Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 47, 23 Nowemapa 1922 — Page 5

ʻaoʻao PDF (1.41 MB)
ELIMA,
NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, NOVEMABA 23, 1922.
KE KALAIWAA ANA AME KO-
NA MAU ANO,
Kakauia e Z. P. K. aKwaikauuiaii-
kamakaokaopua.)-
(Hoomauia mai.)
Ua hiki aku nei kakou i ka hina ana o ka laau waa, a ua ihiia kona li, i mea e ulii ai i ka hale, a o ka noho ana o ke kuahiwi, o ke ahi no ke kapa o mehana ai, a ua lawa kou noho ana i ka kuahiwi i kahi paa huluhulu hookahi.
Ina aole ahi e a mau ai a no ka po, he mea makehewa i kekahi mea kino ikaika ko olelo ae, ina owau he mea ole ia anu, iua aole ahi. Oia ke loaa ana i ka ma'i huki, ame ka lolo ua wehewehe mua aku au mamua i ka ho-a ana o ke ahi, aole e pono i wahie maloo wale no, e pono i wahie maka pauku nunui, i ao ka po a po ka la, ahiki i kou hoi ana i kahakai.
Ua hina ka laau ilalo a o ke oki aku koe i ka eulu, a ua kapaia ka welau o na laau waa apau he eulu Ina ua huli ka waha o ka laau ilalo e ulolohi ana a he hana nui no na ke kanaka hookahi e hana ai.
Me ko kaula wale no o pono ai, aia ma kau wahi i ike ai, o ia kahi e huli iki ae ana ia oe, alaila, hele oe e oki i laau nui a loihi kupono, e hiki ai ia oe ke hapai.
Alaila, nakinaki oe i ke poo o ka laau au e huki ai me ka laau waa; nakuku oe i ke kaula, ma ka welau
o ka laau loihi, alaila, huki mai oe
ma ke kaula au i hoopaa ai i ka
laau loihi, ina he waa ia eha elima
ka loa, he mea liilii loa ia i ke aka-
mai, ike o ka poe kahuna kalaiwaa,
I ko ano huli kapakahi ana o ka waa, e hana oe i kekahi lua poopoo ma ka waha o ka waa, alaila, wehe oe i kela laau a hookomo ma kela lua au i pao ai i ka laau, a hoomaka oe e huki, a me he mea la, aole i hanaia, a o ka huli ae la no ia o ka waha iluna. A no kealia mai ke kumu o na hana nui e hiki ai i ke kanaka hookahi ke hana? Eia he mau akua kalaiwaa ko lakou, aole
i nele kekala kaliuna kalaiwaa, i
ke akua.
I ka huli ana o ka waha o ka waa iluna, alaila, paukuku i ka laau waa mai mua mai a hala ihope, a i ole mai hope mai hele imua.
I kou paukuku ana, e paukuku oe a loaa ka i'o ulaula, mai kalii niao a i kekahi niao, me kou malama loa i ke oki ana o moku loa auanei kekahi niao, a na ia niao e houuku i ka waa i ka wa e pahola aku ai i ka waha o ka waa. A ua kapaia kela paukuku, he momona, a he kea; a i ka pau ana i ka paukuku, e wawahi i kela paukuku me ke koilipi, mai mua a hope o ka waa.
Alaila, pahola oe i ka waha me ke ko'iholu, e hoiliwai ana a pololei.
O ka maikai o keia hana ana, o
ka maikai no ia apau ka waa. Ua
pau ae la i ka pahola ka waha, o ka
auwaha koo ialoko.
O ka hana ana iloko, o okioki huinakolu oe, mai kahi niao, a i kekahi niao, mai hope mai a mua. Aole okioki loloa i ka huinakolu, mahope pipili a ulolohi ka uhau ana a ke koilipi.
Aka, o ka poo akamai, ua like keia mea he waa, me he mea paani lealea la na lakou. Aka, ia kaua ka moa akahi akahi, he hana nui maoli, ame ka hauhiliki o ke ko'u iloko o ka waa. Alaila, olelo mai la ke kaliuna kalaiwaa, penei e haua ai oe, aole no e hiki o loaa ia oe ka ike no ka mea, he akua kalaiwaa ko lakou la.
Aole o lakou maka'u i ka alina a naha ole paha; apau iki oloko o ka waa, alaila, hili owaho o na aoao
i kela momona, a kea hoi apau ka
hili ana i na aoao elua, alaila, iho
iho la ke ko'i kukulu, a ilaila oe
o iko ai i ka poe akamai i ke kau
o ka pa-ka o ke ko'i kukulu aole
uuku a nunui kekahi pa-ka he like
loa, a he nani oe ke nana aku.
O ua waa nui nei eha a elima ka loa, ua lilo loa ae la ia i mea mama no ka ma, ua hiki i ka laau mama e hoohulihuli i kau wahi e makemake ai. A pau na aoao i ke ko'i kukulu, mai mua ahiki ihope, alaila, o ka hoohuli koe o ka waha ilalo, i pau ka iwikuamoo o ka waa a maikai a pololei owaho, alaila, huli hou iluna, i hoomaemae hou ia ai oloko.
K kala mai ia'u, no ke kupuna-
kane kualua o Paniia Kamauoha, o
Palikauoha ke kualua, a o Panila
ke kupunakane kuakahi.
(Aole i pau.)
KU I KA POKA MA KE ANO
ULIA.
Oiai o Eugenio de la Cruz, he Pilipino, e nana ana i kana pu panapana ma ke kakahiaka o ke Sabati he pule i hala aku, ua kani aku la ka pu a ku kona hoaloha
o Tiburico Vidad, he Pilipino no,
nona na makahiki he 22. Ua lawe
koke ia aku ka mea i ku mauwale
i ka halema'i ma Waialua ma ka
awiwi loa, a ma ka nana ana a ko-
laila kauka ua kanalua oia i ke
ola ae o ka mea i ku i ka poka.
Ua hopuia o De la Cruz, aka nae, mamuli o ka Vidad hoakaka, elike me ia a na makai o ka hoike ana ae, ua hookuuia ka mea naua ka pii- kani hewa ai, aole o De la Cruz i manaoio maoli e ki mai iaia, aole oia i manao he poka ka i loko o ka pu.
HOIKE HUI O NA C. E. MOKUPU-
NI O OAHU.
Ke hokeia aku nei ma keia e maama ana na C. E., o na Koolau o Oahu, i ka hoike hui o ia na C. E.
o Kaneohe, Waikane, Kahuku Hau-
ula amo Waialua ma Kahuku, ma
ke Sabati mua o Dekemaba o ia ka
la 3, 1922.
No ka hoike hui o na C. E., o na Kona mai, Kawaiahao, Kaumakapili, Kalihi-Moanalua, Ewa, Waianae ame Makua, ma Waianae o malamaia ai, ma ke Sabati, Dekemaba 10, 1922.
Ua makemakeia na C. E., apau e liuliu a e hoomakaukau no keia mau hoike hui a na na hopo komite hoeueu o na Koolau, a pela me ko na Kona e haawi aku i na haawina no ia hoike.
Ua makemakeia na hope komite hoeueu o na C. E., ma kela ame keia apana e makaala mai i ka lakou haua.
Ma kela ame keia wahi e malamaia ai ka hoike, he mau haiolelo kekahi i kohoia no ka hoeueu ana
i na makua amo na opio.
O ka lokahi ka ikaika, nolaila e hana like na paahana apau e pono ai i mea e holomua ai na hana.
Me ka haahaa,
JAMES K. AKIMO,
Komite Hoeueu o na C. E. Mokupuni o Oahu.
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A i Ole
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili—He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
E iho aku ana ka la ma ke komohana, ma kekahi ahiahi malie o ka hooilo, aia hoi ka hiona wailiu-la o ke ano ahihi,, ke hoolele pau mai la i kona malamalama maluna o kekahi halepule kahiko, nona na puo'a oioi, e oni ana iluna o ka ewa, ka mea nana i hoolilo i ua halepule nei, i hale kaulana, naloko o kekahi taona Pelekane, no na makahiki lehulehu.
Aia hoi ma kekahi wahi e pili kokoke mai ana i kela halepule, kekahi halekula vilikina kahiko, a e hoopuni ana hoi mawaho o ua halekula nei, na alanui liilii, ame na pohaku i uluia e ka limu.
Aia hoi ma ka aoao akau o kela mau hale kahiko, e ulu ana na laau loloa, no lakou na lala e luhe ana a pili i ka lepo, a malalo pono o ua mau kumulaau nei, e waiho ana ka pa lina kupapau, me na pohaku mabala, he mau kiahoomanao no na mea aloha, i hala aku ma kela ao.
Mahope koke aku o keia wahi, a maluna hoi o kahi kiekie o ka aina, e pili kokoke mai ana i kahi i ku ai o ka halepule, he kahua nui akea, ua hele a paa i ka nahelehele, e hoike mai ana, no ka hoomaopopo ole ia aku no kekahi mau makahiki loihi.
Malalo pono iho o keia kahua palahalaha, he luawai hooki'o, nui, i hamoia me ka puna, o keia ka luawai, nana e hoolako ana
ka wai i na la i hala, i ke kula vilikina, ame na kanaka e noho kokoke ana ma kela wahi.
Oiai ka mea kakau moolelo e kahakaha aku nei i keia hiona hikimua o keia moolelo, ua kaili aku la o Lehua i ka malamalama o ka la, a ke uhi mai la ke ano papuhea o ke ahiahi, a mailoko mai o ia anoano, i oili mai ai ka leo o kekahi mea, e nele ana he himeni, mailoko mai o kekahi o na pi'o o ka halepule kahiko.
Iloko no hoi o kela manawa hookahi, o ka leo mele, e hoopiia la i ka lewa, o ka wa ia i oili mai ai kekahi mea kino, e hele pololei ae ana no ka puka o ka halepule, me ke ku ana ho nae ma kahi o ka puka, me ke kulou ana mai imua, me he nea la, aia iloko ona, ka makemake, e ike aku i ka mea nana e mele ana i ka himeni me ka nani, a i na lima hoi nana e hookani ana i ka okana me ka palanehe loa, o ka mea i hele a loea ma ia hana.
Ke ku malie la ua mea nei, me ka hoolohe ana mawaho, aia hoi kona poo ilalo kahi i kulou ai, a ma na owili lauoho gula e luhe ana ma kona mau poohiwi, i hiki pono ai i ka mea kakau moolelo ke ike aku, eia ka he kaikamahine opio, ka nea nona ke kino e ku la mamua aku o ka puka o ka halepule. - I ke kuu ana iho o ka leo himeni a meha iho la no hoi ke kani ana mai a ka okana, ua hiolo okoa mai la na kulu waimaka mai na lihilihi aku o ke kaikamahine opio, a pinapina'i mai a no hoi ka pana ana ma kona umauma, e hoike mai ana, i ka hoopaia ana aku o kona uhane, e ka himeni i meleia mai e ka mea maloko o ka halepule.
He elima minuke mahope iho p ka pau ana o ka himeni, i puka mai ai kekahi poe mailoko mai o ka halepule, a o ka mea hope loa o ka oili ana mai, he kanaka kino loihi, o ke kulana hiehie, o keia ka mea nana i hookani i ka okana, a i mele mai hoi i ka himeni, nana i hoopa mai i ka uhane o ka opio.
No kapa o kekahi kahawai, mawaho aku o ke taona, ke alahele a ke kanaka opio i huli aku ai hele, ahiki i kona hoea ana aku, i kekahi wahi no paha i kamaaina iaia, ku iho la oia malaila, o ka wa hookahi no hoi ia, i oili ae ai o ka mahina, me ka hoolele pau ana mai i kona malamalama maluna
o ka honua.
Aia ka hu'ihu'i o ka hooilo ke houhou la i kona ili, a no ka hoopumehana ana iaia, pihi pono ae la oia i kona kuka koloka nui, a mamua o kona hoomau ana aku i ka hele ana, paa ana no kekahi lima hu'ihu'i, ma kona poohiwi, a pane mai la hoi kekahi leo:
"E Keoni!"
"Heaha kau ia'u?" i pane aku ai ke kanaka kino loihi me ka leo huhu. "Ua kamailio, mua aku au ia oe, aole loa o'u makemakemake e ike hou i kou helehelena, pehea oe i hoolohe ole ai i ka'u kauoha?"
"Ua maopopo no ia'u, aole ou hoihoi iki ia'u, a ua hiki no ia oe ke kipaku mai ia'u i keia wa, ke manao oe e haha mai pela. Aole he kumu e ae o ko'u hele ana mai la e hui pu me oe e Keoni, no ka makemake wale no i na kokua mai ia oe mai, oiai ua hele au a pololi, a o oe wale no ka'u mea i ike, e haawi mai ana oe i kekahi dala na'u, e huhu mai ana no anei oe, no keia ike ana mai la ou ia'u?"
"Pehea ka nui o kau dala i makemake ai a'u e haawi aku ai ia oe?"
"Elike no me ka nui au i manao ai. Ua ike no oe i ka olelo a kahiko, aole ka poe makilo, he poe i loaa ia lakou ke kuleana e koho ai i ka lakou mau mea i makemake ai."
Nanao iho la o Keoni iloko o kona pakeke, a unuhi ae la
i kona lima, i hele a piha i ke dala, a haawi mai la i ke kai-
kamahine opio, me ka pane pu ana mai:
"Eia mai ke (lala, mai hoouluhua hou. mai oe ia'u!" o ka lalau aku la no hoi ia o ke kaikamahine opio i na dala, a kaha mai la hele, me ka hoouluhua hou ole aku i ke keonimana kino loihi.
"He keu aku maoli keia a ka hana hoopilikia, pehea la au e kaawale ai, mai ka hoouluhua mau a kela kaikamahine ia'u?" i namunamu iho ai o Keoni, me ke kuwai ana iho i kona kamaa iluna o ka mnuu.
I ka nalowale ana aku o ke kaikamahine opio iloko o ka malu o na laau, haalele iho la ua kanaka nei i kona ku ana ma kela wahi, a hoi aku la no ke taona, aole hoi no kapa o ke kahawai, elike me kana i manao mua ai.
O ka nanea nae ia o ua o Keoni i ka hele, ahiki i ke kihi o ka halepule, a e anehe aku ana oia, e huli ma kekahi aoao, ua hoopuiwa loa ia mai oia, i ka lohe ana aku i kekahi mea nakeke maiwaena mai o ka nahelehele e ulu ana ma kapa o ka moali alanui.
(Aole i pau.)
He Moolelo no
PITA NIKOLA
A I OLE
Ke Buke i Haalele Aku i Kona Kulana
Hanohano a Lawe Mai i ke
Kulana Makaainana
Ua hookoia aku kela noi a ke kamaliiwahine, ma ka hele kino ana aku o Mr. Makuaia e hui pu me Nikola, a o ka pane ma ko Nikola aoao, o ia no kona haawi ana mai i ka ae, i ko-kua pu ia mai e kona kauka, no kona hauoli loa e halawai pu me ke Kamaliiwahine Galitina, ma ka hora umi o kekahi la mai.
Ma ke kakahiaka o kekahi la ana ae, a mahope o ka pau ana o ka aina kakahiaka, ua hele kino aku la ke Kamaliiwahine Galitina e hui me Pita Nikola, o ka laua mau kamailio, ame ka hopena o ia kamailio ana, aole loa i maopopo iki ia Miss Makuaia, oiai aole kana malihini i haha'i aku iaia; aka i kona haalele ana aku ialoko o ka rumi o Nikola, hele pololei aku la oia a loaa o Miss Makuaia, a hoike aku la no kona makemake e huli hoi oia no Nu Ioka, me ka hoohala hou ole i kekahi po maloko o kela home.
"Ua lilo na au'a ana a Miss Makuaia i kana malihini, i mae hoolohe ole ia aku, nolaila o ka hana pono wale no, o ia ka hooko ana aku i kona makemake, o ko laua hoomakaukau koke iho la no ia, i ko laua mau paiki, a iloko o ka hora hookahi mai kela manawa mai, i kau aku ai ua mau wahine opio nei maluna o ke kaa otomobile, a holo pololei aku la no ka home o Mrs. Begena, kahi a Beka e noho mai la, me ke kakali hoomanawanui ana, o ka hoea mai o ka la ana e kapa mai ai ia Nikola, he kane mare nana.
I ke ku ana aku o ke kaa otomobile mawaho o ka puka-pa, o ke Kamaliiwahine Galitina ka i lele iho ilalo, aole o Miss Makuaia i makemake e hoohaahaa iaia iho ma ka hele ana aku e hui kino me Beka, nolaila noho iho la no oia maluna o ke kaa, no ke kakali ana, o ka hoi hou aku o kona kokoolua.
Hele pololei aku la ke Kamaliiwahine Galit ina a hoea ma ka puka, kikeke aku la oia, aole no hoi i loihi weheia mai la ka puka e Beka, ua owiwili o Beka, i na lima o kona lole iluna, a ua hele hoi a hauka'e kona mau lima, i ka palaoa.
Hookipa aku la oia i ka malihini iloko me ke paniia ana mai o ka puka a paa, a no na minuke he umi ko laua noho ana iloko oili hou mai la ua lede malihini nei a kau aku la iluna o ke kaa otomobile, o ke ano nae o kana huakai ike ia Beka, ina paha no kona makemake maoli e ike i ke ano o ka wahine ?. Nikola, i koho ai, a i ole, no kona manao maikai paha, he meahuna ia iloko o ka puuwai o kela wahine.
Ua hoikeike mai o Beka, i kona kulana Iede oiaio, me ka piha rula, i kela wahine malihini o ke komo ana aku e ike iaia, ana no nae e kuhihewa ole la, o kela ka lede nana ka leka i kakau aku ai ia Nikola, a ua mahalo maoli oia i ka u'i ame ka hiehie. o kona kulana: a oiai e hana palaoa liilii ana. oia no ka lawe au aku na Nikola haawi mai la i kekahi mau apana l .."aoa i ka lede malihini.
Ua kamailioia kekahi mau olelo oluolu loa mawaena o laua,
-ki wale no i kela haalele ana aku o ka malihini i kona hale
. wale no ka nana ana a Beka, maluna o ka lole nani o kela
-.-:.".-me7'anie'1iekalii kuka koloka hulu holoholona ana e komo
..::... me ka nalu ana iloko ona, i ka nui o ke (iala, i kuaiia aku
:.;" kela mau mea, aka nae, aole i loaa ka maha iloko o kona
noonoo, ahiki i kona ike ana aku, ua haalele mai kela wahine
malihini iaia.
Ua pii mahuahua mau mai ka maikai o Nikola, i kela ame keia la, a iloko o na pule ekolu, ua auhee loa aku ka pilikia mai iaia ae, a hoi mai la kona mau ano maikai elike me mamua. He nui na mea i hanaia iloko o kela mau pule ekolu. ' He mau manawa lehulehu a Mr. Makuaia i kukakuka pu ai me Nikola ame Mrs. Begena. a i ka nana aku i kela wahine malama hale, me he mea la, ua opiopio hou ae oia he umi makahiki.
Ua hiki ia Nikola ke hele holoholo iloko o kela mau pule, a ma kekahi la, i ka hala ana aku o Mr. Makuaia ame Mrs. Begena no Nu Ioka, hele aku la o Nikola ma kona home, no ka hoonanea ana me kana aloha, a no ka ai ana i na palaoa liilii, e nanea ana no laua i ka noho, hoea ana no o Mr. Makuaia me kona kokoolua, na hele no hoi ko laua kaa a piha i na ukana lehulehu.
He mea huna keia i kamailio mua ole ia aku ia Beka, nolaila i ka lele ana mai o Mrs. Begena mailuna mai o ke kaa, hele aku la oia e hawanawana ia Beka, me ko laua hoi ana aku noloko o ka halekuke, malaila, i weheia ae ai kekahi mau pahu nunui elua, me ka hoopiha loa ia o ke kaikamahine opio i ke kahaha.
Aia hoi o Nikola maloko o ke keena hookipa kahi i noho mai ai ua ike mua oia i na mea i hoolalaia, a i ka oili ana mai o Beka me Mrs. Begena, e noho aku ana o Nikola me kekahi kahunapule, o ka hoonoho mua ia ana maloko o kekahi hale kokoke mai, a e paa ana no hoi oia he palapala hooko mare iloko o kona lima.
Iloko no hoi o kela manawa i komo mai ai o Mr. Makuaia
a wehe ae la i kekahi poki uuku, i uhiia me ka veleveka oloko
a wehe ae la i kekahi komolima gula i okomoia me na puupuu
daimana, a ike koke aku la o Nikola, o kela ke komolima ana
i kuai hoolilo aku ai i ke kapena o ka mokuahi, ana i holo ma
ai no Amerika. Haawi aku la o Mr. Makuaia i kela komolima
ia Beka, ua lilo ia makana i mea makamae loa i ka noonoo o
kela wahine opio, nolaila lele okoa mai la oia iluna o Mr.
Makuaia, a honi mai la iaia me he kaikamahine la i kona ma-
kuakane.
Aohe he hana aku i koe, nolaila maloko o kela home haahaa a imua hoi o Mr. Makuaia ame Mrs. Begena, i hooliloia ae ai na opio i hookahi iloko o ka berita o ka mare, alaila ho nui aku la no ka home o Mr. Makuaia, inalaila i noho aku ni lakou apau iluna o kekahi pakaukau i luluu i na meaai kupono, no ka hanohano o ka paamare opio.
Ua lilo o Nikola ame Beka, i mau malihini hanohano na Mr. Makuaia, me ka wehe hamama ana aku i na keena apau o kona home, no na opio, no ka hoohala ana i ko laua mau la mahina meli.
Ma kekahi ahiahi, oiai na opio e noho ana maloko o ka rumi
hookipa, a no ka hoonanea aau ia laua iho, hele aku la o Nikola
e hookani maluna o ka piano, a ke noho kokoke mai la no hoi
o Beka ma kona aoao, i ka nana aku, me he mea la, aole he
manawa e ae i oi aku ai ka maikai ame ka nani o ka Nikola
hookani ana elike me kela, a ke ike okoa la no hoi o Beka
aole loa e hiki iaia ke oni, no ka mea ua kailiia aku kona puu
wai me na manao hoohihi, i ke mele a kana kane e hookani ana
Me he mea la ia Beka e noho aku la nana i ka hookani ma
o kana kane i ka piano, aole loa he wahi hopohopo iki iloko
---:-:;.. no ke kaawale aku o Nikola mai iaia aku, mamuli o kona
kulana kiekie, a mamuli o kona akamai i ka hookani piano, aka
-.M kukuni paa ia ke aloha inawaena o laua a elua, e hiki ole
-.: ke kaawale ae kekahi mai, ahiki i ko laua mau la hope.
i ka hooki ana iho o ka Nikola hookani ana i ka piano, kau
aku la kana nana ana maluna o ke kapuahi hoopumehana
a mai ana ma kahi mamao, aia hoi o Beka ke nana aku la i kana
aloha me ka minoaka ma kona mau papalina, alaila ku okoa
ae la oia iluna, me ka hele ana aku, a kalele iho la maluna o ka poohiwi o Nikola, ia wa i huli ae ai o Nikola, a puili ae la i kana wahine, o ko laua ku ae la no ia iluna, a hoi aku la no ko laua rumi, ma keia wahi, pau aku la ka ike ana a ka mea kakau moolelo, paa mai la ka puka i ka lakaia, a pio iho la no hoi na kukui; o ka hoea ana mai la, ia i ka hopena o na mahina meli, o ua mau opio nei, he hookahi hana aku i koe, o ia no ko laua noho ana aku ma ke ano kuokoa no laua iho, a pau hoi ka noho ana ma ke ano hoomaka'uka'u, a hunahuna paha i ko laua mau ano pakahi.
Ua hoea mai la kaua e ka makamaka heluhelu i ka hopena o keia moolelo, me ka lana o ka meakakau, o oe pu kekahi iloko o na hauoli ana, o kela mau opio ae la, a no ka mea ua hoea mai la kakou apau, i ka hoohauoliia ana o na puuwai elua.
KA HOPENA