Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 40, 5 ʻOkakopa 1922 — E KOHO MA KE KUPONO O NA MOHO [ARTICLE]

E KOHO MA KE KUPONO O NA MOHO

Ma keia Poaono e hoea mai ana, e hooholo ai na makaainana o keia Teritore i na kanaka kupono, no ko kakou ahaolelo kuloko, ame ke kulana elele lahui i Wakinekona, ma ke koho ana o kela ame keia aoao kalaiaina kuloko, i na moho, no na kulana oihana, maiwaena mai o ka nui o na moho e holo nei, ma keia kau koho baloka wae moho. I ka nana aku iloko o keia mau pule i hooukaia ai na paio kalaiaina, e na moho ma ka lakou mau haiolelo, a ma na hooikaika ana a ko lakou mau kokua; me he mea la, eia iw r aena o na moho elele lahui Repubalika, Ka hahana maoli o ka paio ana, e lilo ai no ka hopena e oili ae ana ma keia Poaono, i kumu e oili mai ai na manao maikai ole, iwaena o na makaainana, i haule ka lakou mau moho. He poe Hawaii wale n ona moho elele lahui Repubalika apaoi e alualu nei, e loaa ia lakou pakahi ka waeia ae, i mea paahae na ka aoao Repubalika; he poe no hoi i noho iloko o ko kakou ahaolelo kuloko, a i kamaaina i na hana kaukanawai; o ka waeia ae o kekahi o lakou i moho na ka aoao Repubalika, aole ia he mea na ka aoao e hilahila ai; ina no kona lilo aku, i elele na Hawaii nei i ka ahaolelo lahui. Ma na hiohiona maopopo loa, o keia paio kalaiaina mawaena o na moho, ua kikooia aku na hana o ka wa i hala, i lawelaweia e lakou pakahi, a kukuluia mai imua o ke akea, ma ke ano, pela iho la e hookomoia aku ai na manao hoowahawaha o na makaainana koho baloka, no ka hoa paio; a iloko no hoi o ia manawa hookahi, e haawiia mai ai na kakoo ana a na makaainana, i kekahi moho, mamuli o kana mau hana maikai, a mau hooponopono ahaolelo paha i hana ai, iloko o ka ahaolelo kuloko. Aole nae kakou i malihini i ke ano o na hana kalaiaina, pela mau iho la ke ano o na hana a na moho e alualu i na kulana kohoia e ka lehulehu, aole wale no ma Hawaii nei, aka ma Amenka Huipuia kekahi; o na hopena nae i 'oili mai; ma kahi o ka loaa aku o ka heluna baloka kiekie, i na moho e hoao ana e kipehi aku i kona mau hoa paio, he heluna baloka haahaa ke loaa ana iaia; he hoike ana mai keia, i ko na makaainana makemake ole i kela ano o ka paio kalaiaina ana. I ke koho ana i na moho elele ma keia Poaono e hoea mai ana. he mea pono i kela ame keia makaainana koho baloka, e noonoo me ke akahele loa, a e kaupaona i na moho ma ko lakou mau aoao apau, me ka puni ole aku i na hookikina ana mai, a ka poe e ake mai nei, e loaa ka lanakila i ka lakou mau moho, me na kumu kupono ole. He kulana ko'iko'i maoli ke kulana elele lahui, o ke kanaka e pono ai ia kakou ke koho aku i elele na ka aoao Repubalika, Yc kanaka oia i ikeia kona makaukau ame kona kupono; he kanaka i kamaaina i na kulana oiaio o Hawaii nei, elike me ka nee ana mai, ame na loli ano nui iloko o ko kakou hooponopono aupuni kuloko ana. Ina kakou e lawe ipai ana i na olelo a ke Keikialii Kalanianaole, no kana mau mea i ike ai maloko o ka ahaolelo lahui, iloko o na makahiki i aneane e piha ka iwakalua, o kona paa ana i ke kulana elele lahui mai Hawaii aku nei, i kahua na kakou e koho aku ai i ka kakou moho elele, alaila ua kupono o Senatoa John H. Wise no kela kulana. O ka meahuna i pili i ka holomua o na hana a ka elele mai Hawaii aku nei i ka ahaolelo ma Wakinekona, elike me ka ike ame ke kamaaina, i loaa i ko kakou elele alii i moe aku nei, o ia :io ka nui o na hoaloha iwaena o na komite, a iwaena pu o na h«»a kaukanawai, o na hale a elua o ka ahaolelo; ma ia maheie i oi aku ai ke kupono o Senatoa John H. Wise, niamua o kona mau hoa moho; mainuli o kana mau huakai i ka ahaolelo nia Wakinekona. Ma na hoike i hoihoiia mai i Hawaii nel, e na hoa o Senatoa John H. Wise o ka holo pu ana i W T akinekona, a ma ka moolelo o na hana ninaninau, imua o ke komite o na Teritore, o ka Hale o na Lunamakaainana, o ka ahaolelo lahui, ua nanaia mai oia e na hoa kaukanawai o kela ahaolelo, ma ke ano he kanaka oia i makaukau maoli ma na ninau apau i pili ia Hav/aii nei. Malia paha, elike ana no ka makaukau ame ke kupono o na nioho e ae e holo pu nei ma ka aoao kalaiaina hookahi me kona. ke loaa ia laua he manawa e hoea ai no aole lie kanalua ana no ia inea; aka nae. e hala ana kekahi manav. a nui kupono, no laua e hookamaaina aku ai me na hoa o ka ahaolelo lahui; a e hoo-hoaloha aku ai; a ma kekahi olelo ana ae paha, e lilo ana kekahi manawa nui no laua e hookamaaina pono ai i na hana o ka ahaolelo, mamua o ka hiki ana ke holopono, kekahi mau hooponepono ahaolelo i manaoia nq Hawaii nei. j O na hemahema pilikino o na moho, e kapae loa ko kakou | noonoo ana no ia mau mea; oiai, ua pipili mau aku na ano | honua i na moho elele apau e holo nei; he hookahi mea ano nui, o ka loaa ia kakou he elēle kupono, a he kanaka Hawaii hoi. nana e paa kela kulana me ka hanohano, elike me ia i paaia ai e ke Keikialii Kalanianaole, no na makahiki loihi. J E maopopo maoli i na makaainana ke ano o ka lakou koho ana i na moho elele ma keia Poaono ae, o ia hoi, e koho me ka manaoio, he kanaka oia i hiki ke hana aku no ko Hawaii nei pono ka\ilike, aole mamuli o ka hooko wale ana aku no, elike me na koikoiia mai, e mamuli paha o ke ano hoaloha, a mau ano e ae. aka mamuli o ke alakai ana a ka lunaikehala, o ke koho ana o kela ano, he koho ana ia o ke ano kuokoa, a i makee hoi, e oili mai ka moho i kauia aku ai na hilinai ana, no kona mau ano kupono a makaukau. Aole he mau kumu ku-e a keia pepa no Senatoa Chas. E. King, a pela no hoi no ka Hon. Norman K. Lyman, o oukou e na mana koho apuni keia Teritore, na lunakanawai na lakou e haawi mai i ka olelo hooholo no ka mea oi ae o ke kupono, o keia mau moho ekolu, a owai la o lakou ka pono e lilo i elele no Hawaii nei? Aole he kanalua iloko o keia pepa, no ka paa o na manao o kekahi mahele nui o na makaainana koho baloka, no ka lakou mau moho e koho aku ai ma keia Poaono; o ko oukou kuleana no ia; aka nae iloko o ia manawa hookahi, he kuleana nui ko keia pepa, ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, e hoomaikeike aku ai ma kekahi'ano, no ke kokua ana i na mana koho, ma ke koho ana i ka moho i maopopo loa kona mau ano kupono, ma o kana mau hana la e paa nei ma na moolelo o ko kakou ahaolelo, a ma ka ahaolelo lahui.