Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 13, 29 Malaki 1923 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Pookela o na Nupepa Hawaii Hoopukaia i na kakahiaka Poaha Apau
@@@KE LXII-HELU 13. NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, MARAKI 29, 1923. NA HELU APAU, 6549.
Paa Ae i ka hopuia no ka Powa Ana i ka Pake Malama Halekuai
Loihi ka Manawa a na Makai i Noke Ai i ka
Huli Ahiki i ka Loaa Ana o Edward kekoa
me ka Ae Okoa i Kona Hewa
Mahope iho o ka huli ana o na makai, no ka mahina a oi, i paa ae @@ Edward Kekoa, i ka hopuia ma @@ auwina la o ka Poakahi iho nei, @@ ke ano, oia ka ekolu o na kana@@ na lakou i powa i kekahi Pake, nona ka halekuai mauka ae nei o Kalihi, me ka aihue ana i kekahi ma@ waiwai mailoko aku o k a halekoai.
Ua paa mua na kokoolua o Edward Kekoa i ka hopuia, oia o Willie Cockett ame Charles Molani, a ua hooia ae ka Pake o ka powaia ana. o kela mau kanaka ka i komo aku maloko o kona halekuai, ma ka po o ka la 25 o ka mahina aku nei o Feberuari i hala.
I kulike ai me ka hoakaka a k@ Kapena Makai Poaha, e pili ana i ka mea a kela poe kanaka ekolu i hana ai, o ia no ko lakou komo ana maloko o ka halekuai o Ah Ping, ma ka po o ka la i hoikeia ae nei maluna, a koi aku la i kela Pake, @ haawi mai i dala na lakou, a i ka hoole ana mai o kela Pake, ua pepehiia aku la oia e Willie Cockett oiai hoi o Edward Kekoa ame Charles Molani, i huli aku ai ialoko o kahi waiho dala, maloko o kela ha@@kuai.
Ma kekahi la mai, mahope iho @ ka hoikeia ana mai o ka lohe no kela hana powa i ka oihana makai, ua paa o Molani i ka hopuia e ke Kapena Makai Poaha ame ka Makai August Carreira, a ma ia la hookahi no hoi i paa ai o Willie Cockett i ka hopuia ma kekahi wahi, ma ke alanui Liliha, mahope iho o ke aumeume ana me ka Makai Carreira.
Mahope iho o ka hopuia ana o Edward Kekoa ma ka Poakahi nei, ua hooia mai kekahi Kepani kiakaa otomobile, no kona ike ana @ kela kanaka opio, i ke komo ana iloko o ka halekuai o ka Pake, i pepehiia ai, a no kona ike paha aole e hiki iaia ke pakele i hua’i pau ae ai o Kekoa, i na mea i hanaia eia ame kona mau hoa, ma ka powa ana i ka Pake ona o ka halekuai.
O ka Edward Kekoa nonoi imua o na makai, iaia i laweia ae ai no ka halewai a mahope iho o kona hoike ana ae i na mea apau e pili ana i ke karaima powa, o ia no kona hoopaaia aku, ma kekahi rumi kaawale loa oloko o kahi hoopaa o na lawehala mai ia Willie Cockett mai, no ka mea ua hele oia a piha me ka maka’u ia Cockett, o hoopoiuoia mai auanei oia, ina e maopopo aku ana i kela kanaka, ua hoike oia i ka mea i hanaia e lakou.
---------
A’EIA E KA HALE NA VITO A KE KIAAINA MA KE KOHO
A 28-2
---
O na vito a ke Kiaaina Wallace R. Farrington maluna o na B. H. 65. e pili ana i ka laibila, ame ka B. H. 66, e pili ana i na mea iho, ua a’eia e ka hale o na lunamakaaianan ma ka Poalua nei, oia mau blia a elua i vitoia ai@e ke Kiaaina ka i @eia ma o l@@@ 2. O na hoa o ka hale i apono i ka @it@ ana a ke kiaaina oia o Pas@neal ame Petrie.
Ma ka noho ana o ka hale ma ke kakahiaka Poalua nei na Lunamakaainana Vitousek i waiho ae i ke nei e kue ana i ka vito ana a ke kiaaina i na bila elua a ka hale.
Ma ka hoakaka hoi a Lunamakaainana Paschoal, ma kona manao ua wikiwiki loa ka hale ma ka hooholo ana i ke noi a’e, e hoopane-@@@ ka noonoo hou ana a ka hale maluna o na vito a ke kiaaina a hiki i ka la 9 o Aprila. Ua kokuaia keia noi ana e Fernandez, a eia nae, ma kona manao ua loihi loa kela manawa e hoopaneeia ai ka noonoo ana, a hoakaka ae oia e hapaiia ka noonoo ana ia vito a ke kiaaina maluna o na B. H. 65 ame 66 a Aperila 4. Ma ka ninauia ana no ka hoopanee e like me ka noi a Vitousek a i kokua e Fernandez me ka hoopokole mai i ka manawa ua haule ma ka oi ana o ka poe kue.
Ma ke kaheaia ana o na inoa ua hooholoia na bila me ka nana ole ia o ka vito a ke kiaaina, me ke koho ana a 28 ia 2 kue.
______
UA HOONUIIA AKU NA MANA O NA LUNAHOOKO KAUOHA
_____
O ka bila 250 i hookomoia ae ai e J. C. Anderson e loaa ai kekahi mau mana i na luna hooko kauoha ame na lunahooponopono waiwai ma ka @hi ana i na uku hoolimalima o na aina ame na hale malalo o ka lakou malama ana, ua hoihoi ae ke komite hookolokolo he hoike e apono ana no ka hooholoia o ia bila, a hooholoia mai no ka heluhelu ekolu ana ma ka Peakahi nei.
@O ka manao nui ma ka bila o ia no ka haawi ana i na lunahooko kauoha ame na lunahooponopono waiwai e ohi i na uku hoolimalima o na waiwai paa i haaleleia iho e ka poe no lakou ia mau waiwai i ko lakou mau hooilina, koe wale no a keakeaia lakou e kekahi mea i kuleana ia hana. Malalo o ke kanawai e ku nei i nei manawa aohe mana i loaa i na luna hooko kauoha ame na lunahooponopono waiwai @ @hi i na uku hoolimalima o na waiwai paa, a he lehulehu na manawa i ohi oleia ai na uku hoolimalima iloko o ka manawa e lawelawe ana na luna hooko kauha ame na lunahooponopono waiwai i ka waiwai. Ma ka manao o kou komite o ka manao o ka bila he maikai, aka nae ke apono nei no ka hanaia o kekahi hoololi elike me ia malalo nei:
“O ia hoi mahope o ka huaolelo Kanawai’ ma ka hapa hope o ka Puku 1, e hookomoia malaila keia mau huaolelo,’ a i ole kekahi kanaka a mau kanaka e aku paha i kuleana ia hana.”
AOLE PAHA I POINA NA KAMAAINA IA KEOKI KAHIKINA
_____
Ma kekahi manawa iloko aku nei o ka mahina o Feberuari, mamuli o ka makemake, e loaa kekahi oihana federala, ua hoea aku la o A. G. Kannegiefser a i kamaaina hoi i ko Honolulu nei poe ma ka inoa o Keoki i @e keena o ka lunanui o na hala @@@@ ma Hawaii nei, a kauohaia mai la oia e kakau i kona moolelo o ka holo moku ana; o keia malalo iho nei kana mau mea i kakau ai, malia o lilo ia i mea nui i kona mau hoaloha lehulehu, iwaena o na Hawaii.
O ka makemake o ka lunanui o na hale ipukukui, ma keia kauoha ana mai e kakau i ka mooelo o kona holo moku ana, no ke ake no ia e maopopo kona noho i’o ana iloko o ka oihana kaua ame ka ole.
O ka mua loa o ko Keoki noho hana ana maluna o na moku, i ka makahiki 1866 no ia, i ka manawa i kau aku ai maluna o ka moku S. S. Pawnee, ma Rio de J@neiro. E holoholo ana kela moku, ma na kapakai o Amerika Hema, a he elua makahiki mahope mai, ua hookuuia mai la kekahi poe mai ka noho hana ana maluna o kela moku, ma Montewidio.
Ua lilo kekahi o ko Keoki mau hoa holomoku i lukanela, oia ka Lukanela Schley, a mahope mai, ua pii ae oia i ke kulana adimarala.
Mahope o ka haalele ana aku i kela moku, ua kau o Keoki maluna o ka moku okoa, o ia ka Bark Desmond. Oiai ma nakai o ka Moana Atika, ua paa iho la ka moku i ka hau, a no na pule elua kela paa ana, ua haalele okoa ia ka moku a me na hooikaika ana, i hoea aku ai oia me kona mau hoa no ka Lae Burrow, me hookahi waapa a lakou i kaualako ai iluna o ka hau.
He 41 ka nui o ka poe maluna o kela moku, eia nae ua pau aku ka nui i ka make, a koe wale mai no he umi, a iwaena o ka poe i make, he 25 mau kanaka Hawaii. Mamuli o ka loaa ana i kela poino, ua nalowale aku na palapala pili holomoku apau a Keoki, nolaila ua nele kekahi mea hoike ma kona aoao, koe wale no, kona kakau ana i ka moolelo o kona holo ana i ka moana.
Maluna o ka moku, Three Brothers, i kau hou aku ai oia ma ka Moana Atika, a haalele aku la i kela wahi, me kona kau ana no maluna o kekahi mau moku e ae mahope mai, a o kona moku hope loa, o ka noho hana ana, o ia ka moku nona ka inoa ke Glory of the Seas.
Ma kana hoomanao, ua hoea mua mai oia no Hawaii nei, i ka makahiki 1874 a i ole, 1875, mai ia manawa mai kona noho ana ahiki wale no i keia wa, a ua ku a kamaaina maoli i na kanaka Hawaii, ua noho pu me lakou, a ua ike ike ano o ka noho ana ame ke ola ana o keia lahui kanaka. Ua noho hana aku malalo o na mahiko, a ua lawelawe hoi i kekahi mau oihana aupuni; a ma kana hoakaka, ina no ka loaa iaia o kekahi hana fedrala kupono ma Kalaupapa, Molokai, ua makaukau oia, e haawi aku i kana mau kokua ana, i kona mau hoaloha lehulehu malaila.
Lawe Okoa Ae he Kakiana Koa i Kona Ola Iho
___
Maopopo Ole i Kona Mau Hoa ke Kumu o Kela Hana Hoopoino i Kona Ola
___
KI NO OIA IAIA ME
KANA PU PANAPANA
___
Loaa Aku Oia me ka Puka Poka ma ka Umauma ma Kahi Hoomoana ma Leilehua
___
No na kumu i maopopo ole, i lawe okoa ae ai he kakiana koa, nona ka inoa o Glen H. Wiseman, i kona ola iho, ma ke ki ana no iaia a make me kana pu panapana, ma ke kakahiaka o ke Sabati nei ma ke kahua hoomoana o na koa ma Leilehua.
Ma ka po o ka Poaono aku, i hoi mai ai kela kakiana koa, me kona mau hoa mai ka lakou huakai hoomaamaa mai, me ka loaa ole o kekahi mau kumu hoohuoi, no ka lawelawe o kela koa i kekahi hana naaupo, elike ae la me kela.
I ke ao ana ae ma ke kakahiaka o ke Sabati, a oiai hoi na koa e hoonanea ana, ua hoopuiwaia aku lakou, i ke kani ana mai o kekahi pu panapana, a ia lakou o ka holo ana aku noloko o ka hale i loheia ai ke kani ana mai o ka pu, aia hoi, e waiho mai ana ke kakiana koa, iloko o ke kulana kupilikia, me ka puka poka, ma kona umauma.
Ua hoihoi awiwi ia aku oia noloko o ka halema’i o na koa, a he hapalua hora wale no mahope mai, ua make loa aku la oia, me kona hoakaka ole ae, i ke kumu @ona makemake ana e hoopokol @ai i kona ola ana ma keia ao.
Ma ka oleloia, ua mare mua kela koa i ka wahine, eia nae ua kaawale oia mamuli o ke kanawai oki mare, a ua hoopalau ka oia me kekahi wahine hou, no ka mare aku iaia, eia nae lawe e ae la oia i kona ola, e hiki ole ai ke hookoia aku ka mare i manaoia.
He makuahine ko kela koa e ola mai la ma Amerika, a ina e loaa mai ana ke kauoha mai kona ohana mai, no ka hoihoiia aku o kona kino ma Amerika e kanu ai, alaila e hoouna aku ana ka oihana koa i ke kino wailuna maluna o kekahi moku lawekoa, e haalele mai ai ia Honolulu nei, ma keia mua iho.
____
KA HUINA NUI O NA HOOLILO O KA HALE
____
Ma ka hoakaka a ka Lunahoomalu o ka hale Clarence H. Cooke imua o na hoa o ka hale ma ka Poakahi nei, elike me ka kana i maamau ka waihoia mai o ka hoike i kela ame keia pule no na hoolilo o ka hale, wahi ana, ahiki i ka Poaono aku la o ka mahele dala federala no na hoolilo o ka hale o $18,000 he $7295.73 o ia huina i hooliloia, o ke koena iho he $10, 704.27.
Mailoko ae hoi o ka haawaina dala o ke teritore no ka hoolilo o ka hale no ke kau o $45,000, ua hooliloia e ke hale ahiki i ka Poaono aku la i hala ka huina o $11,308.43, koena ma ka waihona he $33,691.57.
Nolaila mailoko ae o $63,000 no na hana a ka hale o na lunamakaainana he huina o $18,604.16 i hooliloia a e koe ana na huina o $44,395.84 no ke koena aku o na la hana he 33 i koe o ka hale.
Ma na hana i lawelaweia e ka hale ahiki i ka Poaono i hale e ikeia no e like me ia malalo nei:
Ka huina nui o na bila i hookomoia ae i ka hale ahiki i ka Poaono aku la he 268. Ka nui o na bila iloko o na lima o na komite like ole ha 175; i ke komite kukakuka hui o na hale elua, 2; i ke senate he 33; waihoia ma ka papa no ka wa mau loa he 24; na bila e ku ana a e kali ana no ka heluhelu ekolu ana he 17; aponoia e ke kiaaina a lilo i mau kanawai he 7; vitoia e ke kiaaina he 2; na bila e kaliia ana no ke aponoia e ke kiaaina 8; huina 268.
Na olelo hooholo---iloko o na lima o na komite kumau he 50; na olelo hooholo H. C. R. iloko o na lima o na komite he 10; na olelo hooholo hui o ka hale iloko o ka lima o ke komite 1.
Na palapala hoopii---o ka huina nui o na palapala hoopii iloko o na lima o na komite kumau he 36.
Na palapala---Hookahi palapala a ke kiaaina iloko o ka lima o ke komite, 7 mai na keena aupuni ae, he 11 mau palapala huikau, huina he 19.
na bila senate---iloko o na lima o na komite he 31; e kali ana no ka heluhelu ekolu, 1, hoihoi hou ia aku, 6; huina he 38.
Ae Okoa o Stanley C. Kennedy i Kona Pili i ka Hewa Laweola
_____
Ma Keia Poaono Iho e Kau Mai Ai ka Aha i ka Hoopa’i Maluna Ona no ka Make Ana o ka Wahine Kumukula Opio
____
Iloko o na manao kahaha o na mea apau, i hoopokoleia mai ai ka hoolohe ana i ka hihia o Stanley C. Kennedy, ka ona nona ka kaa otomobile, i hooku’i ai me ka wahine kumukula opio, a make, mamuli o kona ae okoa ana aku no kona pili i ka hewa lawe ola ma ke degere ekolu, imua o ka aha a ka Lunakanawai O’Brien, ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei.
Mamuli o kela ae okoa ana aku o ka mea i hoopiiia i kona hewa, aole he hana aku i koe, ma ka aoao o ka aha. o ke kau wale mai no i ka hoopa’i maluna ona, nolaila ua hoopaneeia mai ke kau ana i kahoopa’i, a ma ke kakahiaka o keia Poaono ae.
Aole i manaoia, e pau koke ana kela hihia, no ka mea o kela kekahi o na hihia ano nui loa, me ka hoao ana o na loio o ka mea i hoopiiia, e paio no ka pono o ko laua haku, e pakele ae mai ke kau ana aku ana o na ahewa ana maluna ona, nolaila he kakaikahi loa ka poe i hoea ae imua o ka aha, i ka wa i hooloheia ai ka hihia, ma kela kakahiaka Poakahi.
O ka hoopa’i, a ke kanawai i hoakaka ai, no ka hihia laweola ma ke degere ekolu, o ia no ka hoopaahao ma ka hana ikaika mai ka hookahi makahiki ka haahaa a i ka elima makahiki ke kiekie, a maka hoopa’i dala hoi, aole e oi aku i ka huina o hookahi kaukani dala. Hoololi i Kana Pane
Ma ka manawa i weheia ai o ka aha a ka Lunakanawai O’Brien, ma kela kakahiaka Poakahi, ua hoea ae o Mr. Kennedy me kona mau loio pela hoi ka Loio Kalana Heen ame kona hope, a maloko hoi o kahi o na kiure, na kiure he umi-kumamalua, i pau ole i ka ninaninauia.
No na minuke nae elima mamua ae o ka weheia ana o ka aha, ua loaa he mau kukakuka ana mawaena o Mr. Kennedy me kekahi o kona mau loio, oia ka Lunakanawai Robertson, o ka laua mau mea nae e kukakua ana, ua koho wale ia aku mahope mai o ia no ka hoololi ana ae i ka pane mua no ka pili ole i ka hewa, a i ka ae okoa ana aku i ka hewa.
Mahope iho o ke kaheaia ana o na inoa o na kiure, e ke kakauolelo o ka aha ia wa i hoakaka mai ai ka Lunakanawai O’Brien, no ka hoomau ana aku o na loio o na aoao a elua e ninaninau i na kiure, o ka manawa ia o ka Loio Robertson, i ku ae ai iluna, a hoike aku la imua o ka aha, ua makemake ka mea i hoopiiia, e hoololi i kana pane mua.
Ua ku pu ae ka mea i hoopiiia, iloko o kela manawa, hookahi, a i ka wa i ninau mai ai ke kahu o ka aha, ina paha he makemake i’o kona e hoololi i kana pane mua, ia wa o Mr. Kennedy i ae aku ai, me ka olelo ana aku, ua hewa oia.
No ka hoomoakaka pono ana aku imua o ka aha, i ka manao o ka pane a ka mea i hoopiiia, i ku ae ai ka Loio Robertson, a hoike aku la imua o ka Lunakanawai O’Brien, ua ae ka mea i hoopiiia no kona pili i ka hewa ma ke kumu hoopii ekahi.
Ma ka aoao hoi o ke aupuni, ua ku mai ka Loio Kalana Heen, a hoakaka, he mea pono, e komo pu kela pane pili i ka hewa, no na kumu hoopii ekolu; me ka lilo o kekahi mau minuke, i na loio o na aoao a elua, ma ka paio ana, i ka pane i waihoia aku e ka mea i hoopiiia, no ke kumu hoopii ekahi wale no.
Hoopaneeia ke Kau Ana i ka Hoopai
Ua noi koke ka Loio Robertson, e kau mai ka aha i ka hoopa’i maluna o ka mea i hopiiia, ua hoole mai nae ka Lunakanawai O’Brien, me ka hoopanee ana ahiki i ka hora eiwa okeia kakahiaka Poaono ae.
Elike me na rula maa ma na aha hookolokolo o kela ano, ua ninau mai ka aha, i ka Lunakanawai Robertson, ina paha he mau hoakaka kekahi ma kona aoao, e pili ana no ka hoololi ana, o ka mea i hoopiiia i kana pane, ua hoole aku oia, a aole no hoi ka Loio Kalana Heen, i hoomakaukau i kekahi mau hoakaka imua o ka aha, no ke ano e hookauia mai ai o ka hoopa’i.
Ka Moolelo o Kela Hihia
Elike me ia i hoike mua ia aku ai maloko nei o ke Kuokoa, ua make he wahine kumukula, nona ka inoa o Catherine A. Hall, ma ka po o ka la 23 o Dekemaba o ka 1922, mamuli o kona hooku’iia ana aku e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e Stanley C. Kennedy, oiai kela wahine, e hoomakaukau ana e kau aku maluna o ke kaauwila.
Ua hopuia o Mr. Kennedy, no ka hewa laweola, a ua hookuuia mamuli o kona waiho ana ae he bona, o elima kaukani dala imua o ka aha.
Ua noho ke kiure koronelo nieniele kumu make e noonoo i ke kumu i make ai o ka wahine kumukula opio; pela hoi me ke kiura kiekie, a o ka hoike i hoihoiiaae e ke kiure kiekie, o ia no ka make ana o kela wahine, mamuli o ka hooku’i ana aku o ke kaa o Kennedy iaia, no kona holonui.
Ma ka la 24 o Ianuari i holohe mua loa ia ai ka hihia iloko o ka aha a ka Lunakanawai O’Brien, me ke noi ana o ka Lunakanawai Robertson, e hookuuia ka mea i hoopiiia, no ke ku ole i ke kanawai, ke kumu hoopii hoahewa, ua hoolle nae ka aha i kela kumu.
Ma ka pule koke aku la no i hala, i hoolohe hou ai ka hihia a ma ia manawa, i waiho aku ai ka loio o ka mea i hoopiiia he noi, e hoihoiia ka hoolohe ana i ka hihia ma Hilo, Hawaii, ua hoole no ka aha, mahope iho o ka waiho ana mai o ka Loio Kalama Heen, i na kumu, no ka hiki no ke hooloheia ka hihia ma Honolulu nei, a o ka hopena nae i ikeia, o ia no ka ae okoa ana o ka mea i hoopiiia elike ae la me ia maluna.
___
HOOLE KA AHA I KA LILO O KA WELU I MEA HOIKE.
___
Aole lilo ka welu i kupenuia i ka okolehao i ike oiaio ma ke kanawai e ahewaia ai ka mea i hoopiiia, o keia ka hoakaka a ka Lunakanawai John De Bolt o ka aha federala ma ka manawa ana i kauoha aku ai i ka papa kiure nana i holohe i ka hihia o Rose Kukahiko, he wahine i hoopiiia ae no ke ku-e i ke kanawai waiona, aole i pili ka hewa i ka mea i hoopiiia, ma ka noho ana a ia aha ma ka Poalima aku la i hala.
Ua hoopiiia ae o Mrs. Kukahiko no ke kuai waiona i na koa ame na luina e na makai o ka oihana kaua maona ame aina, oka hale o Mrs.Kukahiko i noho ai ma Kakaako, a o kahi no hoi i komoia ai e hopu e na akena federala G. E. Bruns, A. Fat ame John Ornellas, he mau mahina lehulehu i hala aku nei.
Ma ka oleloike a na akena federala, ma ka manawa a lakou i komo ai iloko o ka hale o Mrs. Kukahiko no ka hopu ana, a i kona ike ana mai ia lakou ua hopu iho la oia i ka pika okolehao a hoomaka aku la e holo, a iaia e holo ana ua ninini aku la oia i ka okolehao iluna o ka papahele o ka lanai.
Ma ka olelo a na makai federala, me kekahi welu i loaa ia lakou i kupenu ai lakou i ka okolehao a hopuia ka wahine mahope iho maloko o ka rumi o kekahi o na hoaloha ona, a ma kona manawa i hopuia ai he koena okolehao kekahi iloko o ka pika, wahi a lakou.
I ka pau ana o ka lakou mau oleloike ua hoao o E. H. Magoon, ke kokua loio Amerika, e ikeia ka okolehao ma o ka uwiia ana o ka welu i kupenuia ai ka okolehao, i mea e ikeia e ai ka okolehao ame ke koena okolehao iloko o ka pika a e lilo ia i mea hoike ma ka aoao o ke aupuni.
Ua ke-eia aku ia manao e ko Mrs. Kukahiko loio, o A. M. Brown, Wahi a Brown ua komoia ka hale o Mrs. Kukahiko e na kanaka o ke aupuni me ka palapala hopu ole, o ke mea hoike ma ka aoao o ke aupuni e lilo ai i mea e ahewaia ai ka mea i hopuia aole ia i ku i ke kanawai. Ua apono ka aha ia manao o ka Loio Brown, a ua ku-eia ka mea hoike ma ka aoao o ke aupuni ma o ka rula ana mai o kaaha. No ia kumu i kauoha ae ai ka Lunakanawai De Bolt i ke kiure e hoihoi mai i olelo hooholo pololei aole i pili ka hewa i ka mea i hoopiiia.
___
Ma ka Poalua iho nei i a’e ai na hoa oloko o ka hale o na lunamakaainana i ka vito a ke kiaaina, maluna o na Bila 65 ame 66 o ka Hale. He elua wale no mau mea ku-e.
___
Iloko o ka hale o na lunamakaainana, ma ka Poalua iho nei, i hookomo ae ai ka Lunamakaainana Hussey he olelo hooholo, e koi ana e malama mau ia ka ahaolelo i kela ame keia makahiki.
Nui ke Poho i Loaa Mamuli o Kekahi Pauahi
____
Holapu ke Ahi i ka Hale Waiho Ukana o ka Oihana Koa ma Leilehua Ae Nei
____
MA KAHI O $67,000 KE POHO I KOHOIA
____
Manao Wale Ia Mamuli o na Uwea Uwila Maikai Ole ke Kumu o Kela Ahi
____
Ma ke awakea o ka Poakahi iho nei, i holapu ae ai ke ahi, i ka hale waiho ukana o ka oihana koa ma Leilehua, a ma ka moolelo o na pauahi i ikeia, o kela ka pauahi nui hookahi i ikeia, me ka hoea ana aku o na poho, ma kahi o ke $67,000. Ma ka hora 12 o kela awakea, i haawiia ae ai ka hoailona pauahi, a iloko o ka manawa pokole loa, aia ka oihana kinaiahi o na koa, ma kahi o ka hale pauahi, me ka hooikaika ana ma na ano apau e kinai i kela ahi, he oiaio, iloko o na minuke he iwakalua, ua kaa aku la ke ahi, malalo o ka lakou hoomalu ana, e palahalaha ole aku ai ka hele ana a ke ahi, no ka hoopoino ana aku i na hale e ae malaila.
Aia ma kahi o ka $7,000 ka waiwaiio o ka hale ukana, a ma kahi hoi o ke $60,000 ka waiwaiio, o na waiwai o na ano like ole, maloko o kela hale, o kahi nae o ka laki, ua inisua wale ia no na mea apau, e hoihoi hou ia mai ai na poho, ma o kela pauahi la.
O kela hale waiho ukana, he kikowaena ia, nana e hoolako ana i na wahi hoomoana like ole o na koa, aole nae i lilo ka pau ana o kela hale i ke ahi i kumu e ku malie ai na hana o ka oihana koa maanei, aka e nee aku ana no ia imua elike me ka mau.
Ma ke koho wale ia, he hookahi kumu o kela pauahi, o ia no ka maikai ole o na uwea uwila, i hoomoeia ai maloko o ka hale, a mai kekahi mai o na uwea uwila i a ae ai ke ahi, nana i hookau aku i kela poino nui.
_____
KEKAHI MAU HANA A NA AHA HOOKOLOKOLO.
___
Ma ka noho ana o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai John R. Desha ma ka Poakahi nei ua aponoia ke noi a Mrs. Charlotte I. Steere e lilo i kahu hanai no Charlotte Elizabeth Steere, he kaikamahine oo ole. He waiwai ko ke kaikamahine oo ole i aneane aku i ka $6000.
___
Ma ka Poakahi nei i waiho ae ai o Allen Renton i kana pane iloko o ka aha kaapuni e hoole ana i na kumu hoopii a Arthur Restarick e koi ana i $25,000 no kona howalewale ana i kana wahine. Maloko o ka hoopii a Restarick o ka hookomo ana ae i ka aihueia ana o ke aloha o Floria Restarick e Renton, a o ke kumu hoi o ko laua kaawale ana.
___
No ka malama ole i ke ole ke kumuhoopii a Florentina Ganihinhin o ka hookomo ana ae i ka aha no ka hookaawale ana iaia mai ia Gorginio mai ma ka Poakahi nei.
___
Ua hoopa’i paahao ia o Harold Person e ka Lunakauawai Federala John De Bolt ma ka Poakahi nei maloko o ka aha federala mamuli o na kumu hooiaio a pau e ku-e ana iaia no ke kuai ana i ka opiuma i kekahi Pake, he ekolu mahina e noho ai i Kawa. Ma ka moolelo ua kuai aku o Peterson i kekahi mau kini ana o ka apuhi ana he poi, eia nae ma ka olelo ia he mau kini opiuma.
___
Ua ae ae o Mariana Richards ame Mary Gallagher, he mau wahine kuene noluna o ka moku, i ko laua hewa hoopae ma-lu i kekahi mau waiwai, ka hewa o laua i hoopiiia ae ai (ma ka palapala hoonoho hope) maloko o ka aha Federala a Lunakanawai John De Bolt ma ka Poakahi nei. Ma ka moolelo ua hopuia keia mau wahine ma ka mauawa a laua e hoao ana e hoopae ma-lu mai i kekahi mau lole wahine kilika i keia awa a loaa pono nae ma ka manawa i huliia ai e na kanaka o ka oihana kukeawa.
___
No ka ae okoa ana ae o Joseph Vierra, Mar Chong Young, Kim Duck Wha ame Chang Wha Chil i ka pili o ka hewa hakaka me ka mea eha ku i ka make ia lakou mamua o ka Lunakanawai Frank Andrade ma ka Poakahi nei i hoopaneeia mai ai ke kau ana o na hoopa’i maluna o lakou no umi-kumamakolu mahina.
Hookomoia Ae ka Hoopii i ka Lunanui Mua o ka Aloha Paka
___
Loaa na Kumu Hoohuoi i na Ona o Kela Paka
no ka Lawelaweia Ana o na Hana Imi
Dala Apuhi e Kela Lunanui
___
Mamuli o ka manaoio ana, ua laweia he mau huina dala mahuahua, a ka poe i kuleana i ka Aloha Paka, e Mr. W. A. Cory, ka lunanui mua, i hoopauia mai kela kulana mai, i hookomoia ae ai he hoopii, e ka poe i kuleana i kela paka, ma ka Poalima aku la i hala, e koi ana iaia, e waiho ae i kekahi hoike piha pono imua o ka aha, no na dala apau, ana i ohi ai, oiai oia e paa ana i ke kulana lunanui.
Mamuli o ka manaoia, e haalele iho ana kela haole ia Honolulu nei no Amerika, pela iho la i makemake ai ka poe o ka Aloha Paka, e hookomo ai i ka hoopii, no ka waiho ana mai o Mr. Cory, i kana hoike, mamua o kona holo ana aku no Amerika.
Ua hoopauia o Mr. Cory, mai ka noho lunanui ana no ka aloha Paka, ma ka la 6 aku nei o keia mahina, malalo o ke kumu, o ia kona lawelawe ole i na hana o ka paka, ma ke ano pololei, no ia kumu i manao ai na luna hooko o ka paka, he mea okoa ma ia wahi.
Ma ka ano nui, maloko o ke kumu hoopii, e hoakaka ana ia, no ke komo pu ana aku o ka lunanui mua o ka paka, ma kekahi aelike, me kekahi poe he mau hana hoikeike ka lakou maloko o ka paka, e loaa ai iaia he pomaikai; a he nui na dala i loaa aku iaia ma kela ano, i ku maoli i ke kolohe.
Mawaho ae o kela hana, e hoakaka pu ana ka palapala hoopii, uo ke kuai ana ka palapala hoopii, no ke kuai ana o Mr. Cory, i kekahi huila nui hoikeike imi dala, ma Amerika, me ka uku ana i ka ukumoku o kela huila ame ka ukumoku, o kekahi mau kanaka elua, na laua e hoohana ana i kela huila, ahiki i Honolulu nei mai na dala aku o ka hui, me ka lawe ana nae i na pomaikai, mai kela hana mai, nona iho make ano kolohe.
He eha haneri dala ka uku no ka mahina o kela haole, i hoolimalimaia ai e ka poe no lakou ka paka, no na makahiki elima, a mawaho ae o ka uku mahina paa i aelike ia, e loaa pu iaia, he iwakalua pakeneka, o na dala puka apau e loaa ana i ka paka; eia nae ua hiki ole ke hoomauia aku ke ku ana o kela aelike, malalo iho la o na kumu, i hoakakaia maloko o ka palapala hoopii.
___
POINA KA HOOLOHEIA ANA O
KONA HIHIA.
___
Mahope o ka noho ana maloko o ka halepaahao, me kona hookolokolo ole ia no hookahi makahiki a oi, i hookuuia mai ai, mai kona noho paahao ana, ma kaPoakahi iho nei e ka Lunakanawai Andrade, o Kaanaana Mahikoa, mamuli o ke noi a Huron K. Ashford, ke kokua loio kalana.
Ua hopuia o Kaanaana Mahikoa, ma ka la 21 o Iulai 1921, malalo o ke kumu hoopii he powa. Iloko mai o ka mahina o Augate o kela makahiki no, ua loaa i ke kiure kiekie he hoopii hoahewa e ku-e ana iaia, no ka hewa powa ma ke degere elua, a oiai e kakali ana o ka hooloheia o kona hihia, ua hookuuia oia malalo o ka bona, o hookahi kaukani dala, i hoolakoia ae i ka aha, e kona mau loio Brown Cristy & Davis.
Oiai nae e ku ana kela hihia, ua hopu hou ia o Kaanaana Mahikoa, mahope mai no kekahi hewa mikamina. Ua lilo i hana nui ma ka aoao o kona mau loio ka huli ana e loaa kahi o Mahikoa i noho ai, aka nae mahope o ka hala ana o kekahi manawa, ua loaa iho la oia, me ka hoihoiia ana imua o ka aha, a unuhi hou na loio i ka bona. Iloko kela o ka la 18 o Mei, o ka 1922.
Ua hookolokoloia, a hoopa’iia o Mahikoa, no ka hewa mikamina, he 25 la hoopaahao, a mak ka la 7 o Iune, o ka 1922, i pau ai kona hoopa’i, me ka mau no nae o kona noho ana maloko o ka halepaahao, no ke kakali ana, i kona hihia powa ma ke degere elua.
Ma ka pule aku nei i hala, i laweia ae ai o Mr. Mahikoa iloko o ka aha a ka Lunakanawai O’Brien, no ka hookolokoloia mai; a oiai aole ana dala, nolaila ua koho mai la ka aha i ka Loio Eugene Beebe i loio nona.
No ke kupale ana i ka mea i hoopiiia, ua waiho koke aku ka Loio Beebe i ke noi, e hookuuia o Mahikoa, a e hoopau loa ia ka hoopii powa, e ku-e ana iaia no ke kumu, ua hala okoa he umi-kumamawala mahina a oi, o kona noho ana maloko o ka halepaahao me ka hookolokoloia, a o kela hana ma ka aoao o ke aupuni, ua ku-e malalo o ke kumukanawai o Amerika Huipuia, ma kahi e koi ana, e hookolokolo koke ia ka mea e hopuia ana, no kekahi hihia.
Ma ka Poakahi iho nei nae, imua o ka aha a ka Lunakanawai Andrade, i ku-e ai ka Hope Loio Kalana Ashford, i ka aeia aku o ke noi a ka loio pale no ka hookuu ana i ka mea i hoopiiia, oiai wahi ana, aole o Mahikoa, i koi iki mai e hooloheia kona hihia, a aole he mau hooikaika ana ma kona aoao, e loaa mai ka ike i ke keena o ka loio kalana, e pili ana iaia.
Mahope iho nae, o na paio ana imua o ka aha, i noi aku ai ka Loio Ashford, e hookuuia mai o Mahikoa, mai kona noho paahao ana a e hoike ai oia iaia iho imua o Harry Wilder, ke kakauolelo o ka aha, i hookahi manawa o ka pule; ahiki i ka manawa e maopopo ai i ka aha, o ka mea e hana mai ai nona, i ka wa e pau ai na paio ana, o na loio o na aoao a elua.
___
E HOEMIIA MAI KA MANAWA
O NA LUNA AUPUNI KULANA-
KAUHALE AME KALANA
___
Ma ka bila 286 o ka hale i hookomoia ae ai e E. K. Fernandez, kekahi o na Iunamakaainana mai ka Apana Elima ae, o ka lunahoomalu hoi o ke komite maluna o na hana e pili ana i ke aupuni kulanakauhale, na kalana ame ke komisina ninaninau hana, ua maopopo kona kue i ke kohoia o na luna aupuni kohoia o ke aupuni kulanakauhale i eha makahiki, elike me ia e ku nei i keia manawa, a ua makemake oia e hoemiia mai a i elua makahiki, a e ikeia ana ia ma ka mano o ka bila malalo nei:
“O ke koho baloka laula o na luna aupuni kohoia o ke aupuni kulanakauhale a Kalana o Honolulu e malamaia ia ma ka Poalua mahope iho o ka Poakahi mua iloko o Novemaba iloko o ka 1923, a i ka elua o na makahiki ma ia hope aku: o ia mau luna aupuni e kohoia ana e lawe ae lakou i ka lakou mau hana ma ko lakou mau keenahana ma ka hora 12 m o ka lua o ka la o ka mahina o Ianuari mahope iho o ko lakou kohoia ana, koe nae, ina h@ Sabati ia la, mamuli o ia kumu o lawe ae lakou i ka lakou mau oihana ma ke kolu o ka la o ia mahina, a e paa lakou ia mau oihana ahiki i ke koho pono ia ana o ko lakou mau hope a hookuponoia hoi. O na lilo no ia koho baloka ana na ke aupuni Kulanakauhale a Kalana o Honolulu e uku.”
____
KIOLA I KA OKOLEHAO A HO-
AO E HOLO
___
Elua mau Kepani i paa i ka hopuia e John S. Ornellas, kekahi o na kanaka kokua o John Colburn, ma ke kakahiaka Poalua nei malalo aku o Kapukaki, maka huli ma Ewa o ia puu, elike me ka hoakaka a ka moolelo e pili ana ia paa ana.
I kulike me ka Ornellas moolelo o ka hoike ana ae, ua pee oia iloko o ka nahelehele ma kahi wahi o Kapukaki, a iaia i nana mai ai me ka ohonana ua ike mai la ola i kekahi mau Kepani o ka oili ana mailoko aku o kekahi hale me kekahi pulolo, a pii mai la a kau iluna o ko kaa otomobile. I ke kau ana ae o na Kepani iluna o ka oto hoomaka aku la ka holo ana no Ewa, o kona kau ae la no ka ia maluna o kona kaa a hoomaka aku la ka hahai ana mahope o na Kepani mai kahi ae ana e pee ana.
Mahope o kona kuupau ana i ka holo o kona kaa ua pili aku la oia mahope o ke kaa o na Kepani, o ka manawa no ia o kekahi mea i kiloi ae ai i ka puolo ma kekahi aoao o ke alanui. Aohe i ku iho na Kepani, hoomau no i ka holo ana a ke hoomau ala no hoi o Ornellas i kona hahai ana mahope o laua ahiki i ka loaa ana aku, a ia hoi ana mai m@ na Kepani loaa mai la ka puolo, he ek-lu mau galani me ka okolehao oloko. Hookahi o ia mau omole i naha i ka manawa i kiolaia ai. O ke kaa e kalaiwaia ana e na Ke pani he helu 8949 kona.
____
PARIS, Mar. 27.- Ua olelo mai ke Kuhina Nui Poincaire i ke komite waiwai o ka hale o na lunamakaainana i keia la he manaolana nui kona e haawipio mai ana na Kelemania i na koi apau a Palani ma na la hope o Mei.