Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 42, 19 October 1922 — OWAI KA KAKOU ELELE KUPONO E KOHO AI? [ARTICLE]

OWAI KA KAKOU ELELE KUPONO E KOHO AI?

< ' ka -:nat; nialuiia ae, he ninau ia e paneia e kela anie keia makaainana koho baloka apuni keia Teritore, ma ka la 7 ae nei n N"ovemaba e hiki mai ana. Ua ku he elua mau moho i keia manawa, o Senatoa John H. \\*īse ma ka aoao Repubalika, a o William P. Jarrett ma ka ;.oao L)emokarata. owai o laua nei ka mea kupono i elele na kakou i Wakinekona ? Ina e kapae ae ana kakou i ka ninau aoao kalaiaina, a kukulu mai i keia mau moho a elua, ma ko laua mau ano kupono, no ke kulana elele i Wakinekona, aole he pane oi aku o ka pololei, ka oiaio ame ke kaulike, elike me ia i hoakakaia ae e Mr. L. A. Kakina, maloko o ka nupepa Advertiser o ke Sabati nei, a ke Kuokoa e manaoio nei, he pane ia e hiki ole ai i kela ame keia makaainana koho baloka noonoo akea, ke hoole ae i ka pololei; a e hookahua-a ai hoi ka lakou koho ana i kela mau moho, maluna o iao hoakaka. j llawaii no keia mau moho eiele lahui a elua, o ka li!o ekahi o laua i elele na Hawaii nei, he ninau liilii loa ia. 0.. linau nui a ko'iko'i, oiano ka mea o laua e haaheo ai kakou ma o kana mau hana ma Wakinekona, a e loaa ole ai hoi he mihi ana ia kakou, no ka hoouna ana aku iaia e hana, a e makaala i ka pono ame ka holomua o keia Teritore. Aia he like ole nui mawaena o Senatoa John H. \Vise ame William P. Jarrett; ua hoike mai ka laua mau hana pakahi anie | ko laua mau ano, elike me ia a kakou i kamaaina ai, he kekahi no ke kai papa'u, a he lawai'a hoi kekahi no ke kai nohonu. Ma ke ano he lunapaahao no keia Teritore, ua mahalo nui ia 0 W. P. Jarrett, no ke ano o kona lawelawe ana i kela oihana; 1 like ole me na lawelawe hana ana a kona mau mua ma kela kulana; o keia wale iho la no ka hana i hoomaopopoia ma kona aoao, no kona hoikeike ana ae i kona kupono. O kona kupono nae ma ke ano he lunapaahao, aole ia he kupono, no ke kulana elele lahui ana e alualu nei, a ma kekahi olelo ana ae, ua nele loa oia i kekahi ike ame ka makaukau, e lawelawe i na hana hooponopono ahaolelo no Hawaii nei iloko o ka ahaolelo lahui. Ua maopopo ia kakou, aole he kuleana koho o ka elele mai Hawaii aku nei maluna o na ninau apau, ame na bila a mau oielo hooholo, e hookomoia ae ana iloko o ka hale o na lunamakaainana, nolaila ua kauka'i aku ka holopono o kana mau bila i makemake ai e hookomo aku no keia Teritore, maluna o kona makaukau iho, ka nui o kona mau hoaloha ame kona noho mau imua o ka ahaolelo lahui. Mawaho ae o kela mau ano ae lā, he koa ā he mea maka'u ole oia, he mea i makaukau mau me na pane kupono a naauao, e pili ana ia Hawaii nei, o ka mea i loaa ole iaia kela mau haawina. elike ana oia me kekahi kii imua o na hoa o ka ahaolelo lahui, a o ka hopena, o ia no kona nana ole ia mai, a oki loa aku ka noonooia mai o na hooponopono ahaolelo ana i makemake ai no Hawaii nei. Ma kela mau hookupono ana maluna ae, e pono ai e loaa i ka elele mai Hawaii aku nei, i oi kela aku ai o Senatoa John H. Wise imua o W. P. Jarrett, ame he mea la oia hookahi ka mea i loaa maoli ka makaukau, ma na ninau ano nui apau i pili ia Hawaii nei, e ku ole ai i kahi o ka hoka, i ka wa e ninaninauia mai ai, e na kanaka kaukanawai loea oloko o ka ahaolelo lahui. O ka hoonaauao i loaa ia Senatoa John H. Wise, kona paa i kekahi mau kulana oihana iloko o ke Teritore no kekahi mau makahiki, kona komo kino iloko o na hana kalaiaina ma Hawaii nei: pela me kona mau kau elua o ka noho ana iloko o ko kakou ahaolelo kuloko, pela hoi kona lilo ana he lala no kekahi mau komisina elua, mai Hawaii aku nei no Wakinekona, me ka holopono o na misiona a kela mau komisina, ma ona la, ua lawa loa oia me ka makaukau. no keia kulana ana e alualu nei, i oi aku no imua o kekahi poe loea kalaiaina o kakou. Ke hoomanao nei keia pepa, ma na mea oiaio i paa maloko 0 ka moolelo, o na hana a ke komisina i lilo ai o Senatoa John H. Wise i lala. i ninaninauia ai imua o ke komite teritore o ka ahaolelo lahui, o Senatoa John H. Wise, ka mea nana i pane aku 1 na ninau apau a kela komite, ma ka aoao o ke komisina, a no ia mau pane ana, i loaa ai iaia ka inoa hoohanohano mai ka lunamalu mai o ke komite ka "buke kuhikuhi huaolelo Hawaii/' mamuli o ka makaukau mau o na pane me ka pololei iloko o kona poo, ka mea i loaa ole i na lala e ae o kela komisina; E koho kakou i ka moho elele lahui, ma kona mau ano kupono a makaukau, e hiki ai ke hookoia na hana apau i make:.;akeia ai ka elele e hana mai, aole o ka pono koho wale aku no ma ke kulana oluolu a 1010 o ke kanaka. Ke hoomanao nei keia pepa i kekahi o na olelo a ko kakou Keikialii i moe iloko o ka maluhia, ma kekahi o kana mau haiolelo kalaiaina e oielo ana: "Ua hanohano oukou ena Hawaii ka elele la a oukou i hoouna mau ai i Wakinekona, ma o'u nei. i ikeia mai ai kakou, he lahui naauao, he lahui akamai i ka olelo Beritania, a he lahui paa rula." Ea. e makee kakou i kela mau olelo a ke Keikialii Kalanianaole. Aole he pani kupono e ae ma kona wahi, i hiki ke hooko aku i na ano apau i makemakeia ai ka elele mai Hawaii aku nei, no kona lahui. o Senatoa John H. Wise wale no, aole o W. P. Jarrett. Ma ke ano he poe Repubalika, e pono kakou e koho me ka iokahi i ka moho a ka aoao i wae ae nei; ona Repubalika i koho ia Xorman K. Lyman. a ia Chas. E. King paha, e hoopau loa i ka noonoo ana, e koho aku i ka moho elele Demokarata, :na ua lilo ka haule ana o ka lakou mau moho, i kumu e hoehaehaia ai ko lakou manao. o ka Repubalika oiaio ia; a no ka mea, ua haule ka lakou mau moho, aole malalo o na kumu e ae, aka mamuli o ka hilinai ana o ka hapanui o na Repubalika, ame na Demokarata pu, no ka oi aku o ka palekana o na ninau apau i pili i ko Hawaii nei pono, iloko o na lima o Senatoa John H. Wise. no kona mau ano kupono a makaukau elike me ia i hoakaka mua ia ae nei. <>♦ — E lilo i hana na na luna hooikaika o na moho, o na aoao kalaiaina o kakou. ke a'o ana i na mana koho iloko o keia mau la. i ke aito o ke kaha ana i na baloka, i hoopauia ae ai na hewa i ike mau ia i na kau koho baloka apau, a i kiolaia ai hoi ia mau haīoka, me ka waiwai ole. O ka poe na lakou i kaha pololei ole i ko lakou mau baloka, he ike ole no paha i ka heluhelu i kaha hewa ai, a i ole he maopopo ole maoli no paha i ke ano o ke kaha ana ame kahi e kaha ai. I ka nana aku, aia iwaena o na kane, ka nui o ka poe ike ole i ke kaha ana i ka baloka, no ka mea, mamua o ka hiki ana i ka wahine ke koho baloka, e loaa mau ana no kela mau pilikia; aka aele no nae kakou e hewa ke oielo ae, ona wahine pu no ke. iloko o keia pilikia like, no ko lakou malihini loa, i ka hana koho baloka.