Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 31, 3 ʻAukake 1922 — Page 3

ʻaoʻao PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

O WAI KA MOHO ELELE KUPOPONO IWAENA O KEIA MAU MOHO EKOLU A KA AOAO REPUBALAKA A KAKOU E KOHO AI?

 

I ka L.H. o ke Kilohana Poo@ a ka lahui, no'u hoi kauwahi @na kapena o ka hiwahiwa a ka  @i no keia poomanao e kau ae @ maluna, o keia kukulu manao e @u ana ia oe ame a'u, owai la ka @ho elele kupono a ka aoao Repubalika maiwaena mai o keia mau @a ekolu e holo nei no ka waeia, @ hoi o Keoni Waika, Kale Kini, me Norman Laimana.

Ma ka manawa i hiki mai ai o Kale Kini i Hilo nei, kekahi moho ele e alualu nei i ke kulana Elele na ka aoao Repubalika ua ninauia ka oia i keia ninau: Pehea oe i @a ai e alualu i keia kulana elele.  Eia no ka pane a ua Kale Kini nei:

Mamua o kuu kukala ana e holo no ke kulana Elele, ua hele aku au a hui me Keoni Waika, e holo ana anei oe no ke kulana Elele.  Eia no ka pane a Keoni Waika, in a e holo ana o Hale Palawina, alaila kolu au e holo, a pela me Kuke in a eia e holo, aole au e holo, o kekahi ua manao au, ua oi aku no ko'u popo e holo i ke kulana kenekoa, o kekahi kumu nui, ana i hoike mai ai ia Kale Kini, o ka nui o ka hoolilo a ke kulana Elele, a aole kupono iaia.

No keia mau kumu maopopo a Keoni Waika i hoike mai ai imua o Kale Kini, nolaila, manaoio loa o Kale Kini, aole o Keoni Waika, e alualu ana i ke kulana Elele mamuli o keia mau kumu oiaio ana i hoike mai ai, nolaila ua hoopaa o Kale Kini i kona manao e alualu a ke kulana Elele.  Nolaila, ua kukula akea ae o Kale Kini no kona Elo i Moho Elele i mea pani ma kahi Hale Palawina.

Ua hoakaka hou mai no ua Kale Kini nei, imua o ka mea nana ka ninau, ame ka poe e akoakoa ana malaila, i keia manao, ua hele aku kekahi poe a ninau aku ia Kale Kini, pehea la in a no e holo ana he moho haole paha, e unuhi ana anei oia i kona inoa, elike me Keoni Waika e ikeia nei ma na nupepa.  Eia ka pane a ua Kale Kini nei, aole loa au e ae e hoi hope, e holo ana no au.

O keia na olelo i puka mai ia Kale Kini mai, o ka oiaio ame ka oiaio ole, na Kale Kini ia e pane.  Ma keia mau hoike manao a Kale Kini, he ninau ano nui no na kakou e lawe ai a noonoo, me ko akahele @

Ina no hoi he mea oiaio kela mau olelo alaila, ua hiki no ia kakou ke akioma i ka manao o kela mau olelo a Keoni Waika, ke maua aku o ka mua he maka'u haole, o ia ke kumu i puka ai kela mau olelo, in a e holo he haole, alaila aole oia (Keoni Waika) e holo ka lua o ke kumu, ua kanalua io no o Keoni Waika no ka hiki iaia e paa i ke kulana Elele oiai ua ike io no paha oia i ka pilikia ma kona aoao.

Nolaila, in a he oiaio kela mau ole lo a Kale Kini, alaila ko manao, nei au he mea maikai ia kakou e hoomau ia Keoni Waika ma ke kukana Kenekoa, a malaila oia e hana ai i na mea e pono ai ka lehulehu, a e hoopau ko kakou noonoo ana iaia i Elele, a no na inoa elua iho i koe, o ia ka kakou e hoakaka ai i ka mea kupono o laua ame kekahi aku kumu maikai, e hiki ai ia kakou ke hoakaka i ko laua mea kupono loa i Elele, a i pani no ko Hale Palawina makalua.

No Kale Kini, aole au i manao hohe on a kupono aka, ke manao nei au in a he mau manao kaulike ko kakou, e loaa like i kela ame keia mokupuni o kakou ka hanohano, e ka like, a lei like i ke kulana Elele, ke manao nei au e nonoi aku Kale Kini in a he manao kaulele ma a e ake ana oia i ke kaulike, alaila e waiho pu mai hoi oia i kona kulana moho elele no ka moho ekolu oia ka moho o ka Mokupuni o Hawaii, oia ka Hon. Nomana Laimana, a e oluolu no hoi oia e alualu i kona kulana kenekoa, elika me Keoni Waika a o ka hookoia ana no hoi ia o kau mau upu ana o ke Kilohana Pookela a ka lahui, a e ko moekahi iho la no ia a ka Waikoloa i ke kula.

Aole keia manao he mau manao, Loino i na inoa elua e hoakakaia aka i kukala aku ai kakou na Repubalika he poe ake kakou e hana like ia ke kaulike maluna o na mokupuni o kakou.  Oiai, ua lei ae nei loi na Mokupuni apau i ka lei hanohano o ke kulana Elele, a o Maui i kela kau aku nei.  No laila, no Hawaii hoi keia kau, a pili kakou e kailike ai i nei lei hanohano.  Ke manao nei au aole loa o Kale Kini e kue mai ana i keia manao hookaki a leo noi haahaa pu imua on a, oiai ma ka'u nana aku aia no kela manao kaulike iloko o Kale Kini, manao kaulike iloko o Kale Kini, oi loa aku he keonimana piha oia.

Nolaila, me ka lana o kuu manao, mamuli o keia mau manao e hoopauia ana na ooloku o keia mau elele e kuu Kuokoa, a e lokahi, ana kakou e kapae i na manao ku-e mokuahana a malia, he mea ia e hoopilikia ai i ka moho e waeia ana, oiai ua hakaka iho la a puka na olelo kupono ole, nolaila mamua o ka a ana i ke ahi, he hana maikai ke kinai ana, oi uuku ke ahi, a o ka lokahi o ia auanei ko kakou ikaika e ka aoao Repubalika, elike me ka kau o Hale Palawina ame ka kakou Elele alii i hala aka ma kela aoao.

Mamuli o ka hakakak mau o ka aoao Demokarata hukihuki, pela mau no oia i lanakila ole ai, i ka holo ana elua moho, a i ka haule ana o kekahi ua hoohuakeo na hoaloha o ka moho i haule, a ku-e mai la no i ka moho o ko lakou aoao, pela i lanakila mau ai o Kuhio, a ke manao nei au, pela ana no keia in a e hoomau ana o Keoni Waika me Kale Kini i ka holo ana i ka haule ana, aole e nele ka eha o ka manao o na hoaloha, a hoomaka e hili i ka uepa maluna o ka moho i puka, a o ka aoao ke pa ana i ka hu'a o ka uepa a poino, pela keia.

Ma ka aoao hoi o ka Mokupuni o Hawaii, ke uwalo aku nei me ka leo haahaa loa imua o olua na Hawaii hoi ka Moho Elele no keia kau, keia kau ae alaila, kaana aku ana, pela kakou e hana ai, alaila aole loa he wa e lilo ai keia kulana iawaho.  O keia ka moto a ka Mokupuni o Hawaii e hoohana nei.

Ino no Hawaii Komohana na moho kenekona aole kuleana o ka poe o Hawaii Hikina e komo hokai wale aku ai, a pela no hoi in a no Hawaii Hikina na moho kenekoa, alaila aohe kuleana o Hawaii,, Komohana e komo hokai wale mai ai.  I ka paa ana o keia rula, he u'i maole no hoi kau! Mamua he pomaikai ka loaa ia Hawaii Komohana o ke kulana kenekoa i ka hapanui o ka manawa, ma Hawaii Hikina ka hapanui.

Nolaila, oiai hoi o kakou no na hoike o na mea a kakou i hana ai no ka ninau Elele, o ia hoi i kela kau aku nei no kahi mokupuni o Maui ka Elele a nana no hoi i waihom mai la no ka nui o kana mau hana, nolaila, ke uwalo aku nei hoi ka mokupuni o Hawaii me ka leo noi haahaa na Hawaii hoi ka Elele i keia kau.

Hele no hoi a loaa ole i ka Mokupuni o Hawaii keia kulana Elele, he keu no hoi a ke aloha ole.

Nolaila e na pua a Kamehameha I, ka Napoliona nana i hoohui i keia mau mokupuni, e kulike kakou iluna a waiho aku i na leo uwalo me ka lokahi ia Keoni Waika, me Kale Kini, e ae mai laua na kakou hoi ka moho Elele oia o Hon. NOmana Kalanilehua Laimana.

E hanohano auanei ka Mokupuni o Hawaii.  Ke nonoi pu nei au o ko kakou mau manao ku-e e Hawaii, kapae ae kakou, a e hoouluulu kakou i na manao lokahi, pela auanei e loaa ai ia kakou ka hanohano, e nei like ai i ka hanohano o ke kulana.

Nolaila, e ala e ka I, ka Mahi ame ka Palena, e lawe i kela olelo paipai a Kamehameha i kona mau koa ma ke kahua kaua o Maui; Imua e na pokii a lanakila, aole hope e huli hou ai, pela hoi kakou e ka Mokupuni o Hawaii.  Imua a loaa ka lei o ka lanakila, aole hope e huli hou ai, koe wale no a lanakila a oi loa aku, o kou kau keia e ka Mokupuni o Hawaii e ohi hua ai.

Ke nonoi hope ia aku nei oe e ka Mokupuni o Kauai, o Mano Kalanipo, Mokupuni o Oahu, ame ka Mokupuni o Maui o Kama, e lilo hoi oukou i mau Hura nana e paepae ae i ka lima o ka Hon. Nomana Kalanilehua Laimana ka moho o ka Mokupuni o Hawaii

Ke waiho hacha pu nie au i keia leo nonoi imua o ke Akua o ke kaulike, Nana e haawi mai i na manao lokahi me ke aloha ia kakou na mana koho baloka apuni o Hawaii, a ia olua pu hoi e Keoni Waika ame Kale Kini, iloko o ka malu ame ke aloha o ko kakou Makua Lani.

Ke hooki nei me ka haahaa loa.  Owau iho no o ka Mokupuni o Hawaii Nui o Keawe.

 

HAWAII NUI O KEAWE

KUU HOAPILI UA HALA.

Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe: E oluolu oe e hookomo iho iloko o ka Nupepa Kuokoa, o ia keia malalo nei.

Kuu mea aloha ua hala, aloha kuu hoapili i haalele mai ia'u ame ka maua mau keiki i hooneleia i ka makuahine, aloha, aloha kuu hoapili iloko o na makahiki he 15.

Ua hoohuiia maua i ka berita o ka mare i ka mahine o Feb.2, 1908; ua haalele mai oia i keia ola ana i ka la 12 o Iulai 1922, ma ko maua home ma ka Helu 3001, Kapahulu Road.

Aloha kuu hoapili i haalele mai ia'u ame ka maua mau keiki i nele i ka makuahine, ua hala, ua pau ko makou ike ana iaia ame ka ohana no apau loa.

Mahalo a nui i ka ohana apau loa, i hele mai me ka lakou makana bo-ke pua, ame na kokua e ae.  Luuluu wale au i kuu wahine aloha, Mrs. Mary Kaleohano.

He 38 on a mau makahiki.  Ua hele mai maua i Honolulu i ka makahiki 1918 no kona pilikia a waiho ana kona mau iwi i ka aina malihini; aloha kuu hoapili ua hala oia mao, ua haalele mai oia ia'u kana kane ame ka maua mau keiki ekolu.

Makou me ke kaumaha,

GEORGE KALEOHANO,

MISS MARY KALEOHANO,

MAGARET KALEOHANO,

HATTIE KALEOHANO,

MACON, Ga., Aug. 1. Ua kailiia mai na makai mai he paele o John Glove, ka inoa ka mea i hoopiiia ae ai nana i pepehi a make i ka hope makai, me kekahi paele e iho i keia la, e kekahi puulu kanaka piha in aina, a kiia a make me ka pu.

KA HUAKAI MAKAIKAI

NO KAUPO, MAUI

(Hoomauia mai)

Pau no keia wahi mea e pili ana i ka lawai'a uhu, ua ninau hou aku o Keneki ia Kenui, in a paha ua noho na 'ili me kanaka iluna o Haleakala; pehea la ke ano e loaa ai ka manu a'u; a heaha la ka manao a i ole ke kumu i kpaia ai kela wahi iluna o Haleakala ka Puali Koa Nui o Kane.

Ua hoakaka mai oia penei: I ke au kahiko ua noho na 'lii me kana ka iluna o ke kuahiwi Haleakala.  No ka hana ana a loaa ka manu ua'u penei no ia: O ka upena e paa ai ka manu ua'u, he upena nui a loihi ia, he elua anana ke akea o ka waha, a he umi anana ka loa.  He elua iniha paha ka nui o ka maka o ka upena.  Iluna o Haleakala e loaa ai ka manu ua'u, no ka mea, o kahi noho ia o keia manu.  He ekolu kanaka e hana ai a paa keia manu.  E nana no hoi oe a kahi nohoia e ka ua'u, alaila hoomoe ka upena.

E nakii i na kihi oluna o ka upena, i ke kumulaau, a i ole kipapali pohaku a pela no hoi na kihi olalo i ka pohaku.  Ua makiia na kihi elua i ke kaula.  He hookahi kanaka e paa ai i ke kaula o ke kihi hookahi.

O keia mau kaula kihi he mau anana ka loihi, mai ka waha mai o ka upena.  E pee keia mau kanaka i ole e ike mai ka manu.  O ke kolu o ke kanaka, he mamao aku kona wahi e pee ai, a i ka wa o ka manu ua'u e hoi omai ai, o ia ka manawa o keia kanaka e kani ai, elike no me ke kani ana a ka manu ua'u, penei; "U-a-u, U-au-u." Pela keia kanaka e kani ai ahiki i ka lele ana mai o ka manu ilalo a paa iho la iloko o ka upena.

I ka lele ana mai o ka manu iloko o ka upena, o ia ka manawa, o na kanaka e paa ana i na kaula kihi e huki ai.

Aka, i komo ka manu a hemo hou, a i ole ia i lele mai ka manu ilalo a huli hou alaila ua hewa kauhale.

O ka manao ame ke kumu i kapaia ai kela wahi o Haleakala, ka Puali Koa Nui o Kane aole no i ano maopopo loa ia'u.  Ua hoakaka mai no o Alapai Kapaeko ame Joseph Marciel, no ka manao o ka inoa o kela wahi o ke kuahiwi, aka, he mau manao ponoi wale iho no ia aole hoi he mea i lohe mai kahiko mai.

Ninau hou aku makou i ka inoa o ka makani, ua, ao, hale pili ame waa.  O na hoike ana e pili ana uo keia mau mea, ua hoike mau ia maloko nei o ke Kuokoa.  O ka moolelo o ka makani Kaili Aloha o Kipahulu, ua hoikeia mai ia e Alapai Kapaeko ma keia ninauia ana a i hoopukaia hoi me na makani like ole, a pela wale aku elike me ka hoakaka maluna ae.

Ua like maoli no make me na olio nieniele, o ka aha e noii ana i ka oiaio o ka hihia, pela makou e ninau papa nei i kela ame keia mea e pili ana i ka makou apana hana.

Ua hoike mai o Alapai Kapaeko na ke alii Keliiahonui, kaikaina o Kaleimoku, alii o Lahaina, i hana ke alanui pa-ala o Nuu nei.  He lawai'a ka hana a keia alii o ka no ho ana ianei, a ua hana oia i alanui mai ke awapae mai akiki i kona hale.

Ka moolelo o ka wai kupua a Waiu i hoikeia mai e Joseph Marciel, ame Alapai Kapaeko, penei:

E noho ana i Kahikinui he kanaka nana ka lokoi'a kaulana i ka momona o ka i'a.  O Kanemalaho ka inoa o keia lokoi'a.  I kekahi la ua hiki mai i ka hale o keia kanaka i Kahikinui, he mau malihini, he mau akua o Kane ame Kanaloa.  Ma kekahi moolelo hoi o Ku ame Hina.

I ka hiki ana mai o keia mau malihini, ua holo keia kanaka i ka lawai'a, a o ka wahine wale no ko ka hale e noho ana.  Ua noi aku laua i ka wahine i i'a, a ua olelo mai ka wahine e kali laua a hoi mai ke kane, alaila loaa ka laua i'a.  No keia pane ua nui loa ko laua huhu.

Nolaila ua haalele koke laua i ka hale, a hele mai la i kahi o ka lokoi'a, a wawahi a nahaha liilii iho la me ko laua mana kupua; a hoomau aku la i ka hele ana no Nuu ame Kaupo.

I ka hoi ana mai o keia kanaka lawai'a a ike i ka poino o ka loko i'a punahele ana, ua nui kona huhu mamuli o ka nui minamina.

Ua ninau aku oia i ka wahine nawai la i hoopoino i ka lokoi'a Ua pane mai ka wahine he mau kanaka malihini i hiki mai i ka hale nei a noi mai i i'a na laua, a ua olelo aku au e kali a hoi mai oe loaa ko laua makemake.  No keia pane a'u ua nui ko laua huhu.  Ua haalele koke laua i ka hale nei a makai ka hele ana.  Malia paha na laua keia hana i hoopoino i ka lokoi'a.  Ina no kou hele aku ma ke alanui no Nuu ame Kaupo ke manao nei au e loaa aku no laua ia oe i ke alahele.  Aole i loihi loa ko laua haalele ana iho nei.  Pau keia olelo ana a ka wahine, ua haalele iho oia no ka hookolo ana mahope o ka meheu o ke kolohe.  Ua hele mai oia ahiki i kona ike ana mai i keia mau kanaka i ka hele i ke alanui.  Ke hele auau nei oia eia nao aohe wahi mea a hookoke mai i keia mau kanaka.  I ka hiki ana o keia mau akua i Nuu, ua hele laua ma kahakai ahiki i ke awapae i ke komohana aku o Nuu, a i ke kumupali, hou laua i keia kumu pali me ka laau a puka mai ka wai, a eia no ke kahe nei keia wai ahiki i keia la.

Ma kekahi moolelo hoi, mauka ae ka laua hele ana a loaa kekahi kamaaina o Waiu ka inoa, a no ka nele o keia kamaaina i ka wai ua hou iho laua i ka laau iloko o ka honua ma kela wahi, a puka ka wai i kai, a kapaia keia wai ka wai a Waiu ahiki no i keia la.

O Ku âme Hina na inoa o keia mau akua i hele mai ai i kekahi oleloia.  Ma keia wahi ua hele maikeia mau akua ahiki iuka o Kaupo, i kahi i kapaia i keia la ke "Kaupo Gap".  Ia mau la he pali paapu wale no ia, a i ka hiki ana o keia mau akua ilaila, na laua i wawahi keia pali a lilo ae i pali awawa, a ke waiho nei keia pali awawa ahiki i keia la.

I ka nahaha liilii ana o keia pali paapu, a lilo i pali awawa ua pili aku la keia mau akua i ke kumu pali, he hookahi akua i ke kumupali hookahi, a kale mai laua i ka kanaka e alualu ana ia laua.

Eia no keia kanaka ke alualu nei i keia mau akua, ahiki mai oia ilalo o ka pali e nana ana i ke awawa pali, o ia hoi ke Kaupo Gap.

Maanei halawai iho la oia me kekahi wahine he ano pilikoko no keia kanaka.  Ua ninau mai ka wahine heaha la kana hana o ka hiki ana mai ilaila.  Ua olelo aku oia, i alualu mai oia i na kanaka kolohe na mea na laua i hoopoino i ka lokoi'o a maanei laua i hele mai ai.

Uo olelo aku ka wahine iaia, o kela mau kanaka au i alualu mai nei aole ia he mau kanaka maoli, aka he mau kanaka akua ia.  He mea pono maanei no oe hoi hou i ka hale a mai alualu hou aku oe o make auanei oe.  Ua lohe iho nei makou i ke ku'i ana o ka hekili olapa ka uwila, a naue ka honua i ke olai mauka pono o makou, a na keia mau akua keia mau hana.  O keia ka manawa i wawahiia ai ka pali paapu.  O ka lohe ke ola; o ke kuli ka make, a o keia ka'u a'o ia oe.

Uo hoolohe oia i keia a'o, aole oia i hoomau hou i ke alualu ana a maanei no huli hoi hou i Kahikinui.

O ka pili ana o keia mau akua i ke kumu pali ma kela ame keia aoao o ke awawa pali, ua kapaia ia mau wahi, "Na Pili o Kane" ahiki no i keia la.

(Aole i pau)

 

HE HOALOHALOHA NO KUU MAMA

Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe: E oluolu mai no'u kekahi wahi kaawale o ka kaua hiwahiwa ka Nupepa Kuokoa.

Ma ka la 6 o Iulai, ua kau aku ma ka Mauna Kea no Kohala, ua haiia mai he ma'i ko kuu mama, ma ka pule mua o Iulai, e hoi mai ana kuu mama me a'u i Honolulu nei; eia nae aole i hiki mai, a holo aku au.

Eia ka o ka holo ana ia i ike hope ai i kuu mama aloha.  He mea nui au iaia.

Ma ka la 14 o Iulai 1922, i pauaho mai ai kuu mama, a hele hookahi aku la oia.  Auwe kuu minamina pau ole i kuu mama!

No'u ka ma;i, aia kuu mama i Honolulu nei.

E Honolulu, e ka Ua Kukalahale ke kaona i ka uluwehiwehi, kahi a kuu mama i holoholo ai, aole au i manao e haalele koke mai ana oia.

Hookahi no mahina me elua pule kona ma'i ana.  He hiki no iaia ke hele.  Poalua moe i kahi moe, o ka moeno ka ia moe aku la i ka moe kau a moe hooilo.  Lihaliha wale hoi au e i kuu mama.  Ua haalele iho oia ia makou kana poe keiki me ka papa o makou me ka luuluu.

Owau no ka laua hiapo.  Kuu mama puuwai hamana i na mea apau e loaa ana iaia.  E hoonana ae ana i ke aloha, pehea la ia e pau ai.

Ke hoomaikai aku nei au i ka ohana no hoaloha, na makamaka i hoea mai i na hora hope no ka ike ana i ka helehelena o kuu mama; ua hemahema ka hale, aole o mama e kahea hou mai ana.

E kuu aina aloha e Kohala, Kohala, i ka makani Apaapaa ua pau ka holoholo hou ana o kuu mama ma kou mau alanui, kuu mama hoomanawanui i na hana apau.  E au ia ana ke kai e kuu mama ia makou na keiki. 

Ua nalo ka maka o kuu mama, ke hoomaikai aku nei au ia oe e Rev.  Kamau no kau haipule, ana maluna o kuu mama ame kau haiolelo hoalohaloha e poina ole ai ia'u a me kou hele pu ana me makou no kona huakai hope loa.

O Maui o Kama ke onehanau o kuu mama hele loa, ua pau kona lei ana i ka lei roselani kapu ou e Maui ame kona kilohi ana i kou mau luhiehu, nolaila ua ko ka olelo o ka buke e hoi ka lepo i ka lepo.

Nolaila o makou na keiki i hooneleia i ka mama, ke haawi aku nei i ko makou aloha ame na hoomaikai i ka poe apau i akoakoa pu mai e kumakena pu me makou E hoomaikaiia ka makua, Nana no i haawi mai, a Nana no i lawe aku.

Me oe e Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa ame na keiki oniu hua metala o kou papapa'i ko'u welina pau ole.

O maua iho no me ka luuluu

NED LINCOLN JR.,

MARYAN LINCOLN,

 

NO KA LALOA ANA I KE KINO

O keia ae la ka hoakaka a H. Hosoi, ka mea nona ka hale waiho kino make ma ke lanui Kukui imua o na makai federala ma ke kakahiaka Poalua nei, ma ka manawa o ka hoea ana aku a na makai e hopu iaia no kona ku'e ana i ke kanawai hookapu waiona.

Mamuli o kekahi lono o ka loaa ana ae i na makai Geo. Bruns ame J. Ornellas i holo aku ai laua no ka hale kupapau o Hosoi ma ke alanui Kukui, a mahope o ko laua huli ana aku ialoko o ia hale ua loaa aku la kekahi mau omole okolehao ua hunaia mahope o kekahi pahu.

"Aole o'u kuai okolehao," wahi a Hosoi, mahope o kona paa ana i ka hopuia.

"Ina aohe ou kuai, alaila heaha kau hana me keia okolehao" i ninau aku ai kekahi o ka makai

"Me ia okolehau au e ialoa ai i kokino o ke kanaka make.  Aole o'u kuai, aohe no o'u inu.  He kanaka hele pule au, nolaila, aole e hiki ke kuai waiona."

"Imua aku o ka lunakanawai oe e hoakaka aku ai i kau moolelo." wahi a kekahi o na makai.

O ka Hosoi pane hope loa imua o laua oia kona olelo ana mai na kekahi hoaloha ka on a i lawe mai ia mau omole okolehao i kona hale, he kanaka i kamaaina mua ole iaia.

"Ua make kekahi hoaloha o ke kanaka nana i lawe mai i kena mau omole waiona ianei, me na waimaka oia o ia hele ana mai, a ma ko'u manao i inu paha oia i ka okolehao i poina kona noonoo kaumaha no kona hoaloha, elike no hoi me na haole," wahi hou a Hosoi.

Ua huli aku la na makai ialoko o ke kaa lawe kupapau a mahope o ka pau ana o kekahi mau pahu i ka huliia loaa aku la ka okolehao.  O keia ka manawa mua loa iloko o ka moolelo o ke Teritore o Hawaii i loaa aku ai ka waiona iloko o kekahi hale kupapau.  He loaa no paha i na hale e ae o ka huli ole ia aku, elike iho la me keia.  No ke Kepani paha o keia ke kumu i huliia aku ai, in a paha no ka poe e ae aohe e kokoke aku na makai.

 

EWALU MAU MOKU I KOMO MAI ME POINO NO KEIA AWA.

Iloko o na pule he umi-kumamalima i hala e hoomaka ana mai ka la 5 o Aperila, 8 mau moku i komo mai i ke awa o Honolulu nei me na poino like ole.

O na moke i komo mai mamuli o ko lakou halawai ana me na popilikia ma ka moana o ia na mokukuna Malahat ame ka La Merced ame na mokuahi lawe ukana Fairfield City, Valdura, Lurline, Manukai, Manulani ame ka West Ira.

Eha o keia mau moku i ili ma kuaau, ka Malahat ma kapakai o Kauai; ka La Merced ma kahi kokoke i ka nuku o ke awa ae nei o Kou; ka mokuahiFairfield mawaho aku o ka Mokupuni One, a o ka hope loa, o ia ka Valdura, ka mokuahi Pelekane piha i ke kopaa mai Manila mai, mawaho mai o ke awa o Puuloa.

"Ua like ke awe o Honolulu me kekahi halema'i a puuhonua hoi no na moku e holo ana maluna o ka Pakipika, me keia awa e hoopauia ae ai na pilikia o kela ame keia moku.  O Honolulu nei wale no ke awa he alahukimoku kekahi mawaena o ke kapakai Pakipika o Amerika, Manila ame Auseteralia, a ua ikeia ia ma o ke ku mau ana mai o na moku i halawai me na pilikia like ole i keia awa ma ko lakou manawa e halawai ai me na poino ma ke alahele moana.

Me keia mau ano e ikeia nei i nei manawa aohe ninau ana iho iloko o ka noonoo o kela ame keia o ke kipa mau ana mai o na moku i Honolulu nei he mea koho wale aku no ia, no ka mea, o Hawaii nei ka puuoioina o na moku e holo ana i ka Hikina Loa a e holo mai ana mai ka Hikina mai no Amerika Akau ame Amerika Hema, nolaila i loaa ai he akea lawa loa maloko o ke awa no na moku e ku mai ana, he mea pono e hoopau koke ia ka hana o ka eli ana i ke kowa i hookoeia a ela hoi me ke awa o Kalihi," wahi a Kapena Foster ma kana leka i ka Papa Komisina o na awapae.

 

HE UMIKUMAMAKAHI MAU MAKE ULIA

I kulike me ka hoakaka ma ka hoike makahiki a ke Komisina o na hana o ka lehulehu Public Utilities o ka waiho ana ae i ke Kiaains W.R. Farrington, a i hoikeia ae ma lie akea ma ka Poakahi nei, no ka makahiki e pau ana ma ka la 30 o Iune i hala, he umikumamakahi ka nui o na make ulia ame 838 mau poino ulia liilii iho i noii a i ninaninau ia na ano a pau o ka loaa ana o ia mau ulia.  Eha mau make mamuli o ka ulia ma ke alanui kaaahi o Oahu eha ma ke alanui kaaahi ma Hawaii, he ekolu poe i make ma na alanui kaa uwila o Honolulu.

Hookahi hoopii i kupono malalo o na rula, oia ka hoopii a ka hale hoomalu Amerika e ku-e ana i ka hui Hana Uiwila Hawaii, a ke waiho nei ia hoopii ma ka hooholo ole ia a he elima mau hoopii i kupono ole ka hoopii ana a ua pau nae i ka hooponoponoia me ka ukuia aku o na koi a kulike me ka make o ka poe na lakou na koi; he ewalu mau heakaka manao o na hoa i hoopukaia ae 26 mau kauoha a he ehiku mau hooia ana i na huahelu.  O ka huina o na loaa he $25,014, o na hoolilo he $19,278, koena ma ka lima he $5,736.53.

 

EHA HE WAHINE MA KA MANAWA I HOOKU'I AI KE KAA

Mamuli o ka hooku'i ana o kekahi mau kaa otomobile ma ke kihi o na alanui Campbell ame Monsaratt, ma ka apana o Kapahulu, mahope koke iho o ka hora 4 o ka auwina la o ka Poalima aku la i hala, i halawai ai o Mrs. Arthur Irvine me ka poino mauwale ma o ka haki ana o kona imihoehoe, a no ia eha i laweia ae ai oia noloko o ka Halema'i Moiwahine.  O kona kaikaina e kau pu ana me ia nona na makahiki ekolu, oia ka i pakele i ka eha, he mau paholehole liilii wale no kona ma ka lima akau.

O kona hapa omua o ke kaa otomobile o kalawaia ana e Aberahama Kaapuu  kahi i nahaha, a o ka aoao hema hoi o ke kaa otomobile e kalawaia ana e Y. Mikami, he Kepani, no ka halekaa oto o ke alanui Nuuanu, oia ka i nahaha.  Ma ka hoakaka a Joseph Lii, ka makai mokokaikala nana i ninaninau pono i ke kumu o ka hooku'i ana o keia mau kaa, ua pololei ka Aberahama Kaapu holo ana ma ka aoao pololei o ke alanui o ke Kepani ka mea i hewa, no kona holo ana aku ma ka aoao i  kupono ole iaia e kalaiwa aku i kana kaa ma kela manawa o ka hooku'i ana.

Mai k Papu Ruger ka Kaapu kaa otomobile o ka holo ana mai a ma ka aoao akau o ke alanui Monsaratt oia o ia holo ana mai, a i ka hoea ana mai o kana kaa i ke kihi o ke alanui Campbell oia ka manawa i holo mai ai o Mikami kaa a hoohuli pokole loa ana ae hoi ana e hiki ole ai ia Kaapu ke alo ae o ka holo wale aku no imua, oiai kana kaa e holo ana me ka mama ia manawa, a hooku'i aku la mawaenakonu o ke kaa e kalaiwaia ana e Mikani, a kauoia aku ka Mikami kaa imua no 20 kapuai.  Ma ka manawa o ka hooku'i ana o keia mau kaa ua haule like laua iloko o ka auwaha mahai o ke alanui, pela iho la i loaa ai ka poino ia Mrs. Irvine ame kona kaikaina, elike me ia i hoike ae la maluna.  Ma ka mea i maa mau ia a i ikeia hoi ma na apana kua o ke kulanakauhale, he oi aku ka holo noonoo ole o na kalaiwa he poe kuleana pu kekahi me ia i ke alanui, a mamuli no o ia ano i halawai ai kekahi mau kaa lehulehu me na poino mauwale.

 

NA MEAHOU ILOKO O MAUI I HUILA

Solomon Hanohano, Esg, Aloha nui kaua: E oluolu mai kou ahonui e hookomo iho i na meahou o keia mau la e nee nei o na kuaaina ulu lipolipo, o ia iho keia:

Ua paa ae nei ka halekahu hou o ka Ekalesia o Kalahikahua Hou, a eia ka Haiolelo L.A. Kanae ke noho mai nei iloko o keia home hou me kona ohana.

Ua paa ae nei ka hale hou o ke Kahu Moses M. Kahiapo ma kona home ma Pauwela, Maui; a eia o S.K. Makekau ke pena mai nei i keia mau la.

He mau la pilikia keia o Makawao ame Paia i ka wai i keia mau la e nee nei.

Ua nee ae nei ka Kahu Moses Kahiapo aia oia ma Pauwela i keia mau la e noho mai nei me kona oha na, no ka nele mai o Paia i ka wai.

Aohe ku iki o ke akule i Maliko i keia mau la.  Ua wehe aku la ia i ka hohonu.

Nui na apana aina e waiho wale mai nei aohe mai o na Hawaii, a kanu hoi i ke kalo, a i ole kanu uala hoi; pehea keia, he hoopulapula no anei ia i keia lahui, o ka noho palaualelo.

Loheloheia mai, e komo ana ka uwila i Pauwela i keia mau la koke iho.

Nui na moho holo lunakaainana i keia mau la o ke Kalana o Maui.

Poho kekahi mau Kepani kanu halakahiki o Peahi ame Ulumalu i keia mau la.

E hoomakaulii ka noho ana e na Hawaii mai keia la aku, alaila ike no oe i ka pomaikai

Me keia mau manao pokole, haawi i ke aloha i na keiki oniuhua metala, ame Mr. Lunahooponopono ko'u adieu.

KUU HANU MEAHOU

 

MAKE HE RUKINI MA KA ALANUI PUULOA MA KA AUINALA POAONO I HALA.

He Rukini nona ka inoa o Eugene Parfenuk ka i halawai me ka poino i moeuhane mua ole ia maluna o ke alanui Puuloa ma ka auwina la o ka Poaono o ka pule aku la i hala, ma ka manawa o ka hookui ana aku o ke kaa otomobile ana e kau ana me kekahi kaa otomobile ana e holo mai ana a e kalaiwaia ana e Frank Schoen o Hilo, a haule oia iluna o ke alanui a piiia mai e na huila o ke kaa otomobile e kalaiwaia ana e Frank Schoen a naha ka iwipoo, a o ke kumu hoi o kona make hikiwawe ana maloko o ka Halema'i ma Kahauiki he hora mahope iho o kona laweia ana mai ilaila.  He Rukini oia ma ka hanau ana a he 30 on a mau makahiki ma kona manawa i make aku la.  He luina oia mamua nokuna o kekahi o na moku a ua hoopauia mai nae kona noho hana ana me ia moku ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala.  Ma ka moolelo i hoikeia ae e kona mau hoaloha e holo aku ana ka oia no Kaleponi la ma nei mua koke iho, no ka ike ana i kona kaikuahine a mailaila aku e hoi loa ai i Rusia no ka ike ana i kona makuahine make e iho la nae, a o ka uhane ka i hoi mua aku la e ike ia laua.

 

KUU WAHINE ALOHA, MRS. KAALE UA HALA.

E ke Kuokoa, ka elele ahai aloha a ka lahui; aloha nui kaua: E oluolu oe i ke kauwahi rumi kaawale o ka kakou kilohana, i ka'u wahi puolo luuluu e kau ae la maluna, nana hoi ia e aha'i aku i ka lono kaumaha i na makua o maua, na tutu kaikuaana, kaikaina, na kaikunane, na hoaloha, me ka ohana no hoi apau, e uwe paiauma aku ana nona me keia aoai.

Ma ke ahiahi Poakahi hora 8, o ka pule o Iulai 17, 1922, i pauaho mai ai kuu wahine aloha, Mrs. Kaale i keia ola ana, a hoi aku la no hoi me ka Mea Nana i hana, kuu ka luhi, pau no hoi ka auwe ana i ka ehaeha.

Ua haalele mai oia ia'u, me na leialoha he ekolu e uwe kaumaha ana i ko lakou mama i aloha nui ia. Auwe ka luuluu o a'u mai lei i hooneleia mai la i ka makuahine, ma keia aoao.

Ua hoomanawanui hookahi aku no hoi au i na pilikia he nui i kau iho maluna o kuu wahine heleloa, ahiki i ka wa i kaa aku ai malalo o ka malu o na kauka o ka papa ola, ahiki wale i kona pauaho ana mai i keia ola ana.

Ua loaa no ka lanakila i kuu wahine, i ka wa i kaa aku ai malalo o na kauke, aka, mamuli o ka loli hou ana ae o ka ma'i iaia,, ka mea hoi nana i hoopokole i kona mau la o keia ola ana.

Kuu makuahine hoomanawanui e; Mrs. Malanui, aloha wale kaua, aia oia la me Niolopua kahi i hiolani ai, pau ko kaua lohe hou ana i kona leo, pau no hoi ka ike hou ana aku i kona mau maka aloha.

Ma ke kakahiaka ana ae o ka Poalua, i hiki mai ai ka lono i o'u nei, ua pauaho mai kuu wahine i keia ola ana, nolaila, ua iho awiwi aku la au me na kaikamahine no kai o ka pa ma'i, he oiaio, i ka hiki ana aku e kau mai ana ke kino puanuanu o ka wahine me na poke pua i hoohiwahiwaia maluna o ka mea i hala.

Ua akoakoa mai na makamaka ame na hoaloha o ka pa ma'i no ka ike hope loa ana i ko lakou hoaloha hele loa.

Ma kela kakahiaka i malamaia ai he anaina haipule mai na makuahine na makamaka, na hoaloha oloko o Kalihi, Hospital, a mai kekahi makuahine hoi i puka mai ai na olelo hoalohaloha he nui, e pili ana no ka pauaho ana mai o kekahi o ko lakou hoaloha.

Ma keia, ke hoomaikai aku nei au i na makuahine malama ma'i o Kalihi Hospital, ame na hoaloha i akoakoa ae ma ia kakahiaka, me ka lakou poke pua, e hoohiwahiwa ana maluna o ke kina puanuanu o kuu wahine hele loa.

Ke haawi pu aku nie au i ka'u hoomaikai ia oe e kuu Solomon Hanohano me na keiki oniuhua metala o kou papapa'i

Owau iho no me ka luuluu,

D. JOHN MAKAHIO,

Kalihi-waena, Honolulu, Oahu.

 

KA HOKIA A KA LUNAKANAWAI DESHA IMUA O KE KIAAINA.

Ma ka Poaono o ka pule aku la a hala ka hoouna ana ae o ka Lunakanawai John R. Desha i kana hoike i ke Kiaaina W.R. Farrington no ka mahele o na opio o ka aha e hooponopono ai i na pilikia mawaena o na ohana ahiki i ka la hope o Iune i hala.  Ua hoonohonohoia ia hoike ma na papa e hoike ana i ka heluna, ke ana o ka lahui, na hewa i hanaia ame kahi a ka aha i hoolilo aku ai i na opio i laweia ae imua o kana aha.

Ua hookumuia ka aha e hooponopono ana i na pilikia mawaena o na ohana o ke Kanawai 183 o na kanawai o ke kau o 1921 i hala, hookahi o na lunakanawai ekolu o ka aha kaapuni i hoonohoia ae o ka lunakanawai kiekie o ke teritore no ka lawelawe ana i na hana e pili ana i kela aha ahiki i ka hookohuia ana mai o kekahi lunakanawai hou no keia mahele hou i hookumuia.  O ka Lunakanawai J. R. Desha ka i hookohuia mai e ka Peresidena Harding i lunakanawai no keia aha i ka la 21 o Dekemaba, 1921, mahope o ke aponoia ana e ke senate, a ma ka la 3 o Ianuari i hala i lawe ae ai o John R. Desha i ka hoohiki oihana no ka lilo ana i lunakanawai no keia aha.

"O ka hana a keia aha ma ke ano nui, o ia no ka hooponopono ana i na pilikia i ulu ae a i keia mawaena o na ohana ame ka holopono o ka waiho ana aku i na keikikane ame na kaikamahine ma na wahi kupono e hoomaluia ai lakou.  He nui na hihia i waihola ae imua o keia aha, a ua lehulehu na hihia i hooponoponoia mawaho mamua o na hihia i hooloheia maloko o keia aha.

"O na keiki e kaukai ana i ko lakou mau pono ia ha'i ua waihola aku maloko o na home o kekahi mau ohana, maloko o na home, a ma na kula hooopololei.  Lehulehu na keikikane me na kaikamahine i waihoia aku malalo o ka malama ame ka hoomalu ana a na ohana kuokoa; in a e ikeia ana ka holopono ole o ka lakou malamaia ana malaila e hoihoiia aku lakou no na kula hoopololei a a'o hana lima.

"Ua hookunana mau ia ka holomua o na hana a keia aha mamuli o ka nele i ke keena hookolokolo kupono ame na mea e hoomaalahiia ai ka hana.  Iloko o kekahi rumi haiki i malamaia ai na hana o keia aha a e kekahi manawa e kakahi ana ka hooneemua ana aku i na hana a keia aha ahiki i ke kaawalo ana o kekahi o na rumi hookolokolo ekolu, a he mea hooulolehi no hoi ia i ka hoopau koke ana aku o keia aha i kana hana a he ea hoouluhua no i na loio."

Ma ka Poalua nei i hoohikila ai ka Meia mua a Makai Kiekie hoi o ke Teritore ohn C. Lane, ka mea i hookohuia ae e ke Kiaaina W.R. Farrington, e ka Lunakanawai Kiekie Emilu C. Peters.

 

LIVERTY THEATER

Ukukomo: 25, 40 Keneka; Noho i hookaawaleia, 60c.

 

EMPIRE THEATER

Ukukomo: 15, 25, 40 Keneka; Ukuia ka auhau kaua..

 

STRAND THEATER

Ukukomo: 15, 25, 40 Keneka; Ukuia ka auhau kaua..

NEW PALAMA THEATER

Poaha, Aug.3 -Nancy from Nowhere me Beb Daniels, Chapter 15, Fantomas.

Poalima Aug.4 -The Brute Master me Robert Boomworth., Passing the Buck.

Poaono Aug.5- Wm. Allen iloko o "Dynamite Allen.' The White Horseman." Chapter 16.

Habati Aug.6- Wm Hart iloko o "Traveling On." "The High Sign."

Poakahi Aug.7-"Blue Mountain Mystery." "The Night Attacked"

Poalua Aug.8- Tom Mix ilk o "What Love Will Do" "Robinson Crusoe."

Poakolu Aug.9- Lester Cuneo iloko o "Blue Blazes." "Do or Die." Chapter 2.

 

Hoikeiki ae: 5, 10, 20 Keneka: Po. 10, 15, 20, 30 Keneka.