Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 31, 3 ʻAukake 1922 — OWAI KA MOHO ELELE KUPOPONO IWAENA O KEIA MAU MOHO EKOLU A KA AOAO REPUBALIKA A KAKOU E KOHO AI? [ARTICLE]

OWAI KA MOHO ELELE KUPOPONO IWAENA O KEIA MAU MOHO EKOLU A KA AOAO REPUBALIKA A KAKOU E KOHO AI?

I ka L. H. o ke Kilohana PoO.a ka lahui, no'u hoi kauwahi .. -na kapena o ka hiwahiwa a ka ā. uo kela poomanao e kau ae ; naluna, o keia kukulu manao e :,u ana ia oe ame a'u, owai la ka r, elele kupono a ka aoao Bepu...,.ika maiwaena mai o keia, mau • < a ekolu e holo nei no ka waeia, ,i hoi o Keoni Waika, Kale Kini, Xorman Laimana? Ma ka manawa i hiki mai ai o K;i!e Kini i Hilo nei, moho Vle e alualu nei i ke kulana Elele : n ka aoao Repubalika ua ninauia k:j oia i keia ninau: Pehea oe i ;ii e alualu i keia kulana elele? Ki.-< no ka pane a ua Kale Kini nei: Mamua o kuu kukala ana e holo + uo ke kulana Elele, ua helo aku au .- hui me Keoni Waika, e holo ana inei oe no ke kulana Elelef Eia mt ka pane a Keoni Waika, ina e holo ana o Hale Palawina, alaila -<t]e au e holo, a pela me Kuke ina oia e holo, aole au e holo, o kekahi ua manao au, ua oi aku no ko'u ponn e holo i'ke kulana kenekoa, o kekahi kumu nui, ana i hoike mai ai ia Kale Kini, o ka nui o ka hoolilo . ke kulana Elele, a aole kupono iaia. No keia mau kumu maopopo a Kooni Waika i hoike mai ai imua KaJe Kini, nolaila, manaoio Joa n Kale Kini, aole o Keoni Waika, f aluaiu ana i ke kulana Elele mamuli o kela mau kumu oiaio ana i hoike mai ai, nolaila ua hoopaa o !\.'i!e Kini i kona manao o alualu ke kulana Elele. Nolaila, ua kukaia akea ae o Kale Kini no kona !iio i Moho Elele i mea pani ma kahi ■ Hale Palawina. Ua hoakaka hou mai no ua Kale Kini nei, imua o ka mea nana ka ninau, ame ka poe e akoakoa ana j i keia manao, ua hele aku kekahi poe a ninau aku ia Kale i\ ; ni, pehea la ina no e holo ana he haole paha, e unuhi ana anei •>ia i kona inoa, elike me Keogi Waika e ikeianei Eial ka pane a ua Kate Kini nei, aole ioa au e ae e hoi hope, e holo ana i au. <) keia na olelo i puka mai ia Kale! Kiiii mai, o ka oiaio ame ka oiaio i <>;e. na Kale Kini ia e pane. Ma k-;a niau hoike manao a Kale Kini, ninau ano nui no na kakou e ai a noouoo, me k' akahele lu.i no hoi he mea oiaio kela mau ' < alaila, ua hiki no ia kakoa akioma i ka manao o kela mau lelo a Keoni Waika, ke nana aku .i ka mua he maka'u haole, o ia ke kumu i puka ai kela mau olelo, ina 0 holo he haole, alaila aole oia (Keoni Waika) e holo ka lua o ke kumu, ua kanalua io no o Keoni Waika no ka hiki iaia e paa i ke kulana Kiele. oiai ua ike io no paha oia i ka pilikia ma kona aoao. Nolaila, ina he oiaio kela mau ole io a Kale Kini, alaila ko manao, nej au he mea maikai ia kakou e 'ionmau ia Keoni Waika ma ke kuina Kenekoa, a malaila oia e hana i i na mea e pono ai ka lehulehu, n a hoopau ko kakou noonoo ana 1 ii.i i Elele, a no na inoa elua iho : koe. o ia ka kakou e hoakaka ai k.i mea kupono o laua ame kekahi " : u kumu maikai, e hiki ai ia ka-k-.u ke hoakaka i ko laua mea kup "no loa i Elele, a i pani no ko H;.le Palawina makalua. No Kale Kini, aole au i manao ••ohe oua kupono aka, ke manao nei īna he mau manao kaulike? ko 1 ikou. e loaa like i kela ame keia • okupuni o kakou ka hanohano, e i a like, a lei like i ke kulana ke manao nei au e nonoi aku , Kale Kini ina he manao kaulele " ■ ■ a e ake ana oia i ke kaulike, -) nila e waiho pu mai hoi oia i ko-i-a kulana moho elele no ka moho eknlu oia ka moho o ka Mokupuni r > Hawaii, oia ka Hon. Nomana Lai""'■na, a e oluolu no hoi oia e alu- : i kona kulana kenekoa, elike n-e Keoni Waika a o ka hookoia .'<nn no hoi ia o kau mau upu ana r ke Kilohana Pookela a ka lahui, o ka moekahi iho la no ia a ka Waikoloa i ke kula. Aole keia manao he mau manao, l oino i na inoa elua i hoakakaia aka + i kukala aku ai kakou na Bepuba'ika, he poe ake kakou e hana līko ke kaulike maluna o % na moku- • uni o kakou. Oiai, ua lei ae nei • ; f.i na Mokupuni apau i ka lei hanoliano o ke kulana Elele, a o Maui i kela kau aku nei. Nolaila, no īlawaii hoi keia kau, a pili kakou kailike ai i nei lei hanohano. Ke ; anao nei au aole loa o Kale Kini • ku-e mai ana i keia manao hooka•i' a leo noi haahaa pu imua ona, "ir,i ma ka'u nana aku aia no kela manao kaulike iloko o Kale Kini, '•i loa aku he keonimana piha oia. Nolaila, me ka lana o kuu manao, «;.amuli o keia mau manao e hoopauia ana na ooloku o keia mau elele >• kuu Kuokoa, a e lokahi, ana kakou »• kapae i na manao ku-e mokuahaua a malia, he mea ia e hoopilikia ai i ka moho e waeia ana, oiai ua hakaka iho la a puka na olelo kupono ole, nolaila mamua o ka a ana ke ahi, he hana maikai ke kinai «ma, oi uuku ke ahi, a o ka lokahi >> ia ananei. ko kakou ikaika e ka aoao Repubalika, elike me ke kau « Hale Palawina ame ka kakou Elele alii i hala aka ma kela aoao.

Mamuli o ka hakaka mau o ka aoao Demokarata. hukihuki, pela mau no oia i lanakila ole ai, i ka holo ana elua moho, a i ka haule ana o kekahi ua hoohuakeo na hoaloha o ka moho i hanle, a ku-e mai la no i ka moho o ko lakou aoao, pela i lanakila mau ai o Kuhio, a ke manao nei au, pela ana no keia ina e hoomau ana o Keoni Waika me Kaie Kini i ka holo ana i ka haule ana, aole e nele ka eha o ka manao o na hoaloha, a hoomaka e hili i ka uepa maluna o ka ny>ho i puka, a o ka aoao ke pa ana i ka hu'a o ka uepa a poino, pela keia. Ma ka aoao hoi o ka Mokupuni o Hawaii, ke uwalo aku nei me ka leo haahaa loa imua o olua na Hawaii hoi ka Moho Elele no keia kau, keia kau ae alaila, kaana aku ana, pela kakou e hana ai, alaila aole loa he wa e lilo ai keia kulana iawaho. 0 koia ka moto a ka Mokupuni o Hawaii e hoohana nei. Ina no Hawaii Komohana na moho kenekona aole kuleana o ka poe 0 Hawaii Hikina e komo hokai wale aku ai, a pela no hoi ina no Hawaii Hikina na moho kenekoa, alaUa aohe kuleana o Hawaii,, Komohana e komo hokai wale mai ai. Ika paa ana o keia rula, he u'i maoli no hoi kaul Mamua he pomaikai ka loaa ia Hawaii Komohana o ke kulana kenekoa i ka hapanui o ka manawa, ma Hawaii Hikina ka hapanui. Nolaila, oiai hoi o kakou no na hoike o na mea a kakou i hana ai no ka ninau Elele, o ia lioi i kela kau aku nei no kahi mokupuni o Maui ka Elele a nana no hoi i waiho mai la no ka nui o kana mau hana, nolaila, ke uwalo aku nei hoi ka mokupuni o Hawaii me ka leo noi haahaa na Hawaii hoi ka Elele 1 keia kau. Hele no hoi a loaa ole i ka Mo- j kupuni o Hawaii keia kulana Elele, he keu no hoi a ke aloha ole. Nolaila e na pua a Kameliameha I, ka Napoliona nana i hoohui i keia mau mokupuni, e kulike kakou iluna a waiho aku i na leo uwalo me ka lokahi ia Keoni Waika, me Kale Kini, e ae mai laua na kakou hoi ka moho Elele oia o Hon. Nomana Kalanilehua Laiinana. ' E hanohano auaneL ka Mokupuni o Hawaii. Ke nonoi pu nei au o ko kakou mau manao ku-e e Hawaii, kapae ae kakou, a e hoouluula kakou i na manao lokahi, pela auanei e loaa ai ia kakou k<t lianehano, e lei like ai i ka hanohano o ke kulana. Nolaila, e ala e ka I, ka Mahi ame ka Palona, e lawe i kela olelo paipai a Kamehameha i kona mau koa ma ke kahua kaua o Maui; Imua e na pokii a lanakila, aole hope e huli hou ai, pela h<si kakou e ka Mokupuni o Hawaii. Imua a loaa ka lei o ka lanakila, aole hope e huli hou ai, koe wale no a lanakila a oi loa aku, o kou kau keia e ka Mokupuni o Hawaii e ohi hua ai. Ke nonoi hope ia aku nei oe e ka Mokupuni o Kauai, o Mano Kalanipo, Mokupuni o Oahu, ame ka Mokupuni o Maui o Kama, e lilo hoi oukou i mau Hura nana e paepae ae i ka lima. o ka Hon. Nomana Kalanilehua Laimana ka moho o ka Mokupuni o Hawaii. Ko waiho haahaa pu nei au i keia leo nonoi imua o ke Akua o ke kaulike, Nana e haawi mai i na manao lokahi me ke aloha ia kakou na mana koho haloka apuni o Hawaii, a ia. olua pu hoi e Keoni Waika ame Kale Kini, iloko o ka malu ame ke aloha o ko kakou Makua Lani. Ke hooki nei me ka haahaa loa. Owau iho no o ka Mokupuni o Hawaii Nui o Keawe. HAWAII NUI O KEAWE,