Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 34, 24 August 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Aaoao Keia i Hookaawaleia no na Manao o ke Komisina o na Home Hawaii Hoopulapula Lahui

 

Ke Ola Mamu, Mahope Ka Hoopukapuka

 

 

NA KOMISINA

 

W.R. Farrinton, Lunahoomalu;

Elizabeth K. Kalanianaole, Lala;

Rudolph M. Duncan, Lala;

Akaiko Akana, Lala;

Geo. P. Cooke, Kakauoleo.

./;-

Meakaukau Nupepa, malalo o ke Kakauolelo,

JOHN H. WISE.

Malalo o ka lokomaikai o ka on a o keia Nupepa Kuokoa, L. A. Thurstn (Kakina), ua haawiia mai keia aoaoa no na manao pili i na hana a ke komisina Hoopulapula Lahui Hawaii.  Nolaila o loaa ana he mau manao pili i ka hana a ke Komisina ma keia aoao.

 

Ma keia aoao e ike ai ka poe heluhelu i na hana, na make make, ame ka hoolala ana no ka hoomaka ana o na hana maluna o ka Mokupuni o Molokai.

 

Ua hamama no hoi keia aoaoano na ninau pili keia hana mai na Hawaii mai, e make make ana e ui i ke Komisina no na mea like o' i make makeia e ninau mai.

 

HEAHA KE ANO O IA MEA HE ALOHA?

 

Ua aku'i aku ke kaulana o Hawaii aina apuni ke ao nei, ma keia waai mea o ke aloha, i ulu a kawowo maoli mai ka hookumuia ana mai o ka lahui kanaka, i ikeia ma ke ano he Hawaii kuauli ahiki wale mai i keia la e koe nei me ka'u wahi oo iki.

 

Ua paia ka pepeiao i ka lohe mau i na haanui, a kaena no hoi a kekahi. iwaena o na lahui e, ia mea o ke aloha; a no ia mea, ua palapala maoli ia ae ua wahi olelo nei  ma na hua palapala nunui, a kauia ma na huina alanui, ma kahi e huli pono aku ana i ke kai, i ahuwale mai i ko ke kai mau malihini ke ike.

 

I ka iko io ana mai no o na malihin, ua loaa koke ae la no kona puana ana.  Oi loa aku a halawai kino na malihini me na kamaaina, o ka wa ia o ka alapine o ka puanaia ana ma ke kike olelo ana.  Aia ihea ka i'o ame ka momona o keia wahi olelo uuku loa, i kaulana loa ai ia@.  Aia anei i kahi haolelo mua, he "A", A i ole i kahi hua elua iho paha!  Ma k'u manaopaa, aia i kahi huaolelo ekolu, o ia o "O." penei ka'u hookuk ana, a o ia no hoi ka'u i hahai ai no keia mau makahiki he lehulehu.

 

O kahi huaoleloo "O," ua kaa pono ia mawaena o ka mua me elua, an@ malaila, ua lilo ia i ki a i kikowaena o ka oiaio o ia huaolelo aloha.

 

"O" - Oi aku ka huawi ana mamua o ka lawe mai. Ua ike kakou a na hoomaopopo, aole ma ka olelo ko kakou kaulana ana, aka, ma ka h@@@.  I haawi hemolele ia aku, e na kupuna o kakou, i hookahua pono ai na lahui e maluna o ko kakou m@@ pono.  O ko ka lani ame ko ka honua, na hoike no keia mau mea.  Mamuli o ia mea he haawi me ka lokomaikai me ke kuakuai ole, i ka poe i maopopo ole i ka lakou @@@@ ana.  Heaha ae anei!  E haaw aku na na mea i haawi i ka lakou.  Owai auanei ia poe?  O kakou no!

 

O ke ola ana iho la ia o na kupuna o kakou, he haawi ka hana ike loa i loaa ia lakou,.  Mamuli o ia mea i loaa ai @ keia ike kalepa a hoopukapuka ma ke kuakuai ana.  E @@@ ae ihope i na kanaka kalepa o kakou i nalo aku i ka po, ma ka lakou mau hana kalepa.  O ka hapapaui hevwahew ka i poho ma ia hana.  mamuli o ke kuai a haawi wale; na ia mea i hoemi mai i na loaa, e kalaia ai o na hemahema e hoopuni ana ia oihana.  Aka, ua hewa ole no ia haawi ana, in a i haawiia no ka pono, ua hala ole ia i ko alo o ka mea nana ka olelo, "@e aloha ke Akua."\\O ka hooko ana i ke aloha ma ka hana, malaila ka oi ana o ia mea, aole ma ka lehelehe.  Ninau aku la ka Haku i ka haumana: "ea, he aloha no kau ia'u?"

 

"Ae," wahi a ka humana; "e malama oe i ka'u mau hipa," wahi hou a ka Haku.

 

Aole loa i makemake ka Haku e pilipaa ke aloha i ka lehelehe wale no aka e hooholo loa aku ia mea ilalo i na luna-e hana ma ka hanai ana.  Akaka loa keia mea me he aniani la i ka poe i makee i ka pono, ka oluolu, ka noho lokahi ana me he mau hoahanau la; aka, ua nele kakou ma ia hana ana!

 

Ua nele i'o kaki, aka, he make no ke kale, e ola ana i ke kanawao.  Na ia mau hana a na kupuna o kakou, ahki no ia kakou i keia hanauna, e hookekee nei, e hoala hou ae ia kakou.  E kulai wale no ke ino i ka maikai ahiki wale aku i kela wa i hoakakaia, ka lani hou ame ka honua hou, aole e pio.  E nalo iki aku ana paha no ka wa pokole, a ala hou mai no ia.

 

No ia hana maikai i hanaia, o ia ha haawi, ua haawi hou ia mai no kakou e na lima o ka poe jupono i ike ia mea-o ia ka ahaolelo o Amerika.  Loaa ae la keia mau aina hoopulapula; a loaa ia mea he aina hoopulapula, e hiki ana anei ia oe ke haawi hou aku ia mea ia ha'i! Aole!  Ua kaupaleia oe e Hawaii mai kou hana ana aku pela.  E ola oe e ke kuauli maluna o kou aina, a nau ae kou mau la waiho iho na na keiki; a i makemake ole na keiki, pau no, hoi no ka aina i ke aupuni.

 

Eia kekahi põe ke hoi nei i na aina, aole! ke liuliu nei paha, me ka hauoli; a no ka mea aohe ia lakou ohope nei.  No ka poe i makemake nui e hoi, ka'u e olelo ae i hiki ole ke kapae ae.  Hookahi no hiki a he apu pono o keia hana nui he hooponopono i ke alanui ame ko kuamoo i kuonoono iho ai, alaila manao ae ka hiki aku ilaila.  He mea pono i'o no ia, e noho kekahi mahope nei e kaua no ka pono, a e hoi hoi kekahi i na aina.

 

He lehulehu na hana a ke aloha e hoeu nei iwaena o kakou i keia mau la, akahi;  O ka hoo makaukau ana i ma waihona dala no ke kokiua ana i na ohana i hune, no ka hoonaauao ana i na opio, a pela aku.  Owai la auanei o na ohana e oaa ka pomaikai ma na aina hoopulapula o keia num aku, e hoomanao ae no kekahi o keia mau mahele hana no ka pono o Hawaii kuauli!  O ka ninau keia, pohole ka ili o ka lae, a no ka mea, na kela ame keia ohana e noonoo iho keia, aole he mau luna kaahele nana e hookokono aku ikela ame keia nona ka olelo e kau ana.

 

E hamau iho e ka mea heluhelu ma keia no ka wa, eia mai he mau lalani mele hoaeae no ka aluna ahiahi penei:

 

Makemake wale aku no e ike ia Kaleponi,

 

I ka aina a ka nani me ka maikai;  He maikai okoa noke kai kuono o Hukekona,

 

He nani aku no Papine me Kaliena,

 

Ka oi aku no o Lae Hao me Aukakina,

 

He home aloha ia no na holokahiki!  Aloha au i ka leo honehone o ka hulipahu,

I na olelo ku i ke aloha a ke kolomeki,

Ai ki bolo ka ma-ke ua ikeia ka i'a, Pioloke ae la na lii oehuehu ke kapena,

Pinapinai iho la ka leo o ka malamamoku,

Leko aku la na boki pau i ke kai, Kukupau aku la na sela i ka pula heke,

Oilua kahi o i'a i ka ehu a ke kai, Papani aku la ke o helu ka aiana, Nakeke aku la ka laina i ka laikuela,

 

Piha olioli na 'lii me na sela,

 

Hene iki ka aka a ke kilinahana ua piha ka maku.

 

Hooiho ka maku i ka peuwini o Oahu ka ihu,

 

Ku ka lukau nana i ka puka makani, Ikeia aku la na mea kupanaha'o ka aina,

O ka uka o Nuuanu ke lohiaia mai la e ka ua.

 

Ahonui ka pua o ka Ahiki e hanaia mai la,

Ehana noeau ia mai la e ka pua o ke kamakahala,

O ka la keia o ka ohi o ke kaki ikeia ka nele.

 

E aho no a kahi poola Honolulu, He wahi aloha no kuu hainaka lilina e lei nei.

 

He hui kia mau laini mele ke nan aiho, he mea liilii nae ia ia oe e kuu mea heluhelu, ke hoopanaau iho.Eia ae no ia mau mea maikai i ka hoopaanaau i oi aku i ko keia, e waiho aku no paha ia a no kekahi wa aku.

 

He mau mea maikai keia e lohe mau ia, o ia hoi na mele; a no ka mea, aia ilaila na hoopuka mano naauao ana ma ka olelo, o ko kaua aina makuahine nei.

 

EHA I KA WA I LELE AKU AI MAI KE KAA UWILA AKU.

 

I ka manawa o ke kaa uwila e mau ana no ka holo ana, a he mea no nae ia ia ike mau ia mawaena o na kepani, oia hoi, ka lele ana mailuna aku o ke kaa me ia mau no o ka holo o ke kaa; o ia ano noka mea kikeia na ka hora 7 o ke ahiahi Sabti nei ma ke alanui Moi ma kahi kokoke i ka Paka Aala, ma ka manawa i hoao ai kekahi mau Kepani kane ame kana wahine, o ka hopena o ia hana hemahema ana a laua eha ana a laweia mai i ka halema'i o na poino ulia.

 

O Ben Kalani i ka makai nana; i ninaninau pono i ka mea e pili ana i keia ulia.  Ma ka hoakaka a ka poe i ikemaka na ohua hoi e kau pu ana maluna o ke kaa uwila ma kela manawa o ka lele ana o na Miyasaki, o ke kane ka i lele mua mailuna aku o ke kaa a mahope aku ka wahine.

 

NA MAIA ANA E.

 

Peha la na maia kaulana o Puuwaawaa ame Puanahulu o na la i hala ae nei me na makua o kaou!  Na maia kupanaha o kona hua ana. Aia ma neia mau wahi, e ulu ana na maia Hawaii ono loa o ke ano hoopahaohao mai i ka malihiui o ia mau la.  He olua ano maia, he Manalua a he Huawaena kekahi.

 

O ka hua ana o ka Manalua, he maia, he elua on a ahui; hookahi ahui makekahi aoao o ke kum a o kekahi ma kekahi aoao.  No keia ano no o kona hua ana i loaa ae ai o kona inoa.  I ka ai ana aku ia maia i kona wa i pala pono, he nui ka ono.  He maia haule no hoi ki kona huliia aku e na kamaaina pii kuaahiwi o ia aina.  Pehea la kona hua ana mai pela, me ka nunui maoli o ka ahui, elike no me ke ano o na mia hua pakahi.

 

O ke ano mai keia a na loea kanu huaai olelo ai, aole e hiki ke hoohua mai ka pohili maia i keia ano hua ana, ke ole e hanaia aku kekahi hana maluna o ia pohili; o ia ka ke kohi ana i kekahi mole olalo i ka phalua like ma ka loa.  Ina aole e hanaia pela, aole loa e hoohua palua mai i mau ahui.  O ka mea kupanaha nae keia, aole loa i kohila ka mole; aka, ua hua plua mai na ahui.

 

Eia keia, o ka mia Huawaena, o ka oi loa aku keia o ka maia kupanaha o kona hua ana.  Aia no kona hua ana iloko oka iho kona kumu.  I kona hua ana, aole e ikeia aku, a i ka pla ana, na ka mea kolo he naonao e hoike mai ia oe, ua pla ka mia aia iloko @@ ka holoke o ka naonao iluna, a ilalo o ke kumu.  Ike aku la kamaaina ki aku a wawahi ae la i kona kumu, a ikeia aku la i ka pala mai.

 

Aole no he nun o kona hua, ua like no ka loloa  o ka hua me na manamana lime; a o ka heluna, ua like ole, ua loaa he umi i kekahi wa a emi mai no hoi.  O kona ai ana he nui ka ono, iloko o ia liilii.  Kipanaha no na meaulu o keia aina.  Ina he oiaio na hoakaka a na loea kanu o na meaulu, alaila, ua hanaia keia hana e na kupuna o kakou, o ia ke kohi ana.  Ma keia e ike ai kakou i ka naauao i'o na kupuna o kakou i ke kanu i na meaulu hua ai.  O ia ike la, he mea pono e imi hou aku kakou.  Elike no me ka nui hewahewa o na moolelo pili i ke kanu ana i ka maia, pela noka lehulehu o ka kakou hana e hana aku ai i loaa ae ka oiaio maoli.

 

O ka lwelawe maoli ana aku i keia oihana kanu, ke ala hele e loaa hou ae ai o na ike i makemake nu ia o kakou na hooilina o ia ike awiawi nui.  A oiai e pau aku ana kakou i na aina hoopulapula, he mea pono e hoohana aku i na hana a ko kakou mau pepeiao i lohe ai, i na alahele haua o ia oihana mai no makua a kupuna mai.

 

Ma i hoohana ana e ike maka ai kakou i ka oiaio ame ka ole.  Ua ike kakou i ke akua mai o na hana a na kupuna i hana ai me ka oiaio;  no ia mae, ua ike kakou a lohe paha ma na olelo i ka hooliloia ana o Hawaii nei ikiowaena no na loea ike huli i na mea pohihihi o ka Moana Pakipka nei. elide me keia lono a kakou i lohe iho nei i ka pili loa o ke ano, na hana ame na ano e ai o na kanaka o ka Hema ia kakou na Hawaii.  He kupanaha, ua maopopo ia kakou ia mau mea me kokakou ui ole aku ia ha'i, no ka hoike mai i ka oiaio o ia mau olelo.

 

He lehulehu aku na mea kupanaha o keia lahui Hawaii i loaa ole i na lahui e ae o ke ao nei; a ma ia ano kupanaha no i kupanaha pu ai na meaulu o ka aina.  O ia mau mea apau a na Hawaii, he kula dala ia no n ala hui e ae apau o ke ao nei i hoea mai i ko kakou mau aina nei.

 

O ka oi loa aku o ke ano e in kakou, @ ia keia, in a ua pono a pono ole paha na hoike ana no na mea o Hawaii nei, e keia poe i hooloea iho, aole no he mau pane e puka aku ma ko kakou aoao aku.  HE pono wale iho la no ia ia kakou.

 

Nolaila, eia ka wa o ko kakou hana, i ka wa o ke au e ko ana iluna; e ko like kakou me keia au o ka hoopomaikai nui wale ia o ka lahui.  He aina ana a he home e loaa, o ke koena aku o ia ka hana-plea-ike hou iaai na maia ano e.

 

AIA IHEA KA PUUHONUA O NA HAWAII KUAULI O NEIA MAU LA HOPE?

 

Ma ka nohona lah ana o na kanaka o ke ao nei, aia no he mau puuhonua e hoopakele ana, me ka nana ole ia o ke ana o ia puuhonua; ua nui, a uuku paha ia mea, ua lilo nW I i MW hoomH mI I N kNk, I KO Lkou noho pilihu n MlLO O KWKhi mNo hookaumaha.

 

Ma ke kulana o ke ola ana i ka wa o ka pilikia, ame na mea apau e alai mai ana i na hana i manaoia e hooholomua aku no ka pono o ka lahui, ua ala ae he mau hana ano hou e hoomaha mai ana i na naau i plihua, a o ia ano hana la, nona ke ana i maopopo ole o kona loa ame kona laula, nui uuku paha ua lilo nae ia i mea ano nui i ka lahui i hookaumahaia-a olelo ae, Ua maha, ua loaa ka puuhonua!

 

Pela ko kakou noh ana ma ko kakou aina nei.  Ua ike no kakou i na la o ka nohona lako ana, ahiki mai ka nohona nele ana.  I ka wa o ka lako, aia no he amau puuhonua; a i ka wa o ka nele, aia no he mau puuhonua.

 

Nohea ka make make nui ia o ia mea o ka puuhonua@ No ka aoao nawaliwali loa o ka lahui.  O ia aoao nawaliwali o ka laui la, ke loaa ka puuhonua e meha ai, alaila, e hooikaika hou ia ae ana na aoao e kamau ana o ka ikaika, a ikaika loa.  He mau mea keia i ike a hoomaopopoia.

 

E nana iho i k kakou nohona lahui ana!  He hookahi no o kakou nawaliwali nui i hoomaopopoia, o ia no ka nele ika aiana ame kela mana hookele a hoohana ana ia mau aina, me ka holopuni io no o ia mea iwaena o kakou wale no.  E pau hoi kela ano ok wa i hala, o ia kaholpuni kuloko a holokuwaho o na aina.  Mailaila mai ka pilikiea,, ka pilikia i hiki mai ai a nawaliwali maoli no.  No ia nawaliwali keia hookina ana e huli i puuhonua e maha ai.  Me ko kakou ike no i keia.  Aole o kakou ike no i keia.  Aole o kakou namea e ae aka, o ka aina wale no.

 

Ina pela ko kakou kulana i keia mau la, heaha aku ka kakou hana no na hana e hoala aina i puuhonua@  O ke kunana anei elike me na kao ma ka papa auwae ka hana?  Aole.  O ko kako uhana like, huli like maluna o ka manao hana ame olelo hookahi; pela e pono ai.

 

Ke ku nei i keia wa kekahi hana nui i ikeia he puuhonua no na kanaka; a o ia hana, o ia keia hoopulapula lahui.  Ma keia hana e ike aku ai kakou i ka pii mahuahua ae o ka ikaika o keia lahui, ma na huahelu a mahuahua.  Aole wale ilaila, mahuahua pu mai ma ka lako i na pono o ka nohona o ka kakou aina; a he mea pono no ma ia lako ana e lawe ia kakou i ke ala kai ana ma na hana apau i ko kakou aina, i maa mai na kuuna mai, a alakai hou aku i ike ko nua aku nei nohono lahui kanaka like ole ana, i ke ano o Hawaii kuauli oiaio.

 

Ke hoala mau ia nei na hana hoohalike ae me ka na kupuna o kakou i hala, o ka mea apiki nae, aole he kulike ike.  Iloko no o ia kulike ole, ua pahaohao ia no.  Peha ana, in a na ke koko ponoi e hoala ae ia mau hana?  E kilike loa ana pha; a pahaohao loa hou ae ka poe i pahaohao mua, i ke ola ana o keia lahui, ame ka lakou hana.  Aia nae i ke ala like ae o na kini.

 

Nolaila, o na aiana apau e wheia ana i keia wa, e pono e piha i na noho aiana, a pela pu me na aina e hemo ae ana i keia elima makahiki e hoea mai ana.  O ia wale no ka puuhonua, o kahi e keehi ai o na wawae, a e hoomoe ai o ke poo.  He ala wale mai no ko na mahele e ae apau.

 

I ke ola ana o ke kanaka naauao ame ke kanaka naaupo ma keia mua aku, elike ana no a like aole ei aole emi; a no ka mea, i ka noho ana o ke kanaka naaupo maluna o kona aina, me ka ikaika i ka mahi ana, e loaa ana no kona ola me ka oluolu, ahiki ole mai i ka naauao e kaili i kona kahua (aina) malalo o ka naauao.  E pahu'a ana ka naauao o na kanaka kaili aina o keia mua aku ma o keia kanawai hoopulapula i hooholoia iho nei o na kanaka Hawaii.

 

Mamua aku o ka holo ana o keia bila kanawai, ua maopopo ia kakou, ia lakou la ka laau iluna, a no kakou hoi ka eha; aka, i keia wa a mamuli aku no, ia kakou ka laau iluna, a no lakou la ka eha.  Aia no i ka mea e noho ana ma ka aina hoopulapula.  Aka o ka mea mawaho aku nei ua hiki ole i ka mana o kana dale, e kuai lilo mai i ka aina i hoopulapulaia, a e waiho ana hoi malalo o ke kanawai hoopulapula.  He nui maoli ka nalelae omua aku nei ma ka'u ike a pela no hoi ko'u hookina i keia hana hoopololei i ke alanui, ame na kuamoo e hikiwawe aku ai i ka puu honua no keia lahui.

 

Aole no i pau na maikai, ei aka no.  O ka mea nui no o ke kii ana aku.  Aia no a iho pawal na makau lihi, alaila pono.  A o ka maopopo no i ka lawai'a o ka wa pono.

 

KA NINAU KAUPALENA HANAU.

 

Ua oi aku ke ko'io'i o ka ninau kaupalena hanau mamua o ka kepau.  O keia ninai, ua oi aku kona palahalaha i ko na moana kai i hiiia. Ua ala ae keia ninau maiwawena ae o na kanaka i manao aole o lakaou lolo, a opulepule elike me na lolo a upule i paa ma na buke moohelu i hookaawaleia no ia hana.

 

O ke kanaka lolo, maihea mai ia?  Mai ke kanaka lolo anei?  Pela no hoi ka ninau no ke kanaka pupule.  O ke kanaka lolo mailoko mai ia o ke kanaka a wahine ikaika.  Ina pela, he mea pon oe hoomaka mai ka hooponopono ana maluna o ke kanaka a wahine ikaika, i loaa ole ai he keiki lolo a pupule.

 

Ua ikeia i keia la e na akeakamai, aia he anoano o ia mau mea iloko o kela ame keia kane a wahine.  Owai auanei o kakou e ai aku i na kauka i amanaia e ke kenaawai, e noii mai, ma ia mahele, ,a ko kakou kina!  Ke manao nei au, aia he anoano kuahewa iloko o na mea hanu ola, e hele ana maluna o na wawae a elua, i ala ae ai o keia ninau.

 

O kekahi paia keia o ka hale ku'i o Babela, a na kanaka o ka wa kahiko i kukulu ae ai, a o ia ano no ia e hooponopono hou ia ae nei.  Malia paha, ua ano helelei ka mea kahiko i makemake nui ia ai e pahonohono aku.

 

Ma keia ninau, ua kukulu aku kakou na kanaka, aole o kuauli, i kia me ka have ulaula imua o ke Akua, ka mana nui Nana i hana a malana i na kanaka i ke ao ame ka po, mai ka hookumuia ana  o ke kanaka mua ahiki i keia la.

 

Wahi a ke Akua;  "Ehoohua ae oe i ka hua i ku k kou anao."  Ma ka oleo pilikahi keia, a hoea ae la i ko Iesu wa, ninauia ae la i ke kumu o ka lolo o kekahi keiki, e olelo ana, no na makua anei ka hewa i kau mai ai keia pilikia aluna o keia keiki?  Pane o Iseu, "Aole wahi hewa a na maku, aka i mea wale no e ikeia ai ka mana o ke Akua." 

 

Hoea mai la i keia mau la wela o Honolulu nei, ulu hou keia ninau, a hooia maoli no ka hewa o na makua - a no ia mea la, e pakiai ana paha na kumu o ka hana-hu  no paha ka aha!

 

Hookahi meia ipaopopo, in a aole keia pe lolo, pule, ilihune, na keiki makua ole, na wahine kane-make, mahea ke kahua o ka poe haipule e hiki ai e kaena i ka aloha o ke Akua?  Aole anei o ka malamaia ana o ka poe ilihune, lolo, pupule e ke aupuni, o kakou pakahi no ia i loaa ka pakeneta avelike no kela ame kiea iloko o ke qupuni, maluna o keia olelo!  E malama i ka poe ilihune, lolo, pupule a pela aku, a no ka mea malaila ke Akua e hoao mai ai i ka poe i manao, aohe o lakou lolo, pulule a pela aku!

 

E au kakou o huakae i keia hananaaupo.  Me he mea la, e hiki mai ana ka wa-ina hoi e holo keia ninau-e hana maoli mai ai ke Akua i poe kanaka lolo a pupule wale no, no kau mea o ka hoao ae o kanaka e helu i na kanaka lolo a pupule wale no, no kau mea o ka hoao ae o kanaka e helu i na kanaka lolo a pupule.  Elike ana paha me ka hoao ana o Solomon e helu i ka Isareale, mahope iho o ka papa ann mai o ke Akua, aoloe e helu i koa lahui kanaka a piha ka honua.  O ka mea i keia ma ia heluia ana o na Isaraela, holomoku aku ana na kanaka i ka make, elike me ka holo o ka helu ana ka poe helu.  Oi helu aku a kunana, ninau okoa i na elemakule i niho pumekona makuakane, o Davida; a na lakou i hoike mai i ke kauoha a ke Akua ia Davida, aole e helu i ke kanaka

 

Ke oleloia nei i ka pii mahua hua ae o ka heluna o na pupule, a no ia mea, i hoomahuahua mau iaai o kahi hoopaa, a hoomuiia aku ka aina.  Ke manao nei ka meakakau, he liilii ia hoonui ana.  Eia aku ka hoonui nunui ahiki mai ke hooholoia keia ninau.  E pau ana ke ana kapuai ili, a i ole eka ili;  e holo maoli ana ma ke ana mile; a apu no hoi ka loa o ka aina o na paemaku o Hawaii la, alaila lawa.

 

Nou no hoi e ke kenanka i makaukaukau no na aina hoopulapula la, a loaa kau anoano lolo a pupule la, e waihoia ana no ia anoano, ma na anoano pupule ole ka laweia mai.  E kaapuni kakou i keia wahi ninau apau ke ola ana, aole e puni ana.

 

Peha la i lolo ai ke keiki i loaa ae i kamauakane lolo, a o ke kanaka maka kahi hoi aole e loaa mai ke keiki maka kahi?  O ke keiki naauao hoi mai ka makua naaupo mai@  O ke keiki naaupo hoi mai ka makua naauaopookela mai@  Aole anei keia ninau he ninau ano nui, a na ke Akua no e hooponopono mai@  Aole pupule o ko Saula mau makua, o ka mea kupanaha nae pupule o ko Saula, ke alii o ka Isaraela.

 

Ma ka nana aku e pau ana kakou apau, he poe lolo a pupule, ma ka manao o ke kanawai ke kukuluia mai keia hana ano kulike, me ke ano naaupo, a he oiaio no.  E a'o ka poe moe hewa o ka po, a ku a hele iloko o ka moeuhane, o pakaia ke kiaaina o kau enekini mahu.  E hoomakaukau mau i na kapuwai me ka aoao o kau moe, ala ae no ia a hele i ka uhane iho na wawae i ka wai, puiwa ae a ala i ka hu'ihu'i.

 

KEKAHI MAU ANO ALANUI

 

Ke kaahele nei na kanaka maluna o na ala hele he elua.  Aia ke alanui i hoohoia maluna o ka honua me ka lima kanaka, nona ke ano poaipuni i ikeia, mamuli o ka poepoe no o ka honua.  O ua alanui la no na kaaahi, otomobile, kaa lio, a no na wawae o na kanaka ame ko na holoholona.

 

O ie mau alanui, o kekahi ua hanaia me ka lepo pohopoho i ke kau ua o ka aina, o kekahi ua hoonoho unu ia, a o kekahi me ka puna kameki ame ka hao kila, me ka lima o na kanaka ame ka mana o na enekini mahu i hanaia ai.

 

Aia nae he alanui hou ae kekahi i ua tausani ia kona oi, o ke ala ni a ko kakou mau manao e kaahele nei iluna paha, a i ole, ilalo paha, a o ia alanui, o ia ke alanui o ka noonoo, i kukuluia e ko kakou naau, kulana hana i loaa mai ma ka hoonaauaoia ana ma ka wa opiopio, a mamuli mai ma ka launa me na kamaaina mua iho o keia ao.

 

He mau miliona o na kanaka i kaohi hope ia, mamuli o ka nele i ka maikai, moekahi, onipaa o ke ala nui o ka manao, elike me ke kii a ka mea kakau e ike nei.  Ua like ia me kekahi kanaka nona ke kaa ame ka lio e kauo ana i ua kaa la iloko o ka lep nenelu, i hoea ae i ka pukui o ka hiila.  e pupu a ka launa ole e kaumaumu ai ka hope o kahi lio i ke kalaiwa.

 

Mamuli o ka nele i keia alanui maikai o ka noonoo, i ala ae ai no mea hoopilikia a alai i na kanaka i lawa me ia mau alanui.  Ka hopena i ikeia, he hoino, he kuamuamu, he hailili, he ohumu, he anaana, hoounauna, hoopiopi'o, haihaia, kuekuehulaki, pahiuhu, hana aloha o ke ano lapuwale a pela aku.

 

He kakaikahi na kanaka o ke ao i lawa me keia mau alanui, no lakou ka heluna in a e aoopilipu ae me ka heluna o kekahi aoao, e ku mau nei, ua uhipuia a nalowale.  O ia nalowale nae, o kona wa pono no, puka ae no ia elike no me ka lilia o na kihapai ma na awawa.

 

O keia alanui o ka manao i oleloia ae la maluna, ke alanui e puka ai kakou ma o aku o ke ola apuepuo ana.  O na kanaka kakaikahi iweana o kakou o kela kulana o ke keikialii a kakou i hala i ka po, na kanaka e hiki ai ke alakai i ke koena o Hawaii, aole e ai.

 

He lehulehu o kakou o kela papa kaohi hoi hope e ku mai ana, a wanana mai i kulike me ka manao i hoikeia ae la; o ao oukou o kau hewa ka lei akuli i kahi o ka maile.

 

E nana ae kakou i ka mana o na alanui i hoonoho lima kanaka ia, me ka ikaika ame ke kokua ae a na enekini mahi, ua holomua na hana kalepa imi waiwai, a pela aku, iloko o ka aina.  I ka hookukuia ana ae me na hoolilo o ia hana ana, ua iko iho ko keia au hou ano, he mau kek=neturia o na makahiki ko kakou hale hope i ka ike ame ka makauakau o na kanaka, e ola ana i ka elua tausani o na kmakahiki i hala loa aku nei.

 

Iloko no o ia mau kinaunau, aole no i nele kela mana e waiho nei ma ke ala.

 

O Kaisara, mamua aku o ke au o Kristo ka Haku, ua hoonoho oia he mau alanui, a ke ku nei ia mau ala nui ahiki i keia la.  O na Amerika ame kekahi ae ka ike i keia mea ma ka lakou mau huakai kaahele, ahiki loa aku i na aina nani o Italia.

 

Maluna o keia mau alanui ua Kaisara nei alakai aku ai i kona mau koa a lana kila.  Ua hoonoho oia i keia mau alanui apuni o Gaula i ikeia hoi ka Nepubalika o Palani.

 

 

Ua paeli iho na kanaka ma na kahua o Enelani, a ua ikeia no koena o na alani kahiko i honoho pohaku ia e ka poe Roma, mamua aku o ka ikeia ana he lahui Enelani, a i ole, Beritania ka nui.  Me keia mau alanui ka hiki ana o na hana oihanaili lahui o ia mau la, a hoea no ia kakou nei i keia la no e palapala nei.

 

Ina e mana keia mau alanui i hoonoho lima ia, aole anei e oi aku ka mana o na alanui hoonoho lima kanaka ole ia!  Na kakou e pane i ka haina o keia ninau.

 

O ke kenaka nona keia alanui i ikeia iwaena o kakou, i hana ole ia me na lima, o ia ke kanaka a kakou e onou aku ai imua ma kahi e hiki ai iaia ke hoohana i ua alanui la no ka pono o ka lehulehu o ke Teritore, aole o ke kalana wale no.

 

Aole no he loaa wale o keia mea i kela ame keia o ka aina i keia la; koe wale no, a he ewe na ke kuuna i maa ia mea he haawi i ke ola no ka pono o kalehulehu.

 

O kekahi ala nui o ka manao i puka a maka ae i neia mau la hope, o ia ke kanawai hoopulapula.  Mailoko ae ia o ka manao e hana i kekahi hana e loaa ai he pono hololauula iwaena o na ki@i o ka aina, aole hoi no ka pono o ka mea hookahi.  O ka hua maikai keia o kela alanui moekahi a apuupuu ole o ka manao.  Ina i apuupuu ka manao e waiho ana maloko, e puka-a-maka ae ana no he kuahiwi maoli mawaho o ia mea nona ka manao.

 

A no keia mea la e ka lehulehu, e noonoo kakou me ke akahele loa; a no ka mea he mau la ino keia.  O ka makani mua keia e pa nei, i hoomaka iho la ma kela mau po aku la, ma ke kewa o Nuuanu, e iho la a loaa o Leleo.  Aia no ia oukou he ike ame ka hoomaopepe ana i na mea maikai.  O na mea maikai, no ka lani mai ia; o na mea ino, mai ka honua ae ia.

 

O ko kakou ola i keia mau la, o ia ka hookaawale ae i na mea e alai mai ana i na mea e hooponopono.  O ka hopena, he hoka, a ku i ka nele.  Mai haawi i wa no na enem i ka bila hoopulapula e aka ai.

 

NA ANAOI

 

Ma ka nupepa namu o kela mau la aku la i hala, i ikeia ae ai kekahi mau manao ano hoomaoe o keia ano, "Eia ka wa no kekahi mau wahine Hawaii e waiho ae ai he noi kane ilikea i makemake e loaa no wahine Hawaii n laua."

 

O ke kumu o ka makemake nui o keia mau ilikea e loaa na wahine Hawaii, o ia no ko laua hoomaopopia ana aku, ala ka a mare he wahine Hawaii, alaila aeia mae e komo aku iloko o ka Ahahui Civic o na Hawaii.  Ina no ia mea wlae no ka manao o keia mau ilikea, ua ahuwale e no ka pono ole o ia ano mare ana; a no ka mea, aole he aloha e loaa ae ma ia hoohui ana-ina hoi ke ola mai no kekahi kuahewa i kiea mau la- o ka mare wale  ae no a loaa ka iaoa, aole ana he kino, a no ka mea ke kaualakoia la ke kino i o loa aku i kahi o ka manao mua.  O ka manao nua, o ia ka makemake e lilo i lala no ka Ahahui Civic o n Hawaii; o ka manao elua, i wahine Hawaii.  He ala nui ka manao elua no ka manao ekahi e hiki ai ke hookeia ka iina.

 

E maalea oukaou me he nahesa la, a e noho malie hoi me he manu nunu la.  Ke mau nei no ka waiwaiio o keia wahi olelo.  Aole no e pau i na tsusani o na hanauna o keia mua aku.  He wahi mea ano e i ka nana iho, a ano kupono ole.  O keia ka maauaua oiaio maoli i ane kulike aku me ko kela ano i keia makai o kaholaloa, i hoopau a paniia ma kela mau makahki aku nei.  No na wahine hoi ia, o kela hoi o na kane.

 

He mea pono e makaala kakou i na pahele olelo o keia ano aeae maoli.  Ma kekahi aoao o keia manao e komo maoli ae ana ka manao o ke ano e puka ae ai o keia wahi olelo, "he wahi haole maikai ka hoi keia!"

 

Pilikia no paha kakou i na mea a elua o ka hele no me Kristo ka oi loa o ka maikai.  I loaa ole no ke kane, mamuli o ka ike ole i ka hoa lohaloha,  noho maile no pela, aole o ka apu ae i neia ano mauna haekaeka, a hooluhi hewa.

 

I ke au kahiko o Hawaii nei, ua hookauia aku ka ike o ka makuakane maluna o kana keikikane, a o ka ike hoi o ka makuahine, ua hoekauia aku maluna o na kaikamahine.  O keia, o ia no, ina he ike hana waa, a i ole aumoana ko ka makuakane, e a'oia ana no kana keki eia i keia ike.  A o keia ike e a'o mau ia ana mai kekahi hanauna a i kehahi hanauna.  Aoe mamawa e nele ai.  Ina ua nele ia makuakane i ke keikikane, i hiki ai iaia ke a'o aku i kana oihana, ua lawe mai oia i kekahi keikeikane a kona kaikuaana, a i ole kaikaina paha.  A pela no ka ike hana kuku ahu, a i ole hana kapa paha o ka makuahine.  Ua lawe ae no ka makuahine i kana kaikamahine a a'o aku i kona ike Ina aole ana kaikamahine, ua kii aku aoia e hanai i ke kaikamahine a kona kaikuaana, a i ole muli paha, a in a ua nele ne i ka loaa ma keia ano, ua huli aku ma ka aoao o ke kane, ahiki i ka loaa ana o kekahi mea, nana e lawe aku i keia ike o ka makuahine.  Ua hanaia keia ma na oihana apau o Hawaii nei.  Ka ike lawai'a ame ka loaa ana o ka koa'a huna, aole e hoikeia ana i kekahi poe e aku, aka, i ke keiki wale no a ia kanaka lawai'a.

 

O ka ike holomoana aole he a'o wale ia aku i ka poe mawaho aku o ia aku i ka poe mawaho aku o ia ohana, a i na keki ponoi wale no e a'olia ai.  Aole no hoi he mau kilo, a he mau holomoana maluna o ma auwaa apau e holo ana i na mokupuni o ko na aina e.  Aole no na alii o ia mau la, i ike @ kela m@@@ hana, aka, ua malama nae na @@ i n kanaka ike i keia mau oihana apau.  A i ka maka@au ana e hole moana, ua kiiia ak@na kap@@@ o ia hoi ma holomoku, ame na kilo o ia hoi na pailaka paha o keia m@@la.  No ka mea elike ole ana no keia mau oihana.  He okoa na ka holo moku, a he okea no ke kilo.  O ka hana a ke kilo, o ia no ka @@ ana i na au, ame na makani ame na ao e hoike mai ana i ka aina.  Ia mau la, ua hiki i ke kilo ke ike i na ao pili aina, ame na no he'e wale iho no i ka laewa. Ke hawawa ka ike apa a ke kilo, e hu la@a@@ ana no ka huakai aumoana @ @@ auwaa.

 

Ma ka moolelo o Moikeha ame Paao kakou e ike ai i kekahi mau moolele hoeni puuwai, i na hana akamai a na kanaka holomoana o ke au kahiko.  He mau moolelo oiaio keia.  He mau moolelo e hooia mai ana ia kakou o keia la i ka pili i'o ana o ko kakou mau kupu na, me na kanaka o na mokupuni ma ka Hema aku nei o kakou.  He mau moolelo e hoike mai ana me ka moakaka, i ka maopopo ana o ke kakou mau kupuna i kela ma mokupnui , ame ka hiki ana la lakou ke hele me ka pololei, ahkii i ka he kau ana o ko lakou mau auwaa maluna o na kahakai o ia mau moku puni.  He mau moolelo hoi e hoike mai ana i ka ike holomoana o ke kakou mau kupuna, me ka nele i ke panana a ka haole.

 

Ma keia mau moolelo kakou eike iho ai, aole wale ao i ka ike holomoku o ko kakou mau kupuna, aka, i ko lakou ike i ke kilo hku ana.  A o ia ka mea i kapaia ai o ke pailaka, he kilo.  Na keia kilo e nana, aole wale no o na ao pili aina aka, i na hoku e alakai polokei ia aku ai kona auwaa ahiki i ka pae ana i ka aina i makemakea e hiki aku.

 

Ma keia mau moolelo no hoi kakou e ike pu iho ai, i ke kulana kino o ko kakou mau kupuna.  Ma ka nana iho, me he mea la, he mau kanaka kae'ae'a wale no ko ia mau la.  I kekahi manawa e loaa ana ka auwaa i ka ino nui, a e pau ana ka ai ame ka wai, aka, aole nae oia nele ana e lilo ana ia i mea e hoonele mai ai i ka aa ana e hoomau aku i ka hele ana inua, ame ka imi ana i wahi e loaa ai ka wai ame ka ai. Ua ike wale ia no hoi e lakou na kaupuni liilii o keia mau kai, a i ka nele ana i ka wai @ ua mkio loa aku ko lakou auwaa, e loaa kekahi o keia mau mokupuniliilii, no ka mea, o ka huaniu  kekahi, wahi e loaa ai ka wai.  A i kekahi manawa, ua loaa no ka ai mamuli o ka loaa ana o na i'a o ka moana, no ka mea, o ka pilikia ai ka pilikia maalahi loa, no ka mea, e hele ana no kela ame kia auwaa me ka makaukau lawai'a. O ka pilikia wai ka pilikia paakiki loa. aka, e ike mai kakou, aole a lakou mau pahuhao, a i ole laau paha @@ ka lawe ana i na wai, he mau ipu pohue wale no, aka, ua aa no na@@ lakou e au i keia mau kai loihi, @@ ka nana ole i no ino he nui wale I hanaia keia mau mea, no ka ma kemake imi aina no hoi o ko kako@ mau kupuna, ame kela makemake kaahele e ike i na aina o ko na aina e.

 

Ikekahi manawa, ua hoike mau na moolelo i ka pae ana aku o keia mau auwaa maluna o na mokupun! i nhoia e na kanaka okoa ae @@ na kanaka Hawaii ae, a ua ikeia ia mau wahi o na aina aikanaka.  Ma na moolelo Hawaii, ua ikeia ko ka kou mau kupuna, he lahui ike ole i ka ai kanaka.  Aka, ma na moku puni pili Hema, o ia hoi o Piki ma he mau mokupuni keia i nohoia @ na kanaka aikanaka.  A ua piha ko kakou mau moolelo me keia mau huaka'i i hiki aku i keia mau mokupuni, i lawaia aku na auwaa ilaila mamuli paha o ka ino, a lilo keia mau kanaka Hawaii i ka hakaka me keia poe kanak aikanaka.  Aole no nae i hopo iho na kanaka Hawaii, ua pae aku a ua kaua aku i kekahi manawa, he  mau kauna wa@ no e ku-e ana i kekahi mau han@@ e na kanaka aikanaka.  Aole nae  maka'uia keia mau kaua e ko ka kou mau kupuna.  I kekahi manawa, ua make a pau loa kekahi mau auwaa i ka nui loa o na emeni, aka ua hoola mai no na moolelo i ka hoi ana mai e ke koena e keia poe Hawaii. loaa hou na kanaka koa, a hele hou e imi i kela mokupuni ai kanaka, a luku i kela poe kanaka.  Ma kekahi mau moolelo, ua law@@ mai kekahi mau molupuni e kekahi mau kanaka Hawaii uuku wale no a ua hoonoho aku i kekahi poe @@ luna o ia mau mokupuni, e hookana ka ana hoi ma na alanui e h@@@@ ana e ko kakou mau kupuna.

 

Ae, aloha i'o no ia mau kanaka o ia mau la i hala loa aku ma @.  Eia no nae ke koko o kekahi o @@ poe kanaka, ke kahe nei iloko o na aakoko e kekahi poe Hawaii e o'a mai nei.  He mau moolelo ko kakou e ka lahui Hawaii e haa heo ai.  Ae aole kakou e hilahila i na hana @ ko kakou mau kupuna.  Ke ku ma nei ia mau mea imua e kakou a @@ kakou e imi aku.