Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 11, 15 Malaki 1923 — KA OLELO HOOHOLO E WEHEIA NA AINA MA KALAUPAPA NO NA HAWAII MA'I I HOOKUUIA. [ARTICLE]

KA OLELO HOOHOLO E WEHEIA NA AINA MA KALAUPAPA NO NA HAWAII MA'I I HOOKUUIA.

Malalo o kekahi olelo hooholo i hookomoia aku nei iloko o ka Ahaolelo, ua koiia mai na Komiaina Homo Hawaii e wehe i na aina ma Kalaupapa i komo maloko o ko lakou malu, no na kanaka Hawaii e hookuuia o ka ikeia ana ua pau ko lakou mau ma'i. He hana ku keia i ka mahaloia, no ka mea, i ka hemo ana aku o ka mea ina'i mai ka malu aku o ka Papa Ola o ke Teritore o Hawaii nei, ua lilo ka hapanui o koia po. l i poe hoaa i kahi e noho ai, a o kaua noho pili "wale a.ku malalo o na ohana. Oiai no nae, aole no lakou ka hewa o keia hoopaaia ana malalo o ka malu o ka Papa Ola, aka, no ka makemakeia e laha ole aku ka ma'i i loaa i keia mea. O keia [ma'i he Lepera, aole i ikeia kona kumu, a ua kau mai maluna o na kanaka like ole, me ka nana ole ia 0 kona kulana ame kona ili. Ua hoihoiia aku keia mea ma'i aole no kona hewa, aka, i mea e maluhia ai na kanaka i koe aku, e noho ana ma keia Teritore. O keia hana, ua ikaika, a ua hoopilikia mai i ka mea mai. Aka, no ka pomaikai o ka lfchulchu, ua hookaawaleia aku oia. A i lea mai nei o keia laau he aila, nanā e hoola mai nei 1 keia ma'i, aole paha i liiki aku i kahi a ka Papa Ola o olelo ai, ua ola loa io keia ma'i, no ka niea ke hoomaluia nei no keia poo i liookuuia mai, mamuli o ko lakou kauohaia ana e hele mau aku e nanaia e na kauka o ka Papa Ola, aka, ina e wehe io ia keia mau aina o Kalaupapa no na ma'i i hookuuia mai, malaio o keia kauoha a ka Papa i Ola, alaila, ua lilo keia wehēia ana i mea e akoakoa ai keia poe malalo o na hoomalu, ma knhi e hiki ai e iioemi mai i na lioolilo, oiai, ua kokoke lakoū, a ua hiki no hoi i ke kauka ko hele aku, a i oie ia la; kou paha ke hele mai e nanaia d ke kauaka. z O ka oi aku paha o na pomaikai mamuli o keia ana aku o keia mau aina i na kanaka Hawaii'i hookuuia mai, o ia no ka loaa ana he wahi no lakou e noho ai, a e mahi ai no lakou iho, a no ka poe e paa ana malalo o ka malu o ka Papa Ola ma Kalawao ame Kilaupapa. He nui na hoolilo ai ame ia e hooliloia nei no keia poe, a ina e loaa ana he mau kokua mai ka poe e noho ana maluna o keia mau nina, aole e nele ana ka loaa o na kokua ole nei i keia manawa. Aia ina keia mau aina o Kalaupapa he mau aina kupono no ka mahi ana no na mea like ole. Ua hiki loa e kanu kalo ia kekahi o keia mau wahi, a mamuli o na hoolala e lawelaweia aku ana, no ke kii ana i wai no keia poe ma'i ma Molokai, e loaa pu ana ka wai no na kanaka maluna o keia mau aina, a e loaa pu ana no hoi he wai hoopulu no ka lakou mau mea kanu. Mamuli o keia, e hiki ana e kanuia ke kalo a e hanaia ka poi a keia poe ma'i i hookuu ole ia, ōiai mai na wahi aku nei mawaho e loaa nei ka poi i kekahi manawa. Ua loaa pu no hoi lie poe na lakou e kanu na meaai, e ae, e hoounaiā aku nei mawaho aku nei. E laa ka uala, ke kapiki, na lau akaakai, ame na mea like. Mawaho ae o keia, ua loaa no na kanaka nana e hooulu mai i mau holoholonp, i loaa ai ka io na keia poe ma'i. 0 kekahi ninau ano nui no hoi' no keia poe e noho mai nei, o ka loaa o na koleua. Ma' keia weheia anā o keia mau aina, ua kokoke na kokua, ā ua hiki loa e loaa ke kiiia aku no ka hele ana mai e hoopau ae i na hana ano nui a koikoi paha a ka Papa Ola e makemake ae ai. 0 ka ei aku paha, o ia no ka loaa ana he noho kuokoa ana o kekahi poe Hawaii, i hilahila. ke hoi aku i ko lakou mau home mua, o ia hoi mai ko lakou mau wahi mai i laweia mai ai, ina he wahi kekahi o ia ano.' 0 ka hapanui, aole he home (■ hoi aku ai, a no keia kumu, ua p.>co no a ua m«ikai e haawiia aku keia. mau aina no Jakou i loaa

ai kihi e. noho ai, a liana ai no ko lukou pomaikai iho. Aole he ku-e ana aku i keia olelo hooholo ma ka aoao 0 ke Komisina Home Hawaii. O ko lakou makemake 0 ka loaa 0 na home e noho ai na kanaka Hawaii, opiopio ijo ka hoopulapula hou ana aku i keia lahui.