he aloha i na kanaka apau.  Amena.

            E oluolu e lawe aku i keia mau hoomaikai, e ka Haku e hoomaikai mai ia makou apau. 

            Ke haawi aku nei maua i na hoomaikai ana i na keiki onihua kepau o kou papapa'i.

            O maua iho no me ka luuluu, ANTONE L. GRACE, MIS. LUCY L. GRACE, ame ka Ohana.

AE OKOA I KE KARAIMA PEPEHIKANAKA

            Imja o ka aha a ka Lunaka@@@ Kaapuni Andrade, ma ke kakaa@@@ o ka Poakahi nei, i ae okoa @@@ he wahine Pilipino, nona ka @@@ Gregorio Aleaca, no kona pili @@@ hewa pepehikanaka, mamuli @@@ make an o kana kane, Victo@@@ Aleaca, ma ka po o ka la 17 @@@ vemaba, oka makahiki aku la @@@ la, ma Waipahu ae nei.

            Mawaho ae hoi o kela wahin@@@ ae pu aku he Pilipino o Juan @@@ bag, ka ipo aloha a ka wahin@@@ pehikanaka, no kona pili ia @@@ hookahi no, a no kela hewa i @@@ mai ai ka Lunakanawai Andr@@@ ka hoopa'i maluna o laua paka@@@ he iwa kalua makahiki ka haa@@@ noho ai maloko o ka halepaahao a@@@ kanalima makahiki ke kiekie.

            O ka Loio Rawlins, ame Mil@@@ loio o na mea i hoopiiia, a ma@@@ o na kukakuka ana mawaena @@@ loio ame na mea i hoopiiie, pela @@@ la i ae okoa aku ai kela mau P@@@ pino, i ko laua hewa, ma ke deg@@@ elua, o ka hewa pepehikanaka; @@@ nae i kinohi, ua paa maoli no @@@ laua manao, e ae aku no ko la@@@ pili i ka hewa pepehikanaka ma k@ degere ekahi.

            Ma ka manawa i hoikeia aku ai i ka wahine Pilipino, no kona ao aku i ka hewa pepehikanaka ma @@@ degere elua, ua ku-e loa kela wah@@@ ne, o kana no i paakiki ai, e ae oia no ka pili i ka hewa pepehikanaka ma ke degere ekahi, no ka mea, wahi ana, he oi aku ka pono, e li ko@@ ia oia, mamua o ka noho ana ilok@ o ka halepaahao no na makahiki loihi.

            Mahope wale no o ka loihi o na manao hoakaka ma ka aoao o na loio, i ae ai kela wahine e holo@@ i kana pane, a pela i hoopakeleia ae ai kona ola ame kona kokoolua, ma ka noho ana aku iloko o ka halepaahao no kekahi mau makahiki lehulehu.

            Ka Moolelo o ke Karaima

            Ma ka po o ka la 17 o ka mahina o Novemaba, o ka 1922, elike me kekahi manao pepehikanaka i hoolalaia mawaena o na mea i hoopiiia, ua hoi aku la ka wahine Pilipino imua o kana kane, a koi ak@ la e hele laua e aie dala no ka @@ awi ana i kekahi paina.

            No ka manao o ke kane mar@@@ pono ke koi a kana wahine, ua @@ mai la oia i kana koi, a ia laua @@ hele ana ma ke alanui, e pili pu @@@ i ka malako, ua kiia mai la ke @@ ne Pilipino i ka pu e kekahi m@a, alaila holo aku la ka wahine a hoike aku la i ka poie ma Waipahu no ka make an o kana kane.

            Ma ka manawa i loaa mai ai ke kino make, ua nokeia i ka okioki i ka pahi, a he kulana manaonao maoli ke nana aku.

            Ua hopuia ka wahine a ka Pilipino i make, pela hoi me kana kane Pilipino manauahi, ma ke ano h@@ huoi, a  oiai e paa ana malalo o ka malu o ke kanawai, i ae okoa ae ai laua no ka pili i ka hewa, a o @@ hokahi no ka laua pane imua o ka aha, ma ka Poakahi nei, nolaila @@ hoopololeia ka hana no ko @@@ hihia.

            NA MARE.

            Samuel Meheula ia Lucy An@, Mar. 2.

            John S. Choy ia Annie Rose Kua. Mar. 24.

            Geo. Kalama ia Philomena W. Lumsing, Mar. 24.

            George Lehuanui Kahepa ia M@nnie Kaipo, Mar. 25.

            Komeo J. Keller ia Elizabeth Kaulia, Mar. 26.

            Moreno Hulu ia Tema K. Apana, Mar. 27.

            NA HANAU.

            Na Joseph Akina âme Agnes K. Keaunui he kaikamahine, Mar. @@

            Na J. kahakuloa âme Minn@@@ Kahue, he keikikane, Mar. 28.

            Na Mr. âme Mrs. Mose W. F. @@ lullaau, he keikikane, Mar. 20.

            Na David K. Keliaa ame @@@ beth Kauhi, he keikikane, Apr. @@

            Na Wong Yam âme Marth @@@ ki, he kaikamahine, Apr. 1.

            NA MAKE.

            J. K. Kamana, ma ke alanui @@ noa, Mar. 23.

            John Kalama Naholo, ma ka ii@, lema'i Moiwahine, Mar. 28.

            John K. Aylett, ma ka Hale@@ o na Kamalii, Mar. 29.

            Luia, he bebe hanau hoa ma @@  Halema'i Moiwahine, Mar. 30.

            Hiram Kaaha, ma Kam@@ Mar. 31.

            Minnie Hookano, ma ka Hal@@@ Moiwahine, Mar. 31

            Robert Lum Pock, ma ke @@@ Vineyard, Apr. 1.

 

            Elua mau paamare i awaiau@@@ e REv. Samuel K. Kamaiopili @@ ka auwina la o ka Poakahi nei @@@ loko o ko laua home ma ke @@@ nui Hokele, mai Leilehua mai k@@ mau paamare a @l@a o kela @@@ keia paamare ka hoike no keka@@@