Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 32, 10 August 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE LXI-HELU 32.           NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., AUGATE 10, 1922.    NA HELU APAU, 6516

 

Powaiwa He Kiakaa Otomobile E Kekahi Mau Haole Koa Elua.

 

Mama Nae na Wawae o Kela Mau Koa i ka Holo Mahope Iho o ka Lilo Ana Aku Ia Laua o na Dala he Kanaha-kumamakolu

 

Ma ka hora ehiku a oi o ka po @ poaono aku la i hala, i powaia @ he kiakaa otomonile, nona ka @ o B>J> Garrett, e kekahi mau @ koa elua, alalo o ke alanui o Puuloa, a lilo mai iaia aku, na @ he kanaha-kumamakolu.

 

Ma kahi he ekolu haneri i-a ka @. mai ke alanui aku e holo @ no Leilehua, malaila i hanaia @ kela powa, a iloko o ka manawa @ ana ke kiakaa, me na @ powa, i kaui ai ka pu panapana, @ koa, me ka lele ana aku o ka @ a ku i ke aniani pale omua ke kaa, me ke ku ole nae o ke @, i ka poka.

 

Ma na hoakaka a Mr. Garett, no @ ano o na haele koa, na laua i powa iaia, ua kulike loa na ano o keia mau haole, me na koa, na laua i powa, i kekahi mau kiakaa no ke @ mau mahina e nei i hala, a @ manaoia, o na hana powa a pau @ aku maluna o na kiakaa, o keia kulanakauhale, mai kela mau haole koa mai no ia.

 

He elima mahina ae nei i hala, ua powaia iho la kekahi kiakaa, o kahi @ kaa ma ke alanui Betela, e kekahi mau koa elua, me ka lilo o kana mau dala, a he ekolu mahina mahope mai, ua powa hou ia @ la he kiakaa otomonile, no ka hale hoolulu kaa, o ke alanui Moi.

 

Ma kela mau powa elua i lawela weia, he elua no mau haole koa, o ke kau ana iluna o kela mau kaa pakahi, he hookahi haole loihi, a he hookahi haole pokole, ua kuliko loa @. me na haole, o ke kau ana maluna o ke kaa otomobile, o Mr. Garett, ma ka Poanono i hala.

 

Wahi o ka hoakaka a Mr. Garrett, @ ka hapalua o ka hora eone o @ ahiahi Poanono, ua hoea aku la @ mau haole koa, a hoolima @ aku la i kona kaa, me ka olelo ana, he mau hoaloha wahine ko laua, aia ilalo o ka Papu Kamehameha, i makemake e pii mai noluna nei o ke kulanakauhale e hulahula ai ma ia po, me ka ninau pu ana aku i ika uku, e lawe ai ia laua nolalo o Puuloa, a hoi mai, a i ka hoikia ana mai ia laua o ka uku, ua kupono ia i ko laua manao, o ke kau aku la no ia maluna o kela kaa, a holo aku la ma ke alanui, Moi, nolalo o ke alanui, e holo ai i ka o Puuloa.

 

Me ka haupu ole ae, ma ka aoao o ke kiakaa, he huakai kela no kona poino, ua nanea maoli kana hookele ana i kona kaa, aka i ka hoea ana ma kahi he ekolu haneri ia, ka mamao, mai ke alanui mai o Leilehua, a ma ke alanui hoi e holo pololei anan nolalo o Puuloa, ua hoopuiwaia oia, i ka wa i kauia aku ai he pu panapana, ma ke kumu o kona pepeia, a kiia aku la me ka nahaha, o ke aniani pale omua o kona kaa, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i lele aku ai kekahi koa, e uumi i kona kaniai.

 

Ua oili mai ka kekahi kaa otomobile, iloko o kela manawa a na koa e pulike ana iaia, aka aole he mea hiki iaia ke hana ae, oia i ua paa loa kona kaniai i ka uumiia, e puka ole ai kona leo kahea i mau kokua.

 

I ka loaa ana o na dala he kanahakumamakolu, i kela mau koa powa, o ko laua hoomaka no ia e holo, a he manawa mahope mai, i loaa mai ai ke kiakaa poino i kekahi mau aliikoa elua, o ka oihana kaua, a na laua i hoihoi loa mai i ke kulanakauhale nei iloko o ke kulana poniuniu.

 

Ma ka hoakaka a Mr. Garrett, ua hiki loa iaia ke ike, i kela mau haole koa, na laua i powa iaia, in a elaweia aku ana oia, e hoikeike imua o na koa apau loa ma Oahu nei.

 

HOOPAAIA HE OHUA NO KA HEWA FELONI

 

I ka manawa a ka mokuahi Wilhelmina i pili mai ai i ka uwapo ma ka auwina la o ka Poalua nei o mea hoopuiwa loa i ko H.F. Cook @ Herbret C. Lyons hoi kekahi @ on a, no kona halawai ana mai me ka Makaikiu Me Duffie e kakali aku ana nona, mamuli o kekahi lono @ ka Loio Apana mai o Alameda, Kaleponi, o Ezra Decoto, in a no ka @ mai o Cook i Honolulu nei e hopu aku iaia no ka hewa feloni i noopiiia ae ai oia, no ia kumu i hoo@  ae ai o Cook i ka halepaahao @ kekahi wahine o ka holo pu ana @ me ia ana i kuleana ole ai, nona ka inoa o Mrs. Lyons.

 

Ma ka Cook olelo o ka hoile ana @ i ka Makaikiu MeDuffie ma ka @ o ka Poalua nei aole oia i maopopo i ke kumu o kona makemakeia @ e na makai o Alameda, aka nae @ loaa ae kekahi ike i ka oihana @ maanei he hihia okimare kona @ kana wahine mai ma Alameda, @ hoi ka loaa ana mai o kekahi @ keleklapa iaia ma ke kakahiaka @ Poalua nei mai know kaikua@ mai e noi mai ana iaia e hoi @ ka home no ka jpono o kona makuahine ma'i. Ua manao nae o Mrs. Lyons, ka wahine i holo pu @ ai me Cook, na ka makuahine o @ ka makemake ia Cook e hoi @ aole na ke kaikuahine.

 

He kanaka o Cook i hana me ka @ Aila Standard ma Kaleponi no @ mau makahiki lehulehu, a @ on a mau makahiki.

 

O ka pahulole o kekahi kanaka @ aku i holo pu mai ai me Cook @ paaia e na makai. I kulike ka @ ka mea i hoopaaia ma ka buke a @ hui mokuahi ua hoopaaia kona @ me ka inoa o kana wahine i @ pu mai ai iaia, eia nae, ma ka @ loaa mai Amerika mai aohe ka @ wahine keia kanaka, a in a @ ka wahine manuahi keia o ka @ pu ana mai la me ia.

 

PAA HE IPUHAO PUHI RAMA I HOPUIA

 

Ma ka hora 9:30 o ka po Poaha @ nei i hala, i paa ae ai he haole @ rama no kai o Kalihi-kai nona @ inoa o James Spicer i ka hopuia @ John F. Colburn ame kona mau @, ma ke alanui Colburn, a weia mai ka ipuhao puhi rama i loaa @ ma kona wahi.

 

Elua mau ipuhao puhi rama i loaa @ ma kona wahi, hookahi ipuhao @ galani, a o kekahi he 10 galani, @ mawaho ae o ia mau ipuhao he @ ame hapa galani okilehao, ekolu kuaka bia ame 30 galani rama i hoawaawaia.

 

HE UUKU KA WAI MA KAIMUKI I KEIA MAU LA

 

Ua lilo ka lawa kupono ole o ka wai ma Kaimuki i mea hoomaka'uka'u i na kini o ia apana, o ke kumu mai in a he pauahi ke puoho ae ana maloko o ia apana, elike me ke ahi nana i luku i ka hale o Sylvester Ferreira ma Kalihi-ukaffffffffff ma kekahi la o ka pule aku la i hala, e hiki ole ana ke kinaiia no ka lawa ole o ka wai e hiki ai ke hoopio.

 

I ka manawa ka i pau ai ka hale o H. T. Waity ma ke alanui 16 ma Kaimuki ma kekahi mau mahina aku nei i hala ua laweia ae he manao imua o ka papa o na lunakiai, e hanaia kekahi hana i mea e loaa nui ae ai ka wai ia apana, elike me ka hoakaka a kekahi o na makaainana o ia apana, eia nae, o ka papa o na lunakiai ka i apono ia manao, a ua hanaia he bila no kekahi haawina dala no ka hoomahuahua ana ae i ka pono wai o ia apana, ua holo ka bila imua o na hoa o ka papa, i ka waihoia ana ae nae imua o ka Meia ua @ ia ia bila.

 

He laina paipu wai elua iniha wale no ka ka i hoolakoia ae no ia apana i nei manawa elike me ka hoakaka a kekahi o na makaainana o ia apana, a oiai ke hoomahuahua mau aku la ka heluna kanaka o ia apana a oiai hoi aia pu kekahi kula a'o koa o Honolulu malaila, he kumu maikai no ka hoomaka'uka'u ana o na makaainana o ia apana no kekahi ahi e puoho ana i ka manawa i maopopo ole, o ka oi loa aku o ka mea pilikia, wahi a ka mea nana i hoike ae, aohe ka he mau kiwai nui ma kela apana. Aohe i lawa ka wai ma ke alanui 18 e hiki ai i ke kahi ke auau a e holoi iaia iho, elike me ka olelo a ka mea nana i hoike ae i ka Advertiser.  O keia no ka pilikia hookahi i keia ma ka apana o Kalihi ame ke Kiekiena o Makiki, a oiai he mau la papaala keia, aole no e nele ana ka hoomaka'uka'uia o na makaainana e noho ana ma na wahi lawa ole o ka wai, a maluna wale no o ka oihana wai ke kau ana ae i na manaolana no ka hoopauia ae o keia pilikia.

 

NA LUNANUI O KA AHAHUI C.

C. MAKUA O KAUMAKAPILI

 

Peresidena, Mrs. Julia Smyth; Hope Peresidena, Mrs. Deborah Sniffen; Puuku, Mr. William K. Kopa; Kakauolelo, Mrs. Mary Ann Apela; Hope Kakauolelo, Mr. Sam'I Apela; Kakauleka, Mr. Joseph Woodward; Hoakuka, Mrs. Kulaia; Alakai Himeni, Mr. Sam'l Kaalouahi; Hope, Mrs. Kulaia; Lunahooia, Sam'I Apela; Elele, Mrs. Maryann Apela; Hope Elele, Mrs. Kulaia.

 

Ko Ole ka Manao Limanui Malua o Na Kaikamahine

 

Hoaoia Elua Mau Kaikamahine Opio e Hoopoino e Kekahi Poe Ekolu Ma Nuuanu

 

PAA MAI HOOKAHI O LAKOU I KA HOPUIA

 

E ole Kekahi Kepani o ka Hoea Ana Mai Pakele Ai Kela Mau Kaikamahine

 

O ka manao hoopoino a limanui o kekahi pow kanaka opio ekolu maluna o elua mau kaikamahine, mauka ae nei o Nuuanu, ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, ua hoohokaia ia, mamuli o ka hoea ana aku o kekahi Kepani me kona kaa otomobile, a hoopuiwa aku la i ka poe kolohe, me ka hoopakeleia o kela mau kaikamahine, mai lilo i luahi, no na hana lapuwalo a kela poe ekolu.

 

Ua paa nae hookahi o kela poe i ka hopuia, nona ka inoa o Ben Naipo, a ma ka hoakaka a ka Makaikiu MeDuffie, ma ka po ana iho o kela Sabati, he manaolana kona ua hiki loa iaia ke hopu aku a paa na hoa o Naipo i komo pu ai maloko o kela hana limanui.

 

Ma kela kakahiaka Sabati, he elua mau kaikamahine e hele ana ma ke alanui e pii ai no ka pali o Nuuanu, he hookahi, he kaikamahine Pake, nona na makahiki he unikumakolu, a o ka lua, he kaikamahine Pukiki o umikumaono makahiki.

 

Ia laua e nanea ana i ka hele, ua paa mai la laua i ka hopuia e kekahi poe kanaka opio ekolu, a kaualakoia aku la noloko o ka nahelehele, me ka manao e hoopoino, a e hoohaumia paha i ko laua mau kino.

 

O kahi nae o ka laki, ua maalo koke mai la he Kepani maluna o knoa kaa otomobile, iloko o kela manawa a na kanaka opio ekolu e kaualako ana i na kakamahine iloko o ka mahelehele, ua lohe aku la kela Kepani i ka leo kahea o na kaikamahine i kokua, nolaila hoopaa iho la oia i ka holo o kona kaa, a lele aku la ilalo, me ka hele ana aku, no kahi o ka leo kahea ana o ka lohe ana.

 

Ua ikeia mai nae kela Kepani e na kanaka ekolu, a haalele nui i na kaikamahine opio, a hoomaka aku la e holo, no ko lakou palekana.

 

Ua kelepona mai la nae kela Ke pani i ka halewai, no ka limanui i lawelaweia aku maluna o kela mau kaikamahine, a iloko o ka manawa pokole loa, ua hoounaia aku la ka Makai Morse no ka pali o Nuuanu, a ma ka hookolo ana a ka makai, mahope o ka meheu o kela poe kanaka kolohe, i paa ae ai o Ben Naipo i ka hopuia, a laweia ae no k ahalewai.

 

KA LUA O KA HOPUIA ANA NO KA HIHI WAHI PUUPAA

 

He Kepaai nona ka inoa o Minoru Kimura ka i paa ae i ka hopuia e na makaiki@ ma ka Poakahi iho nei no kona ninaninauia ana ma ka mea e pili ana me kekahi hoopii i hookomoia ae i ka oihana makai no ka hoaoia ana o kekahi mau kaikamahine Kepani elua e hoopoino ma ke alanui Pali ma ke Awawa o Nuuana, ma ka auwina la o ke Sabati iho nei. Hookahi o ia au kaikamahine he 13 makahiki. Ua paa o Benjamin Naipo i ka hopuia ma kela auwina la Sabati ma kahi kokoke i kela wahi i hoopoinoia ai keia mau kaikamahine.

 

E pii mai ana keia mau kaikamahine ma ke alanui Pali o Nuuanu ma kela auwina la Sabati ma ka manawa o laua i paa ai i ka hopuia e kekahi mau kanaka elua a kauoia aku laua noloko o ka nahelehele, aka nae, mamua o ka hoopoinoia ana o ia mau kaikamahine o ka manawa ia o kekahi Kepani o ka holo ana aku maluna o kana kaa mokokaikala a lohe aku la oia i kauwe kapalili o na kaikamahine me ka noke i ka uwa a e kahea pu mai ana no ka haawi ana aku i kekahi kokua ia laua, a i ka lohe ana o ke Kepani maluna o ke kaa mokokaikala i ko laua uwa, ua ku iho la oia a hele aku la no kahi o ka leo ana o ak lohe ana aku, a i ka ike ana mai o na kanaka kolole ia laua ua kuupau aku la i ka holo. Ma ka ninau pono ana a na makaikiu i maopopo ai he elua wale no mau kanaka na laua i hana i kela karaima, aole ekolu elike me ia i hoike muaia ae ai.

 

HONGKONG, Aug.3---E hookaawaleia aku ana na haleleka apau a na Pelekane mai Kina aku ma ka la 30 o Novemaba, elike me ia i aelikeia ai ma ka aelike i hanaia ma Wakinekona, ua hoolahaia ae ia mea i keia la maanei.

 

HAALELE O MARY H. ATCHERLEY I KA AOAO KALAIAINA DEMOKARATA

 

Pili Oia me ka Aoao Repubalika Mamuli o Kona Manaoio o ka Aoao Wale No Ia e Nanafa Mai Ai ke Kaulike Ma Na Ano Apau

 

O Mrs. Mary Haaheo Actherley i ikeia ai na manawa aku nei i hala oia kekahi o na pou hana a o kekahi hoi o na paahana ikaika loa iloko o ka aoao kalaiaina Demokarata ua haalele aku oia i ke aloha mua ana, he aloha hou kana i keia la, ua hooholo oia i kona manao me ka naauao a ua hoololi ae iaia i Repubalika oiaio i nei manawa, he puupuu ikaika loa keia i kuiia aku i na Demokarata.

 

Ma ke kau koho baloka kuikawa no ke kulana elele lahui i ka ahaolelo ma Wakinekona o Mrs. Ateherley ka mua loa mawaena o na wahine Hawaii i alualu no ke kulana elele ma ka aoao Demokarata no kona waeia, ma ka mahina o Maraki aku nei i hala, ma ka Poalima aku la i hala kona kelepona ana ae ia Charles M. Hite, kekahi o na alakai pukonakona o ka aoao Demokarata, e hoike ae ana iaia ua pau, ua hemo kana pili ana me ka aoao Demokarata, no kekahi kumu maikai a kupono ana i manao ai, a ua lilo ae oia ma ka aoao Repubalika, ka aoao a ka Peresidena Aberahama Linckona i hookahua paa ai no ka lahui Amerika.

 

"Auwe, heaha iho la hoi kela loli hikiwawe ana ae laou" wahi ka a Mr. Hite o ka ninau ana aku.

 

"O, aohe; he Repubalika au i nei manawa," wahi a Mrs. Atcherley o ka pane ana ae.

 

No keia lono e pili ana i kona huli ana ae i ka aoao Repubalika ua ninauia aku o Mrs. Ateherley e ka Advertiser, i na he mea oiaioia, a ua hooiaio mai oia ma kana pane me ka hooia mai akahi no ka oia a ike i ka malamalama.

 

"Ua heluhelu au i ka moolelo o Aberahama Linekona, a nolaila ua manao au o ka aoao kalaiaina ana o ke kukulu ana, he aoao kalaiaina e ku mau loa aku ana a i ka hopena o ke ao, o ia ka aoao maikai loa no'u e ku mau aku ai. No ia kumu i koho ai au o ka aoao Repubalika ka aoao maikai a'u e ku ai. He kumu maikai loa keia, aole anei ou manao iho pela" wahi o ka Mrs. Atcherley pane.

 

"Heaha ana ka hopena o ka aoao Demokarata ma o kou aalele ana aku la Aole ana anei e lilo ana kou haalele ana aku la i mea e nahaha liilii ai ia aoao"

 

"Heaha auanei; no lakou aku paha ia hoolewaia, aole no'u. He Republika au i nei manawa, a i nei manawa ua makaukau au no ka hakaka ana aku no ka pono o ka aoao kalaiaia kahiko. O keia ko'u kulana i nei manawa a e pono e hoomaopopoia."

 

" Heaha auanei; no lakou aku paha ia hoolewaia, aole no'u. He Repubalika au i nei manawa, a i nei manawa ua makaukau au no ka hakaka ana aku no ka pono o ka aoao kalaiain kahiko. O keia ko'u kulana i nei manawa a e pono e hoomaopopoia."

 

Ua niant pu ia aku oia in a he manao kekahi on a e holo no kekahi oihana ma keia kau koho baloka ae, a ma kana pane, aohe i maopopo iaia kana mea e kamailio mai ai i keia manawa; "in a no ko'u hooholo i ko'u manao no ka holo no keia oihana a kulana paha iloko o ke senate a i ka hale paha, o na lunamakaainana, e hoike aku ana no au i mea i ka poe he mana koho ko lakou, aole i nei manawa. Aole au e hana ana i kekahi mea e hoohikilele a e hoopuiwaia aku ai ka noonoo o kekahi o ka poe koho baloka. Aole au he wahine e hana aku ana ma ia ane."

 

NA ULIA KAA OTOMOBILE MA KA POAHA I HALA

 

Elua mau Kepani i halawai me na poino ulia ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, ka mua he Kepani kanaka makua o T. Keishima ka inoa o ka lua, he keiki Kepani nona na makahiki he 5 @ ka inoa o Jiro Yasuda.

 

No ke ano malihini paha o keahima ua hele mai la oia mahope mai o ke kaa otomobile a kaa pololei mamua o kahi oke kaa otomobile e kalaiwaia mai ana e Lutanela W. Walters a e holo mai ana i ke kaona mai ka Papu mai o Kahauiki, a hooku'iia mai oia a hina ilalo a moku ka ili poo, a laweia mai oia i ka halema'i o na poino ulia. He mau la pokole wale no kona ma Honolulu nei, mai hilo mai oia o ka holo ana mai he mau la kakaikahi a e haalele iho ana oia ia Hawaii nei a hoi aku no Iapana ma ka mokuahi mua loa e holo aku ana no Iapana. Aole oia i hooiliae i kana ahewa ana maluna o ka Lutanela nona no ka makaala ole, wahi ana, no ke ano maa ole i ko ke kulanakauhale nei noho ana. Ma ke alanui Muliwai ame Beritania kela ulia o ka loaa ana, ma kahi kokoke i ke alahaka hao o ka Muliwai o Nuuanu.

 

No Jiro Yasuda hoi, ke keiki Kepani, ua holo mai oia ma kahi e pololei mai ana ka holo ana a ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e E.G. Hedemark, ka akena o ka Hui Mokuahi T. K. K., ma ke alanui Moi kokoke mai i ke alanui keeaumoku. He wahine Kepani me elua mau keiki ke hele mai ana ma ke alanui mai ka paka hooulu mea kanu mai, o ke keiki i halwai ai me ka poino ua holo mai la oia i ke alanui ma kahi o ke kaa e holo mai ana, a oiai ua mama loa kela holo ana mai o ke kaa, a ua kaa pono no hoi mamua o ke alahele o ke kaa, ua hiki ole ia Hedemark ke hoalo ae mai ka hooku'i ana aku. Ua hookauia mai ke keiki i eha ai maluna o ke kaa a laweia mai me ka awiwi loa no ka halema'i o na poino ulia, a mahope o ka lapaauia ana o kona wahi ieha ua lawe loa ia aku oia noloko o ka halema'i Kepani, ma ke alanui Kuakini. Ma ka hora 7:10 o ka po Poaha keia halawai ana o ke keiki me ka eha mauwale, ma ka manawa a Hedemark e holo mai ana no ke kaona nei; elua mau kanaka i ikemaka i kela hooku'i ia ana o ke keiki oia o H. A. Griffen ame @ W. Brayly, a na laua i hoike ae i ka Makai Antonio Silva.

 

Ma ia la no hooku'i ke kaa otomonile e kalaiwaia ana e Matsuda, me ke kaa e kalaiwaia ana e Isidora Sabacion ma ke kihi o na alanui Nuuanu ame Kuakini, me ka loaa ole hoi o ka laikini o Matsuda. No ka ikaika loa o kela hooku'i ana ua pii ae kela mau kaa a kau iluna o ke alanui kauaoao a hooku'i i ka palaau o Miss Carter.

 

EONO MAU LUNA AUPUNI KALANA E UPU MAI LA NO KA HOLO MOHO ANA.

 

I kulike me ka lono i loaa ae mai Maui mai he eono ka mau luna aupuni kalana o ka Mokupuni o Maui e paa mai la i na oihana i nei manawa e manao mai la e holo no ka hale ahaolelo o keia kau ae, in a no ka wae a kohoia, no ka manao no i elua manu e make i ka poka hookahi, a e hoakaka ana ia lono i ka nui o ko Maui poe hookaa auhau kue loa i ka holo o na luna aupuni kalana no ka hale o na lunamakaainana i keia kau ae, no ko lakou makemake ole e ukuia na luna aupuni e ke kalana a e uku pu ia e ke teritore. O ka pololei loa, in a e makemake ana kekahi luna aupuni kalana a mau luna aupuni kalana paha e hole moho no ka hale o na lunamakaainana, e pono e waihomua i kona hookohu mamua o kona holo ana, a in a no ko lakou haule paha, ua hiki no ke hoihoi hou ia aku ko lakou mau kulana hana pakahi ia lakou.

 

I ka makahiki aku la ka i hala, elua mau luna aupuni kalana i ko hoia i mau lunamakaainana, a ua ohi palua i na ukuhana, mai ke kalana mai o Maui, a mai ke terirore aku, i keia makahiki nae, no ka lehulehu loa o na luna aupuni kalana e makemake ana e holo lunamakaainana ua loheia na leo kuhalahala ma o a maanei o ia kalana, ua ikeia ka hoopalaleha o na luna aupuni i kohoia ai i mau lunamakaainana i na hana o ke kalana, ke kahi hoi o na hana i ukuia ai laua, no ia kumu i hoala mai ai na makaainana o Maui i na manao kuhalahala aole e uku paluaia kekahi luna aupuni kalana e kohoia ana no ke senate a i ole no ka hale paha o na lunamakaainana, a no keia hoohalahal i hauwawaia ae, e haawi ana ka papa o na lunakiai o ke kalana o Maui i kana noonoo hohonu ana maluna o keia kumuhana ma ka halawai a ia papa e malama ana ma keia la. Ua loaa ka ike i na luna aupuni kalana, e manao ana e holo no ke hale o na lunamakaainana no keia hoohalahala o ka poe hookaa auhau, a pela lakou i makemake ai e ike i ka manao o ka papa in a no ko lakou kohoia nei.

 

Ahiki mai i ka Poalima o ka pule aku la i hala aohe kanaka i lohelohe ia aku kona manao no ke alualu i ke kulana o Harry A. Baldwin, ma ke ano he senatoa, a ua nui ka hopohopo o kekahi poe Repubalika, in a no ka loaa ole o kekahi kanaka ma kona hakahaka e onou mai ana na Demokarata i ka lakou kanaka. No Harold Rice ka aohe oia i hoike ae i kona manao holo hou ma ke ano he moho no ke pani ana ma kona kulana mua, eia nae, ua loaa ka manao maopopo i kekahi poe o kona inoa ana no kekahi e ikeia ana maluna o ka baloka.

d

Ua hamau loa ka ke Kauka Raymond aohe hoike iki ae no kona holo no ke kulana elele, malia paha o ke kumu o kona hamau, e haawi ana oia i kona ikaika no W. P. Jarrett.

 

HOPUIA KA ONA O KA HOKELE O HAUULA, KOOLAU

 

Loaa Aku ka Waiona Maloko o Kela Hokele i na Makai Hookapu Waiona

 

HAAWIPIO KA ONA IAIA I NA MAKAI

 

No ka Loaa Pono Ana o ka Waiona, Hiki Ole ke Alo Ae Mai ka Hopuia Aku

 

Ma ke Poalima aku nei i hala i paa ae ai ka on a o ka hokele ma Hauula i ka hopuia e na makai hookapu waiona, no ka malama i ka waiona maloko o ia hokele.

 

I kulike me ka Mr. Colburn o ka hoike ana ae he 270 mau omole bia, he 10 galani o ia ano bia like i hanaia ame 12 mau omole okolehao i loaa aku maloko o ia hokele. Ma loko o kekahi pahu waiho hau i loaa aku ai 175 mau omole bia (suaipa), o na rama apau i loaa aku i na makai hookapu waiona ma Hauula, elike me ia a lakou o ka hoike ana ae, ua pau loa i ka wawahi a nininiia, koe kekahi heluna o na waiona iloko o na omole i lawe pu ia mai e na makai i mau mea hoike oiaio ma ka aoao o ke aupuni e kue ana i ka on a o ka hokele Zumstein.

 

Ma ke kakahiaka nui o ka Poalima aku la i hala ko Mr. Colburn holo ana me kona mau makai no Hauula, a he mile a oi mai ka hokela mai ua helewawae aku la lakou, me ka haalele nui ana iho i ke kaa a lakou o ka holo ana aku, ma kekahi wahi nalo loa. I ka hoea ana aku a na makai e ku mai ana ka on a wahine o ka hokele me kona epani loihi ma ka puka, a ninau mai la i ka hana a na makai o ia hoea ana aku; ua hoike ia aku iaia he makewai ko lakou a makemake i wahi wai hooma'u i na puu maloohaha, a ua makemakeia i mau omole bia e haawi mai no lakou.

 

"Aohe o makou kuai waiona maanei," wahi a ka hakuwahine o ka hokele, o ke gingerale ke loaa aku ana ia oukou."

 

Ia manawa i hoikeike aku ai o Colburn i kona pihi makai a noi pu aku la e aeia mai lakou e huli aku ialoko o ka hokele, a ia aeia ana mai komo aku la lakou a o keia mau waiona ae la i hoikeia na mea i loaa aku ia lakou.

 

"Pono," wahi ka a ka hakuwahine o ka hokele, "komo mai a e hoikeike aku au ia oukou i ka mea i loaa ia makou maanei." Ia komo ana aku a lakou kamailio aku ia ka wahine i ke kane, oia ka haku o ka hokele, elike me ia i hoikeia mai ai ia Mr. Colburn mahope o ke poo kuke nui hoi o ia hokele, ma ka olelo i ano like me ka olelo Kelemania i ka Mr. Colburn hoolohe aku. Ia komo ana aku a lakou a hoea ma kahi o ka pahu hau nui loa aku la malaila ka waiona.

 

Me he mea la o ka makamua loa keia o ka hoea ana aku o ka lohe i ka hokele o Hauula he kapu ka waiona, ma kela manawa o ka hoea ana aku o na makai hookapu waiona ma kela kakahiaka Polima, no ka mea i kulike me ia a ka on a hokele Zumstein o ka pane ana mai ma ka manawa i loaa aku ai o ka waiona e ike mai oe aole i maopopo mua ia makou he mea kue kanawai ka waiona, a oiai ua hoike mai la oe ia makou i nei manawa ke haawipio aku nei au. He waiona eia maloko o ko'u hale; e lawe aku oe in a he makemake oe."

 

Ia manawa i kauoha aku ai o Colburn i kona pihi makai a noi pu aku la e aeia mai lakou e huli aku ialoko o ka hokele, a ia aeia ana mai komo aku la lakou a o keia mau waiona ae la i hoikeia na mea i loaa aku ia lakou.

 

"Pono," wahi ka a ka hakuwahine o ka hokele, "komo mai a e hoikeike aku au ia oukou i ka mea i loaa ia makou maanei." Ia komo ana aku a lakou kamailio aku ia ka wahine i ke kane, oia ka haku o ka hokele, elike me ia i hoikeia mai ai ia Mr. Colburn mahope o ke poo kuke nui hoi o ia hokele, ma ka olelo i ano like me ka olelo Kelemania i ka Mr. Colburn hoolohe aku. Ia komo ana aku a lakou a hoea ma kahi o ka pahu hau nui loa aku la malaila ka waiona.

 

Me he mea la o ka makamua loa keia o ka hoea ana aku o ka lohe i ka hokele o Hauula he kapu ka waiona, ma kela manawa o ka hoea ana aku o na makai hookapu waiona ma kela kakahiaka Poalima, no ka mea i kulike me ia a ka on a hokele Zumstein o ka pane ana mai ma ka manawa i loaa aku ai o ka waiona e like mai oe aole i maopopo mua ia makou he mea kue kanawai ka waiona, a oiai ua hoike mai la oe ia makou i nei manawa ke haawipio aku nei au. He waiona eia maloko o ko'u hale, e lawe aku oe in a he makemake oe."

 

Ia manawa i kauoha aku ai na makai ia Zumstein e hele mai i Honolulu nei ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, a ia manawa oia e hoike ae ai iaia iho imua o ka Lunakanawai John De Bolt o ka aha hookolokolo apana federala.

 

I na makai hookapu waihona ka ma Hauula, ua lehulehu na hoopii i waihoia mai imua o lakou mai ka poe mai o ke kaona nei i holo aku no na kuaaina e hoomaha ai, no ke kueia o na kanawai hookapu waiona, me ka nui o ka on a o ka poe ame ka haunaele pu, a he hana hauoli a maluhia ole no hoi ka hoohala ana i na la ikiiki o ke kaona ma Hauula, a mamuli iho la o ka paa ana o ka haku o ka hokele o Hauula i ka hopuia i maopopo ai ia Colburn ke kumu i ala mai ai o na hoopii like ole.

 

Ma ka manawa i hopuia ai ka on a o ka hokele o Hauula aohe oia i kue mai i ka hana a na makai, ua haawipio mai oia iaia ma ka maikai, me ka hoikeike ana mai i na makai i ka lakou mea o ka hoea ana aku e huli.

 

E HOLO MOHO ELELE LAHUI ANA O KAUKA RAYMOND KUE LA JARRETT

 

Ikela ka Oolo ka Iloko o ka Aoao Demokarata Mamuli o Keia Oili Okoa Ana Mai La o Kauka Raymond a Ku Iwaho he Moho

 

O kela manao mua, e oni hookahi mai ana o William P, Jarrett no ke kulana moho elele lahui, ma ka aoao Demokarata, iloko o keia kau koho wae moho iho, ua kuhihewa ia manao ana pela, no ka mea ua oili okoa ae nei o Kauka Raymond o Ulupalakua, Maui, a ku ana iwaho, me ka hoike akea ana ae, he moho oia e holo ana no ke kue ana ia Jarrett, ma ke kau koho wae moho iloko ae nei o ka mahina o Okatoba.

 

Ma ke kakahiaka o ke Sabati aku nei i hala, i hoea mai ai o Kauka Raymond, no Honolulu nei, a ma kona ninauia ana aku, no na mea e pili ana i kona kulana holo moho elele lahui, aole oia i hoohakalia iho i ka hoike ana mai, oia kekahi moho ma ka aoao Demokarata iloko o keia kau.

 

Ma ka manaoio o Kauka Raymond, aole o William P. Jarrett i kupono no ke kulana elele lahui, o kona wahi oi loa o ke kupono ma Hawaii nei no ia; aka o ke kumu nui o ka onouia ana a eo kona inoa, i hiki ai i kekahi o na alakai Demokarata oia o B. G. Rivenburgh, ke lilo i kakauolelo nana, a oia ka mea nana e lawelawe i na hana ma Waikinekona, a he pookii wale iho no o Mr. Jarrett.

 

No ka mea oi o ke kupono o laua ua hooia mai o Kauka Raymond, oia ka mea kupono loa, me ka makukau hoi e lawelawe aku i na hana apau e pono ai keia Teritore.

 

O ke kumu nui o ka holo kina ana mai o Kauka Raymond i Honolulu nei, no ka hoauhee ana aku no ia i na manao kanalua iloko o koonei poe, no kona kulana holo moho aole hoi elike me ka kekahi mau alakai o ka aoao Demokarata i hoolala ai, o W. P. Jarrett wale no ke holo moho elele ana, ma kela aoao kalaiaina.

 

He elua makahiki i kaahope ae nei, ma kona manawa i holo moho elele lahui ai, e kue ana ia L.L. McCandless, a haule oia, ua hoike mua oia iloko o kela manawa, e holo moho elele lahui hou ana no oia, a o keia ka hookoia ana, a elike no hoi me kana i hoakaka ai, ma ke kau koho baloka kuikawa aku nei i hala, e waiho ana oia i kona alualu ana i kela kulana, ahiki mai i keia kau koho wae moho.

 

Aole he manao kue pilikiono o Kauka Raymond no W. P. Jarrett, koe wale no kona manao ana, oia ke kanaka oi aku o ke kupono ma mua o Jarrett, a no ia kumu i makemake ai oia, e lilo i moho elele lahui, na na Demokarata, ma Wakinekona; aole hoi e hooliloia o Jarrett i pookii wale no, a o Rivenburgh maoli ka mea e lawelawe i kana mau hana maloko o ka ahaolelo lahui.

 

Ua makaukau ko Kauka Raymond palapala noi holo moho elele lahui, iloko o keia mau la e hookomo ae ai oia i kela palapala, me ke kakauolelo o ke Teritore, alaila hoomaka aku kona kaahele ana, e hooikaika ma na wahi like ole, no ke kulana ana e alualu nei.

 

He elua mau ninau ano nui a Kauka Raymond i hoike ae ai, e pono e kukeluia aku imua o na makaainana koho baloka, mai na Hawaii a na haole. O ka mua o keia mau ninau. O ia no ka ninau pili lahui; o ia hoi, i Hawaii ka mea e hoounaia i Wakinekona i elele lahui; a o ka lua o ka ninau, o ia no ka hiki ole ke hoouna i Demokarata i Wakinekona, iloko o keia au e noho mana ana na Repubalika.

 

No ka ninau mua, ua hoakaka ae oia i kona manao, aole he pololei iki o kela olelo, o na Hawaii wale no ka poe kuleana i ke kulana elele lahui, no ka mea, he poe haole kekahi i mare i na wahine Hawaii, a ua makaukau lakou, e hana i na mea apau e pono ai o Hawaii nei, me ka nana ole ma ka ili.

 

Ua kukulu mai o Kauka Raymond i kekahi mau hana i lawelaeia, o na makahiki lehulehu aku nei i hala, i ka wa i ulu mai ai kekahi mau ninau nui, o na haole no ka poe i hoounaia aku i Wakinekona, no ka imi ana i na mea e pono ai o Hawaii nei, aole hoi he ala mai o ka ninau i poe Hawaii ke hoounaia ilaila.

 

No ka ninau hoi e pili ana i ke kupono ole e hoouna i kekahi Demokarata iloko o keia manawa e noho mana mai nei na Repualika ma Wakinekona, ua hoike hou ae oia i ka pololei ole o kela manao, no ka mea, o ka poe no na lakou e kamailio nei i ke kupono ole o na Demokarata, o ka poe no ia na lakou i hoouna aku ia C. J. McCarthy i Wakinekona, a e noho mai la i keia wa ma ke ano he kanaka e hana ana no ka Ahahui Kalepa.

 

Ma ke ano nui ke olelo ae, ua paa maoli ko Kauka Raymond manao, e ku aku a paio, elike me ka ikaika i loaa iaia, no kona makee, e lawelaweia na hana kaulike apau, aole wale no maloko o kona aoao kalaiaina iho, aka, i oili mai ai na hopena e pomaikai ai o Hawaii nei, ke hoouna na makaainana koho baloka o keia Teritoro iaia i Wakinekona.

 

Mamuli iho la o keia oili koke ana mai nei o Kauka Raymond a ku iwaho, ua loaa iho la ka hoa panoinoini o W. P. Jarrett, iloko o keia koho baloka wae moho ae, e konoia aku ai o Mr. Jarrett, e hooikaika oia mana ano apau, i wahi nona o waeia ai, in a aole pela, alaila e oili ana kona hoa paonioni; a komo ole hoi oia iloko o ka hakoko kalaiaina nui, i ka mahina aku o Novemaba ae nei.

 

E HOʻAIA NA KUKUI ALANUI I NA PO APAU.

 

Ma ka halawai kuikawa a ka papa o na lunakiai o ka @oho ana ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule aku la i hala ua hooholoia ka ukuhana o na kanaka hana o ke aupuni kulanakauhale no ka hapa hope o ka mahina o Iulai ame ka hoike a kekahi komite e apono ana i ka hoomau ia o na kukui i kela ame kaia po ma na alanui, me ka nana ole he po mahina a po pouli paha ia. Maloko o ka hoike a ke komite i hoakakaia ai ke kumu o keia hoapono ana mamuli no ia o ka ike ana i ka nui a lawa loa o ka wai o Nuuanu e hiki ai ke hoohanaia na halehana kukui uwila elike ka nui me ka mea i makemakeia.

 

Ua hooholo pu ka papa e koi ae ia W. A. Wall, ka lunahoohana o ka oihana wai o waiho ae oia i hoike no ke kumu hea la i nele ai ka oihaua wai i ka wai e hiki ai e kina@ i ka hale pauahi ma Kalihi  ma ka po o ka Poakolu aku la i hala.

 

Ua ala ae he ooloku mawaena o na hoa o ka papa i ka manawa i waiho ae ai o ke komite e apono ana i ka hookaawaleia o kekahi wahi ma kahi kokoke i ka hale hoolulu kaaahi o Oahu, a no kekahi manawa ka lalapa ana ae, eia nae, ua niniia ae i ke poi wai a pio mahope iho. Ua hoomaopopoia o ka makai nui kalana, ka mea mana e hoopuka ae i na palapala ae no ke kukulu ana i halekaa otomobile, aka nae mamuli o kona ike ana i kekahi mau hana hoopoino i ka lehulehu ma kekahi manawa aku nei i hala ua hoopauia eia ka halekoa i hoaoia ai e kukulu ae i halekoa otomobile hou ma kela wahi ua lawe hele ia ae kakahi mau palapala hoopii e kue ana i ke kukulu ana, no laila i ka ike ana o ka poe i makemake e kukulu ia ano hale maluila i ke kue ia ua hele ae la lakou imua o ka papa o na lunakiai a noi ae la e aeia akulakou e kukulu i halekaa ma kela wahi. I ka wa i hoihoi ae ai ke komite iaia ia hana i ka hoike e apono ana i ke noi a ka poe i makemake e kukulu i halekaa, ua nui ke kueia e kekahi mau hoa a no ia kumu ke okaikai ana, a iloko o ia manawa i puka ae ai kekahi manao no ka hoao o na hoa o ka papa e pii maluna o ka makai nui kulanakauhale, oiai ua hoole oia i ke kukuluia ana o ia ano hale ma ia wahi.

 

O ke kumu i malino hou ai ke kai ooloku mamuli ia o ka lokahi ana o na hoa o ka papa e hoihoi hou i ka hoike i ke komite no ka noonoo hou ana me ke ao pu ia aku e kuka ke komite me ka makai nui a e huli aku i kahua hou no ka halekaa e ku ai.

 

Aponoia ka hoike a ke komite e hoakaka ana ke komite ma kana hoike e hanaia i mau kii hou me na hoakaka piha no ke ano o ka hana ana ame na materia, i kaa aina hoolilo o ia mau hale malalo o ka bila haawina dala a ka papa i hooholo ai o ia hoi he $45,000. O ka hui lawe aelike a Henry Freitas ka mea koho haahaa loa, o kana koho he $59,000, he koho keia ana elike me na hoakaka ma ka papa kuhikuhi.

 

He olelo hooholo e hoamana ana ne ke kuai ana i elua mau kaa kalaka elima tona pakahi no ka oihana alabui ka i hooholoia ma ka heluhelu mua ia ana, a mamuli o ke apono ana a ke komite alanui i holo ai ma ka heluhelu elua ana.