Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 33, 17 ʻAukake 1922 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
HE HOALOHAALOHA NO KO MAKOU MAMA MRS. ANNA K. HALUAPO
Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ke Kuokoa, Welina kaua:- E oluolu mai oe no'u kauwahi kaawale o ka kaua hiwahiwa, ka ipukukui pio ole i na kau a kau, kauwila makeneki nana e anapu aku apuni na moku e hoike aku ana i nakini lehulehu o ko makou mama helaloa, e noho ana mai ka la puka mai ma Kumukahi, a i ke kapoo ana a ka la i Lehua.
Ua olu i ka Makua Mana Loa ke kipa ana mai ma ko makou home, ma ka Iliilinehe o keauhou, i ka la 8 o Iulai, 1992, a lawe aku la i ka hani makamae o ko maakou mama i aloha nui ia, a haalolo iho la ia makou, kana mau keiki, kana kane, ko makou papa hoi, kana mau lei moopuna, he iwakalua-kumamawalu, ana i lei ai ma ke aloha kuip a hoomanawanui, e uwe paiauma aku nona, me ke kumakena ana ame ke kanikau mau ana i na la apau, me ka poina ole.
Ma ka la eiwa i maneleia aku ai kona kino no ka halelua, kahi mau e na mea a pau; a loaa iho la ka Buke Nui i hoakaka mai ai, o ke keiki i hanauia a ka wahine, he pokole kona mau la a ua piha pu hoi i na ehaeha.
Ka lei o ka oli waiho la no'u ka pau ae kuu hana, a kii mai Jesu, A pa kona leo, ke kauwa maikai, E loaa ka uku, ka oli mau ae.
Ua hanauia ko makou mama aloha Mrs. Anna K. Haluapo, ma Keauhou, N. Kona, Hawaii, i ka la 11 o Iulai, 1847, mai ka puhaka mai o Kapela (k) ame Kailipeleuli Kamehaiku (w), nolaila ua piha iaia na makahiki he 75 i kona hanu nana i na ea hu'ihu'i o keia ola ana.
Auwe no ho ka mea kaumaha e! Aka. ua ha'i mua mai no ka Buke Nui ka olelo a'o maika'i "E hele mai oukou apau i O'u nei a Na'u oukou e hoomaha aku."
Hilinai mau ia Iesu,
Hili nai hau'oli no;
Hilinai i na la apau,
Ia Iesu Ia wale no.
Elika ma ko makou ka ohana hookaumaha ia ana, ua komo pu aku ia i na makamaka, na hoaloha, o ko makou mama; malalo iho o na mea apau. ke haawi aku nei makou i ka hoomaikai i na makamaka, na hoaloha, i komo pu mai me makou i ke kumakena ana no ko makou mau hoaloha haole, Mr. ame Mrs. Thos. C. White, no ka laua mau makana pua, elua puaa momona, i'a palena, ko, a he nui wale aku, a makou ka ohana e olelo ae ai, laki ke loaa ka lua elike me laua, ka puuwai aloha, a piha lokomaikai.
Pela pu ia Mr. ame Mrs. A. S. Wall o ka home aloha o Mahealani, i ka laua mau makana pua ame nameaai i wili pu ia me ke aloha; Mr. ame Mrs. J.L. Johnson, ka mea hoi nana i hoolawa mai i na makamaka ame na hoaloha i hiki mai, a makou ka ohana e poina ole ai, ia mau lokomaikai i haawiia mai.
Pela pu hoi ia Mr. ame Mrs. R. W. Woods i ka laua makana i ko makou la kaumaha.
Me keia e haliu aku ia Iesu, ka Mea Mana e lawe aku i na ehaeha o ko keia ao. Ua hoi aku ko makou mama aloha ma ka home maha mao, a o ia ka ko kakou Haku i kauoha mai ai, mai mako'u kakou.
Mai maka'u a mai kaumaha,
Na haumana a Iesu,
Nana e i kahi maha,
No no luhi na luuluu.
O makou iho no kana mau keiki
MR. & MRS. R. K. KAHULAMU, MR. & MRS. D. K. KEOHO, AME NA MOOPUNA. Keauhou-kai, N. Kona, Hawaii.
______________________________
PAU O KAHUKU I KE AHI LA!
Mr. Lunahooponopono:- Auhea au mau keiki o ko ku'i aiana mokuahi, a ku'i aiana o kou papapa'i, o Hookeleipuna ame Hookeleihilo, i na iho a Peapea e pau ana i ke ahi aulima a Lonomakua e Eia la i kuu manawa i ka poli kaua.
Eia ke kani kuilua a keikolu mau mai nei ka hone a ka mea ike a ka haole, ke pu paea-lo, kani alapine e hoolei mau ana i na poka pu hu maluna o kekahi moku pohaku, o ia o Kihewamoku, makai pono o Male-kahana o n apualikoa o Amerika, e noho nei ma ke kahua hani moa a ke Alii Olopana, i aihueia ai e ka keiki puaa a Hina, aia i ka pono e pili kuahiwi aku kekahi puu kiekie, aia iluna pono kekahi mikini hoolele kukui uwila mailuna mai olaila e lele mai ai ka malamalama, e hoomalamalama mai ana i ke po no kela mokupohaku, a na poka pahu e hoolai mau aku ai no elua mahele ma o a maanei aku o ka Lae o Makahoa a i ke ao no hoi, a ke manuheu aku la ohope.
Ua hoouaueue mau ia no hoi ke kulanakauhale nei me he ola'i la. Ua hooliloia ka malamalama o ka mahina i mea ole, e ka malamalama o ka uwila; ua hoonele pu ia na ohiki aumoa i hele a kupa, a kamaina ia Malekahana i mea ole, ka i'a kaulana loa o ka aina (hookahi no uha aumoana maona).
Ma ke alanui holopuni, aohe he nao ai i ka papaa, na maka o no hale e ku laina aua mauka ame na kaa kalaka holo pinepine, aohe ka nana ia iho o na hoolaha holo akahele, i kau ia ma na apahu o ke kulanakauhale nei, oiai he nui na kamalii paano alanui no ka hele ana i na kii onioni.
Hanahua no hoi o Kahuku nei, i ke kelehao i keia poe koa, ua hai olelo ae ke kahunapule o lakou ma ke Sabati nei, aole loa a hookipa, a haawi i hookahi kulu lemuhao i keia pee, o ulu mai na haunaele, a hoopilikia i na kamaaina, o ia ke a'o mai ma kana haiolelo, makai kela, a pela no ho ma o, o Kaliuwaa, puali koa, ia'u 'e kakau nei, ua oili hou mai la he mau kaa pu nunui eono hou mai nei, i oi ae i ko na pu mua, e manao ia ana paha e nalo-wale koke keia moku pohaku iloko o ka hohonu o ka Mokupuni o Mokuaauia, kekahi i hoolei poke ia aku, he kao oluna e holo ana me ka nana ole ia.
Owau kekahi meahanai kao ma mua, i pau na koa i ka hopuhepuia, a make a ha'iha'i na wawae, a lawaia ma ke ole, he hana nui kuu kii ana e kipaku, a hoopuehu aku i keia ano poe a noonoo ole paha iloko.
I kuu kii ana i ka makai o ke aupuni e hele makou i na kapena, he hana nui ka loaa ana o ka pono, he mau ninau ka pane ana mai, aole he kuleana o'u i kela mau kao, a oiai he kao kela mai ke kuahiwi mai, i au i ke kai a pae iluna o kela mokupuni; loihi ka hooponopono ana.
Ua uku mai i na kao i make ame ke kao i ha'i ka uha, o na kao i koe aole i poino, e hoihoi hou lakou iluna o kela mokupuni. Ina e hooholoia ana he kanawai koa no keia poe ma Hawaii nei, e nui ana ka hoopoinoia.
Nolaila, wahi a ke kahunapule i a'o mai ai, e pono e ae ole aku i keia ano poe mamua ua hookipa aku na Hawaii ma na home, e ai a e hookaui piano, a ka oi loa mai ia o ka hoomano, a ku i ka uluhua me he poe uhane ole la, o ke aloha aku kau, o ka ino mai mahope.
Aole no e loaa o Hawaii kuauli ponoi, akea ka manao, lauila ke aloha aole haiki.
He wahi makani kololio hoi keia o ke komo ana mai nei, a pa pono mamua o'u a hoauiui ae la au i ko'u mau pepeiao, i lohe pono aku.
He wahi hapa pua ponimoi kakahiaka mai kekahi aku o ko'u kaikuahine i make i lawe hanaiia, e mare ana i kupono a kupono ole paha ma ke kanawai, a ma kekahi ano e ae, o ke Akua ka i ike, 'aole au i ike, oiai, i ke kula aku la a hoomaha mai la, o ka mare koke ae la no ka ia, he mea maikai ka mare, oiai he poe i komo a hookupa me na palapala i ke aupuni a Kristo.
O keia mau wahi hulu makua ponoi loa, aole ke nanaia iho. Ua hala loa paha ihope ia rula a ka Hawaii. Hookoloia i ka nui manu, o ko Kahuku noho ana, a lewa iuka a lewa i kai. Mr. Lunahooponopono e adieu pu iho no apau.
JOELL K. APUKEAHU.
___________________
AOHE WAIONA E AEIA MALOKO O NA HALEAINA.
Lehulehu na kanaka malama haleaina o Honolulu nei i hululia ae a ku mamua o ka loio Apana Amerika William T, Cardeu ma ka poakahi nei, he poe i lohelohe wale ia he inuia ka waione maloko o ko lakou mau haleaina a i ole kuaiia aku paha ka waiona i ka poe e hele ae ana ilaila e ai ai mai ia mau hale aku. Imua o ia poe i kamailio mai ai ka Loio Amerika Carden no kona lohe i ka lawe ae o ka waiona a inuia maloko a ko haleaina, a ua a'o mai oia ia poe hoopauoa oa ano hana ma nei mua aku a i ole pela e hoopiia ae ana lakou no ke ku-e i na kanawai waiona.
O John Colburn III kekahi pu ma ia manawa e ao'ia mai ana ka poe malama haleiana me kona mau kanaka ma ke ahiahi o ka Paoono aku la i hala, mahope o ke kuka ana o Mr. Carden me Mr. Colbrun no kona hele ana aku me kona mau kanaha e nana a e noi aku i ka hana a na haleaina. Ua a'oia mai na on a o na haleaina aole e ae aku i ka laweia ae o ka waiona e ka poe e hele ae ana ilaila e ai ai, aole no hoi e haawi aku lakou i ka waina i ka poe e hele ae ana e ai.
_______________________
KE KUMU O KA AUWANA O NA KEIKI.
________
I kulike me ia a Harold Godfrey, kekahi o na makai hopuhopu i na keiki auwana o ka hoike ana ae o ka okolehao ke kumu o ka hele auwana o na keiki mai ko lakou mau home mai. Ma ka Godfrey mea o ka hoakaka ana ae ua lehulehu kana manawa a na keiki i ninauia i hoike ae ai i na kumu o ko lakou holo hele ana mai ko lakou mau home aku, o kekahi o na kumu a lakou o ka hoike ana ae o ia ka on a mau o ka makuakane a i ole ka makuhine i ka okolehao, a i ka manawa e on a ai pepehi i na keika me ka hiki ole e malama maikai ia lakou, o ia hoi ka hana 'ia lakou me na meaai kupono a hoaahu aku ia lakou me na lole maikai, a ma ka Godfrey hoakaka, lehulehu wale kana keiki i kaawale mai ko lakou mau home mai, a i laweia aku hoi a hoonohoia ma kekahi mau home e kekahi mau ohana, a malaila i haawaiia ai i hana na lakou, me ka malama maikai ia ke ai ame ka aahu.
HOIKE HUI MA NAHIKU, IULAI 30, 1922.
_________
Ua malamaia na hana hoiki hui a no Kuia Sabati ame na Ahahui C. E. ma ka Luakini o Nahiku, ma ka la 30 o Iulai, 1922.
J. W. Kawaakoa, K.K.S. Nui ma ka aoao o na Kula Sabati, mai Wahinepee, Keanae ame Nahiku.
D.K. Wailehua, Komite Hoeueu o na Ahahui C.E. ma ka aoao o na C.E. mai Wahinepee, Keanae ame Nahiku.
Ua malama pu ia he ahamela ma ke ahiahi Poaono, Iulai 29, 1922, na ke kula Sabati ame ke C.E. i akoakoa mai.
Ua hoomakaia na hana hoike me na himeni ame ka pule i alakaiia e David Kahookele Jr. hope K.K.S. Nui. He olelo hoolaha na ke K.K.S. Nui ame ka komite hoeueu mamua o ka hoomaka ana, pau na haawina Kula Sabati a hoomaka no na haawina C.E. ia wa hookahi.
He olelo hoolaha na ke komite kiai a komite kahu, Rev. S.K. Kaailua o ka Ekalesia o Nahiku, Keanae me Wahinepee, e malamaia ana ka ahaaina a ka Haku ma ka Ekalesia o Keanae ma ke Sabati mua, la 6 o Augate, 1922, a e malama pu ia ke koho ana i na luna nui o ka Ahahui C.E. ame Kula Sabati ame na hana hooponopono Ekalesia e ae malalo o kona malu.
Papa Kula Sabati o Wahinepee, 1 kane, 2 wahine huina 3 haunmana. Haawina ma Ka Hoaloha; paanaau a maikai na himeni. C.E., ma ke kumuhana ame na mane ka haawina; paanaau a maikai na himeni.
Kula Sabati, Keanae; Opio kane 6, Opio wahine 3, Makuahine 4, huina 19. Haawina ma Ka Hoaloha; paanaau a maikai na himeni.
Kula Sabati Nahiku---Opio wahine 2, Pokii kane 4, Opio wahine 5, Makuakane 6, Makuahine 8, huina 26. Haawina ma ka Hoaloha; paanaau a maikai na himeni; Papa Pokii hui ia; paanaau na haawina a maikai na himeni. C.E.; na Makua huila, kumuhana ame na mane ka haawina; paanaai a maikai na himeni. Pela no na Pokii hui ia, paanaau a maikai na haawina a pela no no himeni.
Huina haumana Kulsia, 48; na makaikai, 27; huina, 75.
Na loaa lulu--na loaa ahamele, $22.50; na halawai kakahiaka, $3; na loaa lulu Kula Sabati me C.E., $46.90; huina, $72.40.
Na olelo paipai mai ke K.K.S. Nui mai J.W. Kawaakoa, Rev. S.K. Kaailua, lunahoomalu kuikawa, kumuhana, Rev. L.B. Kaumeheiwa, i kahu no ka Ekalesia o Wananalua, Nahiku me Kipahulu. Na D.K. Wailehua, komite hoeueu C.E., Maui Hikina, ua ae o Rev. L.B. Kaumeheiwa i kahu no keia mau ekalesia i oleloia ia'u ma ka Aha Paeaina ma Honolulu, ma ke keena o ka Papa Hawaii. Rev. H.P Judd ma ka aoao o ka Papa Hawaii, Rev. E.E. Pleasant ma ka aoao o ka Papa Kokua o Maui, D.K. Wailehua, elele ekalesia ma ka aoao o ka Ekalesia o Wananalua ame Rev. L.B. Kaumeheiwa, kekahu i kaheaia, no ke uku mahina o $105.00 penei. Papa Kokua o Maui, $50; Papa Hawaii, $10; Ekalesia o Wananalua, $30; Ekalesia o Kipahulu, $10; Ekalesia o Nahiku, $5; huina, $105.00.
Ua makemakeia e hana keia ekalesia i palapala kahea a kakauinoa na hoahanau apau o keia ekalesia, Hana me Kipahulu a noho mai ka Aha Mokunui ma Molokai i keia Sepatemaba iho. Na kela ame keia hoahanau o ka Ekalesia o Nahiku i kamailio maluna o keia ninau, a hooholo ka hapanui e hoopanee loa i keia kumuhana no ka wa mau loa ---aole e noonoo hou ia.
Noho ka halawai hana Kula Sabati me C.E., J.W. Kawaiikoa, lunahoomalu. Hooholo lokahi ia keia kumuhana; Hoike hui makahiki ma Wananalua; na Kula Sabati me C.E. Huiia o Maui Hikina, mahina o Dekemaba, na ke K.K.S. Nui e hoolaha.
Malama ola, K.K.S. Nui ma ka aoao e na Kula Sabati komite hoeueu ma ka aoao o na C.E..M Rev. S.K. Kaailua no Keanae; Rev. J.P. Kalohelani no Kaupo, K.K.S. Nui, kauoha tikiki ahamele. Hookuuia me ka himeni ame ka pule a S.K. Kaailua.
Me ka mahalo, D.K. WAILEHUA, Komite Hoeueu C.E. o Maui Hikina Hanaia, Hana, Iulai 31, 1921.
_______________________
KUU WAHINE ALOHA UA HALA
______
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:-E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o na kolamu o ka hiwahiwa a ka lahui, nana hoi ia e aha'i hele aku ma na kihi eha o Hawaii Kuauli, i ike mai ai na kini, na makamaka ame ka ohana o kuu wahine aloha.
O kuu wahine aloha Mrs. Wilimina Ben Kahikina, ua haalele mai oia ia'u ma ka Poakolu, Iulai 26, 1922, hora 4:15 p.m. Ua piha ia maua na makahiki eiwa o ko maua noho puana iloko o ka berita maemae o ka mare, a moku iho la ke kaula dala, a naha iho la ke kiaha gula; a naha ka bakeke ma ka punawai, a naha ke kaa ma ka luawai, a hoi aku la ka lepo i ka honua, a hoi aku la kona uhane i ke Akua, a haalele mai la oia ia'u o paiama aku ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make.
O kuu wahine aloha i haalele mai la ia'u, he wahine aloha kane, he haahaa, a he oluolu maoli no ko maua noho ana, ahiki i kona haalele ana mai la ia'u. Nui ko'u minamina i kuu wahine.
I kona manawa e ola ana, ua lilo oia he makuahine maikai no ko maua home, e hookipa ana i na mea apau e kipa aku ana ma ko mana home, a he hoahanau oia no ka ekalesia makua o Kanaana Hou, Kalaupapa.
Elika no me ka nui o kona mau hoaaloha i kona wa e ola ana, pela no ka nui kona mau hoaloha i lawe ae ai i ka lakou mau makana lei, pua ame nabo-ke pua, e hoouluwehi ana i ke kino lepo o kuu mea aloha e moe malie ana.
Ma ka Poaha, Iulai 27, hors. 4 p.m. i maneleia aku ai kona kino lepo ma ka Luakini o Kanaana Hou malaila i malamaia ai kona anaina haipule a ka Rev. Mahihila me ka eehia, a i ka pau ana o ke anaina haipula, ua nee aku ka huaka'i ma ka pa ilina o ka Ekalesia ma Papaloa, kahi e waiho ai kona kino lepo, a na J.K. Kainuwai i haawi ae ka pule hope loa ma ka lua kupapau, a hookuu aku la iaia e moe no ka wa mau loa, a huli hoi aku la na mea apau.
Nolaila ke haawi aku nei au i ko'u mahalo a nui loa i kou mau hoaloha, e u pu ana me a'u i ko'u wa o ka ehaeha, ame na hoaloha na lakou na makana lei ame na bo-ke pua, ame ka poe no apau i ukali aku mahope o kuu mea aloha, no oukou ko'u mau hoomaika'i a nui loa.
Me oe e Mr. Lunahooponopono ame na keiki hoonohohua o jou papapa'i ko'u aloha nui.
Owau iho no ke kane i hooneleia i ka wahine.
BENJAMIN KAHIKINA.
Kalaupapa, Iulai 28, 1922.
___________________________
997 KA NUI O KA POE I HOPUIA NO KE KU E KANAWAI
________
Mai ka mahina mai o Ianuari o keia makahiki he 997 ka nui o ka poe i hopuia no ke ku-e i na kanawai i kauia e ke aupuni, e pili ana i ka holo ana o na kaa, he 795 o ia huina i hoopa'iia a he 7035 i ohiia mai no na hoopa'i ame na hoina o ka aha mai ka poe ku-e kanawai ae, elike ma ka hoike o na buke a ka oihana maika'i. O ka huina o $2280 i ohiia no na hoopa'i ame na koina o ka aha iloko o ka mahina o Iulai i hala kau la ka oi loa aku o ka nui i ikeia no kekahi mahina o Iulai i hala aku la ka oi loa aku o ka nui i ikeia no kekahi mahina hookahi. i ka huina i ka poe i hoopa'ilia no ia mahina he 227.
Ma ka mahina o Aperila i hala ka hoomakaia ana e hoomahuahua loa ia aku ka makaala ana no ka poe haihai kanawai e ae, ma ka manawa a ke Makai Nui Charles H. Rose i hookohu aw ai ia Bob Lilis i kapena no hopuhopu ana i ka poe hoolohe ole. Mai ka hoomakaia ana mai e haawiia ka makaala loa ana i ka poe haihai kanawai ua oi aku mamua o ka averike i ikeia mamua aku ka nui o ka poe i hopuia a he $497.55 i ohiia e ke aupuni no no hoopa'i ame na koina o ka aha. Mai ka la 1 mai o Aperila ahiki i ka la hope o ka mahina o Iune he 631 ka nui o ka poe i hopuia a he $4236.73 i ohiia mai ka poe haihai kanawai a i komo ae i ka pahuhao a ke aupuni kulana kauhale ame kalana.
Ua ike hou ia ma ka hoiki iloko o na mahina ehiku i hala aku la o keia makahiki o ka oi aku la o keia makahiki o ka oi aku o ka lahui haihai kanawai o ia na Kepani, he 50 ka nui. O na Pukiki aku he 22 i hopuia, na Pake aku me na Hawaii 8, a no na lahui huikau e ae, komo pu na Amerika, Poko Riko, Korea ame na lahui e ae 132.
HOOHIKIIA O J. OBRIBN I LUNAKANAWAI.
________
Mahope koke iho ka hora awakea o ka Poakahi nei i hookuponoia ae ai o Ray J. O'Brien ma o kona hoohikiia ana, i lunakanawai kaapuni mamua o ka lunakanawai Kiekie Emil. C. Peters, o ka poe e akoakoa pu ana ma ia manawa oia o James A Thompson, ke kakauolelo a ka aha kiekie, ame Fred Patterson he loia no Hilo. O Ray J. OʻBrien i hoohikiia aw la oia ana ka lunakanawai pani ma kahi o Lunakanawai John De Bolt i hookohuia mai i lunakanawai Federala. Ma ka hora 9 o ke kakahiaka Poalua mai kona hoomaka ana ae e lawalawe i kana hana, a ma ka hora 2 o ka auwina la i hooloha ai oia na hihia oki mare i paio ole ia mai e ka poe i hoopoooa ae, a e hana ana hoi ma kahi o Lunakanawai Desha i hala aku no Kapalakiko, a i kulike me ia a Lunakanawai OʻBrien i ka hoike ana ae ma ia la on a i hoohikiia ai aole oia e hoololiloli ana in a kanaka o kona mahele.
-----------------------------------
KA MANAO O KE KAKAUOLELO
GEO. P. COOKE.
-------------
I kulike me ka hoakaka a George P. Cooke, ke kakauolelo mana hookoa ke Komisina Home Hawaii, o ka hoike ana ae. Wahi ana aole pono i ka waiona ame ka hana hoopulapula i ka lahui, in a e mau ana no ka laha ame ka hoohanaia o ka waiona, e lilo ana no ia i mea omilo i ke ola o ka lahui i makemakeia aku ai e hoolaha, ae a nui a laupai a no keia manao i hoolala ae ai o Mr. George P. Cooke i keia hana me John Colburn III, ka luna nui o ka hana hookapu loa ia ka hana waiona ana ma Molokai, o ka poe apau he mau ipuhao puhi rama ka lakou he pono e hopuia a e huliia na wahi hana waiona apau ma Molokai.
HUAKAI MAKAIKAI
I KAUPO, MAUI.
--------
(Hoomauia mai)
Ka Huaki Makaikai no ke Kuahiwi Haleakala.
Poaono, Mei 7. I keia 5:30 a.m., au ame Keneki i ala ae ai. E pa kokolio hu'ihu'i mai ana no ke kehau mai ke kuahiwi mai, a hoomanao ae la au i ke ano o ka noho ana o na Kona, o ia hoi, ala ae na keiki lawai'a ua makai ke kehau, hele aku la a kaulanawaa, pahee ka waa iloko o ke kai a holo i ke ko'a lawai'a.
Hora ehiku ai ko makou ainakakahiaka. Mahope iho o keia manawa, hoomakaukau makou i ka ukana a hauhoa no hoi na hoki. Eia na lako o keia hele ana: elua halelolo me na pine ame na kaula hoopaa, mau paa huluhulu manoanoa kapaua, lole mehana, lako kuku, pu raifela, meaai, ame na mea liilii a kela ame keia ano.
Ua hookomo iho makou i keia mau ukana iloko o na eke lolo. o na loo, o na eke ukana kaumaha kau iluna o ka hoki ukana kaumaha kau iluna o ka hoki ukana, a o ka ukana mama kupono ua avelikeia iho iwaena o makou pakahi.
I keia 9:30 a.m., haalele o Joseph Marcial, Keneki ame ka meakakau i kauhale, nouka o ke kuahiwi Haleakala. He kakahiaka malaelae keia; aohe hoailona o ka makanao ame ka ua, oiai nae, e haule iho ana ka ua kilihuna o ke kakahiaka.
No ke kaumaha o na holoholona, nolaila, naue malie makou e helo nei, a o kekahi no hoi ho pii'na wale no ke alanui. I ko makou hiki ana mai uluna o kekahi wahi puu, ua olelo mai la ko maua kamaaina o Kapihaa (piha kikoola) ka inoa o ia wahi. Maanei hoomaha liilii. Ia makou e hoomaha nei, ua hula aku makou e nana i na aina e waiho mai ana.
He nani lua ole ka nanaina o ka aina ke nana aku; e waiho mai ana kauhale , mala-ai, ululaau uliulii, aina kula kuanea, na makalae, na awaawa, ke kaupo Gap me na mano wailele e hiolo mai ana, ke kahua hale o Pamano iluna o ka pali kualapa, me ke kahua heeholua ana e holua ai, ke kahawai o Kapunahoa, ame Mokulau, i ka nui kini moku ako'ako'a, ia waho i Pamano ame na'lii o ke au kahiko e lealea ai i ka heenalu, a kahua kaua ho'i a Kalaniopuu, moi o Hawaii, i kaua ai i ko Kaupo nei mau makaainana, a o Kamehameha ame Kakuhaupio na pukana kaulana i ka ikaika ame ka hakaka ma ia kaua ana, an ma na kaua no hoi apau o ia mau la i ke au o Kalaniopuu ame Kamehameha ka Na'i Aupuni.
O keia mau hiohiona apau ua like me ka papakonane e hoike mai ana i ka nani o Kaupo ame nUU.
Aia hoi e waiho mai ana iloko o ke aouli o Maunakea, Maunaloa ame Hualalai, na kuahiwi kahikolu o Hawaii moku o Keawe. Ua uhi paaia ka piko o Maunakea ame Maunaloa e ka hau, he hiohiona u'i e poina ole ai, a homanao iho la au i keia mau laina mele:
E aha ia ana o Maunkea,
Kohu moa uakea i ka malie.
Ia'u e nana ana i keia nani, aloha
wale mai la no i ka ainahanau, i ke kau mai o ke ao opua, a ua hiki no ia'u ke hoomanao iho me he mea la, aia no au i Kona Kaiopua i ka la'i hinano ua malie ka i hoonena ai.
@@@ manawa malie loa, he ike wale ia kau no kauhale o na Kohala i ke keokeo mai.
I ka pau ana o ka manawa o keia waho hoomaha liilii ana, ua hoomau hou ia aku no ka hela ana nomua; ahiki mai makou ia wahi i kapaia o Koleanui (manu koleo nui), he awawa keia, a o ke kuikui ka laawa o keia wahi.
A o Kauhipuu (he puu i paa i kanahelehelo) mai: o Puahuluhulu (ma keia wahi ua nui ka pua hiluhulu ame ka pamakani) mai; o Keanapuka (he ana wai e huli ana ka waha i ke kai) mai; a o Kahulilua (huli i ke kuahiwi a huli i ka Kaupo) mai. Ua kokoke loa keia wahi i ke kuahiwi; hu'ihu'i mai la ke ea; nui ka laawau kuahiwi ma o a maanei o ke alanui, o ia hoi ka ohelo, koa, lehua, kawa'u, kamani, mamaki, akolea, ame kekahi mau laau lehulehu a ae he nui loa ke helu papa ia maanei. Aka aole he ululaau nunui o keia mau wahi, a pela no keia huli Kaupo apau o ke kuahiwi Haleakala.
Ia makou e naue malie nei iloko o ka nani hihipea o ka launahele o ka pilikuahiwi e kani mai ana ka leo o ka manu iiwi, he leo nahenahe, he hanehane o ka po o na kupuna i hala aku, aole e hoi hou mai, a nona keia hoohena ana:
Iiwi kuu hoa,
Noho mai i ke kula.
Aole wale o ka leo o ka iiwi ka makou e lohe nei, aka, o ka manu laehao, ame ke kolohala kekahi i mele olioli mai no makou na malihini makaikai kuahiwi.
Hiki makou i Panilauhulu, olelo mai la o Joseph Marciel ua komo makou iloko o ke Crater (Lua o Haleakala.) Maanei loaa makou i ka ua kilihune, uanoe uhiwai o ke kuahiwi me ka nui pu o ka hu'ihu'i ame ka mama o ke ea.
Aia mawaena o ka 7000 a 8000 kapuai a oi ke kiekie o keia wahi mai ka ilikai ae. Aohe ikeia aku o Kaupo meanei, no ka mea eia keia wahi ilalo o ka lua. He honua palahalaha keia a makou e hele nei; he piina no ma kekahi mau wahi aole nae he piiku, elike me ka nui o na wahi apau a makou i haalele aku ai ihope.
He nano maoli na meaulu o ke kuahiwi ke nana aku, hauoli ka maka ke nana aku i keia mau mea iloko o ke kulana a ke Akua i hooulu mai ai ia ia lakou, a o ka oi loa aku o ka nano i ka'u ike, o ia no ka ohelo me kona waihooluu like ole o ka ulaula, halenalena, ahiahia ame ke melamela.
He laau ulu nui ja ohelo ma keia mau wahi, a pela no hoi ma na wahi apau o ke kuahiwi a uluia ana e ka meaulu. Ua hope aku ka meakakau i ka lau o ka ohelo a me he mea la he pauku hau ia i kay a mea o ka hu'ihu'i, a ua maeele maoli no ka lima; pela no na launahele apau ke hopu aku oe i ka hu'ihu'i, no ka noho mau no hoi kekahi o ka ua, ka noe ame ke uhiwai.
I keia manawa no hoi a makou e naue nei ua ike maoli iho makou i ka hu'ihu'i o ka pepeiao, lima ame ka wawae, oiai nae, he mau lolo mehana ko makou me na kapua. O keneki ame ka meakakau ka i anuanu loa, no ka mea, aole maua i maa i keia anuanu.
Komo makou iloko o ka ululaau ohia o Kahilinau ia, he piina uaua keia; olelo hou mai la ko maua kamaaina ua kokoke loa makou i ka pahuhopu. Nui ka noe ame ka uhiwai e paa mai ana i ka pali.
Hiki makou i kahi e ku ana he kumu koa nui, a malalo o keia kumu koa nui, he ana i ka pali, a ua ka paia keia wahi o Keanakukoa.
O ia hele malie mai ao ia o makou ahiki i kahi o ka pali mania kiekie launaole, e uli paa ia ana e ka noe ame ka uhi e hiolo mai ana. o Kawaanaau ka inoa o keia wahi.
Nui no hoi ka bibi, na ka Haleakala Ranch ma kea mau wahi a he nui ka momona.
(Aole i pau.)
Laau Hooikaika, Hooikaika i ka Manao, Hookoe i ka Mana ka B.B.C. He laau no ka opu, ke akepaa, na puupaa ame ke koko, ka lepopaa ame ka Rumatiku. $1.00 6 omole no $5.00.