Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 47, 23 Nowemapa 1922 — Page 8

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA
ME NA NUHOU O KA MANAWA

AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H, POAHA, NOVEMABA 23, 1922.


Nuhou Kuloko O na kumukula i loaa i ka ma'i oiai e hana ana e ukuia ana lakou no ia manawa i ma'i ai, elike me ia a ka papa kula o ka noho ana a hooholo ma ka Poakahi nei. Ma ka po o keia Poaha, e haalele iho ai ka mokuahi Kilauea ia Ho- nolulu nei no Kahului, Maui, aole hoi ma ka la apopo ka Poalima, elike me kona manawa maamau. No ka loaa ana aku o kekahi ipuhao puhi rama ame 35 galani i hoawaawaia i paa ae ai he Kepani i ka hopuia ma kekahi alanui ololi mahope aku o ke alanui Beritania. He buke pakeke ulaula ka i haule a nalowale, me na pepa maloko olaila, ua kauia ka inoa o David Van Gieson, no ka ukumakana i ka moa e hoihoi mai ana i ke keena o ke Kuokoa. Hookahi kapuai ame hapa ka pii o ka pele i kela ame keia la maloko o kaluapele, elike me ka hoike a ka luua nui o ka hale hookipa ma Kalu- aopele maloko o kana hoike o ka loaa ana ae e pili ana ia meahou. He $25 pakahi ka hoopa'i a ka aha federala o ke kau ana mui ma- luna o Sano Tanegawa ame Tatsu Yamauchi ma ka Poakahi nei no ke ku-e kanawai waiona, mahope o ko laua ae ana aku i ko laua ewa. O ka haawina dala no na kula o ke Teritore no elua makahiki 1924 925 e noiia ae ana i ka ahaolelo kuloko a noho mai i keia makahiki e he $1,062,000, elike me na koho hoomakaukauia e ka papa hoo- naauao. He $1 ka mahele puka kuikawa no ke Kalikimaka a ka Hui Hala- kahiki e haawi anu i ka poe paa nahele mawaho ae o 30 keneka ma- hele puka paku'i o kela ame keia mahina. O ke Komisina Kuikawa a ke aupuni federala o ka hookohu ana nai nei no ka holo ana mai i Ha- waii nei no ka noii a huli pono ana ka pokole o na limahana o na mahiko eia i Honolulu nei i keia la. Hooku'i he kaa oio e kalaiwaia ana e kekahi Kepani me kekahi kaa e kalaiwaia ana e kekahi koa ma ke poo mauka o ke alanui Kikeke ma ke ahiahi ana iho o ka Poaono i hala, o ke kaa a ke Kepani ka i nui ka poino. He Poto Riko ka i paa ae i ka hopuia e na makai hookapu waiona, ma Kalihi-kai no ka loaa ana aku maloko o kona hale 103 mau omole kuaia suaipa, ma ka nanaia ana ua oi aku maluna o hapa pakeneka ale- kohola iloko o ia suaipa i hanaia ai. O ka Poaha o keia pule ae ka la hoomaikai i hookaawaleia e ka Pere- sidena Harding a i hoopukaia ae hoi ke kuahaua e ke Kiaaina Far- rington, ma ka pule i hala e hoo- manao n akanaka apau o ke Terito- re ia la i la hoomaikai i ke Akua no ke ola, ka malu a no na pomai- kai apau i loaa i kela ame keia. Ma kahi o Daniel Maunakea, ma ka hapalua o ka hora elua o keia Sabati iho, Novemaba 20, e malama ae ana ka Ahahui Pailina Kupapau o Kalaepohaku he halawai, ua ma- kemakeia ka poe apau i kuleana i kela ahahui, e hoea ae ma ia hala- wai, no ka noonoo ana i kekahi mau kumuhana, no ka hooholomua ana i ka ahahui. Ma ka weheia ana o na kohokoho no ka hoomoe ana i na paipu lawe meaino o Waikiki ae nei, ma ke awakea o ka Poalua aku la i hala, i ikeia ai, o ka Hawaiian Contrac- ting Co., ka mea koho haahaa loa, eia nae ua oi aku kana koho, i ka huina olala i hookaawaleia no kela hana. Ma ka noho ana ae o ka halawai a ka papa o na lunakiai o ke Kula- nakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka po. o ka Poalua aku la i hala, i hookuuia aku ai ka Enekinia Ka- lana Ohrt, e holo no Amerika no na pule elima me kona ukuia, ma ka mokuahi Manoa oia o nehinei i holo aku ai ma kana huakai no Amerika. No ka noonoo ana maluna o ke- kahi kumuhana ano nui i makema- keia ai na kane ame na wahine o ka aoao Demokarata o ka mahele 18, Apana 5, e akoakoa ae ma ka halekula o Kauluwela ma ka hora 2 p. m., o ka la 26 o Novemaba, oia keia Sabati ae.	Nuhou Kuwaho KAPALAKIKO, Nov. 20.--O na kanaka apau e holo nui ana ma na kaa otomobile a e hopuia ana ne ka holo nui a oi aku mamua o 35 mile i ka hora e kauia aku ana na hoo- pa'i paahao maluna o lakou mahope aku o keia Poakahi ae, elike me ka ka lunakanawai hoomalu McCates ka hoike ana ae ma ka po i hala. MALTA, Nov. 20.— Ua ku mai ianei ka mokukaua pilikua Peleka- ne Malaya i keia la me ke Suleta- na o Tureke i ahai mai ai i kona ola mai ka poe kipi mai maloko o ke Kulanakauhale o Kanatinopela. KAPALAKIKO, Nov. 20.— O ka mokuahi Bessie Dollar i holo mai ai mai Yokohama mai no Vanekowa ua hiki ole iaia ke holo mai ma kahi 500 mile ka mamao mai Vane- kowa aku mamuli o ka poino ana o kona enekini. He mokukolo ka i hoounaia ae no ke kokua ana aku iaia. HONGKONG Nov. 20— Ua lilo he pio na na Pake powa, i alakaiia e kekahi wahine, ka mokuahi Peleka- ne Suian. Elua mau kanaka i make iloko o ka manawa o ka hakaka ana. Ua laweia na waiwai apau a na ohua, aihue ia na mea apau oloko o ka pahuhao waiho dala a ua holo aku ka poe powa me ka poino ole. O ka wahine e alakai ana i ka poe powa ka mea i eha. HE KANAKA KOREA KA MEA I EHA MA KA ULIA KAA. He kanaka Korea o Park Yuen Sik ka inoa, o ka holo ana mai Waipahu mai maluna o ke kaa oto- mobile, ka i halawai me ka eha mauwale ana i moeuhane niua ole ai, i ka manawa o ke kaa oto ana e kau ana i hooku'i ai me ke kaa uwi- la o ke alanui Ema mawaho ae o ka halekula alii o Kahehuna. I kulike me ka hoike a ke kapena Makai Motokaikala Lilia o ka hoi- hoi ana ae i ka halewai e holo mai ana ke kaa a ke Korea mauka mai o ke alanui Ema a hooku'i me ke kaa uwila. o ia alanui e holo aku ana iuka. Ma kela manawa o ka hooku'i ana o na kaa ua kiolaia ke Korea mai- luna aku o ke kaa oio a waiho ana iluna o ke alanui a eha oia ma ke poo a ma na maka. No ia eha i lawe awiwiia ae ai no ka halema'i o na poino ulia no ka lapaau ia ana aku o kona mau wahi i eha, a ua hookuuia aku no nae e hele mahope mai. Ua paa ae ke kalaiwa o ke kaa a ke Korea e kau ana i ka ho- puia a hookomoia ae he hoopii e ku-e ana. iaia no ke kalaiwa i ke kaa me kona ona. NA MARE. William Lyman ia Becky Healani Hao, Nov. 4. Charles K. Pooloa Jr., ia Eliza- beth Hao, Nov. 9 . S am Kahookano ia Marthilda Hao Nov. 11. E. Fuller Low ia Mina Edith Stewart, Nov. 13. Albert C. King ia Dora Bailey, Nov. 14. William Kamai ia Rose Kauwe, Nov. 15. Ioane M. Ranseyes ia Louise Bird, Nov. 16. NA HANAU. Na A. Gonsalves ame Sarah K. Paiaina, he kaikamahine, Nov. 4, Na Joseph Ke-a ame Lueile Taylor he kaikamahine, Nov. 10. Na Henry K. Kaholopuna ame Annie Manini, he kaikamahine Nov . 11. Na Joseph K. Ekau ame Mary Kaaihue, he kaikamahine, Nov. 12. Na Henry Kekahuna ame Anita Chong, he keikikane, Nov. 14. Na Joe B. Fernandez ame Rose Louis he keikikane, Nov. 16. Na J. Souza Cavacao ame Char- lotte K. Birch, he keikikane, Nov. 16. NA MAKE. J. Hookii Kaaha, ma ke alanui Kula, Nov. 15. Hannah K. Benjamin, ma ka ha- lema'i Moiwahine Nov 15. Joe Koo, ma ke alanui Kula, Nov. 15. Mrs Florence Charles ma ka Ho- me Leahi, Nov. 15. Fernandez, (he bebe hou) ma ka Halema'i Moiwahine, Nov. 16, M. K. Saffrey, ma ke alanui Kau- mualii, Nov. 16. Louisa Pomaikai, ma ke alanui Webb, Nov. 17. Campbell, (he bebe hanau hou) ma Kaimuki, Nov. 19. Rosalie C. Davison, ma Kauike- olani, Nov. 19. Kelekolio Kukaulalii, ma ke ala nui Kulika, Nov. 19.	HOOMANAOKA KA LA O KA MOI KALAKAUA. No ka hoihoi ana mai i na hoo- manao ana mi na la-i hala, me. ko p keia wa e oe^ nei, i malama ae ai - a Hon. Gerrit P. Wilder ame kana aliiwahine, i ka la o ka Moi Kala- kaua, ma ka po o ka Poaha aku nei i hala, nia! ka hookipa ana. aku i na lala o ka Ahahui o na Mamaka- kaua, ma ko laua home ma Ualakaa, Manoa. Mawaho ae o na lala o ka Aha- hui o na M^iiakakana, ua hoea pu ae na haole i komo iloko o kela ahahui, ma kn ano he mau malihini hanohano lakou apau na Mr. ame Mrs . G. P.Wilder, me ka hoohalaia ana o kekahi mau hora o kela po, iloko o na hana e hoohauoliia ai na mea apau. Ma ka makahiki aku nei, i hala, ua malama u'i laua he anaina hoo- manao no ka la hanau o ka Moi Kalakaua, me ka lilo o ka laua mau hoolala ana i hana holomua loa, no ia kuma, i hoolilo ai laua i kela hana, i mea kumau ma keia mua aku. Ua kukuluia na ihoiho kukui i ho-aia, mai ka puka-pa aku ahiki i ka hale, e ki ana iluna o ka puu, a ke nana aliu, he hiona ku maoli i ka nani. I ka hoea ana aku o na malihini, a i ke i kela mau ihoiho kukui e a ana ua nui ko lakou ma- halo, a mailu) a mai hoi o ka lanai o ka hale, i kahea mai ai o Mrs. Wilder, me kona leo mahamaha o ka hookipa. Ua hobnan ia oluna o ak lani me na hae Hawaii, a maloko hoi o kela ame keia rumi, na hoailona, e hoike mai ana, no ke kamaaina o ka ohana Wilder me ka Moi Ka- lakaua, ma o na kii la, na komisina i kakauia e iki. boi, ame na medala hoohanohano. Ma ka ho^a, ewalu o kela po i hoea aku ai iip,' malihini, i hiki aku ka heluna i ka hookahi haneri, mai ka poe nunui a na kamalii, a ua hele pu aku no kekahi poe me ka la- kou mau pila, nolaila ua hoohalaia kekahi manawa nui o kela po, ma ka hoolohe ana i na himeni Hawaii, ame na mele o keia au hou, a ua panee pu ia mai no hoi he mau meaai mama, imua o na malihini. KAUOHAIA :(: HAALELE I KAHI A LAKOU E NOHO MAI NEI. Mamuli. o Ua loaa ana ae o ke- kahi leka i ke Komisina o na Aina Aupuni C. T. Bailey mai ka Pere- sidena ae o ka Papa Ola F. E. Trot- ter i hoopukaia ae ai oia ke kau- oha i ka poe Aigupika (gypsies e noho nei ma ^ Iwilei e haalele i kela wahi a lakou e noho nei. Maloko o ka leka a ka peresidena o ka Papa Ola Teritore o ka loaa ana ae i ke Komisina o na Aina Aupuni ua hoe pakaia ke kumu e ho- okaa wale ai ia poe oia hoi ke ku- pono a maemae ole o kahi a lakou e noho mai lai no ke ola kino. Aneane he makahiki aku nei i hala ua hoea mai i Honolulu mai ka Hikina mai he puulu nui o keia poe, a ma kekahi olae makai aka o ka halepaa7lao kahiko o Kawa ko lakou w^ i noho ai e huli mai la i ke a i'a. Mahope o ko la- kou noho ana ma Honolulu nei no kekahi mau mahina lehulehu ua haalele mai li? kou ia Hawaii nei a hele aku no kekahi aupuni okoa a ua ukaliia mai ia poe e kekahi puu- lu okoa o ia a^o lahui no a ma kela wahi no i noho mua ai ka poe i hele ai malaila no ka poe hou i hiki mai ai i noho ai ? L kipakuia aku la. Aohe wahi kupono ma kela wahi no ke kuke ame ka holoi ana, a ma kela wahi le ku ana o na halepa aole ma ke kulana maemae, no ka makemake o Ikeia poe e noho ma Honolulu nei ^ pono lakou e hoi ae e noho maloko 1 na hale hoolimalima elike me kekahi poe malihini e ae. Ma kahi o k, 'kanaha a oi ka nui o kela poe pela ka manaoia. Ua hoao na poe Aigupika la e loaa aku ka iieia no ko lakou noho mau iho, ma ia kahua a lakou e noho nei, he ole nae ka mea i loaa aku. He poe auwana maoli no kela pela paha lakou i makemake ole ai e noho maloko o na hale hooli- malima. KOIKOI KA HOOPA'I I KAU IA MAI MALUNA O KA HUI MOKU. KAPALA^ 5o^N^. ' 21'--He $224,000 ka hoopa'i i kauia aku ma- luna o ka Hui Mokuahi Laweleka Kina i keia a, mamuli o ka paa ana i ka hopuia o ka opiuma ma luaa o ka mokuahi Nanking ma ka la aku .a- i nehinei, nona ka waiwaiio he ^55000. Ua hoomaopopoia o kela paa ana mai la o kela heluna nui o na kini opiuma ma Kapalakiko he hua ia no ka lono i hoikeia aku i na luna o ka oihana k? keawe olaila e Harry Murray ka Wkukeawa maanei mamuli o ka loaa ana mai o kekahi hoike iaia Kelama koluna o ka Mokuahi Kaalia^ i ka manawa e ku ana ia wai n ma keia awa.	KUU KAIKUAANA ALOHA UA HALA I KE ALA HOI OLE MA E Mr. Lunahooponopono o ka nu- epa Kuokoa, Solomon HanoK, .. —E ae oluolu mai hoi oe ia',.;. . kipa aku, imua o kou hanohano. ; he wahi rumi kaawale kekahi .i , . kaua hiwahiwa i koe, a nau lm e uwila ako, i ike mai ai ka oi, apau: o ia hoi o kuu kaiku;! ;,'. Miss Ruth Ita Kahai, ua hala - ala hoi ole mai. Ma Kamalo Molokai, i loa.. kuu kaikuaana i ka ma'i 7ai^o' - va, a mamuli o ke koikoi o :. haole papa ola, laweia mai oia. i ;.. Halema'i o Malulani, Wailuku. Ua hanauia oia ma Molokai, i ka puhaka mai o Keanu Kekiuo :.- . Jose Kahai. Ua piha iaia na ma- kahiki he umi-kumamalima, me na mahina keu. I kona mau la e ma'i ana ^.. hele mau no maua e ike iaia i na ahiahi apau. Aloha kona leo i k-. i mai i ka'u kane, Cousin MMM^. ina oluolu kuu ma'i, makemake au ia oe e oki i kuu lauoho. I ka Lapule, Oct. 29. he ni.-.ik.-,: no oia, noi mai oia ia maua i p,, laoa, ai no, i ka palaoa a pau, olelo mai ia maua, he makemake ko'u e hoi iwaho me olua, ina au e noho iloko nei, e pilikia ana au. Hele maua e noi i ke kauka e hookuu mai iaia iwaho, aohe ae o ke kauka, ame ka papa ola. I ka Poakahi, hoea ana ke kii, makemake na wilikina ia'u, o ko'u awiwi ila la no ia, i ke komo i ko'u wahi lole, haalele i ka maua bebe UKI 'i. me kekahi keiki a maua. Ia komo ana aku no a maua ma ka puka, kahea mai nei ia mana a pane mai nei, e Tita, eia au la ua pau ka pono. Ke helelei wale la ^n ko'u waimaka, i ke aloha iaia, ame na makua o maua e noho mai la i ka Moku o Hina. Olelo mui oia ia makou e pule like makou, a ua hookoia konu ma- kemake. Aloha ka leo o kuu kai- kuaana i ia i mii, e Tita, ua ma- nao hoi au, e hoihoi aaa oe ia'u i Molokai, eia ka, aole. Aloha ko leo i ka i mai ia maua e pau ana ko olua ike hon ana ia'u, maloko nei, o keia hale, no ka mea e hoi ana au me ka Makua maluna. Aloha wale! Ma ka Poakahi, Oct. 30. i pauaho mai ai oia. Ma kona moe no maua ahiki i kona hanu hope. Ua noi ai. i ka oluolu o ke kauka. ame k. papa ola, e hoihoi no au i kuu kai- kuaana i ko maua hale, a ua kuka ka haole papa ola, ame ke kauka a olelo mai ia maua, e waiho no i ka hale waiho kino, o ke Kalana o Wailuku; Nolaila ua hiki ole ia ma- ua ke hana aku, ma kela po a :." ua ku kiai makou iaia. Ke haawi aku nei maua. i ko maua mahalo nui loa ia George Ka holokai, no kona haawi ana mai ia maua, i kona kaa, iloko o ko maua wa o ka pilikia, a maluna no o kona kaa, i laweia ai, ke kino wai- lua o kuu kaikuaana aloha: a ke haawi aku nei maua i ko maua hoomaikai, a nui loa i ka poe i : ^ pu me maua a ao kela po, iloko o kela hale anuanu. Ke haawi pu aku nei maua i ko maua hoomaikai nui loa ia oe e Ke- pano Kila opio. no kona lawe ana ka poe, i hele pu ai, ma kona ^ ; kai hope. Ke haawi aku nei M ko'u mahalo i ka poe ma'i no K. haawi ana mai i ka lakou mau ' aloha wale Ea makua i ka ik-' i kona hanu hope, no ka m^ i. keleponaia laua, aole i loaa, IKI' ^ ana ke kikowaena o Lahnin.!. hele ka haole, o ka hale keU-ku';. i ka hoomaha. Mamuli o ka maua noi i ka h.' ' papa ola, ame ke kauka, ua koi' ; ' naia p Sam E. Kalama i I.-i lil- ina he mea hiki iaia, o ia lio!. ' hoouna i ka mokuailaea i Molokai e kii ai i na makua, eia ka nion -; ki, ua holo loa ka moku ai'.-i-" Kaunakakai. Me oo pu hoi e Mr. Lunahoopono- pono ko'u aloha nui; no kou . nui ana mai i ka'u puolo o k.i — luu, ame na keiki limahei o ^ " papapa'i, ko'u welina hope. Owau no me ka luuluu. MR. & MRS. M. L. KAINA. Wailuku, Maui. HE HOOMAIKAI. I na Mana Koho Baloka o Apana Elima: — E ae oluolu mai ' kou, e lawe aku i ka'u mau '' maikai palena ole, no ua balok.-i -' kie a oukou i haawi mai ai ma ka la ehiku o Novemaba i -a-' aku'la. Oiai, aole i lawa ka ^ ika o ia mau baloka no ka ^ '- ana ae ia'u, owau kekahi o na '-' ' makaainana mai ka Apana K) ' wai, aka nae, ia wa hookahi. i. hauoli nei au i ko oukou koho ;" ae he elima o ko'u mau hoa '- ka paa baloka hookahi i mau h- no ko kakou Hale Kau Kanawe a ke manaolana mau nei, o ke kau like wale no ka lakou e hana UI ' ana no kakou apau. Owau iho no me ka haahaa, FRANK K. ARRCHER

He mea ano nui loa ka pono koho baloka, i ka poe naauao, ma o kela pono la, e hiki ai ke kohoia na kanaka kupono, no na kulana oihana o ka lehulehu; i ko kakou hoohemahema ana i kela pono koho baloka; ua like no ia me ko kakou olelo ana ae aohe waiwai o ke koho ana aku i kekahi mea; oiai nae, aia a ike aku i ka lawelaweia mai o na hana i kupono ole me ko kakou makemake, o ka wa iho la ia e nui ai ka waha i ka walaau, ua hala nae ka wa pono. a o ka mihi make ia e oleloia nei.

Eia iloko o ka poholima o na Hawaii, ka hapanui o ka mana koho i keia la, aole he loihi o ka manawa a kakou e kakali aku ai e ike aku ana no kakou, aole o kakou ka lahui Hawaii, ka hapanui ma keia ninau koho baloka, pehea la kakou i makee ole ai i keia pono nui, oiai eia ia kakou ka mana o ka pahu

baloka?

Eia ka lahui Hawaii ke emi mau aku nei ilalo i kela ame
keia manawa, a ke pii mai nei na Kepani ame na Pake, he mau
makahiki kakaikahi wale no koe, e hiki ana i na keiki Kepani
ame na keiki Pake, ke koho baloka; ina aole kakou e hoomao-
opo i keia pono koho baloka i keia wa, a hoohana ma ke ano
ku i ka naauao. e hoea mai ana ka la. e lawe ae ai na Kepani
me na Pake i na kulana oihana kohoia e ka lehulehu; malia
ia wa paha kakou e ike iho ai, i ka waiwai o ka mana koho
baloka.

KEKAHI HOOPONOPONO I KE
KANAWAI HOOPULAPULA

Ma ke kino holookoa o ke kanawai hoopulapula, ame ka

manao o kela kanawai ke nana iho, he hookahi no mea ano nui,

e ke kokua aku i na kanaka Hawaii e loaa ia lakou ka noho

kuokoa ana. me ka noho kuonoono ana. a iloko no hoi o ia ma-

nawa hookahi, e loaa hou ka hoolaupa'i ana i ka lahui.

Me kela iini no ka holomua o ka hana hoopulapula i keia lahui kanaka, aole i hoomaopopoia kekahi pilikia e ala mai ana, ahiki iloko o na la aku la i hala, i ka manawa a ke komisina home Hawaii, e lawelawe nei i kekahi mau hana pili i na aina ma Kalamaula; akahi no a hookaakaa pono ia na maka o kela komisina, i ke kaupalenaia ana o ko lakou mana, ame ke ano e holo ai o na dala, i hoohanaia no na aina hoopulapula.

Ma ka manao kanawai o ka loio kuhina, o na dala apau i hooliloia aku e ke komisina home Hawaii. no na hana hoopulapula ua hiki no ia hoolilo ana. aka nae, i ka wa e loaa mai ai kekahi mau dala, ma o ke kuai hooliloia ana aku o kekahi mau waiwai, ina paha ua pili loa ia i na aina hoopulapula, a i na meapaahana paha, e holo pololei loa ana kela mau dala apau iloko o ka waihona puuku, aole iloko o ka waihona hoopulapula. I

Ma kekahi manawa aku nei i hala, ua uku hewa aku ke komisina home Hawaii i kekahi mau dala, mamuli o ke kuhihewa. ua hoihoi hou ia mai nae kela mau dala, mahope mai o ka ikeia ana, ua kaki papaluaia mai ke komisina; o kela mau [ala nae, aole ia i loaa hou mai i ke komisina, aka ua holo aku a iloko o ka waihona puuku o ke Teritore, mamuli o ka manao kanawai o ka loio kuhina.

He pilikia keia e pono ai e hooponoponoia ke kanawai hoo-pulapula, o ia hoi, o na dala apau i loaa mai, mamuli o ka hooilo ana aku o ke komisina i kekahi mau waiwai o na aina hoopulapula, ma ke kuai, a mau meapaahana paha, e pono no e holo mai kela mau dala apau i ke komisina, a e lilo ia mau dala no ka waihona hoopulapula, aole hoi elike me ia e ku nei i keia wa ka lilo o ia mau dala i waiwai no ke Teritore.

Ina aole e hanaia keia hooponopono i ke kanawai hoopula-

pula, me ka hoolilo mau o na komisina home Hawaii, i kekahi nau huina dala mahuahua mailoko ae o ka waihona hoopulapula, no ka pono o ka poe e hoi aku ana e noho maluna o na aina, he mea maopopo loa, e hoea mai ana i ka manawa e hiki hou ole ai i kela komisina ke nee aku imua; ma kekahi olelo ana ae hoi, e pau e ana ka waihona o hookahi miliona (iala i ka hooliloia, mamua o ka maemae a maikai kupono ana o na aina hookaawaleia no ka hana hoopulapula.

Aole kakou i makemake e holo hope keia hana hoopulapula, u e ko ka manao hoonaaikola a ka poe e hoomakaleho nei i na aina hoopulapula, no ko lakou kuleana iloko o ia mau aina; nolaila aia a noho mai ko kakou ahaolelo kuloko, he mea pono i na hoa o ka ahaolelo kuloko, ke hana aku i kekahi hooponopono ahaolelo, a waiho aku i ka ahaolelo lahui, no ka hoopau ana ae i kela pilikia o ke kanawai hoopulapula, ame kekahi mau hooponopono ahaolelo e ikeia ana, he mea ia e hooiia ae ai ka maikai o ke kanawai.

E KAAWALE MAI KE KALAI-
AINA AE E PONO AI

Ua lilo ke komo kino ana o ka Makai Nui Rose, ma ke koho baloka aku la i hala, i loaa ai ka lanakila ia W. P. Jarrett, i elele na Hawaii nei i Wakinekona, i kumu e hoalaia mai ai na manao like ole, iwaena o kekahi poe o keia kulanakauhale, no ke kupono ole o na luna oihana, e komo kino iloko o na hana kalaiaina.

He ninau paakiki loa keia ke nana aku, no ka mea, he oihana kalaiaina ke kulana makai nui, ame na kulana oihana e ae apau i kaa aku na na makaainana koho baloka ka hooholo ana mai.

No na makai nae. ame na kulana oihana apau, i kaa aku malalo o ka mana o ke komisina makai, aole he kuleana iki o ka makai nui, e hookikina ai ia lakou e hana politika, ua kaawale loa na makai, mai ka mana mai o ka makai nui.

Aole e hiki i ka makai nui ke hoopau i kekahi makai, mamuli

o kona manao ponoi iho, ke hele ole oia e hana politika, a hooko
ole paha i kekahi mau hana i makemakeia mai ai oia e ka ma-
kai nui; o ka mana wale no nana e hoopau aku iaia, o ia ke
komisina makai, ke ikeia ua pili kekahi hewa iaia, i ku-e i kana
oihana.

No na luna oihana e ae, i kaa aku ke koho ana iloko o na inana koho baloka, he hana hiki ole, ke kaohi ana aku ia lakou mai ke komo kino ana mai iloko o na hana kalaiaina, no ka mea, pela iho la e hiki ai ia lakou e paa i ka lakou mau oihana pakahi; a ina no na makai ka manao o kela papa ana, i ka nana aku, he hana hiki loa ia ke hookoia, ma o ke kau ana o ke komisina makai, i mau rula hooponopono, e hoomalu ana i na ma kai, ame na limahana e ae, i kaa aku ai malalo o lakou ka hoo malu ana.

Ua laweia mai ka hoike i keia pepa, no kekahi palapala noi

i kakauinoaia e ka poe i hooikaika iho nei ia Norman K. Lyman

i moho elele lahui, a haule ai ma ke koho baloka wae moho e noi ana i ka Elele W. P. Jarrett, e koho mai ia Mr. N. K. Lyman i kakauolelo nana. He hana kohu ole keia ia kakou ke nana aku, no ke noi aku o kekahi Repubalika, e lilo i kakau olelo na ka Elele Demokarata; aka nae, ina pela iho la na hoolala ana mamua o ke koho baloka laula aku nei i hala, alaila o ka hua'iia ana ae keia o ka meahuna i hanaia ma kahi pouli!

HE HOOLOLI KANAWAI KUPONO

Ke manao nei keia pepa, ua hoea mai i ka manawa e

ai ke kanawai, e pili ana i ka heluna o na lunakiai o ke
Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, a pela hoi me ke ano
., ko lakou kohoia ana, i kaokoa loa ae mai ke ano e kohoia ai
lakou ma na manawa ae nei i hala.

Ma ke kanawai e ku nei i keia manawa, he eono mau luna- k-i- o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, a o ka ehiku . 'akou. oia no ka meia. ka mea nana e noho hoomalu i ka papa o na lunakiai. O ko lakou kohoia ana, ma ke ano laula no ia, elike no me ke kohoia ana o ka meia, o ia hoi ke koho like ana o na mana koho o na apana eha ame elima ia lakou.

Ma na kalana e ae mawaho o Honolulu nei, ua kohoia na lunakiai ma na apana, o ka lunahoomalu wale no o ka papa lunakiai ka mea holo laula; a ma ka hoomaopopo ana iloko o keia mau makahiki i kaahope ae nei, he oi aku ka maikai ame ke kupono o kela ano o ke kohoia ana o na lunakiai.

O kekahi hoololi kupono loa e hanaia, o ia no ka hoopokole ana mai i na makahiki o na lunakiai e paa ai i ko lakou kulana oihana. mai ka eha makahiki mai a i ka elua makahiki, elike no me ka manawa o na lunakiai o na kalana e ae.

O ke kupono ame ka maikai ma keia hoololi i manaoia. no ke ano o ke koho ana i na lunakiai ma na apana, i hiki ai ke makaalaia ka pono o na apana i kohoia ai o kela mau lunakiai, aole hoi elike me keia manawa: ua akoakoa loa ka hapanui o na lunakiai i kohoia ma kekahi wahi hookahi, ma ia ano, e hooikaika ana lakou e loaa ka haawina dala no kekahi wahi hookahi wale no. me ka hoohemahemaia o na apana e ae. oiai no nae he kuleana ko ia mau apana i ko lakou mahele, o na haawina dala no na alanui ame na hana e ae, e pomaikai ai na makaainana.

Ke hoomanao nei keia pepa, ma ka manawa i noho ai kekahi aha hooponopono kanawai kulanakauhale, i akoakoa mai ai ka poe i kohoia o na mahele koho lehulehu o Oahu nei, ua noonooia no, ka mahelehele ana i na lunakiai ma na apana, aka nae. i-.a holopono ole ia manao, mamuli o na ku-e i hoalaia mai e ka hapanui o kela aha. a e kekahi poe o keia kulanakauhale.

Aole nae e lilo na ku-e i hoalaia mai iloko o kela manawa i kumu e hapai ole ia mai ai he mau hoololiloli ana, ke ikeia. ke oi ae ka maikai e oili mai ana ma o ke koho ana i na lunakiai ma na apana.

Ma ke ano hoohalike, ina e. hookaawaleia ana ke koho ana : na lunakiai ma na apana, elike me Koolaupoko ame Koolauloa i hookahi lunakiai: o Kahuku ame Waialua. i hookahi lunakiai : pela na apana o Waianae ame Ewa, i hookahi lunakiai; a o hookaawaleia no hoi na lunakiai o na apana o Honolulu iho nei e ikeia aku auanei. e loli ana na mea a kela mau lunakiai e hana mai ai i ko keia manawa.

O na lunakiai i kohoia ma o na apana la, e lilo ana lakou i poe hooikaika iloko o ka papa o na lunakiai, i mau bila haawina no na hana apau i pili loa i ko lakou mau apana iho; aole loa e hiki i kekahi lunakiai ke hoopalaleha, a hoohemahema i ka pono o kona apana iho. no ka mea ke kau mau mai la na maka o ka poe na lakou oia i koho, maluna ona; nolaila i mea nona e mahaloia ai, e konoia ana oia e hooikaika ma na ano apau e loaa ai ka mahele oiaio. o na hana e lawelaweia no kona apana.

Ma ka mea maamau i kamaaina ia kakou, ina e kohoia ana
-a lunakiai ma ke ano laula, he hana paakiki loa ke kohoia p
kekahi lunakiai e manao ana e holo, mai na apana kuaaina mai,
aka e kohoia ana na lunakiai mai Honolulu aku nei, o ka mea
maopopo e akoakoa ana lakou ma kekahi wahi hookahi; no-
laila i ka hooko ana i ka lakou mau hana. ma ke ano he mau
lunakiai aole e noonooia aku ana na apana mawaho aku o
Honolulu nei. a me na hooikaika wale no mai kekahi mau ma-
kaainana mai o na apana kuaaina e nanaia aku ai ka pono o ia
mau apana.

Ma ka mahelehele ana i na lunakiai ma na apana i ikeia ai ka holopono loa o kekahi mau kalana e ae o kakou, ua holo like H haawina dala, no kela ame keia apana, a ua lawelawe like ia na hana o ka lehulehu ma ke ano kulike, me ka lawelawe ole -?. o na hana hoopilimeaai. no ka pono o kekahi apana a mau apana paha.

O ke kohoia ana o na lunakiai no na makahiki eha, o ke-

-?';-'! kela o na kanawai pololei ole, ke ike nei ka lehulehu o na

makaainana, i ka hiki ole ia lakou ke hana aku i kekahi mea.

mahope iho o ka lanakila ana o na lunakii i kohoia; ina paha

".-A pololei a apakee ka lakou hooko ana i ka lakou mau hana.

Ma ka aoao o na lunakiai i kohoia. i ko lakou kohoia ana

puka. o ka pau ana ae la ia o ko lakou hopohopo ana, he hoo

kahi mea nana aku. o ka pau o na makahiki eha, a ina no aole

lakou e koho hou ia aku ana, ua hoohauoliia aku no lakou, ma

muli o ka paa ana i ke kulana lunakiai no na makahiki eha.

Ma ka hoololi ana i ka loihi o ko lakou manawa, i elua ma kahiki e hiki ana i na makaainana koho baloka, ke kapae ae

.; lunakiai i ikeia ko lakou kupono ole, a pani aku i poe kupono

-^.3. ko lakou mau makalua, a ina no hoi ua mahaloia ka hana

i keia mau lunakiai, e hoomau hou aku ia lakou ma ia kulana

Aole he mau pilikia iki i ikeia ma ke koho ana i na lunakiai

na kalana e ae o kakou, iloko o kela ame keia elua makahiki o

-.'i keia pepa i ike. o ia no ka hoomauia ana aku o na lunakiai

I'KP maoli ia ko lakou mau ano kupono, ma ka hooko ana

ka lakou mau hana me ka pololei; a ua kohoia aku hoi ka poe

^.ou. no ka hoopiha ana ae i na makalua, o ka poe i ikeia ko

lakou kupono ole.

Ma ka noho ana mai o ko kakou ahaolelo kuloko, o kei
kekahi o na hooponopono kanawai e hanaia, me ka nana ole a
no ka paa loihi paha o na Demokarata, a i ole o na Repubalika
i ke kulana lunakiai a meia no ke kulanakauhale, e kapaeia ka
ninau kalaiaina mahope, a e nanaia aku ke ano kupono loa
kakou e koho aku ai i ko kakou mau lunakiai, ka poe na lakou
e lawelawe mai i na hana o ka lehulehu.

UA KU MAOLI I KA HOOHEMAHEMA

Ma ka hoomaopopo ana i ka hopena o ke koho baloka koke aku la i hala no na moho elele lahui, ame na moho o ko kakou ahaolelo kuloko. ma ka Mokupuni o Oahu nei aia ma kahi o ka ekolu kaukani me na haneri ekolu a oi, ka nui o na mana Koho i hele ole ae e koho i ko lakou mau baloka; a ma kekahi olelo ana ae hoi. e hoohana i ka mana koho baloka, ke kana-wa: i haawi mai ai ia kakou.

Ua hoike mai ko lakou hele ole ana ae e koho baloka, i ko lakou hoohemahema maoli i keia pono nui. ka pono a na lahui e. o noho mai nei me ka hoomakaleho, no ka loaa ole ana i lakou.

Ma na koho baloka o keia mua aku, aole ana e hiki i ka po i komo iloko o ka heluna o na mana koho, i hoohemahema i kei pono koho baloka. ke koho i na moho, no na kulana oihana o k Kuianakauhale a Kalana o Honolulu nei. koe wale no a hele hou ae Iakou e hoopaa i ko lakou mau inoa maloko o ke keen . ke kakauolelo kulanakauhale. '

O keia heluna o ekolu kaukani me na haneri ekolu a oi, i
koho ole i ko lakou mau baloka, no Oahu nei wale no ia; ehia
nae poe o keia ano ma na kalana e ae, i hoohana ole i ka pono
koho baloka? Ma ka manaoio o keia pepa. aia no he heluna
mahuahua o lakou; o ke alahele wale no e hiki ai ke koho ba
loka ma keia hope aku, aia wale no a hoopaa hou i ko lako
mau inoa, iloko o ka buke o ka poe kupono i ke koho baloka,
ko lakou mau kalana pakahi iho.

He heluna nui iloko o ka poe i koho ole i ko lakou ma baloka ua pau i ka make, mahope mai o ke koho baloka laula he elua makahiki ae nei i hala; aole he olelo ana no lakou, ak no ka poe iho i koe, ina no ka molowa a no ka paa paha i kekahi mau hana ke kumu o ko lakou hele ole ana i ke koho baloka u-a makehewa maoli ko lakou lilo ana i poe makaainana; ua like lakou me na lahui malihini i nele i keia pono.


	EHA MAU WAHI HANA WAI- ONA I KOMOIA E NA MAKAI. Ma ka Poalima a ma ka Poaono mai o ka pule aku la i hala, eha mau wahi i komoia e na makai hookapu waiona a ua paa ae ka poe na lakou na pahu waiona i loaa aku i ka hopuia. Maloko o kekahi hale o na lima- hana makai ma Ewa, 125 galani rama i hoawaawaia i loaa aku a i nininiia e na makai a ma Pearl City he 50 galani rama i awaawa i loaa aku, ma ka auwina la o ka Poalima kela hopuia ana. Ma ka Poaono mai he mea kaomi sake me 35 galani rama i awaawa i loaa aku	ma Waikahalulu a pau ia mau ga- lani rama i ka nininiia. He kana ka kuai liilii i ka waiona ka i paa ae i ka hopuia maloko o ka rumi 3 o ke kuea Winston, me kekahi okolehao aohe nae he nui. O keia poe a pau loa i hopuia ai he po Kepani wale no. Oiai e holo mai ana ma ke alanui Ema, i hooku'i ai he kaa otomobile me ke kaa uwila, o ka hopena ikeia, o ia no ka eha loa ana o ke- kahi Korea he ohua e kau ana ma luna ' ke kaa otomobile, a paa hoi ke kiakaa i ka hopuia, no kona hookele i ke kaa i kona wa ua ona.