Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 14, 5 ʻApelila 1923 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, APERILA 5, 1923

He Moolelo Walohia

Ko Vekinia Waiwai Hooilina

Hoopuhiliia na Hana a ka Mea Manao

Ino--Kau i ke Aki i ka

Manawa Hope

            No eia nele ana o ka makemake o ka lede, hina hou aku la moe.  O kona makemake ina aole i hala aku o Vekininia ma, e hana aku ana oia i kekahi mea maikai no ka hoomalimali aku paha, a no ka uku aku paha i kekahi huina dala, i mea e hooluoluia aku ai ko Vekinia noonoo, eia nae, aole oia i hoikeia ae ia manao on a.

            Ua hooniia ae ka makemake nui iloko o ka Lede Linetona no ka ui o ko Vekinia helehelena, ka naauao o kana mau olelo ame ke kulana lede oiaio o Vekinia a ka lede i ike mai ai me ka hoohewahewa ole; o kekahi, no ka ui o ka helehelena o ke kaikamahine a Vekinia, ka poniponi o kona mau maka i like loa me na maka o Sa Wiliama Hita; me he naea la ua paanaau loa iloko o kona waihona noonoo ko laua mau ano apau; no ia kum@@@a hooholo oia iloko iho ona e huai mai imua o laua i kana@@@au hewa apau i hana mai ai, alaila hoao mai e hoolaulea mawaena ona ame Vekinia, a mawaena hoi o Vekinia, ame Sa Wiliama Hita, a e mihi mai oia imua o Vekinia no kana mau hewa apau i hana ai.

            Aka ua hala ka wa pono, lilo i ka hiamoe maalili ka luau, a i kona manawa i noonoo iho ai no ia hana mahope iho, ua lohi loa, a ina  no paha e noho ana o Vekinia ia manawa, he pomaikai no paha kona maliu aku i kana mau olelo, oiai, ua piha ko Vekinia naau me ka wela ia manawa nona, no kana mau hana pauaka hoopunipuni a hoopilikia iaia no na makahiki he umi a oi i hala aku.

            Ua kaawale aku ko ka lede anela kiai kino maikai mai iaia aku, o kona mau ano maikai apau ua nalohia mai iaia aku, a o na manao hoopilihua ke noho alii ana maluna on a ia manawa, he oi aku ka walania ame ka awaawa o na manao iloko ona ia manawa mamua o na manawa e awe.

            "Malia paha e loaa aku ana no kekahi alahele e puka aku ai i kahi malaelae," wahi ana o ka nalu ana iho, iaia i hoomanao ae ai no na olelo a Vekinia no ke koi a kana kaikamahine i kona kuleana i ka waiwai o kona makuakane.” O, e hakaka aku ana au ahiki I ka hopena, ina he mea ia no ia kaikamahine e nele loa ai I kekahi pomaikai I ka waiwai o kona makuakane, ka waiwai a ʻ u e manaoio nei e holo aku ia waiwai I ka ʻ u mau keiki e pono ai. Hookahi mea a ʻ u e hauoli nei a e hoomamaia nei hoi o ko ʻ u noonoo o ia hoi ko ʻ u hoolilo ole ana ia ʻ u iho mea hupo a I mea paani wale ia mai.”

MOKUNA XXXIII.

Mahope o ka Hala Ana o na Makahiki Ewalu

            Ewalu makahiki I hala ae mai kela Manawa mai a ka Lede Linetona, kana keikikane ame kana kaikamhine, am eke kaikunane hanauna ona, Wiliama Hita, ame kona ohana o ka holo ana mai e makaikai ia Amerika, mai kela Manawa hoi I lilo ai oia he mea poino mamuli o ka ulia kaaahi a I aneane ai oia e make, e ole wale no kona hoopakeleia ana e ka wahine opio ui ana I hoino ai, ka wahine hoi I pahaneliia aku kona hoino I nei Manawa mamua o na Manawa mamua aku, mamuli o kona lohe pono ana I na olelo a Vekinia.

            Ma kekahi kakahiaka malie a lailai o ka hooilo, a e lele pono mai ana hoi na kukuna malamalama o ka la ma na puka anianai o ka rumi akea o k a Hitadela, elima poe e noho a e hoopuni ana I kekahi pakaukau I piha me na meaai ono e moni ai ka haae, ma ka aina kakahiaka, me na manao ulumahiehie.

            Ma kekahi poo o ke pakaukau ke Sa Wiliama Hita kahi I noho ai, he kanaka ui a kulana hanohano, he mau makahiki hoi kona I oi iki aku maluna o ke kanaha ia Manawa, eia nae, ke nana aku iaia me he mea la he kanaka oia nona na makahiki he kanalima, no ka mea, iloko o na makahiki he umi oi I kaahope aku, ua nui ke kaumaha o kona naau, a no ia kaumaha me ka hoehaeha mau ia o kona noonoo I kela ame keia Manawa mamuli o ke kaawale ana o kana mau mea aloha mai iaia mai, ua lilo ke ola ana I mea hauoli ole nana, ua hooneleia kona home I na mea na laua e hoohauoli mai I kona noonoo, o ke aloha ame ka noho mau mai o kana wahine I aloha ai, imua o kona alo ame ka holoholo mai o kana kaikamahine, me ka lohe aku I ka halulu mai o kona mau wawae, ka hehe o na leo akaaka o kana kaikamahine, he mau mea ia I mamao loa mai iaia aku.

            Ma kekahi aoao ae ona, a e ninini ana I ke kope iloko o na pola, ka Lede Linetona; he lede loli loa ae kona helehelena iloko o na makahiki ewalu I hala. Ua oi aku kona ano luahine a alualu mai o kona helehelena I ko na Manawa mamua ako o ia mau makahiki, ua maloo mai kona ili me ke kakau o na iwi, elike me kea no o ka poe I lu ʻ alu ʻ a loa.

            Ma kona mau aoao o ke keikikane ma ka akau a o ke kaikamahine ma ka aoao hema, a elike me ka haalulu o na lima o ka poe I luahine a I elemakule loa, pela kona ia Manawa, oiai e ninini ana I ke kope.

            He kanaka opio ui o Pase (Percy) ia manawa nona na makahiki he iwakalua kumamakahi, o kona hoi koke ana mai no ia mai ke kula nui mai o Oxfoda, kahi ana I hana ai I kekahi mau hana e kaulana a e hanohano ai, a I nei Manawa o kana hana I hoolalua ai oia ka hooikaika ana e hoomaemae hou ae I ka aina ame ka home a kona makuakane I hoohemahema ai, a I aneane loa ai e lilo aku Ia hai mamuli o ka uku ole ia o ka moraki, he aina waiwai nui hoi a kona kupunakane I makee a I pulama mau ai I kona wa e ola ana.

            No kona makuahine, ka Lede Linetona, aole ona apono I nei manao a me nei hana a ke keiki e hoolala ana ia Manawa. O ka hana a ka makuahine I makemake loa ai iaia oia kekahi oihana aupuni. Ia Manawa aia mau iloko o ka noonoo o ka makuahine ka manaolana e lilo ana oia I hooilina no ka enoa ame ka waiwai o ke kaikunane, ke Sa Wiliama Hita, nolaila ina no kona lilo I hoolina nona aohe waiwai o ka hoohala ana o ke keiki I na makahiki maikai loa o kona ola ana ma ka hooikaika ana I mea e hoi a I ole e hookaaia aku ai ka waiwai I morakiia no kekahi heluna dala nui, a o ia mau dala e hooliloia aku ana no ka uku ana I ka moraki he mau dala nui ia e malamaia ai no kekahi ai no kekahi mau hana e ae.

            Eia nae, I ka maopopo ana o keia manao o Pase Linetona I ke Sa Wiliama Hita, ka makuakane, ua apono loa oia, a ua haawi aku oia I kana olelo hooholo e haawi ana oia I kana kokua I ke keiki ma na ano apau, a e haawi pu ana no hoi oia I kona Manawa ame kona noonoo no ka holopono o ia manao o ke kanaka opio.

            No Lililana Iinetona, ke kaikuahine o Pase Linetona, he umi-kumamaiwa ona mau makahiki ia Manawa, a oiai akahi no oia a pii ae I ke kulana e hiki aku ai I ka lilo ana he wahine makua, a elike no hoi me na kaikamahine e ae ka ui I na la opio, pela no me ia ia Manawa.

            O ka elima o ka poe e noho pu ana maluna o ka papaaina ia Manawa oia o Rupata Hamiletona, ke keikikane hanai Sa Wiliama Hita, ke keikikani hookahi a kana aikane aloha, ka Mekia Hamiletona I make ai he mau makahiki lehulehu I hala aku. He kanaka opio kanaka ui oia ia Manawa nona na makahiki he iwakalua, he niape kona kino me ka pololei a he kihikihi na poohiwi, healohilohi na onohimaka, a he olulolu kona helehelena a he kulana naauao a he kulana hoi I aneane no elike aku me ko kona makuakane.

            Mamuli o kona mau helehelena ui ua hiki koke I kekahi mea ke ike aku ua pipili loa ka naau o ke Sa Wiliama Hita iaia, ua aloha iaia elike me ia ana e aloha ai I kana keiki ponoi; ke aka mai ia kanaka opio he like kona helehelena me ko kekahi kaikamahine a pela hoi me ka oluolu o kana mau olelo ke hoopuka mai, a huipu me ka oluolu o kona mau ano apau ua lawa loa ia e ume kokeia aku ai ka noonoo ame ka makemake o kekahi a pili me ia.

            He kanaka opio waiwai o Rupata Hamiletona, aneane he hapalua miliona paona; ua pili aloha loa ke kanaka opio I kona kahu hanai a ua manao oia o kona kahu hanai kekahi o na kanaka hanohano loa, a pela hoi ka oluolu ame ka piha aloha iaia me keia ao, o na hana apau a kona kahu hanai e kauoha mai ai iaia I hiki iaia ke hana e hooko mau aku ana oia nona.

            I nei Manawa aole I maopopo iaia ka pilikia I loaa I kona kahu hanai he mau makahiki I hala aku, aole I maopopo iaia ua mare mua kona kahuhanai I ka wahine a ua kaawale laua mamuli o ka hoopii ana a ka wahine no ko @@@@@@@@@@@@@@leia, ua pouli oia I keia mau mea apau, aole no @@@@@@@@@@@ike, I ke kamailioia o ka inoa o ka wahine a kona kahu hanai I mare ai, oki loa aku hoi kona niele ana aku I kekahi mea e pili ana ia kumuhana, he oki loa no.

            Me keia noho pouliuli loa nae o Rupata Hamiletona no ka mare o kona makuakane eia nae, aole I loihi loa ma Ia hope iho loaa koke no iaia ka ike, oiai nae, ua hoao ka Lede Linetona e huna ia mea mai iaia mai a ua hiki ole. O kekahi, I nei Manawa aole no I laulaha loa mao a maanei ko Sa Wiliama Hita mare ana, iloko wale iho no o ka ohana o ka home, a he mau hoaloha kakaikahi wale no ka I lohe no ia mea, o ia hoi ua make ke Sa Wililama hita I kekahi wahine Amerika ui I ka Manawa ana I holo ai I Amerika e makaikai ai, a mamuli o kekahi hana epa lapuwale I hookaawaleia ai laua.

            Ua hoakaka mau no ke Sa Wiliama Hita I kona manao no kekahi Manawa he mea pono e loaa kekahi hoomalamalama ana mai iaia no ke kumu o ko laua hookaawaleia ana, no ka mea aole I make ka manaolana iloko ona no kona hoolaulea hou ia me kana wahine, malia e loaa aku ana o Vekinia iaia me kekahi Manawa mamua aku, a hoihoi mai iaia I ka Hitadela, kahi I kupono loa iaia e noho ai ma kea no he hakuwahine no ia home, ke mare hour laua.

            O ka poe I maopopo he kanaka kaawale ke Sa Wiliama Hita a ua hiki no iaia ke mare hou aku I wahine ina oia e koho ana, ma kekahi mau Manawa ua koi mai lakou iaia e mare hou I wahine okoa, aole e ae a e hoolilo hoi I kona inoa I inoa nalowale a make loa, eia nae, o kana pane mau ia lakou,” he alaila kupono ko ʻ u mae hou ana aku, no ka mea ma ke kanawai o ka mare I aponoia e ke Akua, ina e mare hou aku ana kekahi o na mea I okiia I ke kane a wahine paha, he moekolohe no ia.

            “Eia kekahi, malia, ma kekahi Manawa ma keia hope aku, ke oluolu mai na Lani, e loaa hou aku ana no kuu wahine ia ʻ u, a ina no kona loaa io aku, a ae mai oia no ko maua hoohui hou ia, e hoihoi mai ana au iaia I hakuwahine no ka Hitadela kuu home. Aole wahine e ae e noho maloko o ka Hita dela nei oiai au e ola ana.”

            Aole I nele keia pane a Sa Wiliama Hita I ka hoala aku I na manao inaina iloko ke kaikuahine, no ia kumu ua hoomahuahua mau ia ae ka inaina wela iloko o ka Lede Linetona I kela ame keia makahiki, no ka mea, aole ona makemake hoi mai o Vekinia a noho haku aku maluna ona, ka wahine ana I ukiuki ai a I hana he wa aku ai, o ahuwale ae auanei kane mau hana epa ino loa I hana ai, ka wahine nae I haawi mai I na kokua ana iaia iloko o kona wa o ka pilikia, a I uku mai hoi iaia no kana mau hana ino me ke aloha Kristiano.

            “U, wahine io no!” wahi o na olelo makona a ka Lede Linetona ma kekahi Manawa a Sa Wiliama Hita Manawa a Sa Wiliama Hita o ke kamailio ana aku iaia no ka wahine. “O ka wahine ka la I oki mai ia oe elike me ia ana I hana mai ai, oia iho la kau wahine e manao hou aku e mare; ua hookaawale mai oia ia oe ma kea no haahaa loa, e hooliho ana I kona kulana ame kou inoa I mea hoowahawahaia”

            “E Miriama, kuu kaikuahine aloha, oia mau no kuu aloha iaia, a e aloha mau aku ana ahiki I ka hookoia ana o nei manao o ʻ u. O kela okiia ana a hookaawale ana ia maua o ia kekahi o na hana kamahao e kupaianaha loa I kuu manao ma keia ai – he hana ia I hiki ole loa ke maopopo ia ʻ u ahiki no I nei la -, aka I hai aku ai ia oe, ina e loaa ana ia ʻ u ka ike mamuli o kekahi hana poholalo e epa ino loa I hanaia ai a lilo ana maua I mau mea hoehaeia ma ka manao, e makaala loa ka enemi nani ia hana iaia iho,” wahi a Sa Wiliama Hita o ka pane ana ae.

            Iloko o na makahiki ewalu I hala aku elua Manawa a ke Sa Wiliama Hita o ka holo ana I Amerika no ka huli no I ka wahine, a iloko o ia mau Manawa ua pau na mokuaina o Amerika iaia I ka hele ia, mai ka akau a ka hema, a mai ka hikina a ke komohana, e hele ana I kea o a I ka po, e uiui ana mao a maanei no kahi o ka wahine e loaa aku ai, eia nae, iloko o ia ikaika huli ona, he neo me ka nui o ka luhi ame ka lilo ka mea I loaa, a hoi aku me ka nele I Enelani.

            Iloko o ka nui o kona luhi aole nae oia I hoouluhua aku I kekahi mea; aole I hookaumaha aku I kekahi no ka huli pu ana I kana wahine, oia hookahi ka I auamo I na koikoi apau o ka huli ana; aole no oia I hoike aku I kekahi mea ua luhi oia I ka huli I kana wahine, me ka malie ame ka uumi wale no I ke aloha iloko ona I hui aku ai oia me ka poe I malihini iaia, a ka malihini hoi e manao mai ai he kanaka oia I mare wahine ole, a ua hooholo oia pela e noho hookahi ahiki I kekahi Manawa, oiai nae, ua mare wahine oia a ua loaa he keki, eia nae, ma kona helehelena ke nanaia mai aohe wahi helehelena o ke kaumaha a manao pilihua paha iloko o kona naau e ikeia mai ana ma kona mau maka.

            No na makahiki mamua iho o keia ua komo kuhohonu aku oia iloko o na hana kalaiaina aupuni, ua kohoia oia he hoa no ka ahaolelo, a no na Manawa lehulehu kona kohoia ana a no ia mau Manawa lehulehu no hoi kona hoi hou ana aku I ka hale ahaolelo.

            E hoi hou ae ka kaua nana ana I nei poe elima e noho ana mahai o ke pakaukau kahi a kaua, e ka makamaka heluhelu, o ka haalele ana aku nei, a o kahi hoi o kekahi mau olelo hahana I kamailioia.

            (Aole I pau)

He Moolelo no

Ka Meahuna Pohihihi

A I ole

Ka hoohokaia ana o ka manao puuwai o ka mea lili – he moolelo I piha me na wiliau o ke aloha

            “Iloko o ko ʻ u mau ia kamalii, o ko ʻ u makuahine, kekahi makuahine maikai loa, a me he mea la o ka helu kiekie no paha ia o na makuahine apau. Ua make nae oia, mamua ae o ko ʻ u kanaka makua ana, eia nae ua a ʻ o mai oia I kekahi mau haawina maikai loa ia ʻ u, e hiki ole ai ia ʻ u ke hoopoina, ahiki I ko ʻ u hoolulu ana; o kekahi o ia mau haawina ana I a ʻ o mai ai, o ia no ka haawi ana aku I na kokua ana I kekahi mea iloko o ka pilikia.

            “Penei na huaolelo oiaio loa a kuu makuahine I olelo mai ai: ʻ E haawi aku e Kuene I kou lima kokua I ka mea iloko o ka pilikia, o oe auanei ke keiki hauoli loa ma ka honua nei. ʻ I ka make ana aku o kuu makuahine, ua hookomo aku la kuu makuahine ia ʻ u iloko o ka oihana kaua moana, malaila au I hoohala ai I kekahi mahele nui o ko ʻ u ola ana. Ia ʻ u iloko o kele oihana, aole loa au I poina I na a ʻ o ana a kuu makuahine, me he mea la, e kau okoa mai ana no kana mau olelo apau imua o ko ʻ u mau maka.

            “He ekolu makahiki ae nei I hala, ua make iho la ke kaikunane o kuu makuahine, me ka hooili ana mai I kona mau waiwai apau maluna o ʻ u. I ka Manawa I heluheluia mai ai o ka palapala hooilina imua o ʻ u, me he mea la, e lohe okoa aku ana no au I kela leo aloha o kuu makuahine, e olelo mai ana: ʻ Mai au ʻ a e Kuene I kou mau lima kokua, I ka mea iloko o ka pilikia, ʻ a elike me ka loihi o ko ʻ u ola ana ma keia ao, pela no au I hooko mau aku ai I kela a ʻ o kilakila loa a kuu makuahine.

            “Nolaila e Miss Haukona, ua maopopo ia ʻ u ka mea iloko o kou noonoo, au I ake ai e hoopuka mai, no ka haawi ana mai no ia I na mahalo ana ia ʻ u, no na mea mea I hanaia aku no kou pono; ina ua pololei ka ʻ u koho ana ea, alaila aole ia mamuli o ko ʻ u manao iho, aka mamuli o ka makemake ame ke kauoha a ka mea e moe mai la iloko o ka opu o ka honua, a o na mahalo ame na hoomaikai ana, e holo aku no ia iaia, aole I kekahi mea okoa ae, oiai he meapaahana wale iho no au, e hooko ana I kona mau makemake.

            “Ina he mau manao hoomaikai kekahi iloko ou, no ka mea a ʻ u I hana aku ai, alaila iloko o kau mau leo pule, I kou hoi ana e hiamoe I keia po, e hoike aku ai oe I ko kakou Makua ma ka lani, a no ka mea Iaia wale no na mea maikai apau e loaa mai ai ia kakou,” me ka halo ʻ i ʻ lo ʻ I ana mai o na kulu waimaka o ke kanaka malihini, me ka awiwi ana aku nae I ke kamailio ana:

            “E huikala mai oe ia ʻ u e Miss Haukona, no keia ano o ʻ u, aole e hiki ia ʻ u ke alo ae, no ka hoomanao ana I kuu makuahine, ua like pu kona mau lima wiwi me kou, a o kou mau, papalina opaha, aohe he wahi lilo o kona mau papalina.”

            “Aia o Silia ke noke la I ka uwe, a mailoko mai o kona leo uwe. I pane mai ai oia I keia mau olelo: Manao anei oe he pule au I ka po? O ko ʻ u Manawa hope loa I pule ai, he umi makahiki I hala ae nei, a he piha hoomaloka maoli au, me ka a-ia.”

            “O ka olelo hoolana ia oe e ke kaikuahine, mai hoopau oe I kou mau manaolana, aka e puliki a paa I ke kaula o ka moku. O ke Kapena nana e hookele nei I ko kakou moku, he Kanaka oia I loaa ka manao aloha no ka poe iloko o na poino o na kai kupikipiki-o, o ka honua nei. O ua kaula la e ke kaikuahine, o ia no ke aloha, o ka mea iloko o ka pilikia, ame ka poino, e hopu ana kona lima, a paa kela kaula, e kau auanei oia iluna o ka moku me ka palekana, no ka mea ua paa Kona kanawai Iuliole, ʻ He aloha ke Akua. ʻ ”

            Iloko o kela Manawa a Mr. Kuene e kamailio la, ua hooi loa ia aku ka hookahe ana o Silia I kona mau waimaka, a ke hoomaopopo la oia, he mau waimaka kela e hookaheia la maluna o ka lepo panoa, he mau waimaka o ka ehaeha ame ka hoomaopopo I kana mea I hana ai o ka wa I hala, e loaa ai iaia he ola hou, nolaila hoomau aku la no oia I kana kamailio ana, ma kela ano holomoku no ona, eia nae, ua pa aku na huaolelo apau I ka uhane o Silia.

            Me he mea la, ma ka Mr. Kuene ike maoli iho no, aole e hiki iaia ke noho malie, hele mai la oia a piha me na manao ano hou, a o na huaolelo apau e puka aku ana mai kona waha aku, ua like pu ia  me he kahe ana la na kekahi waipuna, no ka mea mai kela kulana uwe mai o Silia ka hoolohe ana o ua kaikamahine nei, ahiki I kona holoi okoa ana ae I kona mau waimaka, e hoike okoa mai ana kona hiona ua koho maoli iho oia, e haalele loa aku I kona mau ano hewa, kona mau ano lapuwale apau, a e haliu aku na maka I ka Mauna o Ziona, mailaila main a kokua e hiki mai ai.

            Me ka hunahuna ole iho, ua hoike piha mai la o Silia I kona moolelo imua o Mr. Kuene, no ka mea ua hilinai oia I keia kanaka malihini, e hoakaka ana I kona noho ana me kona mau makua, pela mahope mai o ka meke ana aku o kona mau makua, kona alakai hewa ia ana e Keoni Naika, ahiki I kona lilo ana I wahine hapala I kona inoa maemae ame ka inoa maikai o kona mau makua.

            “Ua oi, aku ke ho ʻ iho ʻ I o ka hewa maluna o ke kanaka nana I kaualako ia oe iloko olaila, mamua ou,” I pane aku ai o Mr. Kuene, me ka luliluli ana ae o kona poo. “Mai manao kuhihewa kakou, o ka lua kupapau iho la ko kakou palena, aole aia he aha hookolokolo ma o aku o ka lua kupapau, a imua auanei o ka Lunakanawai o na Lunakanawai, e ku aku ai kela ame keia pakahi, no ka hookolokoloia mai, a o ke kanaka nana oe I alako aku iloko o ka hewa, maluna ona ka hoopa ʻ I ko ʻ iko ʻ I e kauia mai ai.”

            Ua hoohalaia he mau hora e Kuene ma ke kamailio pu ana me Silia, a mai kela Manawa mai, ua hoomaka mai la ka pii hikiwawe o ka maikai o Silia, a ua lilo no hoi I mea hauoli loa no ua wahine opio nei, ka hoike ana I kona mau hewa apau, a ua ike maoli iho no oia, I ka maha o kona noonoo, me he mea la, no ka Manawa mua loa, iloko o na makahiki he umi, akahi no oia a ike ia mea he hauoli.

            Iloko o na pule ekolu, mai kela Manawa mai a Mr. Kuene I hele aku ai e ike ia Silia, ua hoike ae la na kauka o ka halema ʻ I, ua pau loa ka ma ʻ I maluna ona, a ua hiki oia e hookuuia mailoko aku o ka halema ʻ I I na Manawa apau.

            No ko Silia pono no nae, ua hele okoa aku la o Mr. Kuene e hui pu me ka kauka poo oloko o ka halema ʻ I, a noi aku la iaia, e hoonooia no o Silia maloko o ka halema ʻ I, a e haawiia kekahi hana nana e lawelawe ai, ma kea no he kahu malama ma ʻ I, me ka hooia ana aku o ke kanaka opio, e huli oia a loaa kekahi wahi kupono, alaila hele hou mai oia, no ka hoike ana, ua pau ko Silia noho hana ana maloko o ka halema ʻ I, a ia wa e hookuuia mai ai no ka hoi ana a noho ma kekahi wahi kupono.

            Ma kela noho hana ana aku o Silia maloko o ka halema ʻ I, ua lilo maoli oia I mea makemakeia, aole wale no ma ka aoao o na ma ʻ I, aka ma ka aoao pu kekahi o na kauka, no kona oluolu, ka makee I ka pono o na ma ʻ I ame ka hoomanawanui; a I ka Manawa I hoea mai ai kekahi noi, no ka hoouna ana I kahu malama ma ʻ I, imua o kekahi ohana kuonoono, ua waeia ae la o Silia no kela hana nui, no ka hilina ʻ I piha o na kauka maluna ona, ka mea hoi I loaa ole I ka nui ae o na kahu ma ʻ I, I kahiko ko lakou noho hana ana maloko o kela halema ʻ i.

            Ua ola ke keiki ma ʻ I a Silia I hele aku ai e malama, a ua nui ka mahalo o na makua o kela keiki nona, a na laua I hoike aku I ka lohe I kekahi poe e aku o ko lakou pohai, I loohia I ka ma ʻ I, nolaila e hoolimalima mau ia ana o Silia mahope mai, mai ka uuku mai ka poe makemake iaia, ahiki I ka nui loa ana, e hiki ole ai iaia ke hele aku e hooko I na kauoha I kekahi Manawa.

            Me he mea la, ma na ma ʻ I apau a Silia e hele aku ai e malama, e pau loa ana lakou I ke ola, ka mea a ka lehulehu o ka poe I ike iaia e olelo ai, he mana ka iloaa ia Silia. Me ka oluolu wale no kana mau olelo e kamailio aku ai, ua piha pu oia I ka hoomanawanui, me ke kunukunu ole, a he hookahi no kona komo pu ana aku iloko o ke kaumaha me ka poe iloko o ka pilikia, ma kela mau ano iho la ona, ua aloha maoli ia mai oia e ka poe ana I kamaaina ai.

MOKUNA XVI.

            Ke lawe loa aku nei ka mea kakau moolelo ia oe e ka makamaka heluhelu ma kela huli o ka aina, nolaila e hoi hou ae kaua ihope, a hookolo aku mahope o ka meheu o ka elemakule, o ka hoea ana aku no kahi e noho ana o Keoni Naika, a hoolimalima I mau rumi nona, maloko o ka hale hookahi e noho ana ke kanaka pauaka, nana I hoopilikia ia Silia, a e hoohalua la hoi I ke ola o Gaia me Josepine Wakona.

            Ma kela noho ana aku o Simona Kaapuni ma kona mau rumi hoolimalima, e hui mau ana oia me ka wahine nona kela hale hoolimalima, e hoikeike aku ana I kona mau ano oluolu, a lokomaikai, ma ia ano iho la, ua hooluoluia aku ka manao o kela wahine, a I kela ame keia Manawa, e hoohele mau aku ana ua kanaka nei I na kamailio ana e pili ana no Kenoi Naika.

            Iloko o kekahi mau kamailio ana mawaena o laua, I kamailio okoa mai ai o Mrs. Kawika, ka wahine nona ka hale hoolimalima, I ka pane ana mai:

            “O ka ʻ u mau mea I homaopopo no Keoni Naika, aia kekahi mau ano ino I pili iaia, a ma ko ʻ u manao, he ai opiuma kekahi hana a kela kanaka. Hookahi Manawa a ʻ u I ike ai maloko ka halepule, I kona nana pono loa ia Habaki Naika, kana keiki hanauna, aole he nana aku o kona mau maka I kahi okoa, ua like pu loa oia me kekahi popoki e hoomakakiu ana I ka iole; o ke kumu nae o kona hana ana pela, aole he maopopo iki ia ʻ u, no ka nui makee mai paha I kana keiki, a I ole, no ka piha paha me na manao lili.”

            Aole o Simona Kaapuni, I lawe mai I na olelo a Mrs. Kewiki, ma kea no he mau olelo waiwai ia, aka iaia I haalele aku ai I ka hale hoolimalima, hele pololei aku la oia no ka halepule, oiai he la Sabati ia, a I kona komo ana aku iloko, o ka Manawa ia I ku ae ai o ka papa himeni iluna, no ke mele ana mai I ka himeni wehe o ke anaina pule nui.

            Nihi aku la kana komo ana iloko, ahiki I kona ku ana ma kekahi noho, mahope pono o kekahi pou nui. I ka pau ana o ka himeni, a noho iho la na mea apau ilalo, akahi no oia a ike aku I kekahi wahine me kekahi lole silica eleele e noho mai ana mamua koke aku ona, eia nae he uhimaka eleele ke pa-ku ana I kona helehelena, aka mawaho o kela wahine ana e nana aku la, oia kekahi o na wahine u ʻ i.

            Iloko o ka Manawa e malamaia ana ke anaina haipule, ma ka hoomaopopo aku a Simona Kaapuni, aole he nana iki o kela wahine I ke kahuna pule maluna o ka awai, aka aia wale no kona mau maka maluna o Keoni Naika, e noho ana mamua o ka okana, a no kela ano ililo ai I mea na Simona Kaapuni e noonoo nui ai.

            O ka hele hoi ia ahiki I ka wa e kokoke ai e hookuu ke anaina pule, ua ku ae la ua wahine nei iluna, a hele mai la no ka puka o ka luakini, me he mea la, aole paha ona makemake e halawai pu me ka poe o ka halepule, a I ua wahine nei nae, I kaalo ae ai, ma kahi o Simona Kaapuni e noho ana, ua hihia mai la kekahi kihi o kona kihei I ke pihi o ke kuka o Mr. Kaapuni, a ia wa I awiwi mai ai o Mr. Kaapuni I ke kamailio ana:

            “E huikala mai oe ia ʻ u, no ka elemakule mai no paha, pela I hiki ole ai ia ʻ u ke malama malie I ko ʻ u lima I kahi hookahi, a hihia ana kou kihei I ke pihi o keia kuka,” me ka lalau ana ae o kekahi lima. E wehe I ke pihi mai ke kihei ae.

            “Mai noonoo oe no keia mea,” I pane mai ai ka wahine lihini, a e anehe aku ana aoi e hele, ua pane hou aku la no o Mr. Kaapuni I ka I ana aku:

            “Me he mea la akahi no au a ike ia oe maloko nei o kahalepule. Aole anei ou manao, he keu aku ka maikai o na himeni o ka papa himeni I keia kakahiaka?”

            “Ae, ua nui ko ʻ u mahalo no na himeni I meleia mai nei.” Wahi a ka wahine malihini, me ka alaalawa ana ae o kana nana ana mao a maanei.

            “O ko mkou papa himeni kekahi papa himeni maikai loa. A o ke kanaka nana e hookani nei I ka okana, oia kekahi o na kanaka I hele a lehia ma ke a ʻ o ana I na himeni maikai,” wahi hou a Mr. Kaapuni, me ka hoao ana mai, e loaa aku iaia ka ike maopopo ana I ka helehelena o kela wahine, maloko aku o ka uhimaka eleele.

            Aole he pane mai o kela wahine, aka kunou wale mai la no oia, a ke ike la o Mr. Kaapuni, I ka haalulu o kekahi lima, aka no ka makemake no o Mr. Kaapuni e hooloihi aku I kana kamailio ana me keia wahine, pane hou aku la oia:

            “He hookahi a ʻ u mea e minamina nui nei, o ia no ka hiki hou ole ia makou ke paa iho I kela kanaka hookani okana, a e lilo ana I hana paakiki na ka ekalesia, ka huli ana aku I kekahi pani kupono ma kona wahi.

            “Aole he maikai o ke ola kino o kela kanaka I keia Manawa, a malia paha ua lohe wale no oe no kela karaima nana I hoopioloke I ka manao o na kanaka o keia wahi, I kela kau hooilo aku nei? O kana keiki hanauna, ka mea I pepehiia a ua lilo kela make ana, I kumu hookaumaha loa mai iaia, aka nae aole paha keia he mau olelo kupono a ʻ u e kamailio aku ai imua ou e ka lede; e huikala mai no nae oe I ka elemakule, aole a ʻ u hoapaapa hou ana iho ia oe.”

            Hakalia no a pau kela mau olelo a Mr. Kaapuni, o ka hemo mai la no ia o ka wahine malihini, me ka nana hou ole aku ihope, ina nei no kona nana aku, ina e loaa ana iaia ka ike, no ka haalele pu ana akuo Simona Kaapuni ialoko o ka halepule, a ukali mai la mahope ona.

            Aole he manao ukali maoli ko Simona Kaapuni I kela wahine, aka he makemake wale no kona e hele holoholo eia nae ua loaa mai iaia kekahi mea ano nui ma ia hana ana pela he mea hoi e holopono ai kekahi hana I waihoia aku iloko o kona lima.

            Ke hele la ka wahine malihini mamua, ahiki I ka huli ana ae ma ka aoao komohana o ka luakini, a nalowale aku la mai kona ike ana aku iaia; a I ka hoea ana aku o ua o Simona Kaapuni ma ke kihi o ka halepule, ike aku la oia I ua wahine nei, e ku ana mamua pono o ka pulea, e iho aku ai ilalo, o na luapao o na kino make, me ke kulou ana o kona poo ilalo, me he mea la, aia maloko o kela wahi, kekahi mea ano nui a kela wahine I makemake loa ai e ike.

(Aole I pau.)