Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 11, 15 March 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

NA ANOAI.

Ke hoounaia mai ne he 50 kakini huamoa, mai ka Lunanui mai malalo 0 ke Komieina 0 na Home Hawaii, i Honolulu nei i kela ame keia pule. He hoailona keia 0 ka holomua 0 keia oihana. I keia manawa 0 kela makahiki aku nei, ua hoonmkaia ke kuai ana 0 na huamoa, a kuai pu ia no lioi na pahu hookiko keiki moa. A hookahi makahiki mai kela manawa mai, eia na huamoa ke hoounaia mai nei. Mawaho ae o keia mau huamoa, ua haawiia aku i 4 na kanaka Hawaii i hoi aku nei maluna 0 ka aina he 12 kakini moa wahine. Ua hoounaia mai nei no hoi he mau kakini moa kane, no ka hoolilo ana ma na makeke 0 Honolulu nei. Aia he 10 kakini 0 keia mau moa kane ke kakali mai la o ka loaa o ke kauoha no ka hoolilo aku. A 0 keia maumoa, o kekahi wale no keia o na oihana i manaoia no kela mau aina. I keia manawa, mamuli 0 ka pii mau ae o.ka heluna nui o na moa, ke koi mai nei 0 Mr. Lyman, e haawiia aku iaia he kanaka malalo ona no ka malama ana i keia oihHna wale no, a e haawi kela kanaka i kona manawa apau loa no keia hana. ,Aole paha he oihana ohi koke o ke kanaka i na pomaikai mamua ae 0 keia, 0 ka hanai moa. Ua lawa ka hana na ke kanaka liookahi e lawelawe ai, no ka manawa 0 kela ame keia. la holookoa, ina oia e makemake ana e.nui na loaa. He aina kanaka nui o Molokai. i na makaliiki loihi i hala aku. Ua mahiia na kualono apau 0 Molokai, ame kona mau awawa. Ua hanauia na kanaka nunui a ikaika mai keia | mokupuni mai. Aole o Molokai he aina no na lopa, aka, 110 na kanaka j alii. Mamuli o ka uuku o kona mau j helu kanaka ke hookukuia me ko ! Maui, pela i noho aku ai na alii 0 Molokai malalo 0 na alii 0 Maui. Aka, aole nae ma ke ano kauwa, aole r aka, ma ke ano kuokoa no. A ua hoikeia mai keia kuokoa 0 keia poe alii mamuli 0 ko lakou hakaka mau ana me na alii o Oahu nei 1 ka manawa e hele aku ai d*kaua* Iloleo no nae 0 ke emi ana mai 0

kona mau koa malalo o ko Oahu noi, aole lakou i liopohopo iho, ua lalau no i na mea kaua a ua hooiliia kekahi mau kaua hahana loa me ko Oahu nei mau alii, me ka ike ole mai oko Maui poe. He maumoolelo kaulana ko keia aina, a he mau kanaka ikaika kai hoea mai mai kona kapakai mai. Aole paha he moolelo walohia e ae mamua o ko Pakaa amo Kua-pakaa, i Molokai nei laua. Mamuli o ka ikeia ana makemake nui ia o keia mau aina ma Molokai, ke komo pinepine mai nei na kanaka e hookomo i mau palapala noi aina. 0 na kanaka i hele aku nei a ike maka i ke kulana o na aina, ke hoi mai nei e liookomo i mau palapala noi aina. Oka ikemaka ka makou i makemake ai. Ina mahope iho o ka hele ana o ke kanaka e nana i keia*niau aina, a hoi mai olelo iho i ka maikai ole, alaila, e manaoia o kana ka pololei. Aka, me keia hele ole no, ke hoinoia mai nei keia mau aina. He mau hana hoopunipuni kela. Ua hookonuoia aku nei ho olelo hooholo e kauoha mai aua i na Komisina e wehe i na aina ma Kalaupapa, na aina hoi malalo o ko lakou malu, no na kanaka Hawaii e hookuuia mai ana, mahope o ka ikeia ana, ua pau ko lakou ma'i. He hana maikai keia a he hana no hoi e hoike mai ana i ka waiwai nui o keia kanawai i hanaia ai no ka pomaikai o na kanaka Hawaii. E ike pu mai no hoi kakou, o na kanaka Hawaii wale no ke loaa ana keia mau aina. A o ia no ka pololei, no ka mea no kakou ka aina. Ho oiaio no paha aole pela ka manao ana. o kekahi poe, aka aole o lakou kuleana ma keia ninau no ka mea, ua haawi mai nei o Amenka no na kanaka Hawaii wale no ka aina. Ke holo ka Bila e makemakeia nei e na Komisina no ka hoaie ana i $75,000, no ke kii ana i na wai o Waihanau, a komo iloko o na paipuwai, a laweia mai no na kanaka e noho aku ana ma Palaau ame Hoolehua, o ka hiki ana no ia o loaa hou na aina i ua kanaka e makemake ana e hoi arku maluna o ia mau aina. He mau tausani eka e waiho mai la e kali ana o ka hoi aku o na kanaka. He mau aina maloo aka, ua hiki e ulu na mealike ole i na mahina ua. H e mau aina nani no ka oihana halakahiki, he mau aina nani no ke kanu kulina, ame uwala kahiki, he mnu aina hikl e hooiia ae ka waiwai mamuli o ke kanu ana i ka pi-nunu, a hanai laku i na holoholona like ole.