Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 12, 22 Malaki 1923 — HOOLA LAHUI! [ARTICLE]

HOOLA LAHUI!

(Kakauia c Lolena Kakina) O ka mote i kukuluia mai e ka Moi Kalakaua, iloko o na la mua o kona pii ana ae ma ka noho kalaunu, o ia no ka "Hooulu Lahui." Ua hoao oia e hoko aku i keia manao hooulu lahui, ma ka hookomo ana mai i na kanaka iloko nei o ka aina. Iloko o na la mua o kona noho moi ana, ua kokua aku ke aupuni ma ka lawe ana mai i na Kilipaki (Lewalewa) mai ka Paeaina Marshall mai i Hawaii nei. Ua manaoia e mare mai lakou me na Hawaii, no k hooulu ana i ka lahui. He mau kaukani lehulehu o lakou i laweia mai ianei, malalo o na hoolilo o kekahi mau haneri kaukani dala, aka nae he lahui kanaka haahaa kela, ma ke ola kino a ma ka noonoo, Aole i lilo keia mau lahui elua i mea lokahi ma ka launa ana, a i ole mare paha. He nui o lakou i pau i ka make, o ke koena iho, a o lakou no paha apau, ua hoi aku no ka home, me ka nele i kekahi wahi hoailona i waihoia iho mahope nei ma ka moolelo o ke ola ana o Hawaii. Ua poho wale keia hoao ana! Malalo no o ka noho moi ana o Kalakaua, i hoomakaia mai ai ka hokomo ana i na Kepani e ke aupuni, a i lawelawe mau ia no na makahiki lehulehu, malalo o na holilo 0 na miliona dala. Ma ke ano o ka "hoomahuahua ana ae i ka heluna" o na kanaka e noho ma Hawaii nei, ua holomua maoli keia hookomoia ana mai o na Kepanil Ua nui loa ia ahiki i ka hoea ana aku o ka heluna o na Kepani me ka lakou mau pua, ma kahi i aneane aku i ka hapalua o ka lahvd kanaka holookoa'o ke Teritore! Ma kahi o ka huikau pu ana aku me na kanaka kupa Hawaii, mare aku paha me lakou, a kokua aku i ka ulu aha o ka lahui Hawaii maoli, ua like no ke poho o keia hoao ana, me ka hoao ana i ka lahui Kilipaki. Aole na Kepani i mare aku, a huikau aku paha me na Hawaii, ma kekahi ano. Ua ku kaawale no lakou ma ke ano he lahui, e noho ana maloko nei o Hawaii; aole nae he poe Hawaii. Aia anei he lahui e ae i hiki ke laweia mai i Hawaii: nei, no ke "kokua ana e hooulu ae i ka lahui Hawaii,' 1 kulike ai me ka manao hoolala a Kalakaua no ka hookomo ana mai i na lahui e, o ka "Hooulu Lahui?" Aole au i ike i kekahi mea! Ua lawe mai ke Keikialii Kuhio Kalanianaole i make, i kekahi hana hou, no ka houlu ana i ka lahui Hawaii. Aole oia i kapa aku i ka inoa o keia hana; aka e hoakaka aku ana au i kekahi inoa, no ka hoomanao ana iaia. O ua inoa la, o ia no ka "Hoola Lahui" 0 ka hana a Kuhio i hoolala āi, aole ia no ka houlu ana i kona lahui maiwaho mai; aka e hooulu maoli ae no mailoko ae nei! Ua lawe mai oia a hooko aku i keia hana, ma o ke "Kanawai Komisina Home Hawaii la." 1 kinohi, aole he kulike o ko'u manao me kona. Ua manao au, e hoohanaia ana la ke kanawai ma ke ano i loaa n ahana na ka poe kalaiaina, a no ka makana ana aku i kona mau hoaloha hooikaika kalaiaina. Mahope iho o ka hooholoia ana o ke kanawai, hooholo iho la au e hana elike me ka hiki ia'u, ma ke kokua ana aku i wahi e holomua ai ia mea, ina aole e hoao ana ka poe na lakou e hooko ana i ke kanawai e "paani politika i ke kanawai." Ua hakilo aku au i ke Komisina ame kana hana. Ke manao nei au, ke lawelawe nei ia i ka hana maikai lo.a! Ma ko'u manao, o keia kanawai, o ka manaolana hope loa ia o na Hawaii e mau aku ai, ma ke ano oia kekahi 0 na lahui kanaka o ka honua nei! Aole o'u manaoio he mea pono ka lilo ana o na Hawaii 1 "lahui make!" S[e manaoio nei au ua hiki lakou ke hooliloia i lahui ola, mahuahua ame ka laupa'i! Aka nae, i wahi e hiki ai-a i wahi e holomua ai ka hoolala ana a Kuhio, he mea pono e a'oia na Hawaii, e kokua ia lakou iho—e ku hookahi! Ke manaoio nei au, he mea hiki keia ke hanaia! Ke manao nei au e hoikeike aku i ko'u mau manao, maluna o na alahele e hiki ai keia mea ke hookoia, ma o kekahi mau manao hoakaka la, e hoopukaia aku ana i kela ame keia pule, maloko o ka nupepa Advertiser Sabati ame ka Nupepa Kuokoa puka pule. I wahi e holomua ai ka "Hoola Lahui", he hana paakiki no ia me ka nui; aka nae, ina e lawelaweia me ka iini, me ka lokahi mai o na Hawaii no lakou iho ma ka hooko ana, e holomua ana no. Ke noi aku nei au i na Hawaii apau, ame ka poe he manao makee ko lakou no na Hawaii, e noonoo me ke akahele, i na hoakaka a'u e waiho akii ana, a ina e apono mai ana lakou e hui pu mai a kokua i ka "Hoola Lahui" aole wale no i kiahoomanao no Kuhio, aka no ke kokua ana aku i ka Lahui Hawaii i hoopulapulaia, i kiahoomanao ola nona!