Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 39, 28 Kepakemapa 1922 — O HAWAII KUAULI WALE NO I KONA ANO. [ARTICLE]

O HAWAII KUAULI WALE NO I KONA ANO.

Ma ka nana ana ae i ka nohona lahui ana, o kela ame keia lahui 0 ke ao nei, aole he wahi o ko Hawaii mau ano i loaa ia lakou. Aia he ano « nui mawaena o ia mau lahui ame ko Hawaii. Peia no i maopopo ole ai i na lahui e, na ike alakai hana e°pono ai mawaena o kanaka me ko Akua, a o kanaka me kanaka—ka hopena hoi i ikeia m« ke kaulana nui, oia ko ALOHA. Pehea keia ano e ana o na Ilawaii mai na lahui e maif E kuu mea heluhelu, e imi kaua i kahi o ka hoea ana mai o ko ano ē nui e ku nei. O ka mua, e hoonohonoho ae ktfiia i ka papa o na kanaka ma ke ano o ko lakou ola ana, akahi: Ka papa o ka "I"; alua: Ka papa o ka "mahi"; Ekolu: ka papa o ka "Palena". Huiia keia mau papa a ekoiu, ku o Hawaii lahui i ik«ia. Mailoko mai o neia mau papa i puka ae ai o na ike like ole apau 1 ka lani, ka aina ame ka moana. O ka papa o ka Palena, o ia ke poo o na papa; a mlalo nei mai ka Mahi ame ka I. 0 keia Palena ka papa o na alii, nme na kahuna poo; o na kahuna poo ke alakai maoli o na alii, ame na makaaiuana, lee ola am-e ka make 0 ka lahui p pela aku; o ia hoi ka papa iko hololaula. 1 keia wa hookahi no, aia no he »au kahuna e 'ae i ikeia, a ua hookaawaleia ko lajt6u'papa, o ia ka papa el'ua, o ia ka papa o ka poe ike pilikahi; o ia hoi, ka ike ma ka mahele hOokahi wale no. Aia iloko o k'Oia īnahele i konlo pau ai na kanaka, ma ke ano kahuna. Aole kanaka i koe o ka aina, 1 koo ae mawaho o keia papa Ua hoomaopopoia paha keia mea e na hanauna hou, a aole paha! Aka, o ka oiaio keia, e hiki ole ae ai i kekahi kanaka Hawaii e h0o!«, koe <va!e no a he lioomaopopo ole ae i ola ana o na Ilawaii, ma o nA makua la, koe hoi na kamalii ike ole ia mau la o na makua Hawaii. Ua ik6 kakou, a ua lohe no, i na oihana like ole a na makua e malama ana i ko lakou mau la; o ia ka ikē mahiai, ka ike lawai'a, ka ike kakaolelo; ka ike kukini, lua, hakoko, kakalaau, kalaiwaa, kiamanu, luu moana, lelepali, kuauhau, aipuupuu, hana ahu, hana upena, hula, hēenalu, a he lehulehu aku o na oihana a ka lehulohu o na kanaka i malama ai. Ma o keia mau oihana la i ku ai ke aupuni hooponopono lahui ana me ka mana. O ke kumu o ka mana o keia noho aupuni ana, o ia no keia, h-3 poe kahuna wale rio lakou apau. O keia no ka makemake o ke Akua i a'o mai ai i na kahunapoo, e loaa ai ia' kaua ma ka papa o ka Palena. He mea pilipaa loa keia me kanak?, ahiki mai nei na a'o hou, pau loa kakou i ka hiolo, maloko o keia mau oihana like ole apau. 0 kaleou no na hoik« ike maka i ka hiolo o kakou, ahiki no i keia palapala ana. No keaha la na' ku mu f E ninau ae hoi kaua pela, e kuu mea heluhelu. Eia no, o kela ame keia kanaka 6 P aa O'hana ana, ma na mahele a helu papa ia m-9 i'a maluna ae, ame ka koena aku i koe he poe kahuna wale no lakou apau. Eia ka hoailona piha o ka oihana e malamaia ana e ke kanaka, ina he kalaiwaa oia, alaila e ike oiā ma ke ano he kahuna kalaiwaa. Pela no k» lawai'a, kahuna lawai'a; kuauhau— kahuna kuauhau, a j«la aku. *E pili pu keia oihana kahuna me ke ano q ka oihana i ikeia mai e ko ka Jani ame ko ka honua. He ano e keia ma ka nana iho. He ano ku i ka oiaio ole a aao palaueka. O ka oi|io nae keia. Ina 0 w, e knu mta heluhelu, e hoio 1 ka Jani iluoa, a i o)e hoJo ilalo o ka henua, holo pnha i ko knahifri, ft i Ha me»nn paba, tuo ka manoo e pakele i keia *»u keakaka aiu,

aole loa oe e nalowile aku i na malea o ka oiaio o keia mea.. Me keia kulana hooponopono ke ola lahui ana o na kupuna o kakou, a kakou hoi i hoino aku ai ka olelo iho i ka naaupo a pela aku. Ef o kakou ka naaupo, a no ka mea, aia kakou maluna o ka hookohukohu ola ana wale no, i keia mau la. O ka oiaio maoli ke wehe ae i ke akea, aia kakou iluna o ka hoka e ku nei. Ua kulike loa keia mau lawelawē hana ana me na kauoha a ka Palapala Hemolele. Oiai hoi, ano wale mai no keia buke v he mua loa keia mau lawelawe hana a na kupuna, i ka wa no o kela au palapala ele. 0 ke kupanaha nae, o ia ke kulike ana. E nana i k-eia mau hooponopono, i ke kulike me ka lehova kauoha i kona lahui kanaka, penei; Pukaana 19:5. "A ina hoolohe io mai oukou i ko'u leo, a malama hoi i ko'u berita, alaila e lilo auanei oukou i waiwai no'u mamua o na kanaka apau; no ka mea no'u no ka honua apau;" He oiaio no ke Akua ka honua apau, a i ka malama ana o na kanaka i na kauoha a ke Akua, elike me na kupuna o kakau i moe, iloko 0 ka lako, me ke ola oluolu a kani> koo na la; ua oluolu a maalahi na hana nui o ia mau la mikini mahu ole, holoholona ole e palau ai o na aina, ame ka paku ana i ka moana 1 ka i'a na na 'lii ame na makaainana. Pauku 6: "E lilo no hoi oukou i aupuni kahuna—pule no'u, a he lahui kanaka laa" Ho oiaio, i ka laa ana o ka makuakane o k<ia aupuni kahunapule, nana mai he keiki a mau keiki paha, holo no k'eia mana iloko o na keiki, he haalele ole na keiki i ke keena oihana a ka makua i malama ai. Elike me ke ola ana o na kupuna o kakou ma Hawaii nei. Ina he kahuna lawai'a, a kahuna mahiai, a kiamanu paha ka makua, e lawe ana no ke keiki ia oihana, mahope o ko ka makua moe ana. Hele pololei no kela ame keia ohana ma ka lakou oihana pakahi iho. O kaia ano, ua nalowalo mai o kakou aku nei i keia mau hanauna e ola nei. Lilo ka oihana i laa i ka makua, no na keilei ak«, i mea haa!lele wale ia e na keiki," p&Ta' i hiki mai ai ka hoaa ame ka hou hele i kahi oihana pono ai; a i ka loaa ana, hookuanui ka hana iloko o ka hoomanawanui wale no o poiio ai—a pono 010 no! Ma ka hooponopono ana a ko na kupuna o kakou o Hswaii nei, ua kulike loa elike me koia ae la. I ka laa ana o ka oihana i ka ma.kua, pela np e laa ai ia oihana i ke keiki, ina nae -e lawe iho ke keiki. E manaoia, e holo aku keiā oihana i hoolaaia i ka makua, maluna o ko keiki, moopuna;'ke kuakahi. kualua, ame na % tausani aku o na haHauna mahope aku. I kulike me ka Mese poni ana, i na makua o ka Isaraela, l«a ke kauoha a ke Akua. E natta ma Pukaana 40:15, "A e poni o* 4a lakou, elike me kou poni a«a i ko lakou makuakane, i lawelawe lakou na'u ma ka oihana kahuna; no ka mea, ho oiaio, e lilo ko lakou poni ana, i mea e kahuna mau loa ai, i ko lakou mau hanauna aku". * Ma keia i moakaka loa ai ka oiaio o na hooponopono a ko kakou mau kupuna. I ko ke alii makemake ana i kekahi kanaka no kekahi oihana, a i k< kupono ana o kana mau hana, ua hoopaaia ia kanaka ma ia oihana ma ka hoolaaia ana 0 ia oihana na ia kanaka ame kona ohana. Ma ia hoonohonohoia ana o na kanaka, ua kaawale ka hana a kela ame keia kanaka Ua moekahi na hana me ka mauae ole. Aole i ikeia ke kahuna lawai'a, e latv*?lawe ana i na hana a ke kahuna kiamanu. kela ame keia, elike me ka hana i waihoia mai nona, ame kona ohana. Pela ko kakou ike, ame ko kakou hoomaopopo. I ka makemaleo ana o k-e alii i waa, kahea aku no oii£ i na kahuna kalaiWaa; a i kft i'a kahea aku no oia 1 ke kahuna lawai'a. He nui ka maemae o keia hoonohbnoho ana, i loaa ole aku i ko keia au e nee »ei. Ua mauae maoli kekahi maluna o ka kekahi; elike me ia e ikeia nei. 0 kakou no ka ike maka i keia mea, mailaila mai ka haunaele iw»ena o na keena oihana apau. E hana ana ka amala hao i na hana kamana, o na kanaka lawai'a hoi, * hana ana i na hana i kupono pa ke kupakako, a pela aku. Pau ae la keia mau mea i ka hoomaopopoia, heaha ana ka kakou hana no kakou e pono aif Eia no • hooikaika oe e ka makua ano i olaelae ame na kuokuona o kau oihana, i ole hoi >e nalowale honua kou ike mai kou ohana aku, he mea pono e noonoo hou na Hawaii o keia mau la, i keia mea no ka pono o na hanauna. nae t hiki keia mau mea Im hapaiia ma na wahi e ae, koe -walo no ma na aina Ilaila o ku hou ai kei* ano «oopoaopono,.ko makemakaia. wea ano nui kaia, o ia

kou lilo ana i kahuna ma kau oihana. Ina he kamana oe, e pono no e kapaia oe he kahuna kamana. 0 ka manao no o keia, o ia kou ik* kahea i kou akua me ke noi ana i na kokua mai iaia mai ma na aoao apau o ka hana au i makemake ai. Pela ka holomua ana o ka na kupuna hana, a' paa mau ai no hoi keia wahi olelo la, "Mai poina, o ke Akua mamua." O ke Akua wale no ma na mea apau. Pehea i keia laf Aia wal-e no ma ka halepule—a loaa ole no ilaila ia uhane mamuli o ka lalau o keia māu a'o 0 keia au ho^i. He hilahila loa n& keiki i ka pule a haiolelo palia no ko Akua. Me he mea la o kekahi hana pono ole loa ia, o ia ka walaau ae i ke Akua ma ka pule ma na hana apau i manaoia. Ka hooikaika loa a ko keia au, o ia no ka hoopaanaau i na himeni o na halekeaka, a hale hulahula paha. Keu no ka apiki o keia hoonaauao ana o ke hou. Piha i ka nele mai o a o, ua haha aku na lima, aole mea ipa aku. Ku mau i ka ho^a. Ua puka ae ma ka nupepa namu kekahi mau manao <e ke'ake'a ana 1 na hula Hqwaii o keia au hou o kakou, e hoikeikeia nei ma na halekeaka a mau wahi e ae. O ko kumu o keia, o ia no ka hoololiia ae o ka oiaio maoli, a i ka oiaio ole o ka hula Hawaii ana He maema<e no ka hula oiaio maoli 0 Hawaii nei, i a'oia ai e na kahuna hula, a i ikeaia hoi ma ke ano alaapapa. He nani, a he ui no ke nana aku; kela ui no e pii ai o ka eu o ke oho. Aole poe kahuna hula kupono o keia mau la. O na kahuna maikai, ua pau i ka moe. Na kahuna i malama ia mau hana, aole no ke ake loaa, aka, no ka hoolealea ana i na'lii ame ka poe hanohano ma na la nui o ka aina. Aka, i keia n.au la, lee lawelaweia nei ia h3na i hoolania no na la lealea o ka lahui kanaka, no ke dala, a ake loaa. I ke komo ana o keia mahele hana inalalo o keia pooma* nao hou, ua komo pu ae na msjiao ano hou e alaleai ana ma ka mahele "he pono aku i ka hula, aia ka pono a lealea mai ka poe 010 o ke eke." No keia mea, ua ala mai na ma* nao hoano-e, a hoololi i ka aahu ē kahiko ana i ka mea hula. E kii ana i na mea ano like me na mea i hookumuia no i% hana. Ua hulaia mai na huU e kekahi o ka poe i a'o ole ia mea, mo ka hoohalike ana me ko Hawaii nei; a ma ka lakou hana ana pela, ua kapeke ae mai ka oiaio mai, a ua pilikia ia oihana, ame ka inoa maikai o ka lahui Hawaii. Aohe olelo ana no kakou iho na Hawaii; no na lahui e i liana i keia mau hana ka'u olelo. Ho mea pono no i na Hawaii e lawelawe nei ia oihana, e makaala pu, a o ku e aku 1 na hana kalohe o ia ano, ma ka hui mau ana me na alakai o ka lahui i keia mau la. Eia ka ahahui Puuhonua ame ke Civic €lub o na Hawaii. 0 lakou ka poe kupono o hui pu ai, a e kukakuka no na alahele e pono ai o ia hana kumu o Hawaii. 0 keia wale no kahi oihana i koe, iwaena o na oihana kahuna apau o Hawaii nei.