Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 46, 16 November 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

"Ua aneane hiki ole ia'u ke manaoio, no keia pomaikai nui i oili āe nei ilokō o ka imo ana a ka maka; aka nae he mea oiaio maoli no; oiai ua ike au i ka hoea na mai o ka loio o Mr. Makuaia i nehinei, a ua hoohalaia kekahi manawa loihi e kela mau keōnimana ma ke kamailio ana; no na mea a Mr. Makuaia i makemake ai i ka loio e hana mai maloko o kekahi palapala. "O na mea apau a Mr. Makuaia i kamailio mai ai ia oe, he mau mea oiaio loa ia; a ke manao nei au, akahi no a ike kela kanaka i ka hauoli, ua kaawale kela hana nui mai kona noonoo ae; nolaila he kaikamahine waiwai maoli oe e Beka. O keia no hoi kekahi kumu i makemake ai'au e hftle mai oe e kamailio pu kaua, a e hoike aku au imua ou, i ko'u ano oiaio maoli. E hoomanao oe e Beka, i kou wa he kaikamahine nele i haawi mai ai oe i kou aloha ia'u; a i kou lilo ana ae nei i kaikamahi'ne waiwai loa, malia paha e hoololi ana oe i kou manao, no kou kupono ole e mare mai me kekahi kanaka, he malama ululaau

I kela ame keia la mahope mai, e hoea mau aku ana o Mr. Makuaia iloko o ka rumi o Nikola, no ka ike ana iaia, a hoike okoa aku la oia, i kana mau mea apau i kukakuka pu ai me Beka, no'kana mau mea i manao ai e hana aku no ka pono o kela kaikamahine opio, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, ua noonoo pu oia no kana makana kupono ma kona aoao, no ka pana'i ana mai, i na maikai, i hanaia aku e Nikola no kona pono. Ma kela hui kukakuka ana o Makuaia me Nikola, i hoakaka aku ai o Nikola, i kona halawai mua ana me Kimo Koka, a 0 Haka,Kenede hoi, ma kekahi inoa, maluna o ka mokuahi hookahi, me na hooikaika ana a kela kanaka ino, e hoohulihuli 1 ko ia nei noonoo, no ke komo pu ana aku me ia, iloko o na hana e hoopilikia mai ana ia Mr. Makuaia. Hoakaka aku la no hoi o Mr. Makuaia, i ka hoea ana mai 0 ka makai nui ame na kanaka o ke aupuni, a hopu i na kanaka hoohaunaele, me ka paa ana o kekahi poe, no ka hewa puhi kolohe i ka ululaau i ke ahi; me kona hoonoho ana aku ia Mr. Biere, oia ka lunanui, nana e hoohana i ka hale olopapa, a o Baraunu pu kekahi i komo mai, ma ka hooponopono ana 1 na hana. Ua hopu pu ia o Keka Wala, mamuli o ka olelo hooholo a ke kiure koronelo, no ka make ana o kekahi o na alakai o ka poe hoohaunaele, aka nae, ua hookuuia mai no oia, mamuli o ke ku bona ana o Mr. Makuaia nona. Ua lilo ka make ana o Haka Kenede, i kumu e hoi hou mai ai kela ano kahiko o Mr. Makuaia. Pololei maikai mai la kana hele. ana, mohala maikai mai la no hoi kona helehelena, a akahi no a ike maoli ia aku, kona piha eleu, me ke komo kino ana, iloko o na hooponopono ana i kana oihana, i hele a hoohemahemaia, mamuli o kela haunaele i ala ae iwaena o kona poe kanaka. Ua lilo kana mau olelo e kamailio aku ai i mea hooloheia e na kanaka, a ua lilo hoi kāna mau hooponopono maikai ana me Beka Kamerona, i kumu nana e hoolilo ae iaia i kanaka lanakila, i kanaka kuokoa, e ku ana maluna o kona mau wawae iho,. me kekahi mea ole ana e kau ai ka weli. me he akua lapu hoomaka'uka'u la o ka po. O keia mau mea a Mr. Makuaia i hana ai, pela hoi na mea e pili ana i ka haunaele o kona poe kanaka, ame ka make ana o Haka Kenede, aole loa oia i hoike iki aku i kana kaikamahine ia Pege, no ka mea ua maopopo iaia, aole ana e nele ke ala mai o kekahi mau ninau, mai ka«na kaikamahine mai, no ke kumu o ka pilikia. O kekahi kumu nui o kona makemake ole e lohe kana kaikamahine i kana mau mea apau i hana ai, no ka paa ole o ka waha o kela kaikamahine, nolaila o ka poe i maopopo i kana mau mea i hana aku ai no kona haawi ana i ko Beka mahele 0 ka waiwai o kona makuakane, oia o Nikola, Beka Kamerona, Mrs. Bekena ame ka loio o Mr. Makuaia, ka mea nana i hana 1 ka palapala hoolilo waiwai. O ka mea i hoolalaia e Mr. Makuaia, no ka hoihoi ana aku i na dala a ka makuakane o Beka, malalo o ka malu o kela kaikamahine, o ia no ka holo ana mai o ka waiwai o ka makuakane maluna o kana kaikamahine, he Avaiwai hoi i paaia e Mr. Makuaia no kekahi mau makahiki loihi, no ka maopopo ole iaia o ka hooilina, aka i ka wa i loaa ai o Beka, pela iho la i hoihoiia aku ai kela mau waiwai apau iaia. Iloko nae o keia manawa a Mr. Makuaia e noho nei, me ka maha o kona noonoo, ua hoohikilele loa ia mai kona noonoo, i lea loaa ana mai o ka hoike ma ke kelepona, ua haalele aku kana kaikamahine ia Nu loka, me kana mau malihini, no ka hplo ana mai e hoohala i kekahi mau la ma Pohaku Eleele. O ke-kupakako o ka hokele i noho ai o Pege me kana malihlni, ka mea nana i hoouna mai i *kela lohe ia Mr. Makuaia, a oiai ua hala e mai kana kaikamahine ma kana huakai e hoea mai ai no Pohaku Eleele, nolaila he hana hiki ole loa i ua o Makuaia, ke kaohi 'aku i kana kaikamahine, mai ka holo ana mai. Me ka pihoihoi nui, i kauoha aku ai o Mr. Makuaia ia Mrs. Bagena, e hoomakaukauia ka rumi moe o Pege, pela hoi me kekahi rumi, e pili kokoke mai arta, a e waiho malie no i ko Nikola.rumi, me ka haawi ole aku no kekahi mea, ina no he moi, ka malihini a kana kaikamahine e lawe mai ana. O kahi nae o ka laki, ua nui na rumi kaawale, oiai ua noi mai o Beka ma ka la mamua aku, e.hoi oia no kona home, a ua ae aku o Makuaia, aole no kona makemake ole i ka noho pu mai o kela kaikamahine ma kona home, aka no ka hooko ana aku i ko Beka manao, e hoomaemae i ko laua hale, i hoohemahemaia no kekahi mau la. Aole loa no he wahi hoihoi iki iloko o Beka, e halawai hou me ke kaikamahine a Mr. Makuaia, ua lawa kela ike pono ana aku ana, i na ano o ua kaikamahine nei, ma kela la a laua o Nikola, e kamailio pu ana ma.ka hale o Nikola, i kumu nona e hoowahawaha loa ai iaia, no ka mea aole loa he maikai o kona mau. manao, no kekahi poe okoa ae mawaho ona. O ka pau ana ae no ia o ka Beka ike ana ia Nikola, ma ka auwina la, a iaia e iho aku ana ma na anuu o ke alapii o ka hale o Mr. Makuaia, no ka hoi pololei ana aku no kona home, |kapalulu āna no ke kaa otomobile o Miss Makuaia, mamua pono mai o ka hal^. Ua hoopuiwa loa ia ko Beka noonoo, me kona manao ana iho, e komo hou aku iloko o ka hale, a mahope o ka halekuke oia e hemo mai ai, oiai aole loa ona wahi lihi hoihoi iki e hui pu me Pege Makuaia, aole nae e hiki iaia ke kueini hope mai, oiai ua ikeia mai la oia e ke kaikamahine a Makuaia, a pela pu hoi me kekahi wahine opio e noho ana ma kona aoao iluna o ke kaa. Ku pololei ae la o Beka a maloeloe, o kona hoomau aku la no ia i ka iho ana ahiki ilalo o ka honua paa, me ka hele ana aku ma ka aoao o ke kaa otomobile, oiai hoi na lede elua e nana pono mai ana iaia nei, a o Miss Makuaia nae ka i pane mai i na olelo kikoo-la, i ku ole i ke kulana o ka lede:

"Eia mai nei ka oe ianei?" wahi ana, aohe nae he wahi niea a pane aku o Beka, aka ke hoomau la no oia i ka hele ana imua, ua hele hoi oia a piha loa me ka huhu, me ka i okoa ana ih<* iloko ona, no kona makemake, e kaawale koke mai o Xik.-.l a mailoko mai o ka hale o Mr. Makuaia. "Ea. owai hoi kela wahine opio u'i i hele aku la?" i nin.iu ae ai ka malihini e noho ana ma ka aoao o Peg*e. O keia wahine malihini, o ke Kamaliiwahine Anaka 'oalītina ia, ka mea nana kela leka i kakau mai ai ia Nikola, o ka loaa ana ia Beka, a heluheluia ai e.ua kikamhine nei, elike :r.e ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike ai ma kekahi o na mokuna ae nei i hala. "He kaikamahine hanauna kela na ka wahine malama hale," wahi a Pege, me ka hoopinana ana ae i kona mau poohiwi, e hoike okoa mai ana i kona hoowahawaha ia Beka. "Aole o'u wahi hoihoi iki i kela wahine opio. E kuhihewa ana ka h o i au, ua haalele mai la kela kaikamahine, i kona noho ana ma keia wahi! O kela ke kaikamahine. oka loaa pono ana , K u ia'u, e hooipoipo ana, me ka lunanui a kuu makuakane. "Pela i'o ka!" i hooho ae ai ke kamaliiwahine, me ke kue;r,i ana aku ihope, a nana pono mai la ma na maka o kona kamaaina. Mai hele aku paha na olelo a ua mau wahine nei i ka n;ii.t ina aole i hoea koke mai ke kauwa a Mr. Makuaia, no ka hapai ana i na paiki mailuna aku o ke kaa, pela no hoi ka lioea ana mai o Mr. Makuaia, no ka hui pu ana me na malihini. Mahope o ka ike ana i kana kaikamahine, ua hoolaunaia aku la ke Kamaliiwahine Anaka Galitina me Mr. Makuaia, a ia wa i hoakaka pokole mai ai o Mr. Makuaia imua o na wahine opio, i na meahou o ka pule aku i hala, me ka loaa ana o kekahi poino i kana lunanui, no ia kumu, ua hoihoiia mai oia maloko o kela hale, a aia oia ma kekahi o na rumi, ma ka 'nale maluna kahi i noho ai. Ua lilo kela hoike ana aku a kona makuakane, i mea maikai ole loa i ka manao o Pege Makuaia, me ka i okoa ana mai o ua kaikamahine nei i kona makuakane. I "Aole loa au i ike iki i kekahi kumu maikai, o kou hoihoi I ana mai i kela kanaka maloko nei o kou home!" I

"He rhoolelo loihi na'u ka hoike ana ae i ka mea i hanaia, aka ma ke ano nui nae, ua ala ae kekahi haunaele nui iwaena o ko'u poe kanaka, a ua ku aku oia a paio no ko'u pono, a iloko 0 ia paio ana, i kau mai ai kekahi poino nui maluna ona." "O Pita Nikola anei ka inoa o ko lunanui?" i komo aku ai ka lede malihini ma ke kamailio pu ana. " O Pita Nikola anei ka mea i loaa i kekahi poino nui?" "Ae, o kona inoa ia, a ua ku oia i k'a poka, ma kona umauma, aka nae aole he hopohopo ana nona i koe; he elua paha !a 1 koe, e hiki ana iaia ke noho iluna, elike me ka ke kauka \ hoike ae ai. Pehea, ua kamaaina mua no anei oe iaia?'' Aole e hiki i ka lede malihini ke pane koke aku, ke pinapina'i la kona hanu, me he mea la e hooikaika ana oia ma na ano apau e uumi iho i kona mau manao aloha no Nikola, aia hoi o ke nana mai la me na maka i piha me ke kahaha, no ke ano o kana malihini, a e hoomaka mai ana oia e ninau, i kahi i kamaaina mua ai o kana malihini me ka lunanui a kona makuakane, ua pane e aku la nae ke Kamaliiwahine Galitina: "Ae, ua kamaaina mua au iaia," wahi ana me ka hoolnli koke ana ae nae i kana mau olelo, ma ke kamailio ana ua makemake loa oia, e hoi aku noloko o kona rumi, ina he rumi kekahi i hookaawaleia ae nona. Ma kela wahi o ka lakou mau olelo, ua pii nui aku la no ka hale maluna, me ke kuhikuhi ana aku o Mr. Makdaia i ka rumi o ka malihini a kana kaikamahine, aole hoi no Pege, ua kaawale kona rumi. Ma ka puka o kona rumi, i nonoi mai ai ka lede malihini i kona kamaaina, e hookuu hookahi aku iaia e hooluolu, oiai maluhiluhi oia, no ka loa o kela huakai a laua o ka holo ana mai: he noi hoi a Pege i haawi koke aku ai i kona ae, me ka hoi pololei ana ae no kona rumi, iloko o kona mau manao kahaha. no ke kumu o ke ano-e ana o kana malihini, i ka wa i lohe mai ai i ka poino i kau aku maluna o ka lunanui a kona niakuakane. No ka hapalua hora paha, mahope iho o kela hoi ana aku 0 Pege noloko o kona rumi, hoea aku la kona makuakane, a j hoike okoa aku la, ina mea e pili ana i kana lunanui. I kinohi. he mau pane pakike wale no ka Beka iaia, aka nae no ka papa mau aku o ka makuakane iaia e noho malie, akahi no a hoolohe maikai mai oia i na hoakaka a kona makuakane, i kekahi moolelo oiaio, a oiaio ole no hoi, i hoomakaukau mua ia e Makuaia, 1 wahi e ala ole mai ai he mau niele ana ma ka aoao o kana kaikamahine. I ke kaawale ana aku o ko Nikola moolelo, a me kona maopopo ole aku i ka meahuna, iloko o ka umauma o kana kaikamahine hookiekie a haakei, hoohuli ae la oia i kana kamailio ana no Bdka, no ka ili ana aku o kekahi waiwai nui maluna ona, pela hoi me kona hoopalauia ana me Nikola. no ko laua hoohuiia aku iloko o ka mare, i ka wa e ola ae ai o Nikola. Ke hoolohe malie mai la o Pege i kela mau olelo, me hf hihi'o moeuhane la, a iloko o ka hele o kona inaina a nui no Beka, aole e hiki iaia ke hoike ae ia huhu iwaho no ka mea. aole no e lilo kana mau ku-e ana aku, i wahi e hooko ©le ia ai ka mare maluna o kela mau opio ; he hookahi nae mea ana i kuaki loa ai, o ia no ka mare aku o kela kaikamahine, o ke kulana haahaa me kekahi kaukaualii, ka mea hiki ole i na vahine opio e ae, e loaa na kane o kela ano. | Iloko no hoi o kela manawa hookahi, ke mihi loa Ia oia, no j ke ano o kana mau olelo i kamailio aku ai i ka lunanui o kona makuakane, eia ka auanei, he kaukaualii kela kanaka, a hele oia a piha loa i ka hilahila, ina nei no ka halawai «iku he alo, me ke kanaka ana i hoohaahaa aku ai me kana mau kohu ole. Mamuli o ka lohe pono ana i na hoakaka a kona makuakane. akahi no a maopopo i ua o Pege, kela kumu ano-e o ke Kamaliiwahine Galitina, a nalu wale iho la no oia iloko ona. nu'ia paha ua kamaaina kahiko, kela mau mea ia laua iho, a he mau/ ipu aloha paha laua, pela i holo okoa mai ke kamaliiwahme, no ka ike ana ia Nikola. Aole loa he wahi lihi maopopo iki ia Beka, ua kaniaaina mua kana malihini i ka lunanui a kona makuakane: oiai nae oia e au hele ana kona noonoo i o a ianei, akahi no oia a i*'e maoli iho, aole e kala kahiko, i loaa aku ai ka ike i kana rr.ilihini, no kahi i noho ai o Nikola, a o kela koi ana mai e Pu me ia. nei, no Pohaku Eleele, aole ia no kekahi kumu ok"a ae, aka 110 ka ike ana no i ke Duke Nikola. Aole no i loihi ka noho kamailio ana o Makuaia me ka:"* kaikamahine, haalele aku la oia ika rumi o Pege, ahe v nawa pokole mahope mai, hoea aku ana ke Kamaliiwahine Galitina, me ke komo ana mai o ua wahine nei, i kekahi lol? hou, a ke nana aku iaia, aole kela nanaina ano-e maluna o: ?- aka o ka hoihoi ame ka eleu ke kau mai ana iluna. Ua lilo kela helehelena hoihoi o ka lede malihini, i kumu e hoopoina ai o Pege i kona mau noonoo maikai ole, a ia laua 1 iho aku ai nolalo o ka rumi aina, ua kaa wale no ka hapanui o k amailio ana, ma ka aoao oke Kamaliiwahine Galitina. ma ka hoakaka ana, i ke ano o ke aloalii o ko Rusia mau mo: ame ko Pelekane, me ke kukuni paa ia ana, o ka noho ana mawaena o na aupuni a elua, ma kela ano iho la, i ai ka ike īaia no Nikola, me ke koi okoa ana aku o ua !e<ie malihini nei, e hoikeia aku ka lohe ia Nikola, ina oia e mai ana, e loaa he manawa nona e halawai pu ai me ia. (Aole i pau.)