Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 7, 15 Pepeluali 1923 — NA KUMU PII O NA MEAAI. [ARTICLE]

NA KUMU PII O NA MEAAI.

Aole paha lie ninau ano koikoi i ke ola ana 0 ke kanaka, maniua 5 keia, 013, hoi ke kumukuai 0 na meaai. A ehia la 'kanaka i nobo , iho «1 noonoo noua iho, i na knniu c» keia pii ana, ame ke alanul e hoemiia iho na lilo o ke ola aua. Ina kakou e hoomaopopo ana, lole kanaka hookahi e ola ana i hiki e ola me ka ai ole, c loaa ana ia kakou kekahi kumu, a nia ka noonoo ame ka huli akahele ana nku e hiki ana e hoomatfpopo i na kumu nui o pii 0 na meaai. Ka mua, ma na aupuni c kaukai ana na kekahi aupuni okoa aku, a i ole na kekahi aina aku e hoolawa ( mai i'ka lakou mau mea?ii, e lilo ana na meaai i mewpii, a hiki ole ke hoomaopopoia ke ku paa ana 0 na kumukuai. Aka, ma na aina c lioouiq ana i ka mea ai, a maniuli 0 ka nui loa ua hoounaia aku keia mau mea i pau ole i ka ai ia i na aupuni i nele, e ike ana kakou, i ka en|i ana o ko laila mau meaai. Me keia mau kumu oiaio, e hiki ana ia kakou o nee hou aku imua. Eia o Hawaii nei ke hooulu nei he elua mau mea ai ano nui, aka, aole nae keia mau mea elua, lie mau mea ai i kauia ma ka papa ekahi 0 na mea e hoola mai ana i ke kino o ke kanaka, aka, he mau mea hoonoono puu wale no. Oia 110 ke ko, ame ka halakahiki. Ma keia mau mea elua, kakou e hooikaika nei, a mai keia mau mea mai no hoi e loaa nei ka Avahvai i keia aupuni, aka, ia mamiwii liookahi no nae, ke poina nei kakou i na mea ai 110 ke kino, a mamuii 0 ko kakou lilo ana»e alualu i ke (lala, a me keia dala kakou i manao ai 0 hoolā'wa mai ia kakou iho me na mea ai kupono no ke kino. O ka pilikia 0 keia lioihoi ana 0 kakou i ko kakou ikaika maliuia 0 na mea imi (lala, ua haalele kakou 1 ke alualu ana i na mea io e pono ai ke kino, na mea ai 0 ka papa ekahi. Ke kuai nei kakou i ka kakou mau meaai mai na aupuni okoa mai, a o ke dala ka kakou e huli nei. I ka uuku o ka ohi ana 0 na aupuni a kakon e kauka'i aku nei i kahi e loaa niai al ka kakou mau meaai, oia ko kakou manawa e ike maka su i ka pii ana o nsv mea ai. I pii no ka mea ua uuku ka ulu ana 0 na meaai ina na aupuni a kakou i kauka'i aku ai mailaila mai e loaa ai ka kakou ai. 0 ka lua 0 na poino i ko kakou kauka'i ana na waho leakou e hanai mai, oia no i ka manawa e pii ae ai na uku moku, 0 ka laweia ana mai o na mea ai i 0 kakou nei, ua loaa hou ia kuia, a oia.kumu no hoi kekahi e pii ae ai na lilo. A ina e hi,ki mai ana i ka manawa 0 ke kaua, a i ole 0 ka nele ana o na moku e lawe mai ai i na mea ai i o kakou nei, oia pii loa ana aku ia, a i kekahi manawa e nele loa ana i ka ai, 110 ka mea, aole ae la he alanui e liiki mai ai 0 leela ai. A i ka pii ana 0 ka uku moku, aole 0 na kanaka hooholo -moku ko pilikia ana, aka, o na kanaka na lakou e ai ana na meaai. .No ka mea, i ka pii ana o na kaki a na luina a i ole a na kanaka hana moleu paha e kau mai ai maluna 0 na ona moku, e hoopii hou ae ana na ona moku he mau keneka kaulele iho maluna o na uku moku, a i ka hoea | ana mai hoi iloko 0 na lima o ke kanaka kuai, ua ike' iho la oia ua pili ae na hoolilo 0 kona lawe ana mai i na mea ai ma kela moku, e hoopii ae ana oia i ,ke kumukuai 9 kela mau meaai, a o ka mea e uku ana keia auhau pii, 0 ua mau mea. ai la, 0 oe 0 ko kanaka nana e ai ana keia man*>mea. A ia manawa ke kanaka e ai ana i hoomaopopo iho ai 3 ua pii mai nei ka kahi kamano a kakou. A' 0 kekahi ku'mu nui 0 ka pii 0 na mea ai, o ka nui mai o na kanaka nana e ai na meaai, ma kekahi aupuni, i nele i ka hooulu 1 ka lakou mau meaai. I ka nu4 ana mai 0 na kanaka, e nui ana na waha, a o ka uuku, ame ka nele loa, a mamuli oia 'nelo ana, ua kauka'i aku na waho e hoolawa mai, ua oi aku ka pilikia mamua 0 na pilikia e ae. He nui no paha hoi na meaai e laweia mai ana, aka 0 ka nui o na poe na lakou e ai, ua uuku iho la na meaai, a 0 keia uuku, ke kumu nui nana e hoopii ae i ke kumukuai 0 ua mau meaai la. Nolaila, ua hoea mai kakou i kahi e hiki ai ia kakou e ike i kahi 0 ka pilikia. O ka mua, aole kakou 1 hooulu i na meaai o ka papa ekahi. 0 ka lua, iloko no o ka maikai o ka aina, e hiki ai e hooulu i na nieaai, hooulu kakou i na mea dala nunui, a hoenele i ka liooulu ana 1 na mea ai o ka papa ekahi. Heaha na meaai 0 ka papa ekahi? O na ai ame na ia. O keia uiau mea elua na mea 0 ka papa ekahi 0 na mea e ae, he mau mej hoono ono puu wale no ia, e hikī ana n; 1 ke kanaka ke ola maikai. in ' aole lakou e ai ana ia mau mea. j

Eia o Hawaii he aina i hiki e I)oouIu 'i ,na meaai apau loa e ai ia nei c na keia aina, a e loaa pu ai na mea hoouoouo ai. I kc" au 0 ko kjikou mau kupuna, ua lawa lakou 'i na iueaai, c lilo ai lakou i mau kanaka'nunui, a ikuika. Aka, i keia la, aole kakou e kanu nei i na 0 keia papa ekahi. Ua komo nei na Pake ame na Kepani me ka lakou mau mea^i, 0 ka laiki ke poo. Ua hiki no i nae e hoouluia keia mea 0 ka laiki ma liawaii uei. Ua komo mai na haole me ka lakou 0 ka uala kaliiki, ame ka palaoa. O ka uala kahiki eia no ke hoouluia nei. O ka palaoa hoi, i na makahiki 1849, a mamua aku a niuhope mai, ua hoolawa aku 0 Hawaii nei ia Kaleponi ino ka palaoa. A ua hoouluia keia mea 0 ka huika ma Kula, Maui, a rna Molokai. I keia la, ua hiki no e hoouluia keia mea 0 ka huika, ina e makemakeia ana. A ina no aole c liiki ana, J#>le no e pilikia loa ana no ka mea, ua lawa no kakou i na mea ai e ae, e hiki ai e lioolawa 1 kela mea. A i keia la, ina kakou na kanaka Hawaii c noopoo ana a 0 komo nui aku ma ka hooulu ana i na ai, c loaa ia kakou na meaai heiuk;ihi, a e lawa aiia kakou me na inea i liiki e kokua mai e lioemi mai i na meaai, mamuli o ku hiki ann e hoomahuahua ae i na kanaka 110011111. ' 0 ka hanai hololiolona kekahi mea i makemakeia, no ka mea, 0 kekahi ia 0 na meaai ma ka papa eleahi. 0 ka>pipi, puaa, kao, hipa, moa, ame na i'a o ke kai. He nui na aina e nohoia mai nei e na kao ahiu. Ina he mau kao laka kela, 0 e lona ana 110 ia i'a a kakou, aka, mamuli 0 kona ahiu ana, ame ka paakiki 0 kona loaa ana ke kii, aku, ua hiki ole e hoolawa mai kela niea ia oiai nae ke ai wale mai nei no lakou i na meaai o ke kula e ola ai na kao laka, e komo ana kekahi mea ma ia oihana.

O ka mea nui e hiki ai e hoemiia mai ua mea a kakou e ai hoonui ae i ka liooulu ana ia mau mea. O ke komo aku e hooulAla mau mea, no ka mea ua lawa .ke kulana o ka lepo o keia aiua e liooulu ia mau r.,ea, A e alualu aku kukou i ««' dala mamuli o ia mau mea aole hoi ma, na meaai lioonoono 'puu Avale no. Kc hoolawaia mai nei kaleou e na kanaka Hawaii me na aina e hiki ai ia kakou ke komo aku ma ka oihana hooulu ana i na meaai. Aole paha he wahi lihi aina o Hawaii nei i hiki ole e loaa na meaai ma ka papa ekahi. Ua weheia na aina nia Molokai. Ua lav/a na aina o Kalamaula me ka wai e hiki ai 0 hoouluia na meaai i na manawa apau e makemakeia ai. Eia aku na aiua mauka o Palaau ame Hoolehua ; weheia mai. 0 keia mau ainn, ua lawa me na lepo maikai e hiki ai e hoouluia ka uala kahiki, :inie ke leulina. • Ua.hiki e ulu na pu ame na mea e ae e hiki ai e ola ia oihana o ka lianai- puaa. Mc keia mair meaai o ka ]iipa ekahi, e ike aku ana ka mea mahi ame ka mea hooulu Jioloholoaa, e loaa ana no kana mau dala maikai, mai na waha mai o na kainka e noho moi nei, me ke kauka'i,; iina mrti waho mai ka lakou mati mea ai. Aole paha e emi iho ana n'a meaai, aka, e loaa ana kau niau' meaai e ke kanaka mahiai, me ka |iaajahi, a e lawa ana kou ohana, ine ka pau ole o keia mau mea ia 6e i ka ai, a o na mea i pau olcjia oe, e hoouna ana oe no ke mai e ke kanaka e alualu wf|c ana no i ke (lala. i? ka manawa e nele ai na aupuni e | ka lawa kupono no ka hoouna ata mai i ai i Hawaii nei, a i ole e lawa ole ai paha i na moku, a 1 ile i ke komo ana aku paha o keia iloko o kekahi kaua, e lawa

a<a no oe me kou ohana i na mea a, a e loaa ana ia'oe lie kuniukuai jii ae, no ka mea.aole i lawa na neaai i komo mai. No keia mau Inmu, e ike iho kakou e na Hawaii i .e'ui kula elala nui e wailio mai jiei mua o kakou a e lalau iho na lima, e ohi ana no kakou i na pomaikai le lehulehu. 0 ka imi ana o ke (fanaka i kona ola mai ka lepo mai, ke kuinu mua o ke ola aua o na tanaka inua. A e ike mai no hoi iakou la, oole he hana oi ae uiamua o keia. Ua kuokoa oe. Ua lawa oe i na meaai o ka papa ekahi. ||ja hiki ia oe e lawa me ke (lala, 4 me keia dala, e loaa ai ia oe na ihiea i hooulu ole ia e oe. Ka lole, na jhiea e lealea ai kou noho ana. | i | Ua hala aku ke Kakauolelo Geo. |p. Cooke i Molokai, no ka nana ana |no i na hana ma kona aoao, ma !ke ano he Lunamanahooko ?iui. Ua Ihoike mai nei nae e hoi mai ana oia ma keia Poakahi iho. E loaa mai nna na lono hou loa mai iaia mai iio na hana a na Hawaii i hoi aku lei maluha o ko lakou mau aina. Ie mau mea ano nui keia ka hoonaka ana o aa ha.ua nui apau.