Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 11, 15 Malaki 1923 — KA WAIWAI O KA HOOMAKAULII ANA. [ARTICLE]

KA WAIWAI O KA HOOMAKAULII ANA.

Iloko o na haawina ano nui o keia noho honua ana, aole paha hd mea 0 ia ano i oi aku mamua o ka hoomakaulii. 0 ka waiwai e loaa ana i ke kanaka, aole mai kona uku mahina mai, aka, mamuli o ka nui o kana mau mea e hoahu ai. He oiaio keia i hiki ole e alo ae. Aole wale no maluna o keia ninau, aka, ma na ninau no apau. O ia hoi, aole ka ikaika ame' ka momona o ke kanaka, e loaa ana ma na īpea ana e ai ai, ka, elike me ka hiki i kona mau waihona ke hoolilo i koko a 1 momona maloko mai oia mau mea i ai ia. Pela no hoi ka imi ana 0 ke kannka i ria waiwai o keia noho kino ana. O ka nui o ka uku maliina a i ole o ka loaa makaliiki paha he mau mea keia e kokua mai ana 1 ke kanaka; aka, ina e uhaai ana oia i kona uku mahina a i ole uku makahiki paha, aole no e koe ana I kekahi i mea hoahu nana; aka, hoi, ina e hoomakaulii ana kela kanaka, a i ole e ai pakiko ana paha, e hookoe ana hoi i kekahi a e ai ana i kekahi, aia no lie la e ike aku ana kakou i ka pii niau ae o ka waiwai o kela kanaka aliiki i Jjona kapaia ana he kanaka lako. Aole paha he lahui manao ole i ka la apopo elike me ka lahui Hawaii. O na lahui e aku e komo mai nei, ua loaa ia lakou keia haawina o ka hoahu no ka la ua, aka, o ko kanaka Hawaii, ke manao nei oia, o ka ai no 5 keia Ia apau, a na ka la apopo no e nana iho, o ia paha lea mea kupono e alualu ai e hooko. Aka, aole pela ka pono. O ka ai pakiko ke alanui e loaa ai na po-

maikai apau o keia noho ana. O ka liewa no hoi o ka poe inu rama, o ka ■ai no a pau loa, a mamuli o keia ai ana, ua ohi aku ka nele, a ua hahai mai na pilikia. Ina na kanaka inu rama e ai pakiko ana, ina la aole e hahai aku na pilikia 0 keia noho ana. Aka, mamuli o keia ai kipalale ana ua hoea mai la ka pilikia. Pela no na inea e ae. 'O ka ai pakiko ke alanui e loaa ai kahi koena no kekahi la aku. Ua oleloia, aole hoopunipuni o na huahelu, a ke hooia nei makou i keia. Ua loaa mai ia makou, na waihona maloko o na hanako o Hawaii nei, no na waihona i hoahuia aku e na lahui like ole o Hawaii nei, a he mea hoohauoli ka ike ana iho eia na kanaka Hawaii ke pili aku nei mahope o na haqle ili keo--1 keo ma na waihona i hoahuia ma na hanako o Hawaii nei. Mamuli o na waiwaipaa penei iho na hoonohon«©ho ana ma na papa like ole: Na Ahahui, he 911 ko lakou nui, a o ko lakou waiwaiio e auhauia nei he $92,470,631. Na Haole, 3,643 ko lakou nui, a o na waiwai auhauia he, $31,063,182. Na Hawaii, 6,625 ko lakou nui, a o nawaiwai auhauia he, $17,007,229. Na Pukiki ame Paniolo, 2,955, a o na auhauia he, $8,454,322. Na Pake, 1,527, ko lakou'nui, a o na waiwai auhauia h'e, $5,932,233. Na Kepani, 1,750 ko lakou nui, a o na waiwai auhauia he, $3,768,158. Mamuli hoi o na waiwailewa penei iho na hoonohonoho ana ma na papa: Na Ahahui, 1,169 na waiwai auhauia, $95,623,07^7. Na Haole, 2,824 na waiwai auhauia, $4,943,623. Na Hawaii, 2,237 na waiwai auhauia, $1,893,164. Na Pukiki ame Paniolo, 1,870 na j waiwai auhauia, 1,081,690. » Na Pako, 1,877 na waiwai auhauia $2,408,044. Na Kopani, 4,630 na waiwai au'hauia, 7,017,131. Ma keia hoike: ke ike mai la no kakou, aole i nele loa na kanaka Hawaii. Malia paha, mamuli o ko kakou noho ana i nā aina i k'eia mau Paeaina, e pono no o manaoio mai eia ka nui o na waiwai maloko 0 na lima o na kanaka Hawaii. He mau manao pololei ole keia, ke ike iho la no kakou, aole pela." Eia kakou na keiki o keia hanauna ke hooikaika nei k c pii ak'u ma kekahi pali mania, a mamuli no nae o na hemahema i lianaia e kakou i taa la 1 hala aku. Ma ka nana iho, ina makahiki e loaa ana'ka rama ma na kihi apau o na alaiiui ma Honolulu nei, a e inuia ana hoi me ka hamama, ua ike kakou, aole keia o ka heluna waiwai i kau āku ma ka papa o na Hawaii, eia iho no ilalo loa. Aka, aole paha he kanaka e hoole mai ana i na pomaikai i loaa mai mamuli o ka pau ana o keia mea o ka rama. lie oiaio no 'aole i-pau ka rama, aka, me ka hana nui oe e loaa ai kau, a mo ka nui pu aku o na dala, e loaa ai. No keia kumu, ke ike nei kakou i ka pii mahuahua ana ae o ka waihona o na kanaka Hawaii. O ka'u e pule nei e mau aku keia kaawale ana o ka rauia, a e mau ka hoahu ana o na kanaka i na wahi mea e koe iho ana ma ko lakou mau lima. E ai ■ no hoi me ka manao ana āe aia he la ua hiki mai ana.

Me keia mau hoolala e lawelaweia ne* c kc Komisina no ka hoihoi liou ana rku i na Hawaii maluna o na aina, ke manaolana nei au e ike aku ana kakou i ka pii mahuahua. ana ae o na waihona o na kanaka Hawaii. Eia ka waiwai nui maloko o ka lepo, no ka mea mailaila mai e.loaa nei na mea apau. Ka lole, ka ai, ame ka i'a. 0 ke dala ame ke gula, mai ka lepo mai no, a ina e hoohana ana kō kanaka mfc kona mau lima ma ka lepo, aole e nele ana kona ohi i na dala aine ke gula, oiai no nae aole o Hawaii nei he aina gula. Eia na aina i noho ia e ko kakou mau kupuna ke hoohua mai nei i na mea i kanu ole ia e lakou, a mailoko mai o keia mau mea, ke ike nei kakou i ka pii ana ae o ka waiwai o ka poe ia lakou e paa mai nei ka liapanui o ua mau aina la, Eia nae he mau tausani o na eka aina ua. hookaawaleia mai nei no kakou na kanaka Hawaii. Ke nana aku nei leakou i ka oihana halakahiki, kekahi oihana n&na e hoowaiwai mai nei i na kanaka aia maloko o ia oihana, a eia ke paaia mai nei he mau tau--Bani eka i kupono no kei'a oihana nou e ke kanaka Hawaii. Elike me ka nui ana o na kanaka Hawaii e paa ana i na aina, pela no ka nui ana ae o ko lakou waiwai. O ke kanaka e lalau ana kona mau lima, pela no ka nui ana ae o ko lakou waiwai. O ke kanaka o r,na kona mau lima i ka Jcpo, e ohi ana kela kanaka i nn ponaikai he nui. A ma keia mua "ku e ike mai ana no kakou i ka p«i niau ana ae o keia papa kuhi-

kuhi o na waiwai ma ka aoao o na kanak.i Hawaii. He mau hoailona keia nana e hoohoihoi mai ana ia kakou c ka lahui, no ka mea, o keia iho lā ka mea e ikeia ai ka noho lahui ana o na Hawaii ma ko lakou noi aina iho. Aole e hiki ia kakou e hu'ū aku ihope a e uwe no na mea i lilo aku ma i o kakou f,ku, aole loa. O ka huli aku a nana imua, a e lawe ana i na hewa o hope i mau mea nana e kuhiknlii mai ana iā kakou i ke kuamoo pololei, o ia wale no ka waiwai o na mea i hala aku i hope. Eia no kakou maluna o ka aina i eha ai ka ili o ko kakou mau ku- , puna i ka ih©.