Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 8, 22 February 1923 — Page 4
This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Makalei, ka Laau Pii On a a ka I`a o Moaula-Nui-Akea i Kaulana
He Moolelo Kahiko No Ka Huli Koolau O Kailua Ame Waimanalo, Ka Man`ea O Ke Au O Ka Manawa.
Makaukau ae la lakou nei no ka hoihoi ana ia Paapuu, kahi Konohiki hoolakolako.
Aole paha i haili mua ke Konohiki, e lilo ana oia i mea hoopuniniia e ke kilokilo wahine o Waolani, a pau pu hoi me kana aikane ia haawina a ke aiwaiwa, no ka mea ke hele nei oia e hooko i kana olelo ia Niula, "na`u paha auanei e hooko kou manao aloha i ua kanaka la."
Ia lakou i haalele iho ai i ka hale, aia lakou nei ke hele like nei, a ua ane mamao lakou nei mai ka hale aku, ia wa i oleol mai ai o Haumea i ke aikea:
"Auhea oe e Kahauolopua, kuu aikane makani hanaula o ke ahiahi, hookuuia aku ka malibini a kaua mamua, a mahope aku nei kaua e ukali ai; aole i keia aku ka alualua po, unihipili paha ka ia nei, aia i ke alanui kahi i kali ai, ike mai ia kaua i ka hele pu me ka hookapuhi, o ko ia la awala mai ia i ka nou i ka pohaku, o ka poeleele iho, aole ikeis aku, i keia i ke poha ana o ja lae i ka pohaku, lohe Kauai i ka uina, a he puu ka mea loaa i kekahi o kaua, a he pohue ka mea e kahi ai."
Pane mai la ke Konohiki, "anoe no hoi kau olelo e ka u`i hoomalihini ia kakou, he ikeia anei ia mea o ka unihipili i ka hele kini mai, eloike me kaua nei, e lele ai ka oili iaia."
"O kau paha ia e olelo mai ai ia maua, owai sanei ia moa hakau ole, ina ua wini kakala," wahi a Haumea.
Ke hene nei na aka a lakou nei, no na olelo hookaau a ka malihini, ia lakou nei i hiki aku ai i kahi hoopiina, e kau aku ai i ke ahua, e ike aku ai i kulana hale o ke Konohiki, i ane mamao no mai ka hale mai o Kahauolopua ma, o ka wa ia i hoopuiwaia ai ke Konohiki ame Kahauolopua i ka ike ana aku i keia poe e ku mai ana iluna o ke ahua.
I kinohi, ua manao ke Konohiki o kona mau kanaka no e imi mai ana iaia, aka i ka wa nae i lohe aku ai i ka leo ninau o kekahi mea, me ke kohalalulu hoanoano, "ehia e--a."
Pane mai la hoi kekahi leo:
"Ekolu ka--hi."
Ia wa no o Haumea i hopu aku ai i ka lima o ke aikane me ka pane ana iho:
"Aohe pono o ke alahele, aia ka pono ahiki i ka hale," o ko laua huli mai la no ia holo.
Na ka halulu o ko laua mau kapuai i hoanui mai ia Ahiki, a ike i ko laua nei holo, o kona huli mai la no ia hookahi ke kuupau ana a ka Ua i Puaakanoe (mama i ka holo).
Ku boi hoi laua nei i ka ipuka o ka hale, halulu ana kapuai moe ipo o ke hoa mahope, huli ae la o Haumea a olele aku la; "I ko paakliki no e ke alii i ka hoi i ka poeleele, a mai papapau kakou i ka lele i ka pali, me he mea la no hoi e nele ana ka maka i ka ukana, ke moe iho ia nei, e ala ae ana no i kakahiaka nui wae no ka ukana. Ua hiki mai la no kakou i ka hale e moe a ao."
"Manao loa au he poe lima iki kela, no ka mea he hoomaopopo ka ninau i maopopo ka lakou mea e hanai ai."
Ke noce nei ua eu nei i ke kakahele i ka olelo oiai nae ke aikane ame ke Konohiki, e naka ana ka ili, li ka i`o i ka nui o ka maka`u.
"Auhea oe e ke alii, ua hiki mai la no kakou i ka hale nei, a mai manauha i ka hoi, he moe iho a ao he mea hoi ia aku no ka hale, a mai kaumaha no hoi ka manao i ka olelo ia mai e ka mea waha-a, i kou moe ianei, oiai nae na maua kamaaina i au`a ia oe, aohe hilahila ana ilaila. a o ka malihini alohaia iho la ia ke pulamaia la e maua, kou mau kamaaina. Nolaila e moe kakou."
Olelo aku la oia i ke aikane, "ua pono no ka ko kaua hoomakaukau honua ana iho nei i kahi moe, eia ka e loaa ana ka mea nana e moe o ka malihini alii o ko oukou wahi nei, ka, pumehana maoli"
Oiai nae o Haumea e kamailio nei i keia mau olelo hoolana manao aia ka manai mihi iloko o ke aikane me ka maka`u pu, a o ke Konohiki hoi, ke noho nei oia me ka manao hoonaukiuki no ka hana a keia poe hoohalua iaia o ka po, iloko ka hoi o ka nui o kona pulama i kona mau hoa aina, eia no ka hoi kekahi poe ke upu mai nei e make oia.
O na makua hoi keia, i ka wa i lohe mai ai i ke kapalulu o na keiki ma ka puka, ua kahea mai la laua: "Heaha keia a oukou e nui nei ka hanu!"
"He heihei kukini, o ka mea hiki e i ka halenei nana ke eo. Owau ame kuu aikane nei na mea hikimua, nolaila na maua ke eo, a o ka maua e olelo ai, o ia kana e hooko.
"O ka`u mea ia i olelo aku nei ia aikane, ua pono ko maua hoomakaukau ana i kahi moe, no ke alii, no ka mea e moe ana ke alii me kakou i keia po, no ka mea, ua piha ke ala i ka upena Umeiki, o ka ai kaulana hawelelua a ko kakou poe makaukau ia hana.
"Ina paha no ko makou loaa mai nei i na lima o ke aloha ole, in a la ua ikela ka muko`i kae`loe`lo o ia hana.
`O Holopapa ka laau i kauia e ka manu, o ka Ioluna ka ai kawelewele nana e puki a kaniwahine o ia makou la i mama mai la i ka holo."
"E ke alii," wahi no a ua u`i nei, "hoi ae maluna ma ke kala mahana, maanei no hoi o ka Ikuwai maua me kuu aikane nei e moe ai, aia ka pono o ke ao,"
"Aole ka kakou i ike pono aku, nee nae olua i ka holo, a o ko`u lohe pono ana aku i ka olelo, hui hoi me ko olua holo honua, hookahi ko kakou pau like ana i ka maka`u."
"aohe a kakou nana ana ia, ua hiki mai la no kakou i ka hale, aia a ao hooponopono aku ko ia la."
Olelo mai la o kamuku, "e a`u mau kaikamahine, maanei olua e moe ai, a o maua malaila."
"Aole," wahi a haumea, "maanei no maua me ke alii, lilo anei kakou i ka moe, o ko ia nei hoi malu ana aku ia, a loaa ko kakou mea e oleloia ai i ka Ainui, a loaa ka waia ia kakou."
Ua hele no hoi a kulu ke aumoe o ka wa ia o na mea apau i lilo aku ai me
Moe kokolo ka uwahi o Kula he hau e
Alualu hele a ke kula noho ma i
A ke kula o Waiohuli i Kamaole la
Hoole ka waha luna puha`u lalo e.
Oiai nae kamaaina e lilo nei i ka moe, o ka wa ia o ua eueu nei i hooko ai i kana olelo imua o ka muli kauoha.
E hoao ae au i pau ko`u kuhihewa,
I ke one kana o Nohili,
He uluhau au i ke ahi lele o Kamaile,
Ia manawa i ku ae ai oia a hoi aku la ma ka aoao o ke Konohiki, me kela mana aiwaiwa i loaa iaia, ua hoohuliia ka ike o ke Konohiki i ke kino maoli, a i ke kino moeuhane.
Ike iho la oia, ke pili nei laua me ka mea ana e kaunui nei, e lilo i koolua nona, eia nae ka mea hilu, ke ike nei oia iaia ame ua hoa nei on a, e ku ana i ke kahua mokomoko o Hina kahua, iloko o ka moe hiona, a ke ike nei hoi kona koolua ia laua iluna oia kahua hookahi i ke kino, a pela paha i puka ai ka olelo a Halawale i kekahi mea, "E hoi ka uhane i ke kino."
I ka noho pona ana ae o na mea apau iluna o Kalanamaihiki, elike me ka upu a ke aiwaiwa, ua lalau iho la oia i ke Konohiki a hapai ae la iluna o kona mai lima, me he mea la e i mai ana ia kaua e ka mea heluhelu:
Hapai kumu ae au,
Kau i ka poho o ka lima,
Walawala ka laikuela,
Ua ku i ka aiana,
Hoea mai ka Niuhi,
Ka mano nui huluhula,
Pakele au mai moku,
Ka hana a ke aloha ole.
Hele aku la oia, a ma kahi o ke aikane e moe nei, waiho iho la i ke kane a laua ma ka aoao, me ke kaukau ana iho i ke aikane.
"E moe oe me ke kane a kaua, nau ke kane, a he kii kane ka`u, aole oia e ike ua lalau oia ia oe, a na ka la mamua aku e ike ia mea."
Me kela mau hana aiwaiwa no ana, ua apo aku la na lima o ke Konohiki, a puiwa ae la o Kahauolopua i ke aop ana iho a na lima o ka Waioloa.
Hoonoenoe i na uka o Lihue,
He hoomalama kehau waiopua,
Pua ehu i ke oho o ke kupukupu,
Kokolo mapumapu i ka nene,
He ane ua ike Kawaiolohia, I ka ua Heekoko i ka uka o Kahui e
E hui a e oe i ka la i nehinei,
O ko`u la waiwai aku la no ia la
Ia Kahauolopua i puiwa ae ai, i keia lima hapapa o ke aumoe, ua manao iho la no oia, o ke aikane no, nolaila aohe mea ana e noonoo ai, nolaila huli mai la oia me ke apo ana mai la kona lima a pa ke poo, ike iho la oia me ke ano puiwa, aole ke keia o kana aikane, me ka hoohewahewa ole i keia poelele, o ke alii a malihini no hoi a laua, oia keia e moe pu nei me ia, aole no hoi oia i hoopua leo ae, a ua maopopo no ia mea, ke honi ka laau ihu i ka uwapo he hookui aku ka hopena.
Oiai nae no ha`i ka manao, a i ka wa i kaia hou aku ai i ka hiamoe, ua lilo ae la ia mau mea apau he moeuhane wale no.
I ke ao ana ae o kela kakahiaka, ua ala mai la ke Konohiki me ka hoina kahaha e hekau ana iluna, oiai aia kona noonoo ke hoopaanaau la i ka moeuhane, ana e kuhihewa la, a ke akaaka wale la no ia i ke kini o Koolau, a i ke ala ana ae hoi o Kahauolopua, ike iho la no oia o kana aikane no kona hoa e moe nei, noonoo iho la no hoi oia he hana hoopauha na ka po.
I ka ike ana o ka u`i malihini ua ala ke Konohiki, ninau mai la oia:
"Pehea kou moe ana e ka maua malihini i keia po"
"Maikai," wahi a Ahiki.
"Ae," wahi a Haumea, "no ka mea ke hoike mai la kou hiohiona i ka loaa o kou hiamoe maikai, a ke paani mai la ka hauoli i kou kiionohi, i kou ike ana i kekahi haawina a ka po i hoopa mai ai ia oe, me he mea la:
E hapahapai ana e lana ka manao,
E hui ka opua me ka la,
"Heaha auanei hoi, he aie nui paha ko`u i keia lokomaikai o olua, a he hoonaukiuki pu hoi i keia poe maauhele o ka po."
"No lakou ia kuleana," wahi a Haumea, "aohe o kaua kuleana ilaila, ua hala aku la ia po, me kaua hana hoakaaka, a e ole nae ia, loloa na wawae o kakou i kikoo me he mau kioea la no na kaha o Palaau ma."
Ia wa i olelo mai ai o Kahauolopua, "he malihini ia nei na kaua, e aikane, a hookahi no mea nui o ke kipa ana loaa na hale e ku nana ole ai na kapuai."
"E ke alii, aia ka olelo i kuu aikane, pehea ke alii i ka olelo." wahi a Haumea.
Kulou iho la ke ali ilalo, me ke ano ohila, a ea ae la me ka olelo ana mai:
"I ui mai la paha oia nei i ko kakou noho hale ana, i ka ike ia oe, o ka makou no hoi ia e noho nei, eia koke ae no ko`u wahi la, aole nae oia nei wahi mea a kiei ae, e ole oe, kipaia keia ipuka hale, a lohe i keia olelo maikai mai ia Kauhauolopua, makani halihali alao ke ahiahi, wahi au e ka u`i,"
"Aohe a kakou olena ana i koe ua wahine ae la au, a ua kane hoi kakou, nolaila e hi au e hoomakaukau i ka hale, a hoouna mai au i ke kanaka, hele ae olua."
Makaukau ae la o Aihiki e hoi kaua aku la no ua u`i nei, "e noho no hoi kaku a pau ka ai ana alaila hoi oe."
"Aole hoi pela," wahi a Ahiki, "e hoi au me ka noonoo no olua, oiai kakou ua halekipa ae la."
Ku ae la o Ahiki iluna, me ke kahea ana aku i ka makuahine:
"E Kamuku hele ino e, e pii kaua i ka hale, a lawe mai oe i wahi mea paina na kuu mau hoa wahine!"
"Ae," wahi a ka makuahine.
Mamua o ka puka ana o ke Konohiki iwaho, ua kaomi aku la o Haumea i ke aikane, ia wa i ku ae ai o Haumea iluna me ka olelo ana iho ia Kahauolopua, "ke hoi nei ka kane a kaua, o ka ihu paha la mau ia, o ka ka makamaka wahi mua no ia e no@@ ai kanawai a kauaholio!
Pela paha i holo ai ka inau o ia ma lalani"
Nenee mai a pili,
O ka ihu na ka makamaka,
Na`u e nowelo aku,
Halakau i ka lio hulupala,
O kona wa no ia i olepe ae ai i ke poo o ke Konohiki me ka hikiwawe a honi iho la , me na huaolelo mahope o kona honi ana, oiai nae i ku ae ai ke aikane, a honi i ke kane a laua.
"Ke hoi la no nae oe la,
E manao nae oe i kuu lani la,
Kuu lei ai o ke anu la,
Hoa hoopuhene o ka po anu la.
(Aole i pau.)
Nui Na Ulia No Ka Malama Ole I A O Ke Kanawai.
I loko o na la kakaikahi wale no, o keia makahiki hou e nee nei, ua nui maoli na uila i loaa i na kaa otomobile, ma keia kulanakauhale, me ka make okoa ana o kekahi poe ma ia mau uila, ka mea hoi nana i hookomo ma i na manao hoonaukiuki iloko o ka lehulehu, no ka hooko ole ia o ke kanawai i kauia no na kaa otomobile.
Mahope mai o ka la 1 o ka mahine aku la o Ianuari i hala, ahiki i ka la 14 iho nei o keia mahina, he 33 ka nui o na ulia, kaa ototmobile, elike me na hoike i waihoia ae i ka halewai, a maiwaena mai o kela huina o na ulia, he ekolu poe i halawai me ka make, o na ulia e ae, ua nui na poini i loaa i kekahi poe, a lahilahi mai no hoi na poino i kau aku maluna o kekahi poe.
Ma ka auwina la o ka Poakolu, o ka pule aku nei i hala, he keiki uuku o elua @ale no makahiki, a nona ka inoa o Willie Cohn, ka i make, mamuli o ka hooku`iia ana aku e ke kaa oto kalaka, e hookeleia an e M. Morishita, ma ke alanui Nuuanu.
Ma ka hoakaka a Leroy Blessing, ke kakauolelo o ke kalapu ototmobile, maluna o na kiakaa o na otomobile, na ahewa e pono ai ke hokauia aku, no ka nui o na ulia e ike mau ia ni ma keia kulanakauhale; a wahi ana, in a he hookoia na kanawai i kauia no ke ano o ka hookele ana i na kaa otomobile ma na alanui, a hoem ia mai paha ke ano o ka holo ana o na kaa, aole ana o ikeia ka nui o na ulia, elike me ia, iloko o keia mau la kakaikahi wale no.
Na Upena Lawai`a O Ka Wa Kahiko Ame Ka Lakou Hana Pakahi.
(Kakaula e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.)
Upena 1. Upena Akiikii, a he upena luuluu, alua inoa o keia upena lawai`a. Aole paha i ike ka hapanui o na lawai`a i keia ano upena, a i ole, aole no paha mea hookahi i ike. A e lawe hoi i ka Nupepa Kuokoa i ike i ka hana a ia upena!
O ke ano o keia upena, ua like me ka pai ohua e hanaia ai i ka Inalua, ka nui omua, a o ko ka pai ohua neinei hoi, he mohala aku kela.
He wahi eke no mahope o keia upena a kahi kupono au e like ana, ua kupono ka waha ma ia wahi alaila,, kukulu; no ka mea, ua lawa na wahi apau au e kukulu ai, oiai, he upena liilii no; a ma ka waha o ka upena malalo, ua hanaia he mau wahi pohaku elua i mea e oni ole ai, a puehu ka i`a.
E pa pohaku ana oe ma na aoao elua, elike me na pa upena akule, upena kauwaa, a pela aku; a paa keia mau mea i ka hana, alaila, ua hele mua oe e luu wana, i maunu. Eia no keia ano upena iuka loa no, i kahi papa`u.
Opaopa ae oe i ka wana a okaoka, alaila, lawe aku oe a waiho
Ma kahi o ka waha e hamama ana, waiho aku; alaila, nee mai oe a kaawale iki, e ike maopopo aku ana no oe i ka upena, a in a no he puu pohaku, a opu ako`ko`a paha ku oe malaila; no ka mea, aole hohonu ke kai; he anana no, a emi mai. Ke ku la no oe nana, a ike no oe i ka i`a i ke komo e ai i ka wana au i opaopa ai, alaila, luu aku la oe.
I kou wa e luu aku ai, e pau loa ana i ke kono iloko, a noho iloko o ka eke. Aole hookahi i`a e puka no ka mea, ua paa ua aoao elua i ka paia. A o na i`a e komo iloko o keia ano upena, he i`a maikai wale no; o ka weke, o ka panuhunuhu, pakole, halahala, ame ka moano. Aole komo na i`a ino iloko o keia ano upena.
Pau no, hoihoi hou no ma kahi i ku mua ai, a o ka wana ka mea hookomo, a hoi mai no oe aluna o ka puu pohaku ku nana, a komo no luu. Aia no ia oe ka pau o ka luu ana, in a ua ike oe ua lawa, a ua nui maoli no ka i`a, alaila, pau kau luuluu ana; o ia ka mea i kapaia ai ka inoa o keia upena, he upena akiikii, a luuluu.
O keia ano upena, he upena keia na ka poe pii iuka i ka mahiai, a ahiahi iho mai, lalau no keia upena o ka hele aku la no ia. Aole olelo aku i kekahi, hele ae kaua i ka lawai`a.
He upena keia no na wa apau e makemakeia ana; a ua lawa loa i ka mea hookahi. Aole kuanui elike me na upena e ae, aia elua, ekolu, eha, alaila, loaa ka i`a. Ua manao ka mea kakau, in a e hoa`oia keia ano upena ma kahi nui o ka i`a, aole e nele ana ka loaa nui o ka i`a.
O ka wana no ka mea nui, a loaa no, o ka hele aku la no ia e kukulu. A akako ae la oe iluna o kapu pohaku, a opu ako`ako`a e okuu ai.
Ea, hoohanaia mai keia ano upena a ka poe kahiko! Ua nalowale loa keia upena a ka poe kahiko, aole hoohanaia, no ka ike ole o ka poe hou o keia au.
(Aole i pau.)
Na Olelo Noiau I Ole Noeau.
(Hoomauia mai kela pule mai.)
I ka ike ana mai o Kaniho (k) ko Kupihea luau`i ponoi, a makuakane no hoi o laua, olelo mai la oia i ke keiki me ka manao ho`ha`o:
"Kakahiaka hoi kou lio, ea@" wahi a Simona.
"I holo mai la no au ia oe, auhea o kainai"
"Eia aku ke hoi mai la," wahi a Kaniho:
Ahiki no hoi o Kupihea, o kana olelo no hoi, "kakahiakanui hoi oe e kuaana."
"I holo mai nei no au ia papa, he moe na`u i ka po nei."
Ia wa i pane mai ai ka makuakane i na keiki: "Auhea olua haele e hoa i ke ahi, pulehu mai a moa on a i`a ai a manoa alaila wahi ka olelo anoai paha he moe no ka pomaikai, a ua hewa nae i ka pualewa o ka boupo; haele e hoa i ahi!"
Hooko aku la laua i kaleo o ka makua a makaukau, ai a maona, ia wa o Kaniho i ui mai ai ia Simona.
"I nana wahia ana, ka olelo o ko moe e ke keiki."
Ua hoike aku la oia mai ka mua ahiki i kona hele ana ia Kanalu.
Ia wa i olelo aku ai o Kaniho, "o kana ike o ka`u no ia e hai aku ia oe e ke keiki, he iki wale no kahi o komkuia, ala ka huhuo ke`lii, o ke kino no ka moepuu."
O na olelo no i hoopuka ai ia Kanalu, o ia no ka imua o ka makuakane, hule ae la nae a olelo i ke kaikaina, "e Kupihea e kuai mai oe i kuu moe nau, a in a no hoi he moe no ka pomaikai, ua ai no hoi kaua ia pomaikai, ua ai no hoi kaua ia pomaikai ia oe."
"Kuaiia ka moe a ko kaikuaana a lilo ia oe, alaila ia oe e manalo ai. Ina aole oe e kuai i keia moe a ko kaikuaana, e hiki mai ana i ka la e hookoia ai o ka hope o keia moe, a o na iwi o ko kaikuaana ka moepuu."
Kii aku la o Kupihea a haawi mai la i ke kaikuaana $1.00, lalau aku la o Simona me ka olelo aku, "ua lilo ka moenau," alaila hoi mai la oia a noho iho la i kona wahi.
Ekolu la mahope mai, hoea aku la ke kanaka mai Kaunakakai aku me ka leta, me ka olelowaha pu:
"I kauoho mai nei ke alii ia oe e hiki aku imua on a i ka Poalima, a eia iloko nei ke kauoho ame kekahi mea a ke alii i makemake ai nai ia e hooko aku."
"Ua pono ia," wahi Simona.
"E ai a maona, hoi aku he loa ke ala."
Noho iho la ka malihini a ia pau, a hoi aku la.
Nana hou iho la i ka leta, kauoho ana iaia, e hiki aku i ka Poalima, a e hele i ka hala lei o Mapuana e ku ana i Nihoa, he wahi noho no kanaka, aia malalo mai o Kalaupapa, a lawe aku i lei no ke Alii, me on a lala kanu pu.
O ka Poakolu keia, i ka Poaha ae hele o Nihoa a loaa ka lala puhala me na ahui, hoi mai ahiki i ka hale, waiho ka ukana, holo i Waikolu ia auwana la ahiki i kahi o ke kaikaina Kupihea, hoike aku nei oia i ke kauoho a ka moi iaia ma ka leta, a e pii ana oia i Kaunakakai i kekahi la ae, Poalima.
Olelo mai la o Kaniho: "Aia hoi paha ua moe nei au la! Heaha la auanei ke kuia e loaa@"
Mamua o kona makaukau ana e hoi, ua hoomaka mai la ka ua, mai ka uuku mai a nui loa, o ka hele ia a poeleele, he o ia mau ka ua, a no ia ua, moe okoa oia i Waikolu.
I ua wale ia no ia po a ao, nui ka wai o na kahawai. I ka loaa ana he kipona malie ua haalele iho la o Simona ia Waikolu, a hoi aku la i Kalaupapa ua aui ka la ia manawa.
Iaia i hiki ai i ke kahawai o Lenalena, i ka oawa o Waihanau, e kahe ana ka wai me ka ikaika, e hiki ole ai iaia ke kau ma kekahi aoao, kahi i ku ai kona hale.
Ua noho iho la oia e kali a kualiilii ka wai, oiai no nae, ke mau nei no ka ua.
Ua hele no hoi a ahiahi loa, ano kualiilii ka wai, hiki oia ma kela aoao o ke kahawai, e aneane aku ana e napoo ka la.
Iaia i hiki ai i ka hale, olelo mai la ka wahine,"e pii oe i ke kauoha a ke alii."
"Ka! i ko ike aku no ka e ka wahine ua po, kena oe ia`u e pii, ua ke Koolau nei, nolaila aia no hoi a kakahiaka, pii aku au," moe iho la ia po a ao ae, pii mai la oia.
I ka hiki ana i ka hora elima a oi o ke ahiahi Poalima, makaukau ka papaaina a ke alii, ame na hoaai. Olelo mai la ke alii i na hoa ai:
"E hoomanawanui hoi kakou, hookahi o`u hoaai i koe, aia hoi ahiki mai oia, ai kakou."
O ke kali nae ia o ka moi, a pau ka hora ehiku o ke ahiahi, ai iho la ke alii me kona mau hoa.
Mamuli o ka hiki ole ana o Simona i ka la a ke alii i kauoho ai iaia, ua hoaia ka huhu wela o ke alii.
I ke kakahiaka Poaono, pii mai la o Simona iloko no o ka ua o ke Koolau, a maile mai i ke kula o kalae. Iaia e iho aku nei i ke kula o Puuluahine, ike mai la kekahi kakiana o na koa kiai kino o ka moi, nona ka inoa o Papa, i keia lio e iho ku ana i ke kula, oia, o ka mea keia a ke alii i huhu ai ia kakahiaka, me ka hoopuka ana o ke alii i ka huaolelo inaina:
"Keu ka hoi keia a kahi kanaka hoopunipuni ino i ke alii! olelo mai hoi i ku kanaka, e hiki mai ana ia i nehinei, eia nae aole, e ike ana oia i ka hope o ia mea, ke hiki mai!"
No keia ike o keia kanaka he alii huhu keia, pela oia i hele hoolalau ai a loaa kekahi kamaaina o kaunakakai, o pahupu ka inoa, kamailio i keia opu aloha pau ka olelo.
I ka lohe ana o Pahupu i keia olelo poino o kona hoahanau, ua haalele iho la oia i kona lio, a piiwawae aku la ma ke kahawai o Kaunakakai, ahiki i ka papohaku, malaila oia i kokolo ai ahiki i ke alanui a Simona e iho mai nei, he wahi oawa ia.
I ka ike ana o ke alii i keia mea e iho mai nei i ke kula, ua kau ae la oia i ka pahi i kona puhaka, a o ka uwepa hili lio o na kaa i kona lima, me ka holoholo ana, aia nae na maka o ke alii iuka kahi i nana ai.
I ka hiki ana mai o Simona ma kahi a Pahupu e pee nei, ua kahea aku la oia ia Simona.
"E, auhea oe e ka ka hoahanau, o ke ala no na o ke ola hoi aku, aia ke alii ke noho mai la la me ka makaukau nou, na ka mea opu aloha i hai mai nei ia`u e hele mai au a hai ia oe."
"Pela !" wahi a Simona.
"Ae;" wahi a Pahupu.
O ka hoohuli ae la no ia o Simona i ka lio, a hoi hou ma ke ala ana i hele mai ai.
I ka ike ana, o ke alii i ka oi hou o ka lio iuka o Kalae, ia wa i hoopuka ae ai oia:
"Pakele hoi keia kauwa makawela! Owai la hoi ka mea nana i olelo aku la iaia?"
Nolaila ua maopopo loa, o ka hana a ka po, he hoikeike ia iloko o ka moeuhane, in a no paha i ke ao kou hiamoe ana, aia no a pili ka maka, alaila pouli kou ike ana i na mea apau, a o ka manawa iho la ia a ka po e hoikeike mai ai ia oe i na mea kino aka, i ikeia nae e oe, a ike ole paha, i kou wa e ala ana, elike me keia moeuhane a Simona.
Ke ire pu nei kakou i na hana a ke ao, oiai o oe ke alii o ke ao, a ke hana nei kou noonoo no ka mea e halawai mai ana me oe no keia moeuhane au, elike ae la me keia.
Ma ka hana nae a ke ao, o ia kakou, he koho hewa, he hoopuukahua, he hoomaloka, he manaoio kapekepeke, a he nui aku, nolaila hoohemahma ke ao a ma ka aoao o ka po, o ia ke akua, hoolakolako ka po.
O ka hopena i ikeia, ua nele o Simona i na pomaikai, a mamuli o kona kuai ana i keia moe ia Kupihea, ua holo aku na mea aapu a ka po i hoike mai ai ia Kupihea, a lilo ia i punahele na ke alii, a i hoaaipu.
Haawi mai ke alii ia Kupihea, oia ke Konohiki o na aina apau on a, mai Waikolu, Pelekunu, Wailau, Halawa ame Ualapu`e, nana i malama i ka panalaau o na ma`i lepera o Kalaupapa i ka ai ahiki i ka make ana o ka moi Lota Kapuaiwa Kamehameha Elima.
O ka hana a ka po i hoopokole ia; o hana ka po, o ia ka hoike mai ia oe iloko o ke aka moeuhane, a e hookoia ana nae.
O ka hana hoi a ke ao, i hoopokoleia, o hana ke ao, o ka pauaka ame na ano maikai ole he nui, pela i puka ai ke kaona o keia mau olelo elua. "A ka po nui hoolakolako, o ke ao nui hoohemahema."
Ua loihi loa paha keia, ke weheweheh nei nae au i ko`u ike, i ka`u olelo ponoi, elike me ke noi a ka makamaka.
E kala mai e ka Lunahooponopono, in a ua komo loa ka moku i keia ukana; me oe ka anoi ame kou mau limahei.
Kou oiaio,
Samuel K. Kekoowai,
2332 Liko Lane, Pauoa.
Ua hui launa ko oukou meakakau me Norman K. Lyman, a ua hoike mai i kona makemake e weheia kekahi mau eka hanai pipi ma Keaukaha, Hilo. Aole keia he mau manao hewa. He aina nui o Keaukaha, a in a e haawiia ana kekahi mau apana o hookahi eka no na kanaka e noho ana ma Hilo no ka mea aia i ke Kulanakauhale ka lakou hana e ola ai, a o ka loaa o kahi apana e ku ai kahi hale ka mea i koe, he manao maikai keia e wehe pu ia mai kekahi mau eka e pili la me Keaau, a nia kai e pili la me ke kai, i mau aina hanaipipi ua ia poe Hawaii. Ke kokua nei ko oukou meakakau i keia makemake, a e pono no e waihoia mai na koi no ka weheia o kela mau aina. Aka, o ke Komiaina no ke kuleana ma keia ninau. O ka hoomaamaa aku ka`u no keia mau makemake, a in a e hoolohe mai ana lakou, ua pomaikaikakou, a in a no hoi e manao mai ana lakou, aole i lawa na dala no keia mau makemake i keia mau la, a e kali iki no kekahi manawa aku, o ko lakou no ka manao mana.
Ke mahuahua mai nei na eka i ka hoomaemaeia a na keiki ma Molokai, a he mea hiki ke koho ana aku, i keia manawa o keia makahiki ae, o lohe aku ana kakou i na mala ipu ame kulina i hoea aku i ka 5 a 6 o ke kanaka hookahi. He mau mea keia e hoopii ae ana i ka iini iloko o na kanaka Hawaii e kakali aku nei o ka wehe hou ia mai o na aina o Molokai. Aole he kanalua ana i koe, ma keia ninau no ka mea, aole hookahi o na @@ naka i hoi aku la i hoi mai a @@@ halahala i ke ano o ka aina, a @@ ole kue mai paha i na hookele hana ana a ke Kimisina ma ka lakou @@@@ hana no ka pomaikai o keia @@@ e noho mai la i keia la. I keia Poalua iho la ua hoi aku kekahi keiki a ko kakou makamaka aloha i hala aku, a Hip@, o Kakaako @@ nei. O Dan Hipa ka inoa o keia keiki, a he malama moku iho nei no ka Bee. He keiki Hawaii opiopio, a me ka iini nui e loaa @@@@ kekahi o na pomaikai e waiho mai la ma Molokai. O keala Kupi@@ kekahi kanaka Hawaii i hala aku @@@ no kona hoomaka ana e nana i @@@@ apana. He keiki keia i noho @@ na hui mahiko no kekahi mau ma kahiki ma Waiana, a he mau makahiki he 8 i nohoia e ia ame kana mau keiki ma na Hui Kanu Ha@@ kahiki o Wahiawa. E like mai ana no hoi kakou e ka lehulehu la, aole e hiki ana e manaoia e poho ana ka manaolana o keia mau keiki Hawaii no ka mea, ua mea mua i @@ hana, a ua lawa ka makaukau ana no na hana ma kela aina.
He Leo Poloai
Hui Hookani Pila Hawaii A
"Prince Jack"
Na Mele Hawaii Kahiko leo me na Meakani
Himeni I Na Wa Apau I Makemakeia
He Hawaii leo Baritone Kaulana ma ka Halekuai Pila o Wall, Nicholas. Kumua`o Hookani Kika me ke Kila, Ukulele ame Saxophone. hana hou a Hoomaemae i na pila. Hiki ko hoololi a hooponopono i ke Mele.
Oihana Kelepona 4060-7 a.m. 530 p.m. Halenoho 79273.
Ka Have I Nele Me Ka Kahua
Aole oe e hilinai ana i ka onipaa ame ke kulanalana ole o kekahi hale i nele i ke kahua.
Pela no ka hiki ole ana e loaa ka omnipaa iloko o ke ola ana o kekahi oihana i nele i ke kahua pili dala.
Hoomaka koke i moohelu hoahu i keia la; e hoonoho i ka pohaku kihi o kou kahua.
The Bank of Bishop & Co., Ltd.
Ka Banako Kahiko Loa ma Hawaii nei.
Kukuluia i ka 1858.
Huina Waiwaipaa He $16,000,000.00 A oi.
Hoikeike nani
Luaole A Ka Elks
Aloha Paka
Ekolu Wale No La I Koe!
Naua e e
Ike i na Holoholo a ka MMe. Olga Ben Hudson ka Loea o Ka Lewanuu
Hoikeike Haawi Wale
38 Mau Wahi Nui 38
10 Mau Hoikeike Nui 10
Kaa Oto Ford
Haawi Wale i na Po Apau
Hele Mi Hookahi! Hele Mai Apau!