Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 45, 9 Nowemapa 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA MILES PONOI I HOIKE AKU

LAIA WAHI A McCLELLAN

“Na Miles ponoi no I hoike mai ia’u no kona lawe ana I na dala o ka Makeke Kalana,” Wahi a Lunakini McClellan, ka hoike ma ka aoao o ke aupuni, ma ka Manawa e hooioheia ana ka hihia o William F. Miles I hoopiiia ae ai no ka lawe ana I ka waiwai I haawiia iaia e malama mamaua o ka Lunakanawai Frank Andrade ma ka Poalima aku la I hala. He $210 I laweia e Miles mailoko aku o ka waihena dala o ka Makeke Kalana.

            “Wahi a Miles I olelo mai ai ia’u @ kau aku ke koikoi o na ahewa ana no na dala I pokole ai o ka makeke maluna ona, o ia ka mea kupono @ kau aku I na ahewa ana no ia mau dala. Maloko o ko’u hale pono ka hoike ana mai o Miles. Ao@ mea e ae maloko o kahi a maua e kamailo ana ia Manawa,” wahi a McClellan ma kana oleloike imua o ka aha.

            “Aohe au I ninau aku iaia no kona manao o ka hiki ana mai nana no I wehe mua mai ma kana @elo ana I iho mai oia e hui me a’u no ka hoike ana mai ua laweia @ia na dala o ka makeke a maluna ona ke koikoi o na ahewa ana aku no ka pokole ana o na dala o ka makemake. Ua hoopuiwaia au no ia hoike ana mai ana pela a ua ninau aku au I ke kumu nui o kona hana ia hewa, o kana pane, no kona @alawai ana me kekahi pilikia nui @iki ole iaia ke alo, o ked ala kana I makemake loa ai e loaa I hoopauia ae ai ia pilikia ona, a e lawe wale ana no nae oia ia mau dala no ka Manawa, a I ka wa e loaa ai o kana @ala alaila pani iho ia huina ana o ka lawe ana. No ka nui o kona pilikia ua lawe mai oia I kana mau keiki mailoko mai o ke kula; @e @lua mau apana aina ma ka inoa o kana wahine ana I makemke ai @kuai aku, a I ka Manawa e lilo aku ai ia mau apana alaila pani mai I ked ala ana I lawe ai,,” wahi hoa a McClellan

            @ A M. Cristy ke kokua ma ka aoao o Miles iloko o kana Manawa @ ka ninaninau ana McClellan @@ hooikaika oia e hoolilo I ka McCellan mau oleloike I mea ole, aka @ae, iloko o ia Manawa apau ana @ka hoao ana ua palua a pakolu @@ McClellan hoakaka ana I kana mau oleloike mua. Ua hoao pu o @risty o ninaninau ma kea no e ike@a aku ai mamuli o ka Miles hana @@@ahema ana ma ka malama ana @@ huke moohelu waiwai o ka @akeke I ae mai ai oia ua pili ka @@@@ iaia aole I lawe maoli I ke @a@a, o Miles ka mea malama buke o ka makeke, eia nae aole loli o ka McClellan mau olelo ike.

            O James W. Lloyd. Ke kokua @@@@@@@@@ o ke aupuni kulanakau@@@ @@@ kaiana kekahi I hoike ae mua o ka aha no ka olelo maoli ana aku no o Miles iaia o na ahewa ana apua no ka pokole aua o na dala @ ka makeke maluna ponoi iho I @ kona poohiwi aole I kekahi mea @ aku.

            O na keiki pu a Miles me kana wahine kekahi I hoonohoia ae ma kea no he mau hoike.

            Ma ka lakou oleloike e pili wale ana no ia I ka $210 o ka Makeke Kalana I kuai ai I ka i‘o bipi mai ia lakou aku. Ua hoomaha ka ninaninau ana a ke aupuni ma ka I‘oalima a ma ia la ka hoomaka ana o ka aoao pale e ninaninau ia Miles. Ma ka la I nehinei I hoolohe @ou ia ai ia hihia.

 

MAOPOPO OLE KA MALAMAI

O KA FEA.

A@ie @e maopopo o ka malamaia aku o ka hoikeike fea, ma Oahu nei I keia makahiki ae, mamuli o ka holopono ole o na hoolala ana, no ka holo aku o ke kaa uwila, ma ke alanui o Kapahulu, no ke kahua hou I hanaia, no na hana hoikeike fea.

            Ua hoohalaia kekahi Manawa, o ka auwina la. O ka Poakolu o ka pule aku nei I hala, e ke Kiaana Farrington, na luna oihana o ke teritore am eke kulanakauhale o Honolulu nei. ke kmoisina fea, pela me na lunanui @ ka hui kaa uwila, @ mahope o kela kukakuka ana, i @@akaka ae ai ke kiaaina, i kona manao. no ka maopopo ole o ka hiki @ malama@a ka hoikeike fea , I keia makahiki ae.

            Ma ka aoao o ka hui kaa uwila, ua @oakaka ae ka @unanui H. Stewart John. he hana liilii loa, ka @@@moe ana aku I ke alahao, ma ke alanui e h@@a aku ai I ke kahua @ ka paka. mauka aku o Kapiolani @@@@. ma ke alanui Kapahulu. O ka mea nui wahi ana o ia no ka loaa ana mai I ka hui kaa uwila, ka pono alanui.

            Aole I maopop loa, ka huina o na lilo. no ka hana ame ka hoomoe ana I ke alahao kaa uwila, I manaoia, aku nae. ua hoomakaukau no ka hui kaa uwila I kekahi papa huahelu no ka huina o na lilo, no na hana I manaoia.

            O ka hana mua I makemakeia, @ ia no ke ana ana aku, I ka loihi @ kahi o ke alahao kaa uwila, e @oomoe ia aku ai, a mahope aku o kela Manawa, e maopopo ai, na hana apua I pili I ka hoomoe ana aku I ka alahao kaa uwila, aka he ninau pohihihi no nae iloko o keia Manawa.

 

PAA I KA HOPUIA NO KA EPA.

Ma ke kakahiaka o ka Poalua o ka pule aku nei I haha, I paa ae ai o John Bell, he kiakaa otomobile, I ka hopuia e na makaikiu, no ka hewa hoonuinui a hooweliweli o ia kona lawe ana he $550 mai ia T. A. Cooke aku, ke kokua ohi a uku dala o ka banako Hawaii.

            He mau pule mamua aku o ka hopuia ana o John Bell e na makaikiu, ua hoea aku kela kanaka imua o Mr. T. A. Cooke, a koi aku e ukuia aku oia I ka huina o $1000, no ka hoohamau ana aku I kona waha, aole e kamailio wale I na mea e pili ana ia Mr. Cooke, me kekahi wahine.

            Ua hole loa o Mr. T. A. Cooke, I ka uku ana aku I kela huina dala, me kona olelo ana ae imua o John Bell, aole loa I maopopo iaia, kona komo huikau ana ma kekahi hana e hoohaahaaia ai kona inoa.

            Ma ka Poaono, mahope mai e ke la hui mua loa ana o John Bell me Mr. Cooke, a hooleia aku ai kana koi, ua halawai hou iho la no laua, ma kela Manawa, I hoomau hou aku ai no Mr. John Bell, I kona koi ana ia Mr. Cooke, e uku aku iaia I ka huina o $1000, eia nae ua hole paakiki aku o Cooke, a iaia ka I anehe aku ai e hele, o ka wa ia I hoehaia aku ai oia e Mr. Bell.

            Ma ka auwina la o ka Poakahi mai, ua wahio aku la o Mr. T. A Cooke, I ka hana iloko o ka lima o kono loio no ka hopu ana ia John Bell no kana mau hana hooweliweli iaia; ma kahi nae o ka hoopuka ana ae o ka loio I kekahi palapal hopu, ua wahio loa ia aku la ka hana iloko o ka lima o ka Makaikiu McDuffie.

 

KA HOPUIA ANA

Ma ke kakahiaka o kela Poalua, ua hoea kino aku la Makaikiu McDuffie I ke keena o Mr. T. A. Cooke, I ukali pu ia aku e ka Makaikiu Swift, a mahope o na kukakuka ana, I hooholoia ai e kelepona aku ia John Bell e hele mai no ke keena o Mr. Cook3, a e ukuia aku kekahi huina dala iaia. Ua pee ka Makaikiu McDuffie ame kona kokoolua maloko o kekahi keena e pili kokoke ana I ke keena o Mr. Cooke, a kelepona aku la o Mr. Cooke ia John Bell e hele mai no kona keena.

            Ua hookoia mai kela kauoha me ka hikiwawe loa, a I ka hoea ana aku o John Bell no keena o Mr. Cooke, ua koi hou aku la no oia, e haawiia aku iaia, ka huina o $1000, aka nae ua hoao o Mr. Cooke, e hoemi mai I kela huina, ahiki I ka ae ana aku o John Bell, @ lawe I $550.

            Ua lohe pono loan a makaikiu,I na olelo apau e kamailioia ana mawaena o Mr. Cooke ame John Bell, a  I ka haalele ana mai o John Bell I ke keena no ka oili ana aku iwaho o ka banako, ua hoea a@ la nae ka Makaikiu Swift mamua ona a kauoha mai la iaia e kau na lima iluna.

            Ua hole o John Bell I ka hooko ana I kela kauoha, me ke koi ana a@@ I ka Makaikiu Swift e ki mai I kana pu panapana, aole nae ke kanaka o ke aupuni I ki mai I kana pu, aka ua lele mai la oia e hopu I ka lawehala, a I ka hoea ana mai o Makaikiu McDuffie, ua paa iho lo John Bell I ka hopuia, a laweia aku no ka halewai.

            He Manawa mamua aku nei, ua hopuia o John Bell, no ka hoeha ana I kekahi wahine, o Mrs. A. Anderson ka inoa, a ke waiho nei no kela hihia iloko o ka aha kaapuni, me ka hoolohe ole ia. Ma ka po ka Poaono aku la I hihia mua o John Bell, ua koi aku oia ia Mrs. A. Anderson, e kau maluna o kona kaa otomobile, no ka hele ana I ka makeke, o ka mea kupaianaha nae, ua laweia kela wahine noluna o Makiki, a malaila I hoehaia aku ai oia, me ka laweia ana he komo daimana ma ia aku.

 

MOKE HE EHA MAU OPIO I

KA PAHI

O ka hopena I ikeia mamuli o kekahi haunaele, I ala ae, ma ka po o ka Poakolu o ka pule aku nei I hala, ma ke alanui Muliwai me Kukui, o ia no ka moku ana o kekahi mau opio eha I ka pahi, me ko lakou hoihoiia ana maloko o ka hahama‘I, no ka lapaauaia mai o ko lakou mau wahi i eha.

            I kulike ai me ka hoakaka a na inakai, e akoakoa ana kela poe ka naka opio ma ke alanui, a I ka maalo ana ae o kekahi koa, ua hoopuka aku la kekahi o na kanaka opio, I na oleleo e ala mai ai ka manao inaina o ke koa, no kela kumu ua ala ae la he hoopaapaa, ahiki I ka hakaka okoa ana. Iloko o kela hakaka ana, I hoohanaia ai ka pahi, a o ka hopena I kau aku maluna o keia poe opio eha, o ia no ko lakou maoku ana I ka pahi.

            Ua hoihoi awiwi ia aku na opio I eha no ka halema‘i o na poino ulia, malaila, I lapaauaia mai ai ko lakou mau palapu, a hoihoi loa ia aku noloko o ka Halema‘I Maiwahine, a ua konoia aku hoi ka oihana makai, e huli pono aku I na kumu oiaio, o ke ana ana mai o kela pilikia.

MA KA POAHA HOPE KA LA HOALOHALOHA

            Maloko o ka alemanaka, I pai‘iia o ka Hui o Alexander & Baldwin, o ka Pohaha, ka la 23 o ka mahina o Novemaba, ka la 30 aole hoi ma ka Poaha mamua aku.

            Mai kinohi loa mai o ka hoomanaoia ana o ka hoomaikai a hoalohaloha I ke Akua, ua malama mau ia ia, ma ka Poaha hope o ka mahina o Novemaba, a I ka ikeia ana, he elima Poaha iloko o ka mahina nei o Novemaba ma keia makahiki, pela I hoololiia mai ai, mai ka Poaha eha mai, a I ka Poaha elima.

            Ua hoomaka ia ka hoomaopopo mua loa ia ana o keia la e na Paionia Amerika, I ka makahihi 1621, I ka Manawa I ohi mai ai lakou, I na hua o ko lakou hooikaika ana I ka leop o ka aina.

            Mamuli o kela mau hana hoomanao a na Paionia Amerika, I komo ahiki I ke komo holookoa ana o liilii mai ai kela ano hoomanao ana, iloko o na mokuaina o Amerika, Amerika e hoomanao I keia la ano nui, ma ka moolelo o na kanaka Amerika.

            Aole nae I lilo ka la hoomaikai a hoalohaloha I ke Akua, I la kulaia aupuni, ahiki I ka hoopuka okoa ana ae o ka Persidena Wakinekona, I ka hoolaha, iloko o ka mahina o Okatoba, 1789, e hookaawale ana I ka Poaha, ka la 26 o kela makahiki, I la kulaia aupuni.

            Ma ka Manawa hoi I pii ae ai ka Presidena Linekona, ma ke poo o ke aupuni Amerika, ua hoopuka hou mai oia I ke kuahaua, iloko o ka mahina o Okatoba, 1863, ehookaawale ana I ka Poaha hope iloko o Novemaba, I la hoomaikai a hoalohaloha I ke Akua,mai kela la mai ahiki I keia la, I ku mau ai ka Poaha hope o ka mahina o Novemaba, I la kulaia aupuni.

            Ua lilo keia la, I la kulaia aupuni ma Hawaii nei, aole wale no ma o ka kuahaua la a ka Persidena o Amerika Huipuia, aka mamuli o ka hooholo maoli ia ana, he kanawai, e hoolilo ana I keia Poaha, I la kulaia aupuni no keia Teritore.

 

KOHOLA HE HOOKAHI DEMOKA

RATA MA KA APANA ELIMA

            Oiai na Demokarata I koho ae ai ia William P. Jarrett I elele I ka Ahaolelo Lahui, ua koho ae na Rebualika I ka lakou mau Senatoa ekolu ame 11 lunamakaainana mai loko ae o ka huina o 12, I maul ala no ka Ahaolelo kuloko nei. Aka nae, aia no he manaolana no hookahi lunakaainana hou mai ka Apana Elima mai.

            Ma ka hoike a na huahelumai ka Apana Elima mai, ua loaa ia C. H. K. Holt, moho lunamakaainana Demokarata he 3001 baloka ka enono on na lunamakaainana, a nona hoi na baloka he eha wale no ka @i mamua o William J. Coelho, moho Lunamakaainana Repubalika.

            Ua kaa ia Robert W. Shingle ka haaheo o ke alakai ana I ka paa baloka Senatoa mamuli o ka loaa ana iaia no ka h@luna o 9936 baloka a I ukaliia aku e James K. Jarrett me 9376 baloka ame Wm. H. McInerny me 1801 baloka ka oi ae maluna o Iaukea, ka moho Senatoa Demokarata. O ka huina nui o na baloka I loaa ia McInerny, he 7780 I ka 5979 o Iaukea O kekahi I haule o ia no o Archie Robertson he 4280 baloka a he 3382 no Metzger Apana Eha.

            Ma ka Apana Eha, ua ahai ae na moho lunamakaainana Repubalika I ka lanakila me ka loaa ana I ka mea hope loa he 2000 ka oi ae mamua o na baloka o ka moho kiekie loa ma ka aoao Demo@arata.

            O na baloka I loaa ia lakou penei no ia: Albert R. (Sonny Cunha 551, C. H. Cooke 5239, G. P. Wilder 4950, F. D. Lowrey 4780, Thomas H. Petrie 4700 a he 4514 no Roy A. Vitousek.

            O na baleka o na Demokarata I haule, penei no ia: Charles En Sue 2573, Henry J. Andrews 2518, Mrs. Borthwick 1919, Charles Lake 1903 ame C. D. Pringlehe 1792. Na Hookahaha o ke Koho Baloka

            O ka mea hookahaha loa ia, o ia no ka haule ana o David M. Kupihea, Robert Ahuna ame Jesse Uluihi, he poe I kakoo mau ia no ka Hale o na Lunamakaainana I na kau I hala ae nei. O kekahi o na Demokarata I haule o ia no o Geroge Ah Nee, a o Frank Archer hoi ma ka aoao Repubalika. Ua lilo ia Hussey na baloka kiekie loa, me Eddie Fernandez ka helu elua, oiai o John Anderson ame Harry Auld I uhai aku mahope o laua. O na Demokarata I kohoia o ia no Georger Holt Jr., ke Demokarata hookahi I puka.

 

KA LUAU A NA DEMOKARATA

            No ka piha hauoli o na alakai Demokarata no ka lanakila ana o ka lakou moho Elele ma ke koho baloka I hala iho la e haawi ae ana lakou he luau nui na na limahana kane ame wahine ame ka poe I hooikaika e lanakila ka lakou moho ma keia Poaono ae ma kekahi wahi oloko iho ke kulanakauhale, aole nae I hoakakaia kahi e malamaia ai ia luau, elike me ia I hoolalaia mai nei.

            O na lala o ke komite na laua e hoomakaukau ana nei hana oia ka Lunakiai Jonah Kumalae ame A. L. De Fries, elike me ka De Fries o ka hoike ana ae I ka Advertiser ma ka po Poalua nei; no kahi e malamaia ai ka luau e hoolahaia aku ana ia ma kekahi la o nei pule.

            Na Jonah Kumalae e hoolako ae ana ka poi, no ia luau mai ke 1000 a ka 2000 paona, a na CmCandless e hoolakou ana 3000 paona io bipi a mai a ka 500 a ka 600 paona io puaa a na Lunakiai L. Petrie e hoolakou ana I ka mea inu (waimomona0 elike me ia a De Fries o ka hoike ana ae.

            O ka bana Hawaii pu kekahi e hoea ae ana ma ia luau no ka hoolilo ana ia luau I mea hoomahuahua I ka hauoli, o ia kekahi mahele o na hana kulaia no ia la.

 

HE MAU A’O

ANA

            Ina he makemake oe‘e ike I kahi o ka POI EMI LOA, e hele mai e ike ia makou ma ko makou hale ku‘I poi. Eia makou ke kuai nei I ka poi no ke 34 paona I ka Hookahi Dala, ina oe e kii mai maanei.

 

SAM HOP CO.

336 Alanui Moi, ma kekahi aoao mai ka Hale Hoolulu Kaaahi.

 

MA KE KIAAINA PINKHAM

MA KALEPONI

            Mahope iho o ka noho pilihua ana I ka nawaliwali ma kona kino, no na makahiki lehulehu, I loaa mai ai ka lono kaumaha I keia kulanakauhale nei, ma ka Poalua aku nei I hala, no ka haalele ana iho o Kiaaina L. A. Pinkham I keia ola ana ma na hora o kela kakahiaka, maloko o ka halema‘i ma Kapalakiko.

            Mamuli o kela lono kaumaha, ua hoohapaia, na hae maluna o na pahuhae o na hale oihana o keia kulanakauhale, pela me na keena aupuni, a ua paniia na keena oihana, ma kahora umikumamalua o kela la, no ke komo like ana o na mea apua ilokoo ke kaumaha, no ka hala ana aku la o kekahi o na kiaaina o Hawaii nei.

            O Kiaaina L. A. Pinkham, ke kiaanina, Demokarata mua loa, I hookohuia mai no Hawaii nei, I ka pii ana ae o ka Peresidena Wilson, ma ka noho peresidena no Amerika Huipuia; a I kona haalele ana aku I ka noho kiaaina, mamuli o ka hookohuia ana mai o Charles J. McCarth, ua haalele iho oia ia Hawaii nei no Amerika.

            Mai kela Manawa mai ana o ka waiho ana aku I ka oihana aupuni, I hookau mai ai ka ma‘I maluna ona, a he mau la helu wale ae nei no I hala, I loaa mai ai ka lono I Honolulu nei, he kanaka ma‘I loa oia , a ua aneane aku I kona hopena.

            Mamuli o ke kauoha ponoi a ka Peresidena Harding, ua hoihoia aku o Kiaaina Pinkham, noloko o ka halem‘I Letterman ma Kapalakiko, kona wahi o ka lapaauia ana, ahiki wale no I kona make ana mai la.

            No kela lono kaumaha o ka loaa ana mai I keia kulanakauhale, I haawi ae ai o Kiaaina Farrington, I ke kauoha e hoohapaia ka hae o ka hale oihana poo o ke aupuni teritore, a iloko no hoi o ia Manawa hookahi, I haawi aku ai ke kauoha, I na keena oihana apau, e pani I na puka, no ke koena o kela la.

             E ukali aku ana me kela kauoha a Kiaaina Farington, ua hoopuka pu ae ka Meia Wilson, I ke kauoha, e paniia na keena oihana apau o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei ma ia la, no ka hoomanao ana no kela pauaho ana mai o kekahi o na kanaka I noho poomua no ke aupuni o Hawaii nei.

 

KONA HOEA ANA MAI IANEI

            I ka makahiki 1892, I hoea mua loa mai ai o L. A. Pinkham no Hawaii @ei, ma kea no he kanaka lawelawe oihana, oia ka mea nana I kukulu I kekahi wahi hoopiha lanahu no ka hui alahao o Oahu nei.

            Ua hoi aku oia no Amerika, a iaia I hoea hou hai ai no ka elua o ka Manawa, ua kohoia oia he mea uku dala, no ka Hui Pacific Hardware, a oia ka mea nana I koho kekahi mau aelike, no ka eli ana I mau luawai no na mahiko ma Ewa, Waialua ame Wahiawa, Kauai.

            Iloko o ka makahihik 1904, ua hookohuia oia I peresidena no ka papa oia, he kulana ana I paa ai, me ka nui o na k@e I hoalaia aku nona, a I kona kaawale ana mai kela hana ae, ua hookohuia aku oia, I akena  no ka ahahui o na kanaka kanu ke o Hawaii nei, me kona hoounaia ana no Pilipine, a no Kapalakiko.

            O kana hana nui, oiai e paa ana I kela kulana akena, o ia no ka ohi ana mai I na limahana Pilipino no na mahiko.

            I ka makahiki 1913, a ma ka la 29 o Novemaba, @aa hookohuia mau o L. A. Pinkham I kiaaina no Hawaii nei, @ ka Peresidena Wilson, he hookohu hoi, I hookahaha loa ia ai ka manao o ko Hawaii nei poe.

            Mahope iho o ka pau ana o kona kau o ka noho kiaaina ana, a mamuli o na kue ikaika I hoalaia ae e na Demokarata maanei nei, ua hookohuia mai o C. J. McCarthy I panihakahaka ma kona wahi, nolaila ua hoi aku oia no Amerika a malaila oia I noho ai, ahiki I kona mau la hope ma ka honua nei.