Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 39, 28 Kepakemapa 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA. [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA.

K t kauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua.) (Hoomauia mai) ' ia kekahi mea i hanaia ma na :,i naauao apau. O ia kekahi mea . k;<:ka ai na kanaka i ka hana, : ka imi, a o ia ka mea e loaa - t. ai na buke maikai, a o ia ker. i mea e ikaika ai na kanaka i imi naauao. Eia ka lua o na wahi e hiki ai -a 'lii ke kokua i ka naauao, ma a hoolaha ana i ka ike. Eia ka e laha loa aku ai ka ike, o na Kuia no, kahi e a'o ai ga kamalii ,jpau. Ma na aina apau, ua molowa -<>kahi poe, a nolaila, aole lakou e - 'o. ke hooikaika ole ia lakou. No!aila. pono i na 'lii ke imi i mea 0 īkaika ai. Ina i naaupo kekahi pnp. ua poino na kanaka apau o ks aina ia lakou. Ina i naauao kekahi poe, ua pomaikai ka aina apau ia lakou. Eia ka naauao kupono i na kanaka apau n ka aina ia lakou. Ina i naauao kekahi poo, ua por.aikai ka aina apau ia lakou. Eia ka naauao kupono i na kanaka apau ma kuaaina, ma na wahi apau. Pof ike lakou apau i ka heluhelu, ke kakaulima, ame ka helu, nmo ka palapala aina. Aole pono kuaaina ke ole ike oia i keia mau mea apau, alaila, hiki no i:iia ke hoomahuahua i kona ike, 1 kela makahiki, i keia makahiki, no ka mea, ua loaa ke kumu. Eia kekahi mau kanawai, ame kekahi mao mea e akaka ai na kanaka i kf a'o ana. l. O ka poe ike ole i ka palapala, pnno e hooleia lakou, aole a lakou nlelo no na mea o ke aupuni. Ma na aina pono, ua koho maoli ia k?kahi poe alii ku'i, e na kanaka. K o kela poe i kohoia, ia lakou no kekahi olelo no ke aupuni. Ia lakou ka olelo nui no ka auhau. Aka aole e pono ka poe ike ole i ka palapala e koho. O ka poe ike walo no. Ina pela ka hana ana, f makemake no na kanaka apau e ike i ka palapala, i loaa ia lakou kekahi olelo no ke aupuni. , -. Pono e malamaia na kula ma ke'a kulanakauhale, keia kulanakauhaie. i wahi ea'oai na kamalii apau. hoi pono ke hele na kamalii i kahi loihi loa i ke kula, o molowa «■.lanei. Pono e imiiā ke kumu akamr,i. ame ke kumu e oluolu ai na kamaliī. alaila makemake no lakou, a e ikaika no ka lakou a'o ana. Ina he kumu oluolu ole. Aole e mau ka hele o na. kamalii. Ma Amerika, ua nui loa na kanawai i kauia no na kula. Ua kau 1,0 ke kanawai, e kula, aia. no nae i na makua ka imi, ame ka hoolima- • ima pu me ke kumu. Aole nae e hiki j a lakou, o lakou wale. Ua kauia ke kanawai no na kumu, a ina aole akamai ke kumu elike mo ka mea i oleloia iloko o ke kanawai, aiaila, aole ia e a'o. Kia kekahi, ua hoonohoia kekahi rra:i lana e nana pono i ke kula. Xa ua poe luna nei e nana i ke kula. N'a ua poe luna nei e nana i ka pono * ke kumu. Hoike mai ke kumu i kana mea ike, a ina manao lakou ua akamai, a he kanaka pono, alaila, 'naawi lakou i ka palapala iaia, i paIpala hoakaka i kon*i akamai, alaila, iaia ke a'o. A i ole e loaa ka Apalapala elike me ia, aole pono iaia, ke noho i kumn. 3- Pono e ukuia na kumukula, elike me ka uku kupono i ka lakou hana. Ina he kumu akamai loa, a "lo oia i kela hana wale no, pono e uku nui ia oia. Ina uuku kona a a'o uuku, aole ike loa, alaila, aoi<> e pono iaia ka uku nui. Ina he kumu akamai, a he kamana akaa lilo loa laua i ka laua hana, ]»ono elike ko laua uku. Ma na aina naauao, na aina pono hoi. ua kokua na kumu e na makua, * ua kokuaia e na alii. O na kukekahi mea e pono ai ka aina, ii»iaila, pono e kokuaia lakou e ka w.iiwai o ka aina. Ina aole kokuaia -akou e ka waiwai o ka aina, aole • e mau ke kula. Pono no hoi na makua kekahi, no ka mea, ua piH pono ia hana iaia Aia no iaia keiki, nolaila pono iaia ke uku '"ik'-i i na aie pono a kela keiki. Ma kekahi aina, ua hookupu maoli na kanaka no ke kula, "-ike me ka hookupu ana o ka makahiki. Ma ia mau aina, ua kauia kanawai, ina aole e malama ke kr.ianakauhale i ke kumu a'o i na *3malii, alaila, e uku ai, e ]ilo ia kekahi kumu e noho kokoke ana. f -ia kekahi ano o ka malama ana ; «a kumukuia. °'elo na alii, e kokua like lakou "•e na makua. A ina haawi na ma- -- a i kekahi dala, alaila, hana alii, i kekahi haneri dala, r < ina haawi na makua elua haneri a -aila, haawi nalii elua haneri. 5. Ma kekahi aina, ua malamaia kekahi kula, i wahi e a'o ai na kumu - O ia kekahi mea e pono ai na kumu. Ua makehewa wale na kula, ke naaupo na kumu Nolaila, ua imi nui ia ka mea e pono ai lakou. Ma na aina apau, mai o a o, ina f pono na kula, ua pono no na karaka. ua pomaikai, a ua waiwai ka aina A ma. na aiua apau i pono ole na kula, ua pono ole ha kanaka, ua pono, a ua hune ka aina. I ka ka hui pu ana o na mea apau i oleioia maluna, ua maōpopo na mea «lua e ikaika ai na. kanaka ( i ka'

hana, a o ia no na mea e waiwai nui ai ka aina, a e nui ai na kanaka. * Eia kekahi, o ka naauao. Eia ka lua, o ka malaina ana i lea pono. 1. Ina i naauao, ua ike no lakou i na mea apau i pili i ke kumuwaiwai, ame na mea e paa ai ke kumuwaiwai. Ua ike no lakou oka hana ka mea e waiwai'ai kekahi aina. Ua ike no lakou i na mea ikaika apau i kokua mai mamuli 0 ke kanaka, i na mea ola ame na mea ola ole. Ua ike no lakou i ka pono o kekahi, ame kekahi. Ua ike no lakou 1 na kanawai o na mea. i hanaia, ame ke ano o ka hana ana. Ua ike no lakou o ka mahele' ana i ka hana i mea e pono ai O ka ike ana i ka hana i kela mau mea apau, he mea nui loa ia, he mea e ikaika ai na kanaka i ka hana. Ina e noho naaupo ana na kanaka, aohe mea e waiwai ai Hiki no ia poe ke noho iloko o ke kihapai o Edena, a 8 hune no lakou malaila. Ina i waihoia ka waiwai imua o ko lakou alo, aole no lakou e ike. 2. Eia ka lua o na mea nui e ikaika ai na kanaka i ka hana, a he mea hoi e nui ai ka waiwai ame ka pomaikai. O ka malama ana i ka pono. Ina aole noho na kanaka 0 kekahi aina ma ka pono, aole loa e waiwai nui kela aina. Makehewa ka hooikaika ana a na kanaka 1 ka hana; makehewa ka imi nui ana; makehewa ka ike, ame ka naauao, aole loaa ka waiwai ma ia mau mea ke hoowahawahaia ka pono o ka noho ana. Ina ma ka hewa na kanaka, alaila, o ka hoomaunauna waiwai, o ia ka lakou hana nui. Aole nae e hiki i ka aina hewa, ke hana nui. Eia ka lakou hana o ka lealea, o ke kolohe, o ka uhauha, ame ka hoopau waiwai. Ina i noho ma ka pono na kanaka apau, ame na'lii apau, alaila pono no na kanawai apau a kokua pono na kanawai i ke kanaka i kona imi waiwai ana, aole e hookaumahaia na kanaka, aole e hana ino ia. Ina malamaia ka pono, alaila, aole lilo ka waiwai i ke kuai ana i na mea hewa, na mea i papaia, na mea hoi e make ai ke kanaka Ina e malamaia ka pono, alaila, aole emi nui na kanaka i kela makahiki i keia makahiki, e mahuahua no, a waiwai no ka aina. Buke Elua no ke Kuai Ana Ina i noho kekahi mau kanaka, a haawi mai kekahi i ka waiwai i kekahi, a no ka makemake io o keia i kela waiwai i haawiia mai, haawi oluolu aku keiā i kekahi yfaiwai, a ae like laua, he kuai maoli ia. Ina aolē laua e 'ae like, no ko laua makemake, aole ia he kuai. Ina hooko'iko'i mai kela a maka'u keia, a nolaila, ae aku, aole ia he kuai, he lawe wale. Ua lawe wale kela i ko ia nei waiwai. Ina hoopunipuni mai kela, a hoonui i kona waiwai, a puni keia, a nolaila, ne aku, aole no ia he kuai, Ua like no ia me ka aihue. E hiki no ke kuai ī ka waiwai paa, ame ka waiwai hoolewa. Hiki no ke kuāi i ke kumu waiwai, ame ka waiwai loaa ahiki no hoi ke kuai i ka hana. Ina haawi mai kekahi ia u i kekahi pahu kulina, a haawi aku au iaia i pahu papapa, i mea kanu, ua kuai no maua i ke kumuwaiwai. Ina olelo mai ke kamana ia'u, "E palapala oe i kekahi pepa na'u, a e hana au i kau hana, elua la a'u, e hana ai," a ae aku au, a hahaha maua o ia ke kuai hana. ► Ekolu ano nui o ke kuai ana. 1. 0 ke kuai i ka waiwai no ke dala. 2. Oke kuai i kekahi waiwai no kekahi waiwai. 3. O ke kuai i ka waiwai no ka hana. Ina manao kekahi poe kanaka e imi waiwai ma ke kuāi ana, pono ia lakou e a'o nui i ke ano nui o ke kuai, i ike pono lakou i kahi pono ke kuai nui, a i kahi pono ke kuai liilii, i kahi pono e i ke dala, i kahi pono e kuai ika waiwai. Ina kuai naaupo ke kanaka, aole loa e °Ie k « Poho. O ia ka mea i poho nui ai ka pop kuai. . Loaa :koke ko lakou waiwai 'i kekahi manawa, a mahope iho, hikiwawe ko lakou poho. Aole pela ka p.oe hooikaika i ka jhana.- Aole hikiwawe ko lākou loaa, aole hoi e hikiwawe ko lakōu poho, he waiwāi paa ko lakou/ Maloko o, keia buke,;e.hpakakaia mai ai kela mau. ano ekolu b ke kuai anā. Nolaila; ua maheleia keia buke i ekolu mokuna. ! Ua hiki mai la kakōu ika hope oka buke Kalaiaina Helu 1. A ina aole he mau kuia.a pilikia no ka meakakau, alaila e hoopukaia aku ana ka buke elua o ke Kalaiaina. A i ole ia, e hoopukaia aku ana ke kalaiwaa ana, ame kona mau ano; kukuiu hale ana o ka wa kahiko, ame kona ma't &fto;.ame ka nui o na inoa o na upena lawai'a, ame ka lakou hana, i ike ole ko keia au hou e noho mai nei. Ua lawelaweia keia mau hana e ka mea e kakau nei.