Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 8, 22 February 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

>'•: Lola. ua hele mai kona kino a wiwi, opaha mai la kona ...... • a poopoo hoi kona mau maka, no ke alā mau l. , nie ka noke mau no hoi i ka uwe; a iloko o na, lā - r - ,• \]ika e waiho la i ka ma'i, he mau minuke helu wale - _ n2. e kaawale aku ai mailoko aku o ka mmi, o ka ha- : » kona manawa, ma ka aoao mau o ka moe, e kiai ai Ki makaala i kona hoahanau. r - ake i cr ana anei oia? O Alika hookahi ka mea HUi i na : < ! apau o kela home, a i ka nui ae no hoi o ka poe o kela ; ,]c. - -Mrs. Wadona hookahi wale no ka mea hoihoi ole iaia • ha maoli no na mea apau i kela kaikamahine, no kana :-.ana oluolu. ka hoihoi mau o kona ano, ame kekahi mau : e uiiehu e ae i pili aku iaia, ka mea loaa ole i ka ilui o ka - -,oho ana ma kela hoine. Wadona wale no iwaena o na mea apau, ka wahine ; - le mai i kona ano pihoihoi. Aia mau kona wahi, ma \r ; , o ka moe o Alika, me ka haawi mau ana i ka laau f . r A r ; ne keia mana, elike me ke kauoha a ke kauka iaia. • -na aku ma kona helehelena, aole he kaumaha i kaha- . a i nalaila, aole hoi ka weliweli, no ka hopena poino e mai ana maluna o ke kaikamahine opio. Ua like pu ua r .. „ nc j nie kekahi mikini, ka hoohanaia o na mea apau ko kaikamahine ma'i, me ka pololei loa; a i kela ame keia ā-.iwa e nana iho ana oia ma na maka o Alika, alaila nana ia T-ola. i kela kaikamahine, e noho mai ana ma kekahi , - : -ai o ka nioe. : •. nae iloko o ka noonoo o Mrs. Wadona kekahi hana nui, •: • e pulakaumaha la iaia. Ua maopopo i ua wahine nei, .a n.-i ka make aku o-Alika, alaila e holo mai ana kona mau ■.-īiu-ai apau maluna o Lola, eia nae ua hoole mai o Lola, - -,a r ake.nake e mare aku ia Uilama Wadona opio, i kane \ a :na kahi o ka eono hanen kaukani dala, ka nui o na \ai-vai o na kaikamaliine a elua, a o Lola aku ana ka mea kela mau dala. rīc mau dala mahuahua maoli kela, i oi aku mamua o ka » apaina miliona dala. Aohe hookikina ana aku ia Alika e -are mai nie Peleka Wadona, aka'nae no kona mau waiwai, pon-i ia e holo mai maluna o ka ohana Wadona. Nulaila ia Mrs. Wadona e noho la ma ke poo o ka moe o : ka. aia ke hana la kona noonoo i kekahi alahele, e pau ho'.'•okon. mai ai na dala a na kaikamahine opio iaia, kela ma- : ?.o kahiko loa ana i hoolala mau ai no na makahiki lehulehu, a v-.ie oia e hawipaio ana ahiki i ka hookoia ana o kona make'"3<C. . ia kela po ana iho o ka la a ke kauka i hoike ae ai no ka %.r. «■ na manaolana no ka pakele o Alika mai ka make mai, ~ e hiki i kekahi mea ke hiamoe, aka ua ala na mea apau no > kakali ana o ka hoea mai .i na minuke hope loa, a Alika r kvu aku ai i kona-uhane. , v ' ■ •» Mr. Uilama Wadona makua ma ka hale malale kahi ai, me na manao pilihua o ke aloha keiki, a ke ku :hoi o Elioka mawaho o ka puka o ka rumi o Alika v he kua kiai la, i makaukau e mauna aku i kona ola, i ka n e i.oea mai ai ka enemi a na mea apau e kau la ka weli, o : ka niake. I ka manawa hoi a Lola i lohe aku ai i ka hoike ! •-?. ka helehelena o ke kauka, a i aku la me ka leo o ka mea niha nie ka naau ehaeha i ka pane ana aku: mai olelo mai oe. aole he manaolana i koe np kuu hoa'■anan! E haawi mai i wahi manaolana uuku iloko o'u, no - nr. palekana," alaila hiolo makawalu mai la na kulu waima<3 nnnui. ma kona mau papalina, ka mea hiki ole i ke kauka hoopoina no kekahi mau la lehulehu mahope mai. "Auhea oe e kuu keiki, o ka'mea au e noi mai nei, ua hiki : c :a'n ke haawi aku, no ka mea aole ia'u ke ola ame ka make, in ka lokomaikai wale no o na Lani, e loaa ai ia kakou ka nanaolana no ka mea ma'i," wahi a ke kauka i kamailio mai :ne ka leo hawanawana. oiai nae aia iloko ona, ka manao -:a-.::r.aha me ka ehaeha no ke kulana i loāa ia Lola. iaia i ike nai ?. j ka hikaka ana aku o Lola, a noho aku la maluna o kekahi koki. me ka noke ana i ka uwe. I ua o Lola nae i aea ae ai iluna, mahope iho o ka holoi =-na ae i kona mau waimaka, a nana mai la ma kahi o ka puka, hoi, īke mai la oia ia Elioka e kiei aku ana iloko o ka rumi, kana niea i ai ma ka helehelena o ke kanaka opio Kāhakii, ua kahakahaia na hoailona maopopo loa, o ke kau~aha. ka ehaeha ame ke aloha; a hoomaopopo pu aku la no "~o: o:a. aole ana mea e ae e hoona aku ai iloko o kona mana"'a o ke kaumaha, o Elioka wale no, ina nei no ka make aku kona hoahanau. Iloko o ka meha o ke anoano ilihia e halii ana maluna o na apau maloko o kela hale ia po, ua kani mai la ka uwaki, ~e he mea la iloko o ka noonoo o Lola, ua like pu ke kani a"na kr!a uwaki, me ka up'ipo'i ana a na eheu o ka make, e hoo- - -<<>ke loa mai ana e kaili ae i ka hanu ola mailoko aku o *. 1 - ' ae la ke kauka mai kona noho mai, a liele aku la no ka } o ka moe a Alika e waiho oni ole mai ana, me ka haha •na aku i ka pana o na lima, me ka hamohamo pu ana ae hoi "".ilnna o ka lae. ka nana ana a na mea apau maluna o na maka o ke kaua. e kakali ana lakou me na manao pilihua, no ka pane aku o ° kauka. i ka huaolelo e hoomamaia ae ai ko lakou mau ma- ~ kaumaha. a i ole, e hooiia aku ai paha ia kaumaha, aole nae • : 'A' --hi hoailona a lakou i ike mai ai, no ka manaolana, a no "• i '.ino paha. f x o ka hapalua hora ke ku malie ana o ke kauka, me ka oni *.e. a;a wale no kana nana ana ma ka helehelena o ka mea ma'i, —" Ka paa mau ana hoi i ka lima o Alika, a i ka hala ana o - o '"nanawa ia wa i hookuu aku ai oia i ka Uma o Alika, 1 haawi aku la i ka hoailona, i ka wahine malama ma'i e hele ir-:ua ona, alaila hawanawana mai la i ua wahine nei, me -a haalele awiwi ana mai o ka wahine malama ma'i e hele "ai imua ona, alaila hawanawana mai la i ua wahine nei; me m haalele awiwi ana mai o ka wahine malama ma'i ialoko o ka aole no hoi i emo iho, komo hou ana no oia iloko, me . ekah; po!a inu ti, e paa ana ma kekahi lima. » ka hapaha hora hou keta ku malie ana o ke kauka me a hoomanawanui, alaila onioni ae la o Alika, me ke kahea ar!a 1112 i ia Lola e hele aku, me ka leo nawaliwali loa, a iloko »<a manawa pokole, ku ana o Lola ma ka aoao o ka moe, me -:a hopu ana aku i ka lima o kona hoahanau a puliki iho la. kela ka manawa a ke kauka i makemake loa ai.e hana aku : i-.ekah: mea. no ka hoopakele ana ae i ke ola o Alika, nolaila ke hoomaopopo mai i ka poe e akoakoa ana maloko olaila. ka elua o ka manawa, i hapai hou aku ai ke kauka i ke ' ,una haau ma ka waha o Alika, a moni aku la no ka mea ma'i, a be manawa pokole wale no mahope iho, o ka haul§ hou aku

la no ia o Alika hiamoē, 110 ka mea Ua akakuu mai la ka ikaika o ka fiva, pau mai la no hoi kela ano uluahewa, o ka maha ame ka oliiōlu ka i nohoalii iho i kela manawa, mp kā hala ana aku o na minuke o ka hopohopo ame ka poino. I kela haule hou ana aku o Alika hiamoe, akahi no a loheia aku ka nui o ka hanu o ke kauka, a huli mai la imua o Mr§. Waelona, me ka pane ana mai: "Ma kuu ola ana e ka madame, o keia ka pali nihinihi hookahi a'u i ike ai i hiki i kekahi kino.kanaJti kē hele a kau ma kekahi aoao me ka palekana," alaila'huli ae la oia me ka manao e kamailio inai ia Lola, ua hehee iho la, nae ua kaikamahine nei, me ka pinapina'i ana o kona hanu, aka hopu iho la oia ia Lola, a kukulu ae la iluna, me ke kamailio ana iho me ka leo oluolu: "E hoi koke oe i keia manawa e hooluolu," wahi ana me ka leo kuoo. "Ke manaoio loa nei au, ua hala' aku la na minuke o ka hopohopo, a ua olino mai na kukuna o ka manaolanā no ka ma'i a kakou —" Aole i pau aku na olelo a ke kauka i makenlake ai e kamailio mai ia Lola, no ka hōolana ,ana i ka manao o ke kaikamahine Ōpiō; no kā mea ua hikaka aku la oia,. a mamua o kona hina ana aku iluna o ka papahele, ua paa e mai la oia i ka hopuia e Elioka, a noho pu iho la no hoi laua iluna o ke ko-ki, me ka hii no nae o Elioka ia Lola iloko o kona mau lima. "Ua maule maoli oia, a o keia no ka'u mea i hopohopo loa ai, a maluna ona ko'u mahalo kiekie loa nō ka nui o kona.hoomanawanui, i ke ala mau i na pō apau, me ka uuku loa o kona wahi wa hoomaha. E hoihoi koke aku iaia noloko o kona rumi, a iloko o ka manawa pokole e hoea aleii ai au no ka nana ana i kona pilikia; e noho iki ae hoi au, no ka nana hou ana i ke kulana o ka mea ma'i," wahi a ke kauka, me ka hele hou ana mai a ku iho la ma ka aoao o ka moe o Alika. Ka'ika'i aku ta o Elioka ia Lola noloko o ka rumi moe o ke kaikamahine opio, a iaia nae e hele la, me ka hii ana ia Lola iloko o kona mau lima ua pane iho.la oia i keia mau olelo: "O e kuu aloha, kuu ipo lioi, akahi wale no a loaā ia'u ka manawa maikai loa e hoopuka ae ai i keia mau olelo, aohe mea nana e holohe mai, a aole hoi oe e Lola t lohe, aka owau hookahi wale no, me na paia o keia home." Hoihoi pololei aku la ua o Elioka ia Lola, a waiho aku la iluna o ka moe, aole no hoi i emo iho, hoea aku la ke kauka, me ka haawi ana aku i kekahi laau ia Lola, a iloko o na minuke helu wale no, ua pohala ae la ua kaikamahine nei, a no ka makemake o ke kauka, e loaa he' hiamoe maikai ana ia Lola, haawi hou mai la oia he puna laau hoohiamoe, i hakalia no a moni aku o Lola i ka laau, o ka upo'i iho la no ia o kona mau maka, a haule aku la hiamoe. MOKUNA" VII. Aole i ala koke mai o Lola mai kela hiamoe ana, ahiki wale no i ka hora umi-kumamalua o kekahi la mai, a i ke leaakaa ana ae o kona mau maka, ike mai la oia i kekahi o na kauwa lawelawe e noho ana ma ka aoao o kona moe, he kauwa i hoono]hoia, no ke kiai ame ka makaala loa ana ia Lola. "Pehea ke kulana o'Alika i keia manawa?" wahi a ua o Lola, o ka ninau ana mai i ke kauwa, me kona huli aoao ana mai, a nana i kahi e waiho ana o ka rumi o kona hoahanau no Jca mea aole he mea nui e ae iloko o kona noonoo o Alika wale no. "Ua maikai iki hoi oia i keia manawa, eia .nae ua like leona nawaliwali me kekahi bebe hanau hou," i pane aku ai ke kauwa. ' "Ina pela e hele aku au e ike iaia," wahi hou a Lola, me ka hoao ana mai e ala iluna, aka ua pane koke aku la nae ke kauwa, i ka i ana aku. "Aole e hiki ia oe ke hele iloko o ka rumi o Alika, 110 ka mea ua haawi mai ke kauka i kekahi kauoha paa, ō ka wahine malama ma'i wale no ka mea noho iloko o ka rumi o Alika i keia la me ka ae ole ia o kekahi mea okoa aku; a he.kauoha ka Mr. Elioka Hakoka, i waiho mai ai ia'u, i kou wa e ala ae ai ijiai ka hiamoe mai, alaila e haawi aku ai ia oe i keia mea," wahi a ke kauwa, me ka hapai ana mai i kekahi pola i na lehelehe o Lola. Me ka hoole ole aku i ka mea a ke kaikamahine kauwa i haawi mai ai iaia e inu, lalau mai la o Lola i ke pola, a inu aku la. a he manawa pokole wale no mahope mai, o kona haule aku la no ia hiamoe a aole oia i ala koke mai, ahiki i ka hora umi-kumamalua o ka po. He hana hiki ole loa i ua o Lola ke hele aku noloko o ka rumi o kona hoahanau iloko o kela manawa o ka po, nolaila hoomanawanui iho la no oia, aia a ao ae ma kekahi la mai, alaila hele mai oia e ike ia Alika. O ka mea pilikia nae, ike kakahiaka o kekahi la ae, ua loohia ua o Lola, i ka ma'i nalulu o ke poo, no ia kumu, ua konoia aku oia e moe maluna o kona wahi moe, ahiki i kekahi la mai. Oiai nae ua o Lola e waiho la i ka ma'i nalulu, e lawe mau ia mai ana no ka lohe e hoike iaia, no ka pii mau ae o kamaikai o Alika, eia nae aia mau no kela nawaliwali maluna o kona kino, a o ka wahine malama ma'i wale no ka mea i hoomaopopo i ke kulana kaumaha o ke kauka, iaia i hoea mai ai, ma ke kakahiaka ae, o kela la i kokoke loa ai o Alika e 'naalele mai i keia ola ana. "Aole he pololei o ke ano o kana hanu ana," wahi a ke kaitka o ka hoike ana ae imua o ka wahine malama ma'i; a he keu aku ke anoe o ka pana ana o kona puuwai." I ka haalele ana iho o ke kauka ialoko o ka rumi o Alika, haawi mai la oia i ke i ka wahine malama ma'i, e makaala loa oia ma kela la, i ke kulana o ka mea ma'i, a ina he mau hoailona kekahi ana e ike ana, no ke kokoke loa mai o kona hopena, alaila e hoike koke aku i ka lohe iaia, i hiki ai iaia ke hele mai, ina paha he mea hiki iaia ke hoopakele ae ia Alika, mai ka make mai. Ma ka auwina la nae, o kela la no, ua hele hou mai la ke e nana ia Alika, me kona hoike ole ae nae i ke killana oiaio o ka mea ma'i, aka ma ke kakahiaka o kekahi la mai, akahi no oia a olelo ae, ua pau ka hopohopo ana no ka poino o Alika, no ka mea ua pii mau ae kona maikai i kela ame keia manawa; he mea oiaio no nae ia a ke kauka o ka hoike ana ae, no ka mea ma kela la, e ala pinepine ae ana o Alika, a 6 haawi mau ia aku ana no hoi kekahi mau meaai kupono, no ka hoopiha ana aku ialoko o kona opu, i hele a hakahaka. Ua hele no hoi a poeleele, o ka elua o-ka la, o ka waiho ana o Lola maluna o kona wahi moe, ua koi okoa mai la o Eola, e aeia aku oia e hele mai e ike i kona hoahanau, a no kona paakiki maoli i ae okoa aku ai ke kauka. Mamua nae o ka hele ana mai o Lola noloko o ka rumi o kona hoahanau, ua ai oia i kona aina ahiahi, maloko no o kona rumi. I kinohi o kona ala ana ae iluna, he hikaka maoli no kona ano, me ka haalulu o kona wawae, aka nae i ke komo ana aku paha hoi kekahi o na meaai hooikaika kino, ua auhee aku la kela ano nawaliwali iloko ona, a hoi hou mai la kona kulana ikaika, me he mea la, aole oia i loaa i kekahi ma'i. Hele i'o aku la ua o Lola noloko o ka rumi, ua pa'uhia loa ia o Alika i ka hiamoe, a e noho ana no hoi ka wahine malama ma'i ma ka aoao o ka rnoe, me ka hele a luhi ame ka makehiamoe, i kau a mea o ke ala mau i ka poe ame ke ao, he uuku loa kahi manawa e pili iho ai kona mau maka, r»o ka hooluōlu ana. (Aole j pau).