Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 8, 22 February 1923 — KA HOLOMUA O KA OIHANA MAHIAI. [ARTICLE]

KA HOLOMUA O KA OIHANA MAHIAI.

0 na alanui e loaa ai ka holomua 0 keia oihana, o ka he nui ni, aka, o ka oi aku o keia, oia no ke kulana. maikai o ka lepo ame ke ano o na huna mea kanu. He nui okon aku no na alanui, aka, o keia mau mea elua ka'u e kalai aku i keia kakau ana. Ina ua pau ka momona o ka lepo, ua lioea mai ka mea mahiai i kahi e haawipio ai oia i keia oihana, a 1 ole e imi aku i mau mea e hoihoi hou ia mai ai ka momona o ka lepo. No kekahi mau makahiki, ua lilo keia niaau i mea ano koikoi iloko o k(i manao o na kanaka mahiai, a ua nui na kanaka i haalele i ko la}cou mau aina, mamuli o ka pau ana o ka momona. 1 na makahiki i hala aku, ua nui na alanui i imiia no ka loaa o keia mea o ka hoihoi hou ana mai i ka momona. O ke alanui maamau oia no ka lu ana i na lepo o na holoholona, a o kekahi o ka lu ana i na mea lepo hoomomona . Aka, me keia lu no me keia mau mea i maamau, aole no nae i loaa ka hoihoi hou ia ana mai o ka momona e hiki pono ai e ulu na mea i manao nui ia he mau mea ai e hoopomaikai mai ana i ka mea māhiai. Ma na mokuaina o ka Hikina o Amerika Huipuia, ua hooikaika na kanaka mahiai i ke kanu ana i ka huika ame na mea oia ano. A ua hiki aku i na haneri makahiki i kanuia ai keia mau mea, a mamuli paha o keia mau makahiki loihi ua hiki ole e ulu pono keia mau mea i keia manawa. Ma na mokuaina o ka Hema, ua lilo o ka pulupulu ka mea kanu nui ia ma ia mau wahi, a he mau haneri makahiki i hoouluia ai keia mea o ka pulupulu ma ia mau wahi. I keia mau la, ua hiki ole e ulu ka pulupulu ma kela mau aina, a ua nui na kanaka i haalele i ko lakou mau aiiia no keia hiki ole e hooulu i keia mau mea. Ua hoao aku no e hoomomona i ka lepo malalo o na mea i maa mau i ka hanaia, aka, aole no nae he loaa o ka ulu kupono e loaa ai ka pomaikai. I ka ike ana o ka poe naauao i keia pilikia, ua imi lakou i na mea e liiki ai e loaa ka momona hou ana o ka aina. Ua loihi ka imi ia ana o keia mea, a i keia la ua loaa ka momona hou ana o ka aina. Ua loihi ka imi ia ana o k»ia mea, a i keia la ua loaa ka naauao i j makemakeia, a oia naauao ke hoohaliaia nei ma keia mau aina i pau ka momona, a i nele mai hoi i ka hooulu ana i na mea i makemakeia. O ka mua, ua hoololiia ae na mea e kanu ai. Ma kela mau aina ma ka Hikina o ka aina ke ulu mai nei na mea i okoa ae mai na mea | i kanu mua ai. Ua hoouluia ka j pi-nunu ma kela mau wahi. Ua hoouluia ka pineki ma kela mau

aina. A i keia mau la ma kahi o ka huika, eia ke ulu mai nei keia mau mea, no ka hoomomona ana i ka lepo. Nolaila o keia naauao i loaa, mamuli mai o ka hooulu hou ana i kekahi mau mea kanu e hiki ana e hoihoi liou ia mai ka momona o ka lepo. I keia ]a o ka pineki kekahi mea ano hou e hoouluia mai nei ma kela mau aina i pau ka momona o ka lepo. A o keia mea no hoi o ka pi-nunu, ka mea i kakau mau ia aku ma keia mau kolamu i na la i hala aku. He mea ai keia na na holoholona, a ua ikeia ka hoi hou ana mai o ka momona 0 ka lepo, me ka lu ole ia aku o kekahi mea hoomomona lepo. No Hawaii nei, ua pomaikai kakou, i ka ike mua ia ana o keia naauao mamua o ka hoea ana aku i kahi o keia pilikia. He oiaio ua nui no na maleahiki i leanuia ai ke ko ma ko kakou nei mau aina, a ua pau no ka momona o ka lepo, aka, ua nui ka luia o na mea lioomomona lepo ma kela mau mala ko, a i keia la ke mau nei no ka loaa ana o ke kaumaha o ke ko elikg- -īe ka mea i makemakeia. Aka, i ke komo ana mai nei o lia halakahiki, ua loaa kekalii mea kanu e hiki ana e ai i ka momona o ka lepo, a hiki i ka nele ana e hiki e ulu kekahi mea okoa aku. Aka, i ka loaa ana no nae o keia mea ai momona lepo, u,\. loaa kolee no me ka hakalia ole o kekahi mea e hiki ai e hoihoi hou ia mai kela momona, oia no ka pi-nunu. I keia mau la ke"ike nei kakou i ke kanu nui ia o keia mea ma na aina i lioouluia i ka halakahiki, no ke kumu ua pau ka momona, a ua hiki ole e ulu ka halakahiki ma ia mau aina. O keia loaa ana o kekahi mea nana e hoihoi hou mai i ka momona i lilo aku, kekahi mea ano nui ma kela mea o ka mahiai. Ina paha i loaa mua keia mea i na makahiki i hala a s ku, ina la paha aole e pilikia kela mau mahiai ma na mokuaina o ka Hikina ame ka Hema o Amerika Huipuia. Aole paha he aina mahiai elike mai me Hawaii nei. He lepo kona 1 like ole me na aina e ae, no ka mea ma Hawaii ne, ua loaa mai kona lepo mai ka pele mai a niamuli o ua okoa ae ke ano o ka lepo. Aka, me keia popopo ana o ka pohaku pele, ua ulu ae na lau nahelehele okoa loa, oia no ke nana pono kakou, o ke amaU, ka palapalai, ame na mea e oleloia nei he kumu ia o na lepo momona loa i loaa ole ma na aina okoa aku. He oiaio aole i loaa aku ka hohonu 0 ka lepo o na aina mawaho aku nei o Hawaii, aka, o ka lepo aole 1 loaa mai ke kulana o ka lepo o Hawaii nei, keia o uhi nei ia Hawaii nei. A mamuli o keia lepo, ua hiki no e lu ia -iho na mea hoomomona i kona lepo, me ka hoololi oleia o kela kumu o ka lepo. Me keia mau mea, ua hiki io ia kakou ke hooia iho, aole io no he mea e maka'u ai kakou no ka lilo loa lepo, a nele ka ulu ana o na mea i makemakeia elike paha me kela pilikia ma Amerika. Aka, me keia loaa ana mai la o keia mau mea hoonaauao mai i na kanaka mahiai o Hawaii nei, ke oni nei kakou me na manaolana hoohauoli. Ka lua o na mea e holomua ai keia oihana, oia no ka wae ana i na anoano ame na hua e kanu aku ai i na mea i makemakeia. I ke au o ko kakou mau kupuna, aole he mau hana pili mai i keia oihana i lilo i mau mea e keakea mai ai i ka loaa ana o na anoano maikai. Ka mua, 0 ke kalo ka ai a ko kakou mau kupuna. Aka ina kakou e manao ana e kanu mau aku no i ka huli 1 loaa mai kau loi mai, e ike ana oukou, i ka hoea ana aku ou i kahi e nele ai ka loaa ana o ke kalo ano nui kupono ia oe, no ka mea e emi mai ana ka nunui o ke kalo, mamuli o kou imi ole ana i ke alanui e hiki ai e ano hou ae ka ulu ana o kau kalo. Eia iho he mau olelo e pili ana i keia ma kekahi mau kolamu iho o keia pepa. O na loina e loaa ai he ana o ke kanu ana i na la o ko kakou mau kupuna, ua loaa ia lnkou, niahope o na haawina i ike makaiu e lakou, ma ka lalfou lawelawe ana ia oihana. O ke kalo ame lea uala na meaai o ia mau la. a ua imi,

no lakou i mea e momona ai ka lepo no keia mau mea. Ua hookuuia ka nahelehele e ulu ma ke ano hoomahakea i kela aina. O keia mau hana e kanu ole ana i kekahi mala no. kekahi mau makahiki, he hoailona ia 0 hoike mai ana, e hookuuia ana kela aina e imi iho ī kona momona ma o keia hana ana pela. Ma na aina loi hoi, ua hoihoiia na lau nahelehele ame na lau hau, milo, ame kou iloko o ka lepo a na keia mau e hoomomona hou mai i keia mau loi. Mamuli o keia. aole he alanui e liiki ai e hooemi ia mai ka ulu maikai ana o na ai oia mau la. Oia hoi ka hoololi ana i kahi e loaa mai ana kau mau lau ame kau mau huli. Aka, ina he mau ipu, a kulina kau 1 makemake ai e kanu, a ua kanu ia no keia mau mea i na la keiki o na makua e noho mai nei i keiu la, a mamuli o keia ua okoa ae na k.ina o ka hooulu ana i keia mau mea. I na la 'i liala aku, oiai na kan&ka Hawaii e kanu ana i ka ipu, a lie liua ai keia i loaa mai i Hawali nei i ke au o Kapena Vanakoua, ua ai ae lakou i na ipu nunui loa, me ka malama ana i na anoano no ke kanu ana i kela makahiki e hoea mai ana. Ua loaa keia hana naauao mamuli o ka loaa 010 ana he makeke e kuai aku ai i keia mau ipu, a ua kanu ia e lakou i meaai. Mamuli o keia ua'loaa na anoano l.elu kekalii loa_, a o ia l: t. de kanaui naauao e ao inai nei i keia la, e hoiliiliia na anoano mai na hua nunui loa mai, a oia na anoano e kanu aku ai. Ma keia oihana o ke kanu ipu, i keia la, ke kuaiia nei na ipu nunui i ke dala, a no keia'kumu, aole e loaa ana na anoauo lielu ekahi i mea kanii no ka makahiki e hoea mai ana. Aka, 0 keia ike, ua loaa no i ko kakou mau kupuna, mamuli o na haawina 1 ike makaia e lakou. A i keia la ke lilo mai nei na kanaka naauao i ka imi ana i keia mau mea. O ke kulina kekalii ai ano makemake nui ia e kekahi hapa o na kanaka e ola nei ma leeia houua. O na kulina hua nunui, a ua pii aku a hoea loa i ka piko o ke kulina, ōi'a iia kulina hua i makemake nui ia i aiioano no ke kanu ana. No keaha keia makemake anjx i keia mau anoano o keia ano? No ka mea elike me ka maikai ame ka puipui maikai o leau anoano, pela no ka liua e hoea mai ai. He mau

r,.-iauao keia e imiia mai nei, a ua loaa keia mea i niakemakea. O ka momona o ka lepo ame ka niaikai o na anoano e kanu ai. Ua nalowalo aku keia mau ike 0 n& kanaka Hawaii i ka la a lakou i īnanao ai na liai e hooulu mai ka lakou mau meaai. 0 keia mau naauao i loaa ia laleou, i loaa aole mamuli o ke aoia mai e kekalii kumu, aka, mamuli o ko lakou ike maka ana a me na liaawina e aoia mai ana, ma na mea i leanu ia e lakou. A oiai eia kakou ke makemake nei e hoi hou aku e kanu 1 ka kakou mau meaai, ua nele iho la lakou i keia mau ike, a e hopu wale aku auanei j>aha i ka ike o kekahi lahui okoa aku i ike mua ole i na loina ma Hawaii .nei. Aole kanaka kanu kulina a huika paha, e kanu. ana i kana mau anqano inai na hūa niai i hoohuikauia e ; .::, 0 ;k: walii lik.e ole mai o kana maa kiliapai. Aole loa, no ke kumu ua kanu oia i «a anoano o keia ano, a ua ike i ka liolopono ole' ana oia mau mea i kanu ia pela. Nb keia ike maka, ua hoololi ae oia i ke ano o kana kanu ana, a i keia la wae mai nei oia i kana mau anoano ma na walii mai o, kana mau kihapai, i ike makaia e ia lie mau hua nunui. Nolaila, eia kakou ke hele nei e imi hou aku i keia naauao i loaa 1 ko leakou mau kupuna.. E loaa ana kekahi a e loaa ole ana kekahi. Aka, aole nae lie hewa o ka hoao ana, a hui pu mai hoi me na naauao e laweia mai nei, aole no kakou e nele loa ana i ka ohi mai i na pomaikai. Ua hoiko aku ko oukou meakakau no na koko o na holoholona, a eia kakou ke nana nei no na mea kanu ; ame na ai like ole o keia mau la. 0 ka loaa ana o ka naauao e hiki ai i ke kanaka e ohi mai i na pomaikai oi «iku ma kana mau mea e kanu ana a e hanai ana paha, kekahi hoonaauao ano kiekio loa e pouo e iiniia e kakou i keia mau la. Ke kaena nei au, aole lahui kanaka i ike i na loina like ole o ka' mahiai ana ame ka laAvai'a ana e loaa mai ka lahui Hawaii, aka, heaha ka waiwai o keia kaena ana, aole e liiki ana ia kakou o keia la, ke> lalau aku i keia mau mea i loaa i ko kakou mau kupuna i na la i hala aku? E ike pu mai ana no kakou, aole io no ho waiwai. Aka, e kaena kakou, a e lalau pu aku i keja mau ike a hoopili .mai me kakou i keia mau la. Aia ma keia n£iu loina e loaa ai ka pomaikai a e loaa ai ka nele i ke kanaka mahiai. Ina ua lawp aia i na ao naauao a ua hohana

aku ma ia maiu loina, e ike aku ana 110 kakou i ka holomua o kana mau hana. Aka, ina aole kakou i ike i keia mau loina hana ana, e hoea mai ana no ka la, a kakou e olelo iho ai, ua poho ka luhi o ka mahiai ana. Aka, ina nae kakou e nana iho a,na a e noii ana me ke akahele, o ke alanui o ka holopono ame ke poho, aia ma keia mau loina i manao ole ia e kekahi poe. A o n akauaka mahiai e ike ole ana i na loina, a e manao ana e imi hupo aku no lakou, e ike aku ana no kakou, aole oia na kanaka mahiai e liolopono aua na liana. He mea nui na loina, aole wale no ma keia mea o ka mahiai, ame ka hanai holoholona, aka, ma na oihana e ae no apau a.ke kanalea e makemake ana e komo aku., O. ua; kanaka kalepa kekahi e alualu ana maluna o kekahi loina. Ina aole loina e imi hupo aku ana, a e ike aku ana no kakou i ke poho oia kanaka. Aka ina ua loaa iaia na loina, a .he haaAvina keia e loaa ana mamuli o ka ifoho loihi ana. ma ia oiliaua e hiki ana no e hoea : aku ana oia i ka pahuhopu o na mea £ makemakeia eia, o ia hoi ka ohi ana i na pomaikai o - kana oihana. $ia kakou ke uwe nei i ka pau o na aina o kakou i na kanaka o ko na aina- e, a i ko kakou ninau ana iho. pehea; i lilo aku ai keia mau aina?, E.(ike ana no e.kakau i' na pane. like oie/ O ka- oi. aole kakou i. ike. i ka.'waiwai .0 keia mea he aina. . Ahiki no' i keia la, aole kakou e. ike ana e loaa mai ana .ka pane oiaio ma keia ninau, no ke kumu, ua hoomaopopo ole kakou i na pomaikai ano nui o keia mea ■he . aina,- a i- k& loaa ana, aole kakou i malamti elikq mo ka malama ana a na kanaka i ike io i ka waiwai. A i keia mau la

o ka haawiia mai o aia aina ia kakou, ke kunana nei 110 kekahi poe o kakou. A ke hoino mai nei i na īnea e imiia aku ana 110 ko lakou poniaikai. Aole no he manawa e pau ai keia makapo o ko kakou lahui, no ka mea he lahui hoomai>aa. ple ; keia; a he lahui poina- wale. Va oi ko kakou liikiwawe. e iuanaoiA/i kahi mau mea hoinp,- mamua Q;,ī>ai mea e hoike maopopo mai ana i ka .maikai o kekal^i, mau mpa o imiia ana no ko kakou mau Ma keia wahi paha ua komo mai na haawina o ka lili, a he mea ehaeha no hoi ka hoomaopopo ana iho, o na hooikaika ana no ka pono, aole ia e lioomaikai ia mai ana. E kakali ana no palia kakou a hiki i ka hookui, ana aku o ko kakou mau ihu i keia mau mea e ike mua ia aku nei no he alanui 110 ka pilikia. 0 ka nele aina kekahi haawina pilikia loa o keia lahui, a i ko kakou hoomaopopo ana, no kaleou leeia niau aina mai ke kuahiwi ahiki aku i ke kai, i na la i hala aku, a aole no i mamao loa aku ia mau la, e ike iho ana kakou f ko l ''Kākou r liele: 'maoli v 'noi A ua'' hoea mai leeia nelo "mamuli 6 ko kakou hakilo ole ana me ke akahele i keia mau pilikia e iko nnia ia nei no, aka, e lioouhiia mai nei e ko kakōu mau nianao lili. He mau makahiki pokole wale no keia o ka palaha mai o keia mau naauao hou iwaena o. ko kakou noho ana, a iloko no nae o: keia mau la pokole wale no, ua lilo aku la ka hapanui o na aina, a | eia kakou ke hamohamo nei i kahi haiki a ke noho nele nei ka hapanui. E ala mai kakou oiai ka la o ka hiki ana e loaa ia kakou kekahi o keia mtiu wahi lihi aina. Eia aku na la o ka ino a hoea mai, no ka mea i ka piha 'ana mai o ko kakou aina me na lahui o ko na aina e i lilo nae i mau kupa no keia aupuni a kakou e noho nei, o ka hoea ana mai no i.a o ka la e nui loa aku ai na kanaka makemake aina, a i ka īnii ana,"a ūa ike lakou la i ka hoomakaulii aina, a ua ike ole kakou, e hiki liou ana no kakou i kalii o ka nele loa ana, no ka mea he mau wahi hunahuna wale no koe. Xo keia maka'u o ko oukou meakakau, pela oia i hooulu mai ai i keia kanawai a i komo aku ai e loaa mai na kokua ana mai ke Alii a kakou i hala aku i ka niake, a me keia mau kokua nae ua loaa kei.a mea i loaa ole mai ke au mai o ko kakou mau Moi, ka loaa ana 0 kekahi mau aina no na kanaka Hawaii wale no. ~Eia keia kanawai ke ku nei, a ke hoohanaia nei e na Komisina." Ua ikeīa kona. holomua 1 keia la, a ke nee nei me' ka ihaka'u ole. Aka ke ku nana mai nei no nae kekalii poe Hawaii 'o kakou, no ka manao h'oino ana. Heaha la ka īnea e hiki ai e f»ana aku? Hookahi wale no paha o ke kali ana a ike maka aku kakou i na pomaikai. 'A ia oe e kali ana, ua komo ae la k£kahi mea okoa, a i kou huli ana aku e lalau nou, ua lilo aku ia hai. Aole e lawa ana keia inau aina no na kanaka Hawaii apau, ak3« i lawa ole no nae, mamiili o ka ulolohi o na kokua ana aiai i keia kanawai, a e mau ana no

paha keia ulolohi a hiki aku i ka manawa e pau loa ai. Aole maka'u o ka oukou meakakau no ka hopena o keia mau hana e hanaia nei. Aole loa. Ke manaolana nei no au e oi aku ana na pomaikai mamuli o keia kanawai mamua o na meu e ae i hana ia mai no ka pomaikai o keia lahui i na makahiki i hala aku. A e mau ana no keia nui a u oi aku ana na pomaikai ma* muli o keia kanawai mamua o na mea e ae i hana ia mai no ka pomaikai o keia lahui i na makahiki i hala aku. A e mau ana no keia manaolana a hiki mai i ka la a na kanaka Hawaii e ike ole nei e ike aku ai me ko lakou mau maka ponoi.