| | KE NOI A KE KIURE KIEKIE
NO KA MALUHIA O NA
KAIKAMAHINE. Hookahi haneri ame kanalima mau
' .;:, karaima i noonooia e ke kiure
; ki- o ke Teritore no ke kau o
Ianuari 1922, iloko o ka makahiki
i pau aku la, elike me ka hoike a
ka lunahoomalu Robert Hornor o
ia aha o ka hoihoi ana ae i ka
Lunakanawai Ray J. O'Brien o ka
aha kaapuni elua ma ka Poaha o
ka pule aku la i hala.
O na hihia karaima oiaio i loaa
ma ka noii a ninaninau pono ia ana
he 134, a he 16 mau hihia i ikeia
ka lawa ole o na kumu e paa ai.
Ma ka manao o ke kiure kiekie
na mama loa ka hoopa'i o ka poe
e ahewaia ana no ka hoopoino i na
kaikamahine malalo o ka lo maka-
hiki, a ua noi aa e hooholoia ke-
kahi mau kanawai oi aku o ke
koikoi o ka hoopa'i e ka ahaolelo
kuloko a noho mai.
Maloko o ka hoike a ka lunahoo-
malu ua haawi ae ke kiure kiekie
--: ka mahalo i na Kapena Makaikiu
McDuffie ame ke Kapena Harr La-
ke no ka makaala ma ka laua mau
hana a pela hoi me ke keena o ka
Loio Kulanakauhale William H.
He n ame kona mau kokua.
Ma ka manawa o ka hookuuia
ana aku o na hoa kiure kiekie Te-
ritore no ke kau ua haawi aku ka
Lunakanawai Ray J. O'Brien i kona
: .-ibalo i ka lunahoomalu ame na
hoa o ka papa kiure. Ma ka Poaka-
hi nei i hoohikiia ai na hoa hou
o ka papa kiure kiekie o ke kau o
ka 1922 i hala.
Ka Hoike Piha a ke Kiure Kiekie
o keia malalo nei ka hoike piha
a ka papa kiure kiekie:
''O makou na hoa o ka papa kiure
kiekie ke waiho aku nei me ka haa-
].:,.-'. i ka hoike hope no na hihia ka-
:-; .ma i ninaninau a i hooholoia e
Mi.kon, a e hoike ana penei:
'He eono mau hihia wahi-puupaa
maluna o na kaikamahine malalo
o umi-kumamalima makahiki, he 26
mau hihia hoeha me na mea eha ku
i ka make, 6 mau hihia hakaka, 1
' hia apuka, 33 mau hihia wawahi
' ie ma ke degere ekahi, 5 mau
'.ia hoeha, 7 mau hihia powa ma
-^ olokele elua, 7 mau hihia hoololi
;.' 'o-:- i ka helu o ke kaa me ka ma-
--i.-uno, 2 mau hihia hoeha me ka
i-uoa oha ku i ka make me ka manao
i'^a o hana i ke karaima, 6 mau hi-
a wawahi hale ma ke degere elua,
' ni.'ui hihia powa ma ke degere
. -il.i. 7 mau hihia pepehikanaka ma
.^ degere ekahi 2 mau hihia ohumu
hana karaima, 15 mau hihia apuka
-;..-. ke kakau ana i kekahi mau
l--.ii .iala apuka, 4 mau hihia aihue
- i ke degere ekahi, 1 hihia hoeha | me ka mea eha ku i ka make, 2 mau
hihia kikoo aala epa i ka banako,
3 mau hihia aihue ame ka lawe i ka
waiwai i haawiia e malama, he 10
mau hihia aihue i ka waiwai i haa-
wiia e malama, 3 mau hihia hoike
wahahee, 3 mau hihia alunu a hao
wale i ke aala, ma ke degere elua,
2 mau hihia malama i na waiwai i
aihueia, 1 hihia ku-e i na kanawai
i Hooponopono Hou ia o Hawaii o
ka 1915, 2 mau hihia hoowalewale
moekolohe, 2 mau hihia laweola, 1
hihia mare lehulehu, 1 hihia lawe
aihue i ke kino o kekahi wahine."
O keia mau hihia ae la apau 150,
he 134 mau hihia i ikeia ka oiaio
ma ka ninaninauia ana, a he 16 aole
i lawa na kumu a kahua hoi e hiki
ai ke paa ia lakou.
HE HAOLE KE KAKAUOLELO
A KA ELELE JARRETT. Oiai, aole he hoike maopopo loa,
i oili ae iwaho o ke akea, no ka
inoa o ka mea e lilo aku ana i ka-
kauolelo na ka Elele Lahui W. P.
Jarrett, eia nae iwaena o ka po-
hai i pili loa aku me ka elele lahui,
o lakou ka i olelo ae, aole, he mea
e aku e loaa ai iaia o kela kulana,
aka o Bertram G. Rivenburgh no
ia, kekahi o na hoaloha pilipaa loa
o ka Elele Jarrett.
He inoa o Rivenburgh, i ku-e ika-
ika ia e kekahi mahele o na Demo-
karata, no kekahi mau kumu lehu-
lehu; ua hoea loa aku ia ku-e ana
imua o ke komite kuwaena Demo- karata, ma kekahi manawa ae nei
i hala, me ka lokahi ole no o kela
komite, a no ia kumu, i waihoia aku
ai i ka Elele Jarrett, ke kuleana
e wae ae ai, a e koho ai i kana ka-
kauolelo.
Ma ka Poalima aku nei i hala, i
ka wa i noho ae ai o ka halawai a
ke komite hooko Demokarata, i wai
hoia ao ai he mau palapala noi, no
ke kulana kakauolelo, he ekolu ka
nui o kela mau palapala noi, he
hookahi mai ia Claus Roberts mai,
ka hope loio kalana; he hookahi
mai ia Charles Holt mai, kekahi o
na moho lunamakaainana i haule o
ka apana elima, a he hookahi mai
ia Norman K. Lyman mai, kekahi
o na moho elele lahui Repubalika
i haule, ma ke koho baloka wae
moho.
O Mr. Geoage Aha Nee Kekoa
kekahi lala o ke komite hooko, ka
mea nana i waiho ae i ka palapala
noi o Norman K. Lyman.
Me kela makemake nui ia nae e
maopopo ae ka inoa o ke kakauolelo
a ka elele lahui, ua noho hamau loa
o Mr. Jarrett, aka nae ua lokahi
ka manao o kekahi poe o ke kulana-
kauhale nei, o kela noho hamau loa
ona he hoike ia no ka pololei o ka
lakou mea i koho mua ai, o Mr. | Rivenburgh kana kakauolelo i ma-
kemake ai, a ke kakali wale nei
no oia, o ke kokoke mai i kona
manawa e haalele iho ai ia Hawaii
nei no Wakinekona, ia wa e hoikeia
ae ai i ke akea.
Ma na mea i hoikeia mai i keia
keena, e haalele mai ana o Mr. B.
G. Rivenburgh no Amerika ma keia
mua koke iho, me ka hoohala ana
i kekahi mau la ma Kapalakiko, a
i ka hoea ana aku o ka Elele Jar-
rett, o ko lana wa ia e holo pu
aku ai no Wakinekona, mamua ae
o ka wehe ana o ka ahaolelo, i ka
mahina ae nei o Maraki.
No ka holopono o na hana a ka
Elele Jarrett ma Wakinekona, i hoi-
ke okoa ae ai kekahi poe Demokara-
ta i ko lakou mau manao, o Mr.
Rivenburgh wale no ke kanaka ku-
pono i kakauolelo nana, mamuli o
kona kamaaina i na hana oloko o
ka ahaolelo lahui, o ka hele ana o
kekahi kakauolelo malihini, a hui
iho me ka malihini o ka Elele Jar- rett, i na hana o kela ahaolelo, e
maopopo ole ana ia laua ke ano o
na mea e hana aku ai.
379 KA HUINA O NA PAAMARE
I OKIIA I KA 1922 I HALA. He 379 ka nui o na paamare ma-
loko o Honolulu i aponoia ka hoo-
kaawale ana o ka wahine mai ke
kane mai, a o ke kane hoi mai ka
wahine mai, no na kumuhoopii like
ole, ka malama ole i ke ola, ka haa-
lele wahi moe, ka pepehi hoomaino-
ino ame ka moekolohe, i ka 1922,
i hala aku la, a ma ka manao o ka
Lunakanawai John R. Desha, o ka
hoike ana ae he heluna emi loa keia
ke hookukuia ae me ka heluna nui
o na kanaka o na lahui like ole e
noho nei maloko o keia kulanakau-
hale.
Wahi ana o ka hoike ana ae, "an-
eane he 90,000 ka heluna nui o na
kanaka e noho nei maloko o Hono-
lulu, a ua emi iho malalo o ka ha-
palua o hookahi pakeneka ka heluna
i hookomo ae i na hoopii okimare
a i aponoia. Wahi hou ana, ma kona
manao e emi loa mai ana ka heluna
o na hoopii okimare ina e kauia ana
i mau kanawai oi aku o ke kakauha
mamua o na kanawai okimare e ku
nei i nei mauawa. O ka ahaolelo a
noho mai ka mea kupono nana e noo-
noo mai i keia, ma ka manao o ka
Lunakanawai Desha.
Ma kona manao iua e hooloihiia
aku ana ka manawa o ka haalele
ana ame ka manawa o ka malama
ole ana i ke ola aole e lehulehu loa
ana na hihia okimare, elike me ia
i ikeia i ka makahiki i hala aku
la, no ka mea ma na kanawai e
ku nei i keia manawa he maalahi
loa ka hana e hiki ai e loaa ka hoo-
kaawaleia o na mea i mareia malo-
ko o ke Teritore o Hawaii. | Iloko o na paamare 379, i hoikeia
ae la o na ili keokeo, komo pu me na
Pukiki ka oi aku o ka nui, he 150;
o na Kepani malalo aku 119. No na
Hawaii piha ame na hapa-Hawaii, he
90; na Pilipino he 35; na Pake, he
30, Korea, he 10; Pukiki, he 5.
No na Kepani makaainana Ame-
rika, elua wale no mau paamare i
noi ae no ka hookaawaleia; hookahi
paamare Pake lahui e, a hookahi
paamare Paele.
Hoko o ka makahiki holookoa elua
mau paamare i hookaawaleia ma ke
kanawai me ka hoopii oki ole ma-
muli o ka aelike ana o na aoao elua
e hookaawale.
He kanaono mau hoopii okimare i
paioia a i hookaawaleia. He iwaka-
lua mau hihia i hooponoponoia ma-
waho ahiki i ka hoolauleaia ana o
na mea kuee, a ke noho mai nei ka
ia mau paamare me ka maikai. O
keia ka ka hana a kekahi mau lu-
nakanawai o na aha okimare ma-
loko o kekahi o na kulanakauhale
nui o Amerika e hana mau mai la
o ka hoolaulea mua i na mea mo-
kuahana ahiki i ka hoopau ana o ke
kane a i ole o ka wahine i ka hoo-
pii i ka manawa e hookomoia aku
ai o kekahi hoopii okimare.
LILO KA HANA HOOPII I HANA
KAMAILIO NUI IA. He kanaka eli lanahu onamiliona,
he kanaka hakumele ilihune a he
makuakane hanauna kaukaualii ka
poe hakaka no ka mea o lakou e
lilo ai ka bebe a ka wahine haku-
mele, elike me ka moolelo malalo
nei:
TOKIO, lapana, Dec. 25.— Ekolu
hoopii ma ko kanawai no ka mea e
lilo ai o kekahi bebe eono mahina
a no ka hooholo ana i kona makua-
kane e ku nei maloko o na aha hoo-
kolokolo o lapana a e hoouluku nei
hoi i na noonoo o kekahi hapanui
o ku lahui Kepani, me ke kanaka
eli lanahu onamiliona ma kekahi
aoao a he kanaka hakumele opio
ilihune ma kekahi aoao, a e koi ana
kela ame keia pakahi o laua oia ka
makuakane o ka bebe, me kekahi
Kauna o ke Aupuni o lapana, ke
kaikunane o ka makuahine o ka be-
be ma kekahi aoao a e hooikaika
ana e lawe i ka bebe nana a e hoo-
nele ia laua a elua.
O ka onamiliona eli lanahu oia o
Denyemon Ito, ke. kane elemakule
a ka makuahine o ka bebe a i ike-
ia hoi ma ke akea ka Moi o ka la-
nahu o Kyushu, ia mokupuni nui
loa o na mokupuni o lapana ma ka
hapa hema loa o lapana. O ke ka-
naka opio hakumele o R. Miyazaki,
ke kanaka opio i holo mahuka aku
ai me ka makuahine i mea e oi aku
ai kona noho ma kahi o hoopuni
mai ana o na mea hoohauoli mamua
o ka noho maloko o ka hale nani | i hoolakoia nona e kana kane wai-
wai eli lanahu aole nae oia he ka-
naka hakumele. O ka makuakane
hanauna o ka bebe oia ke Kauna
Yanagiwara, ke poo o kekahi ohana
kaukaualii a hanohano kahiko loa,
he kanaka i haalele i kona noho
maloko o ka Hale o na Alii i ka
manawa i haalele ai kona kaikuahi-
ne i kana kane elemakule waiwai
a lilo i ka ulaia a i lilo ai ia hana
i mea hoouluku i ka lahui Iapana.
Ua haalele oia i kona kulana alii
no ka Hale o na alii mamuli o na
olelo hoahewa a ke kaikuahine oia
ka mea nana i hoomoemoe iaia e
mare me ka onamiliona elemakule
a no na olelo hoi a ke kaikoeke ona-
miliona aole oia i hoohana i kona
mana, ma ke ano he poo no ka hale
ma o ka hoomaka'uka'u ana aku i
ke kaikuahine e hooko oia i kana
hoohiki mare.
O ka lede ma keia hihia oia ke-
kahi o na wahine hakumele kaulana
o lapana, o Akiko Yanagiwara ko-
na inoa, ka mea nana i kakau i
kekahi mau buke mele, a oia no hoi
kekahi mea lulu nui no na buke
moolelo. Aia oia i nei manawa ma-
loko o ka hale o na vilikina ma
Kyota, no ka imi ana i ka maluhia
malaila malalo o ka hoomana Bud-
dha kahi hiki ole i na miliona dala
a kana kane elemakule ame ka opio
hoi o kana kane opio i aloha ai ke
haawi aku iaia. O ke kane opio ana
i mahuka ai ke hookele nei oia i ka
hana kuai kukaa i na akaakai, na
kapiki ame ka limu kai maloko o To-
kio.
Aneane he makahiki i hala ka ho-
lo mahuka ana o Akiko ame Mi-
yagaki mai Kyushu aku, a ua hoo-
komo ae o Akiko he hoopii okimare
i ke kane elemakule onamiliona ana,
i kaa mua nana ka hoopii. Ua apo-
noia kana hoopii ma ka la hookahi
i hanau ai oia i ka bebe, ka la 14
o Mei, aole nae mamua o kona kai-
liia ana aku e ke kaikunane, ke
kauna Yanagiwara, mai na lima aku
o ke kane manuahi. Mahope o ka
hanau ana o ka bebe ua holo aku
oia e huna iaia maloko o ka hale
o na wahine vilikina o Kyoto, a oki
ae la i kona wili oho i makana nana
e mohai aku ai i na akua a me na
leo pule ame na leo mele i hooma-
ka ai oia e kakau i kana peni. Ua
paaia ka buke e ke kaikunane ma
Tokio.
I nei manawa ua makemake ka
onamiliona i ka bebe, he bebe ana i
olelo ai nana ia keikikane a o kona
hooilina hoi, he koi nae ana i ku-e
loa ia ae e ke kanaka hakumele opio,
oiai hoi ke kaikunane ka mea nana
e malama ana i ke keiki e hoole
mau mai ana i ka moa o laua i
kuleana i ke keiki a e lawe aku
hoi iaia mai iaia aku. He loio ko
kela ame keia pakahi o lakou e hana
hei maluna o keia hihia. | |
