Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 43, 26 ʻOkakopa 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

I "E wiki e Keka, a mai* hoohakalia, o hala auanei ka wa pono! Ina aole i a ia kela kanaka i ke ahi, alaila e lawe mai oe i na palapala ap.au maloko o kona pakeke, a haawi mai ia'u." "Ina e hiki ana i kekahi kino hanu ola, ke hookokoke aku i kela kanaka, alaila ua hiki ia'u ke hele imua ona.' "Me na mahalo he nui ia oe e Keka," i puana ae ai o Beka, oiai hoi o Keka i hala aku ai, me ka ukali pu ana aku o kekahi poe kanaka mahope ona. Mamuli no o ke kauoha a Beka Kamerona, ua hoohuli ae la 0 Biere i ke kaa no ka huli hoi ana aku i Pohaku Eleele, oiai he kulana kupuilikii maoli ko Nikola e waiho la iluna o ke kaa, a ua ike hoi o Biere i ka pono o kela kauoha, nolaila aole lakou i kakali a lohe i ka hoike mai ia Wala mai, he mea loaa aleu no ia mahope, o ka mea nui, o ka hoea koke aku o ke kanaka poino, no kahi e palekana ai kona ola. Me ke akahele loa o Biere e hookele la i ke kaa, i ole ai e akuaku ka holo ana, aia no hoi o Beka, ke hii maoli la ia Nikola, mamuli no o ka nui o kona makee i kana aloha, e hoao ana hoi ma na ano apau, e hoomama ae i ka ehaeha mai ia Nikola aku. He kino wahine kona, eia nae ke hooikaika la oia, elike me ka hiki iaia ke hana, i wahi e haule ole aku ai o Nikola ilalo o ke kaa, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, ke hoao la oia e hoauhee aku i ka maka'u ame ka hopohopo mai iaia aku, no ka hopena e kau mai ana maluna o ke kanaka ana 1 aloha ai. Aia iloko o ua o Beka, i kela manawa a ke kaa e holo la, ke pule mau la no oia i ke Akua, me ka uwalo okoa ana aku, ina i hiki laia ke hoopakele ae i ua o Beka mailoko mai o ka mana 0 kekahi kanaka ino loa, alaila mai kela mana hookahi mai no, e loaa mai ai iaia ka manaolana, no ka palekana o kana aloha. Aole he mau olelo i kamailioia mawaena o ka poe oluna o ke kaa, ahiki wale no i ke ku ana aku o'ua kaa nei, mamua o ka puka-pa o ka home o Mr. Makuaia, a hookani aku la o Biere 1 ka pu hoailona, ia wa i holo mai ai ka poe oloko o ka hale, a ku ana mawaho o ka lanai, aia wale no ka Beka nana ana maluna o Mr. Makuaia, a i ka hele ana mai o ua kanaka nei a ku ma ka aoao o ke kaa, pane koke aku la no oia, i ka i ana aku: "Auhea oe e Mr. Makuaia, ua ku o Mr. Nikola i ka poka, me ke kukonukonu loa o ka poino i kau aku maluna ona. E kauoha koke ia kekahi kauka, no ka hele ana mai e lapaau iaia me ka hoohakalia ole." "Nawai i ki ia Nikola i ka pu?" wahi a Makuaia, me ka pihoihoi. "O Haka Kenede ka mea nana i ki iaia i ka pu." "Auwe no ka hoi e! Eia kela kanaka ihea?" "Ke ole au e kuhihewa ua - make oia!" No kela pane a Beka, lohe aku la oia, i ka nui ana iho o ka lianu o Mr. Makuaia, me kona pane ole mai nae, a i ka' hoea ana mai o ka makuahine hanauna o ua o Beka kamailio koke aku la no oia, i ka pane ana aku: "E hoihoiia aku o Mr. Nikola noloko o ka hale, a hoomoe aku iaia maluna o kekahi moe, no ke kakali ana a hoea mai ke kauka." "Ae," i kaa mai ai ma ka aoao o Mr. Makuaia ke kamailio ana. "E hoihoi koke kakou iaia noloko o ka hale i keia manawa e Mrs. Begena, e kahea aku oe ia Mr. Kaila, e hele mai, a 1 hookahi ko kakou hapai like ana aku i ka mea poino noloko o ka Rumi Bolu." Holo awiwi aku la o Mrs Begena a hoike aku la i ke kauwa lawelawe a Mr. Makuaia i kona hoea ana mai, kaialupe<aku la lakou ia Nikola noloko o ka hale, me ka hoihoi pololei ana aku iaia, no ka hale maluna, a hoomoe aku la iaia iluna o ka moe. liaalele aku la o Mr. Makuaia i kona mau hoa, e wehewehe i na lole o Nikola, i ikeia iho ai kahi i ku o ke kino i ka poka, alaila hele mai la oia, no'kahi e waiho ana o ke kelepona, a hookani aku la i ke kauka kokoke, ma kahi he umi-kumama'lua , mile ka mamao, a oiai he loa no kela wahi e hele mai ai, ua hooia mai la nae ke kauka iaia, e hoea mai ana oia,. iloko o ka hapalua hora wale no, mai kela manawa aku. "Ina no e hiki ana ia oe ke holo mai a hoea no Pohaku Eleele nei iloko o ka iwakalya minuke, he oi loa aku ia o ka pono, a e loaa no kekahi uku makana kiekie loa ia oe," wahi a Mr. Makuaia i hookikina aku ai i ke kauka, e wikiwiki mai. I kela hemo ana ae o na lole o Nikola, ikeia iho la ke komo ana o ka poka ma kona aoao, a puka mahope o ke kua, me ka paa nae o ke kahe ana mai a ke koko, aia hoi o Beka ke ku la me.kekahi welu keokeo, ame ka pulupulu, a hoomaka aku la o Biere e holoi, me ke kii koke ana aku o Mr. Makuaia i kekahi omole wisake, a ninini iho la he mau kulu, ma ke kowa o na niho o Nikola, i hele a aaki ke ku'i. 'Mamuli o ke kahe nui loa o ke koko ke kumu nawaliwali o Nikola, aole ona pilikia, no ka mea oia kekahi kanaka kino ikaika," i pane ae ai o Mr. Biere no ka hoolāna ana i ka manao o kona mau hoa. Aia o Beka, ke pupue wale la no mahope o ka noho, me na manao hopohopo ilōko ona, no ka palekana o kana āloha, a o ia kana o ka ninau ana rrt%ii: "Manao no anei oe, e palekana ana oia?" wahi ana me na manaolana poho, i ka ike maoli iho no, i ka nawaliwali loa, o ka. pana o ka puuwai. "Aole loa o.'u wahi kanalua iki, no ka palekana o Nikola, no ka mea ua ike maka au i na poino i oi aku i keia, ua palekana wale' no'nae ka poe me kela mau eha kukonukonu," i pane ae ai o Biere, me ka leo kuoo. I kela manawa, me he mea la, ua haalele mai ka ikaika ia Beka, o kona hehee iho la no ia ilalo, aole no kela poino i loaa ia Nikola, aka mamuli no o kona mau pilikia ponoi iho, o ia ka pololi, ka maluhiluhi, ame ka hoomanawanui maoli iloko o na inea o kela*po poino ole. "E hoihoi koke aku iaia e hoomoe iluna o ka moe i keia manawa e Mrs. Be£ena!" i pane mai ai o Mrs. Makuaia, me ke kauoha ana ae ia Kaila e hapai aku i ke kaikamahine opio noloko o ka rumi; eia nae iaia e makaukau ana e hapai ae ia Beka, ua pohala hou mai la oia, a hoole ae la, aole ona makemake e haalele ialoko o kela runii, ahiki i ka hoea ana mai o ke.kauka, no kona ake no r e ike i ka ke kauka mea e kamailio mai ai no ka hopena o kana aloha. Aole i piha ka hapalua hora o kela kakali ana a lakou, hoea mai la ke kauka, a mahope o kona nana ana, i ka eha o Nikola, me kona kau ana iho i kekahi laau e hooluolu aku ai i ka mea poino; ua ninau okoa aku la.o Beka iaia, i ka i ana aku: "E oluolu oe e hoike mai i keia manawa, pehea la kou manao no ka mea poino?" "Aole he kanalua iki no kona palekana," wahi a ke kauka Ime ka minoaka ma kona mau papalina. "O ka hana pono

wale no iloko o keia wa kinohi, o ia ka waiho malie ana iaīa. me ka hoonioni ole aku; a he mea pono e loaa ia'u kekahi kokua, no ka makaala ana iaia." "Ina hoi ha pela, alaila e koho mai oe ia'u, i mea nana e makaala iaia!" i pane koke aku ai no o Beka, no kona maktmake e noho kokoke aku ma ka aoao o ke kanaka ana i alohl ai. "Aole au e ae aku ana i kau noi, oiai o oe pu kekahi a'u j makemake ai e hoomaluia, aole he ikaika maikai o kou kino, ake e kaa aku kela hana i keia keonimana," me ke kuhikuhi ana ae ia Mr. Kaila. Aole mea hiki hou ia Beka ke hana aku, i wahi e aeia niai u oia e noho maloko oka rumi o Nikola, oka hoolohe wale ■. no i na kauoha a ke kauka, nolaila kii mai la o Mr. Makuaia e paa ma kekahi lima, a o Mrs. Begena hoi ma kekahi lima, o ko laua hoihoi aku la no ia ia Beka, noloko o kekahi n:-n okoa aku, e pili kokoke mai ana i ka rumi i waihoia aku ai „ Nikola, me ke paniia ana mai o ka puka a paa, oiai he nui ko Mr. Makuaia makemake, e noke aku ika niele ia Beka. > na mea e pili ana ia Haka Kenede. "Ua maopopo no anei ia oe, ua make o Haka Keneele?" wahi ana, mahope iho o ko laua hoonoho ana aku ia Beka maluna 0 ke ko-ki. "O ko'u manaoio maoli no ia ua make kela kanaka, aka nae u!L kauoha aku nei makou ia Mr. 'Keka Wala, e hele e nana pono, a ike i ka mea oiaio loa," wahi a Beka me ka leo haahMu, no kona hoomanao ana ae, i kela hiona ku i ka weliweli, a kon/ mau maka i ike pono ai. "la'u i haalele aku ai iaia, e waiho malie ana kona kino ilalo. a ua puni kela wahi ana e waiho ana i ke ahi. Ua holo au nie kela kanaka ahiki i ka hoea ana i kahi e kahe ana ka wai, ia wa i hoea ae ai o Nikola, a hoomaka ke kani ana o ka \m." me ka palulu ana ae o ua o Beka i na lima ma kona maka, a pane hou mai la. "O aole e hiki ia'u ke kamailio!" Aole nae he wahi mea a hoopau o Makuaia i kana niele ana mai, oiai aia kona noonoo nui, i kela pepa i aihueia ai e llaka Kenede mai iaia aku, a o ia kana i ninau hou mai ai: "Pehea, ua ike no anei oe i kekahi wa-hi leka bolu, ia Ihka Kenede, a i ole i ka apana pepa paha iloko olaila?" "Aole au i ike, aka nae, ua haawi aku o Nikola i ke kauoha ia Keka Wala, e huli aku i kela wahi leka, ahiki i ka loaa ana. maluna o ke kino o Haka Kenede, ina nae, aole i pau i ke ahi " "Pela i'o ka," wahi a Makuaia, me ke kahamaha koke ana niai o Mrs. Begena iaia ma ka i ana ae: "Ua lawa kou niele ana ia Beka e Mr. Makuaia no keia po, e nana mai no hof np. aole he maikai o kona mau ano, e hiki ai ke hoonui wale aku 1 ke kamailio ana." "Ua pono kela, e hoomoe aku iaia, a e hana aku i na mea apau e palekana ai kona ola," wahi a Mr. Makuaia, me kona oili ana mai iwaho. < Ma na ano apau ke nana aku i ua kanaka nei, ua hele maoii oia a piha me na manao pihoihoi, he mea kau la i kona ike i ka poino i loaa ia Nikola ame Beka, noonoo aku oia no ko laua pono, o ka mea nui hookahi wale no iloko ona, o ia ka maopopo o kela pepa aelike i aihueia ai e Haka Kenede. Nolaila iaia i haalele aku ai i ka rumi o Beka, hele aku la oia a hoike i kona manao imua o Mr. Biere, e lawe iaia no kahi oke kino o Haka Kenede i waiho ai, a i iloko na minuke helu wale no, aia ua o Makuaia maluna o kona kaa otomohilr me Mr. Biere ma ka huila hookele, ke holo la me ka puah-a nui, no kahi o ka ululaau i a ia e ke ahi. Ua akakuu mai ka pa ana a ka makani i kela manawa o ka 00, a he ua liilii ke haule la, eia nae, aole ia he kumu tr ha,.i mai ai ka a ana o ke ahi, aka ke hele la, i ka loa ame ka lauia o ka aina, eia nae iloko o ka noonoo o Mr. Makuaia, he mea liiiii loa, kela poino i loaa i kona aina ululaau, mamua o kela palapala aelike ana i hana ai me Ilaka Kenede, aia iloko 0 kela palapala kona ola ame kona hauoli kahi i waiho ai. I ka hoea ana aku o ke kaa o Mr. Makuaia no kela wal>l 1 hoopakeleia mai ai o Beka ame Nikola, loaa aku la o KeSi Wala ame ka nui o na kanalea, e ku mai ana, eia nae, o ka lehu o na lau laau ame na kumulaau ke waiho mai ana. ine ka hiki ole i kekahi mea ke hookokoke aku, no kela wahi i waiho ai o ke kino o Haka Kenede. Iloko o ka noonoo o Mr. Makuaia, aole loa he wahi kanalua īki, no ka make o kona enemi. Ke ku la oia a nana aku i ka ululaau e a ia mai ana e ke ahi, aole me ka manao hauoli. n.< ka make ana o ke kanaka ana i kau ai ka weli, aka me ka ma nao kahaha. He oiaio, ua makemake mau oia, e halawai kona enemi me ka make, aole nae oia i moeuhane iki, o kela iho la ke ano o ka make, e kau mai ana maluna ona, Jie make, i oi aku ka weliweli, mamua o ka make ana i ka poka o ka pu raifela. I wahi nae e hoopau loa ia ae ai kona mau manao kanalua. 110 ka hopena i kau aku maluna o kona enemi niele pono aku la ua o Mr. Makuaia ia Keka W ala, no na mea e pili ana nu Haka Kenede, a ina paha oia pu kekahi i komo aku iloko o kr kokua ana i kela kanaka, no ka holopono o kana mau a i ole, ua komo pu aku paha oia ma ke puhi kolohe ana i ka ululaau i ke ahi; o na pane nae apau a Keka Wala i hoike aku ai, ua manaoio loa o Mr. Makuaia, ua kamailio wale aku n«. kela kanaka i na mea oiaio a pololei, nolaila aole he wahi n\-. na° huhu iloko ona no Keka Wala, a i kona ike ana mai i ka paa o ka lima o ua kanaka nei i ka hauhoaia me ka welu, kat:oha aku la oia ia Mr. Biere e hoihoi awiwi i kela kanaka no ka hale, a e waiho aku iaia malalo o na lapaau ana mai a ke kauka. Ke haule iho la na pakaua me ka ikaika i kela manawa. a:a no o Mr. Makuaia ke ku la iloko o ia ua, aia wale no kana nan?j.ana ' ka ululaau a ke ahi e a mai la, a pela hoi ma kahi e pih kokoke mai ana iaia, kahi nana i huna aku i ka mealuma o kona ola ana. Ua hele kela wahi aua o Mr. Makuaia rku ana a hahana i ka wela, aole nae he wahi mea a haalele sk:: ua kanaka nei 1 ke ku ana malaila, a i ole hoi ia, ukali aku pa'na mahope o ka nui o na kanaka, e holo ana no kahi e malu ai !akou, aka ke ku malie la no oia i kahi hookahi. Aole loa he hookahi iwaena o kela poe kanaka, i liiki ke kohma, ,ka mea iloko oko Mr. Makuaia noonoo,- koe wale klakou manao wale ana iho, malia paha no ka nui o ke i>oiv 01 J. a e u 111e kaumaha; oka mea oiaio nae. aia ka wehweli ame ke aloha, ke hakoko la iloko o kona puuwai:'* ia hoi aia ke aloha iloko ona, no ka halawai ana o kona eno:-: me kela make weliweli i ke ahi; a ma kekahi aoao hoi. ailoko pu ona ka weliweli, ina aole i halawai kona enemi ii:c ka make. I ka liala ana ae nae o kekahi niau hora, me ka loaa olr he hoike iaia, no ka ikeia ana o kekahi kanaka ua eha, malokona wahi 0 ka ululaau, i a ole ia e ke ahi; akahi no a ike : o lho ua kanaka nei ika maha o kona noonoo, a ike pu ih * no hol oia « aol e imakehewa na hoao ana a Nikola e honpakeie ae īa B<&a Kamerona mai ka poino mai, aka e ukali akn ana na pomaikai mahope ona, a maluna hoi o na opio a elua I ka manawa i hoea hou mai ai kona kaa otomobile, kau - a aku la o.a 1 na kanaka apau, e hoi no ko lakou mau home. hoo n iaha ana, a no ka hooluolu ana no kela koena po. o ke kau ae la no ja maluna o £ona kaa otomobile, he hookahi ha .a. 0 ka noho malie wale ih"b no, me kona lole i hele a pulu, a n.mi aku la 1 h a mai o ke ahi i ka ululaau. Ke akakuu loa mai la ka a ana a ke ahi, a i ka wa i mai ai ke. alaula o ka pewa o ke ao, ua pio loa iho la ke ahi. aia no hoi ka ua liilii ke hana mau la, a i ke ano malamalania ™ \ n /, ae ? hiki pono ai kc ikcia ak u omua, lele aku la 1 r. Makuiaia ilalo, me ka hoala ole aku i ke kiakaa, e pupu*' la ma ko&a wahi. 1 (Aole i pau)