Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 35, 31 August 1922 — NA OLELO NOEAU A NA HAWAII. [ARTICLE]

NA OLELO NOEAU A NA HAWAII.

Ma keia helu o ke Kuokoa, ke hoopuka aku nei makou, i kekahi mau olelo hookaau, a mau olelo noeau a kakou ka lahui Hawaii, i hoounaia mai e ka Hale Hoikeike o na Mea Kahiko, ka Bishop Museum. 0 ka iini ame ka makemake iloko o ka poe e noho hana nei maloko o kela hale hoikeike, o ia no ka hoakoakoa ana, 'a hoopaa aku maloko o na buke, i ka kakou mau olelo noeau, na olelo hookaau, a mau nane paha, e hiki ole ai ke nalowale; a i lilo ai no hoi, i mea heluhelu na na malihini, p. na na hanauna hou o keia mua aku. Ina kakou e manao no keia hana, alaila ua makemakeia ko kakou poe kanaka Hawaii i paanaau i kekahi mau 01610 npeau kuli'u, e hoouna mai ia mau mea, i ka hale na mea\ kahiko; a e oluolu no hoi, e hoakaka i ke kumu ame ka'moolelo, o ka oili ana mai o ia mau olelo noeau a mau olelo hookaau pahaE ike mai ana no oukou e ka poe heluhelu, i keia mau olelo hookaau, a mau olelo noeau paha, i ka lahilahi loa o keia mau olelo, no keia au koke ae nei no, a aole no he kohu olelo noeau maoli; ika nana aku, na ka poe o keia hanauna hou, i hoolako' aku i ka hale hoikejke i keia mau olelo noeau. 1 wahi e ikeia ai, he lahui kanaka naauao kuhohonu maoli no kakou na Hawaii a e pa'iia hoi ma na buke, ka kakou mau olelo naauao apau, e kokua aku kakou i keia hana a ka hale hoikeike o na mea kahiko, e lawelawe mai nei. Aia he poe kahiko o keia lahui kanaka e ola,, mai nei i keia la, i piha me na olelo naauao, i maa i ke kamailioia i kela au kahiko, a e kamailio ole ia nei nae iloko o keia au; ina he makee ko ka poe o ka hale hoikeike o na mea kahiko, e loaa aku ia lakou na olelo naauao kuli'u maoli, na olelo i mahaloia ai keia lahui, i ka -noeau ame ke kuhohonu o ko lakou ike, ala.ila mea oi loa aku o ka pono, o ia no ke kaahele maoli ana 0 kekahi poe, mai kela hale mai, e ninau maoli ana i na Hawaii mai kekahi wahi a i kekahi, i na mea a lakou i makemake ai. He poe Hawaii paha kekahi, e manao ana, e hoouna mai i ka lakou mau olelo noeau i paanaau aka no kekahi poe, aole lakou e hooko mai ana i keia leo noi; no keia kumu, a no na kumu e ae no hoi, o ia ka maopopo pono ana, i na moolelo-i puka mai ai na olelo noeau a naauao, pela keia pepa i manao ai, he oi ae, ka pono o ka hui kirto, ana he alo a he alo, me na Hawaii, niamua hoi o ka lohe wale aku no, a okeia ka manao, ke unuhiia ae ma ka olelo^Enelani. 1 Ma ka hihia o John Guild, kela haole nana i aihue ina hui|na dala mahuahua, mai ka hui mai o Alexander & Baldwin, jame ka ekalesia i noho puuku aku ai oia, i loaa ai ia kakou |he mau haawina a'o lehulehu. O ka hilinai no kona mau ano 6iaio a hoopono, ka mea nana i hookuu aku ia M<r. Guild e hele lanakila no na makahiki he nui; nolaila i ka hua'iia ana ae nei o na ano oiaio maoli o keia haole ko'iko'i iwaena o ka j pohai o ka poe kiekie a kuonoono o keia kulanakauhale; e hoea | mai ana, i ka wa e lilo ole ai ka hilinaiia, i mea hoopakele, i na | kanaka, aka e kau mau ana na hoohuoi ana maluna o kakou j pakahi, ahiki i ka hooiaioia ana o ko kakou mau ano hoopono, j ma ka kakou mau hana' iho. Aole he kumu e ae i ike nui ia ai na ulia kaa otomobile ma o I kakou nei, o ka *piha hookiekie a hookano maoli no o ka poe e hookele ana i na kaa otomobilc. Ina i malajnaia na rula o ka holo ana o na kaa ma na alanui, pela hoi ka hookoia o ke kanawai i hanaja no na kaa, aole loa he mau ulia. e ikeia, a he mau ola hoi i poino ma'uwale, a he mau dala nui hewahewa, i ukuia aku no na poho. i No keaha no hoi na papa lunakiai o na kalana lehulehu o kakou, 1 ku ole mai ai imua, a hoike mai, elike me ka liana a ka papa lunakiai o ke Kalana o Maui, e kaupale ana, i na luna oifcna ame na hmahana o na Kalana, aole e holo moho noloko 0 ka ahaolelo kuloko, koe wale no a waiho loa mai i ka'lakou mau oihana, me ke kalana? O na mana koho baloka, me na noonoo maikai iloko o lakou, e ike iho ana lakou, i ka pono ole maoli, o ka holo moho ana o ka poe e noho hana ana no na kalana. no ka ahaolelo kuloko, a i ka wa no e pau ai o ka ahaOlelo, alaila hoi hou ae la no ma ka lakou mau oihana mua 1 wahi e hoopau loa la ae ai keia pilikia ma keia mua aku, he hana pono na ka poe e kohoia aku ana i mau hoa no ka ahaolelo iloko ae nei o ka mahina o Novemaba e hooholo mai ai ī kekahi kanawai, e papa loa ana, i na luna oihana ame na 'ooe han a °k ° re kalana ' mai ko ,ak °u «'o ana poe hana kanawai, ame ka paa no i na hana aupuni e ae. 1 /; al,i 6 lawelaweia ai na hana kaiaiaina maemae, a e lohe ole la ai na ha.olelo hailuku aku, a hailiili mai, mawkena o na e ! lel n ° ka ahaolelo lahui, ame ka. ahaolelo kuloko e kau t kekah! ? °k° kak ° U """ SOa ° kala ' a '»a kuloko, oka mahal'Z M h , ana kalaiaina 0 keia aku mahal ° e ' oaa ana ina mobo, no ko lakou lawe ina kakahi n o n n a : ,T 0 ;, 0 maha '° kn ° k ° lakou aoao ka laiaina pa--1 kekahi l ' ", lana °' ma ka hailii,i - a hoinoino pili kino kau ko a ho"balo e k aa a ' k ? baloka ' a e kohoia ai paha Kera kau koho haloka wae molio, ua hoike mua mai lakou i ka haahaa oko lakou kulana kalaiaina. ' "

Aole nau ponoi e noke i ka painuu no kau mau mea i hana