Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 31, 3 ʻAukake 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Lawe o John C. Lane i ke Kulana Makai Kiekie no ke Teritore

Hookohu Oia i Kekahu POe Repubalika Kahiko ame Kekakhi Poe Hou no na Kulana Ouhana Lehulehu Maloko o Kona Keena Oihana

            No k@ pani ana ae i ka makalua, i @@ohakahaia iho, mamuli o ka pau ana o ka hookohu oihana o ka Makai Kiekie mua William P. Jar@rett, i lawe ae ai o John C. Lane, @a meia mua o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i ke kulana makai kiekie no ke Teritore, ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, ka la @kahi o Augate, me ka lawe pu ana @@ o ka poe ana i hookohu aku ai, i ko lakou mau kulana oihana pakahi, ma ia manawa hookahi.

            I ka lawe ana ae o John C. Lane i kona kulana oihana hou, ua hookohu aku oia he 22 mau Repubalika @ou, ma na kulana ouhana i paaia e na Demokarata, malalo o ka Makai Kiekie W.P. Jarrett, a iloko no @oi o ia manawa hookahu, i hoomau@ aku ai he 16 poe kahiko, mamuli o ko lakou kulana Repubalika.

            Ua hoohalaia kekahi manawa nui e ka Makai Kiekie Lane, ame ke komite wae, i kohoia e ke komite kuwaena, ma ke kukakuka ana ame ke koho ana, i ka poe e hookohuia aku ana, ma na kulana oloko o ka halepaahao, a o ka hopena o kela kukakuka ana, o ia no ka hookohuia ana, o ka poe o lakou na inoa mahope ae nei, no na kulana oihana like ole.

            Ua hookomoia aku na palapala noi, he haneri a oi, iloko o ka lima o ke komite kuwaena, mai na Repubalika mai, o na kalapu like ole, a ua aponoia aku ia mau palapala noi apau loa e kela komite, a waihoia ae iloko o ka lima o ke komite wae, no ke kalana pono ana, i ke kulana o ka poe noi, ame ke lakou mau ano kupono, no na oihana a lakou i noi aku ai.

            Ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, ma ka manawa i noho ae ai ka aha kukakuka hope, mawaena o ka Makai Kiekie Lane, ame ke kp@ite wae, no na hookohu, ma kahi o ka haneri a oi aku, ka nui iio ka poe i hoea kino mai, no ke ake ana e lohe i na mea e hanaia ana, a no ka nui loa o kela puulu, i hooholoia ai, he oi aku ka pono o ke komite wale no, me ka Makai Kiekie Lane, ke noho e noonoo mawaena o lakou iho, me ke komo pu ole mai o kela puulu, o ka poe noi oihana.

            Ka Waeia Ana.

            Ma keia kukakuka ana o ke komite me ka Makai Kiekie Lane, i waeia ae ai ka poe, i manaoia ua kupono no na hana a lakou i noi mai ai, a i ka wa e waeia ae ai kekahu mea, e kaheaia aku ana oia, e komo mai iloko o ka rumi, i noho ai o ka aha kukakuka, a malaila e haawai aku ai ka Makai Kiekie Lane, i na a'o ana, e pili ana i ka hana i makemakeia na ia mea, a pela iho la i lawelaweia ai na hana ahiki i ka pau ana o na ouhana, i manaoia, e puunauwe aku iwaena o ka poe noi.

            No ka põe hoi i komo ole iloko o ka helu, mamuli e ka pau e ana o na kulana oihana, ua haiolelo aku ka Makai Kiekie Lane imua o lakou, e hoike aku ana i ka nui o kona kaumaha, no ka hiku ole iaia, ke hookohu aku ia lakou apau, i poe hana maloko o kona keena, aka nae, aole no oia e hoopoina ana no lakou, a i ka wa e loaa ai he mau waho hakahaka, e kikoo mai ana oia, i kekahi poe, no ka hoopiha ana aku i na makalua i hakahaka.

            Mahope iho o ke kamailio ana i ka poe noi i loaa ole ka hana i lakou, ua kaheia ka poe apau i hookohuia ai, no na hana oloko o ka halepaahao, e akoakoa mai, a imua o lakou, i hoike aku ai ka makai kiekie hou i kona manao, e lilo na kanaka apau, i poe makaala i ka lakou hana pakahu, a e hoea hoi no kahi o ka hana, iloko o ka wa kupono, a e malama i ka oihana, ma k@ ano e loaa ole ai na hoohalahala ana, a iloko no ho o ia wa hookahu i kauohaia aku ai lakou, e hoea ae malkoko o ka halepaahao, ma ka @ora ewalu, o ke kakahiaka o ka Poalua, ka la, e lawe ae ai kela ame keia i kona kulana oihana iho.

Ka Poe i Hookohuia

            O ka põe kahiko i hookohu hou ia aku, no ka hoomau ana i ko lakou mau kulana oihana pakahu, e ikeia no ko lakou mau inoa malalo iho nei penei:

            Patrick Gleason, hope makai kiekie: Neils T. Neilson, hope lunapaaha; Kauka r. W Benz, kauka Kauka J. J. Carey, kauka nana niho: John Leal, luna no na paahao ma Keomoku, Hawaii Komohana; M. R. Colburn, luna no na paahao @a Kahului, Maui; Joseph Pereira, kiai no Kahului, Maui; Samuel K. Pedro, kapena no na kiai o ka halepaahao; Robert Hobron, John Kelii, Robert Kaopua, kiai; Ah Pat, tela lole; Mrs. M. K. Sheldon, makai wahine; J. Kahu@akala, John M. Mahuka ame H. A. Swift, luna no na paahao.

            O keia iho malalo nei ka poe hou i hookohuia aku, no ke pani ana aku i na makalua o na Demokarata, ame ko lakou mau kulana pakahi:

            Peter Kanae âme Andrew I. Bright, Wiliki; Edward K. Woodward, mea malama buke; Robert Parker Waipa, Sr., John Kanae ame Harry Papke, luna no na paahao; Jas Auld, ame David K. Kama, Sr., kapena no na kiai; John D. Makaena, luna no na paahao ma Aiea; Robert Kaaihue, luna; John N. Keola, S. K. Kimona, George Kane, George iona, Alfred O. Amasiu, August Costa, Benjamin K. Ross, David Poki Kauhini, K. M. Exera ame John Miller, kiai.

            He elua mau mea hou ae i waeia no na hana oloko o ka halepaahao, eia nae aole i maopopo ko laua mau kulana pakahi, ma kela manawa o ka haawiia ana o na hana aka he luna ka hana a kekahu i makemake ai, a he kiai hoi ka hana a kekahu, no laua na inoa o Thomas Pedro ame Henry Espinda.

            Maiwaena mai o ka poe hou i hookohuia no na kulana oihana like ole, no ka Mokupuni o Oahu nei, ua ikeia, he 23 mai ka apana elima mai, a he 8 mai ka apana eha mai.

PAA HE PUULU O KA POE PILI WAIWAI MA IWILEI I NA MAKAI

 

 

            He wahine âme eiwa mau kane ka i komo ae iloko o ka upena nae a na makaikiu i ka manawa a ia poe e hoohauoli ana ia lakou iho me na ulu ma kekahu aha piliwaiwai ma kekahu o na hora kuliu o ke aumoe ma ka po Poaono o ka pule aku la i hala.

            Oiai ia põe e nanea ana i ka lulu me ka haupu ole ae e hoea aku ana na kiai o ke aupuni, he ike ana ka lakou i ke poipu ia ana iho e ka upena a ka Makaikiu McDuffie ame kona mau kanaka a kuku nui ana iloko o ka halewai mahope o ko lakou laweia ana mai maluna o ke kaa makai.

            He mau Kepani wale no nei poe apau no kai ae nei o Iwilei no lakou keia mau inoa:

            Yam Fujimoto, ka mea nona ka hale i hooliloia i ana no ka poe piliwaiwai; he wahine kekahi i hopu puia a ma ka plelia oia kekahi i hawahawa pu ka lima i na dala lulu; mawaho ae on a ewalu mau kane o Yoshi Kawamoto, Eichi Shimizu, Kobayashi, Yamashite, D. Imenaga, Sue Yoneshige, Matsutiro Kobayashi ame Onicito Dugon.

 

 

HAULE MAILUNA IHO O KE KAA A HAKI KA WAWAE

 

 

            Elua mau mea i halawai me na ulia mauwale ma ka Poakahi nei; ka mua, he keiki o eiwa makahiki a nona ka inoa o Gardon R. Gillis, no ke alanui Lunalilo; ua haki kekahi wawae on a mamuli o ka haule ana mailuna mai o ke kaa motokaikala huila kolu, aneane ma ka hora 4:30 p. m., a no ia eha i laweia ae ai i ka halema'i o na poino ulia no ka lapaau ana ia mai o ia wahi i eha. Ka lua, o James Mahuka o ke alanui Waiakamilo, i hooku'iia aku oia e ke kaa otomobile a hunailalo a haki kona wawae akau, a oia pu kekahu i laweia ae i ka halema'i o na poino ulia no ke kamana ia ana mai o ia wahi on a i haki.

 

 

Kiolaia Ae ka Opiuma Mai ka Mokuahi Mai

 

 

Na Kekahi Waapa Kepani i Kii Mai i na Pau Opiuma Mawaho ae o Makapuu

 

 

 

HOOHULI HOU IA KA MOKUAHI IHOPE

 

 

Holo Nae ka Waapa Kepani no Kahi Papa'u o ke Kai e Hiki Ole ai e Loaa aku

 

 

            He o ia mau ka hono o ka poe hoopae malu i ka opime, e hookomo mai ka opiuma iloko nei o ka aina, elike me ka hiki ia lakou ke hana, ma na manawa maikai apau e loaa ana ia lakou; ua ikeia keia, ma ka Poaha aku nei i hala, i ka manawa o ka mokuahi Peresidena Lincoln i kaalo ae ai ma Makapuu, ua kiolaia aku la he mau pahu opiuma iloko o ke kai, a ua kiiia m@ e kekahi waapa lawai'a o na Kepani a laweia aku, no kahi e loaa ole ai i na luna oihana federala.

            He ohua o Walkter F. Dillingham maluna o kela mokuahi, a oia ka mea nana i hoike ae, no @ana mea i ike ai ma Makapuu.

            Wahi ana, e ku ana ka oia me ke kapena o ka mokuahi, ua ike aku la oia i kekahi waapa lawai'a o na Kepani, e holo pololei mai ana no kahi o ka mokuahi, ia wa i kamailio mai ai ke kapena iaia, e makaala loa i ka hana a kela waapa Kepani.

            Ua lalau aku la oia i ka ohenana, a nana aku la i ka helu o ka waapa, o ka mea apiki nae, ua uhiia ka helu, me kekahi papa, e hiki ole ai ke ikeia aku na huahelu.

            I ka wa i holo mai ai o keia waapa a kokoke mahope o ka mokuahi, ia wa i ikeia aku ai ke kau ana mai o kekahi mea maluna o ka waapa, he elua mau pika pua i piha i ka pua, me he mea la, he hoailona paha, e haawiia mai ana i ka poe oluna o ka moku, ua malaelae ke alahele, a he manawa pokole mahope iho, aia hoi, ua ike aku la oia, i ka lana mai he ekolu mau pahu iloko o ke kai.

            Ua ire pu aku ke kapena o ka moku, i ka lana mai o na pahu ekolu iloko o ke kai, ia wa i hoohuli ae ai 'oia i ka ihu o ka moku no ke alualu ana  ika waapa Kepani, oiai nae, he kakakii loa ka hoohuli ana o kela mokuahi, ua loaa mai la he elua mau pahu i ka waapa Kepani, a haalele i kekahu pahu, me ka hoomaka ana aku e holo, no kahi papa'u o ke kai, i ole ai e loaa aku i ka mokuahi ke alualu.

            Wahi hou a Mr. Dillingham, o ka elua iho la kela o ka manawa i hoohuli ai ke kapena o ka mokuahi i kona moku ihope, o ka manawa mua loa, ma ka wa no ia i haule ai o kekahi Pake iloko o ke kai, ua hookuuia he waapa ilalo, me ka huli ana o ka moku ihope, @ia nae, aole i ike hou ia kela Pake, mai ka manawa i haule ai iloko o ke kai, ahiki i ka wa i pau ai ka huliia ana.

 

 

NA HANAU, MARE AME MAKE NO KA MAHINA O IULAI.

 

            O ia mau no ka oi o na hanau mamua o na make elike me ka hoike no ka mahina o Iulai i hala a i pau aku la ma ka Poakahi iho nei. I kulike me na huahelu i hoikeia ae i ke keena o ka papa ola teritore a i hoopaaia hoi maloko o na buke a ka hope lunakakau kope David Y. Akana he 338 mau hanau, me 17 mau b@b@ haakohi hou loa; 150 paamare, a 130 mau make.

            No na make ma na lahui o na Hawaii no maluna loa, elike me in malalo nei:

            Na Hawaii, koto pu me na hapaHawaii, he 37; na Kepani aku he 35; na Pukiki he 16; Pake, 13; Pilipino, 13; Amerika, 10; Pelekane, Korea Norewai, Polani, Poko Riko ame Paniolo, hookahi pakahi.

            No na make he 20 ka oi aku i ka mahina o Iulai mamua o ka mahina o Iune, iloko o Iune ho 110. Iloko aku o Mei 154, a iloko o ka mahina o Aperila 134 i hoikeia ae noloko iho o ke kulanakauhale o Honolulu.

            No na mare i hoikeia ae i ka papa ola ua kaa i ke kahunapule Kepani K. Miyao ka helu ekahi, he 27 ana mau paamare o ka hipuu ana, a o Sam Kamaiopili aku ka helu elua, he 16 ana mau paamare i ke kaakolu ana.

 

            Ke noho hamau loa mai nei na moho no ka ahaolelo kuloko i keia mau la, eia nae, ua nui na palapala noi holo moho, i kiiia ae e kekahi poe, iloko aku la o na la i hala, e kakli wale ana no o ke kokoke aku i ka manawa, ia wa e hookomo ae ai i ke keena o ke kakauolelo, ia wa e maopopo ae ai ke au nui ame ke au iki.

 

Manaoia o ka Hoopai Make ke Kupono no na Kanaka Hoopoino

 

No ka Nui o ka POino i Loaa i ke Kaikamahine Kepani ma Hilo i Hoopoinoia ke Kumu i Akeia Ai e Auamo i Kela Hoopai

            E hoakaka ana kekahi meahou mai Hilo mai, o ka la 29 iho nei o ka mahina i hala aku la, no ka manaoia o ka hoopa'i make, ka hoopa'i kupono loa, e hookauia mai ana maluna o na kanaka, elua na laua i hoopoino i kekahi kaikamahine uuku, o 10 wale no makahiki, elike me ka moolelo i puka ai, ma ke Kuokoa, o ka pule i hala, ke ku ka hewa ia laua.

            O na inoa o kela mau kanaka elua oia o Joe Richards ame Harry Simion. Ma ko laua manawa i laweia ae ai imua o ka Lunakanawai Apana T. M. Osorio, ma ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, ua waiho loa ia aku ko laua hihia imua o ke kiure kiekie, no ka ninaninau pono ana mai.

            No ke koluiho, o kela poe i hopuia ai, nona ka inoa o August Silva ke Pukiki nanai hoeha i ka makuahine o ke kaikamahine uuku, ua ae okoa oia no kona pili i ka hewa me ka kauia ana aku o ka hoopa'i hoopaahao maluna on a, e noho maloko o ka halepaahao, no ka manawa o hookahi makahiki.

            No kekahi mau opio e iho, i hele pu me kela poe ae la ekolu, a i holo hoi ma ka manawa i lawelaweia ai

 

NA MAKAUKAU KAUA O KELEMANIA MAMUA O KE KAUA

 

 

            Iloko o ke kaua huliamahi nui ma Europa iloko o na makahiki ekolu a eha, e hoomaka ana mai ka 1914 a pau i ka 1918, ua hanaia ma Kelemania he huina nui o umi miliona mau pu kuniahi, na pu raifela ame na pu panapana, elike me ka hoike papahelu i hoopukaia ae ma ka akea, a mawaho ae o ia mau miliona pu he amu haneri milionatona o na poka o na ano like ole. No na uwea ooi a kalakala, e hoakaka ana ka lono ua lawa ia e hoopuni ana i kanaonokumamalima mita ka hohonu.

            I kulike me ka hoakaka a i hoike ma ke akea, i ka makahiki 1917 i ikeia ai ka nui hewahewa o na mea kaua i hoolakoia maloko o Kelemania a i hoohanaia. Ia makahiki he 1,340,000,000 mau poka pu kuniahi i hanaia, 110,000,000 mau poka no na pu mikini ame raifela, ua oi aku maluna o 100,000,000 kilograms pauda a ua oi aku maluna o 325,000,000 kilograms o na pa-hu e ae. Ma ia manawa like he 4,300, mau ki poka pahu maloko o na auwaha i hanaia i kela ame keia mahina o ia makahiki ,a iloko o ia makahiki no he 75,000,000 mau poka pa-hu hoomalamalama ame 193,000,000 mau poka  pu hoailona i hoopukaia mai na halehaua lako kaua aku.

            Elima mahina mahope iho o kahoomaka ana o ke kaua, 1200 mau pu kuniahi i hanaia i kela ame keia la, a mahope mai, ua hoomahuahua hou ia ae keia heluna ahiki i ka 250,000 i keia ame keia mahina. No na pu mikini he 250 i hoopukaia e na halehana pu mai i kela ame keia mahina, i ka hapalua like aku o ka 1916 he 7,000 i keia ame keia mahina, i ke kupulau o ka 1917 a pela i ka haulelau o ia makahiki he 13,000 i hanaia i kela ame keia mahina.

            No na pu kuniahi, 1,160 i ka 1918. No na pu kuniahi mama o ka huina i hanaia i kela ame keia mahina 1500 i ka 1916, 2,000 i ka 1917, a i na makahiki mahope mai ua hoopii hou ia ae ka huina e hana ai i ka mahina i ka 3,000. He 20,000,000 eke on i makemakeia iloko o ka wa kaua, a ma kahi o 500,000 papale kila me na uhimaka gas i hanaia i kela ame keia mahina. Iloko o ka wa kaua, 1,800,000,000 mau palapala aina i paiia. I ke kau o ka 1918, no ka emia loa mai o ka laholio ame kekahi mau materia e ae, aneane ma kahi o 40,000 otomobile e na Kelemania ma kela ame keia kahua kaua, oiai nae na aupuni huiia e hoohana ana ma kahi o 200,000 wale no mau kaa automobile ma na kahua kaua like ole ma ke komohana wale no. Ina no Palani ame Palekane wale no ke hoonahoa mai ia Kelemania aneane no e opapu ia laua i ka paia.

            WAKINEKONA, Aug. 1. ---Aole i lilo ka olohani ana o na kanaka eli lanahu i mea hoopilikia ia Amerika me ka lanahu. 1,000,000 a oi aku mau tona lanahu e laweia mai ana ma ka moana mai Wale mai a i Amerika ma ka la 1 o Sepatemba, i kulike me ka J. B. Smull, ka hopeperesidena o ka hui mokuahi o ka hoolaha ana ae.

na hana limanui, aole lana i hopuia, mamuli o ke kumu, o keia na opio na laua i hoike ae i na luna oihana no na hana a ko laua mau hoa, i lawelawe aku ai maluna  o na makua ame ka laua kaikamahine uuku Na kela mau opio i hoike, pela iho la i paa ae ai na kanaka ekolu i ka hopuia.

            Ma ka huli pono ia ana, i hoomaopopoia ai, aole no kela mau opio i komo kino iloko o na hana hoopoino i lawelaweia e ko laua mau hoa, a i laua i ike ai i ka hoehaia ana o ke Kepani makuakane, o ke kaikamahine uuku, ua hoomaka laua e holo.

            Ua oili pu ae no hoi kekahu ike, he kaikamahine Kepani o umi-kumahiku makahiki, ka mea a kela poe ekolu i manao ai e hoopoino aku iaia, me ka lakou hana kapuwale, maloko kela kaikamahine o ka rumi mahope o ka hale, i ka wa a na kanaka ekolu i komo aku ai a hoeha i ka makuakane, a no ka nui o ka uluao'a mamua o ka hale, ua poe kela kaikamahine me ka hoikeike ole mai iaia, ma ia hana ana nae, i ili aku ai na hana hoopoino a kela poe kanaka maluna o kona kaikaina, a pakele hoi oia.

 

 

HOOPAIIA AE KEKAHI KIAI HOOPAKELE OLA.

 

            O ke kumu mai o keia ua hoahewaia kekahi o ka poe auau ma Waikiki e ke kiai hoopakele ola e David Kahanamoku, no ka hookui ana aky i kona papa heenalu i kekahi lede e auau ana iloko o ke kai, a ma ka hoopuu a ka mea i hoahewaia imua o ka papa o na Komisina awapae ua hoeha maoli aku ka ke kiai iaia mahope iho o kela hoehaia ana o ka lede.

            O Edward L.Hartman ka mea nana ka hoopuu e ku-e ana ia David Kahanamoku, ke kiai hoopakele ola i hookohuia aku ai e ka papa o na komisina awapae, no ka hoeha ana iaia oiai oia e auau ana maloko o ke aki, a maloko o ka Hartman leka o ke kakau ana ae i ke komisina i hoakaka ae ai oia i ka poe i kemaka i ka hoeha ana o Kahanamoku iaia. O keia ka manao maloko o kana leka o ke kakau ana ae:

            "E noi aku ana au no ko oukou noonoo ana mai no kekahu hoopuu a'u e waiho aku nei e ku-e ana ia Kahanamoku, ke kiai hoopakele ola. E pili ana keia me kekahi uila me ka papa heenalu ma ke Sabati o Iulai 16, mawaena o na hora 4 ame 5 auwina la. O ka'u papa paha a i ole ka kekahu mea okoa aku paha ka i hooku'i aku i kekahi lede, eia nae, ua mihi koke aku au iaia; aohe mea i kamailioia mahope iho. Ma ka Poaha, Iulai 20, hora 5:30; oiai au e au ana iwaho i ka hohonu, ua nuku mai la o Kahanamoky me ka hoahewa mai ia'u a hoeha pu mai la no hoi. He mau hoike ko'u i ikemaka i kona hoeha ana ia'u oia o G. Center, R. R. Catton ame E Cooke o ka hu O. C. C.

            Aohe i hoakakaia ka inoa o ka lede i hooku'iia aku ai me ka papa aohe no hoi me ke ano o ka ulia ana i hooku'iia aku ai a eha ana paha. No ka olelo hooholo a ka papa koe aku ia, ma ka la i nehinei ka noho ana o ka halawau a k@ papa komisina o na awapae

 

ELIMA DALA KA MAKANA NO KA HOOPAKELE ANA.

 

 

HILO, Hawaii, Iulai 29.-He elima dala i haawiia i kekahi kanaka lawai;a o Koomoa ka inoa, e ke kalana o Hawaii, no kana hana koa, ma ka hoao ana e hoopakele i ke ola o Louis Costa ke keiki Pukiki uuku, i piholo ai iloko o ke kai ma kapakai o Hilo, ma ke kakahiaka Poalua i hala.

            E paani ana o Costa me kekahi mau keiki e ae ma kahi kokoke i ka paa Mooheau, me kona laweia ana e ke au nowaho o ka moana. I ka hoomaopopo ana no ka poino o ke ola o Costa, ia laua i ike aku ai i kona hooikaika e hoea mai i kapakai, ua holo aku la na keiki elua e kii i kokua. O Kooma ke kanaka mua loa a laua i ike ai, ka mea i holo koke mai a lele iloko o ke kai, me kona mau lole no apau, a au aku la no kahu e lana ana o ke kino.

            Ua hoihoiia aku ke keiki piholo noloko o ka halema'i, aka no na hora elua ka hooikaka a@a a na kauka ame na kahu ma'i, aole he hoi hou mai o ke ola i ke kino.

 

Make Hookahu Limahana i ke Kaa Otomobile

 

I Lele Mailuna Aku ke Kaa Kalaka Ohua ke Kumu i Loaa ai i Kela Poino

 

MA KE ALANUI MA PUULOA KELA ULIA POINO

 

Poho Wale ka Manaolana o Kela Limahana e Hoi no ka Ike Ana i Kona Ohana

 

            Maloko o ka Halema'i Tripler, ma ka hora elua, a oi, o ka auwina la o ka Poaono aku nei i hala, i make loaa ai he kanaka Rukini, nona ka inoa o Moses Barrett, mamuli o kona piiia ana e na huila o ke kaa otomobile, ma ke alanui o Puuloa.

            He limahana kela Rukini, nolalo ae nei o Puuloa, he pena kana hana, me ka oihana kaua. Ma kela auwina la Poaono, ua kau aku kela Rukini, me ka nui ae o na lomahana, maluna o kekahu kaa kalaka, no ka huli hoi ana mai i Honolulu nei.

            Ma ke anuu e kau aku ai iluna o ke kaa kalaka, halihali ohua, mahope mai, kahi i kau ai o kela Rukini, me elua mau limahana e ae a iloko hoi o ke kaa kalaka ka nui o na ohua.

            Oiai ke kaa kalaka e holo ana ma ke alanui o Puuloa, ua oili aku la he kaa otomobile mai Honolulu aku nei, nolalo o Puuloa, e hookeleia ana e Frank Schoen o Hilo; no ka makemake o Schoen, e hooholo aku i kona kaa, ma kekahu aoao o ke alanui, ua holo ae la oia ma kona aoao pololei, ia manawa hookahi nae, i ike aku ai oia, i ka oili ana mai o kekahu kaa otomobile okoa aku, mahope mai o ke kaa kalaka.

            I wahi e hooku'i ole ai kona kaa otomobile, me kela kaa mahope aku o ke kaa kalala, ua hoopaa iho la oia i ka peleki, me ka hoohuli ana ao nae mahope @ ke kaa kalaka, ma i@ hana ana, i hooku'i aku ai ka pale mawaho o kona kaa, i kahu a na kanaka e noho ana ma ke anuu o hope o ke kaa kalaka.

            No kela hooku'iia ana aku paha o ke anuu o ke alapii o ke kaa kalaka i maka'u ai ke kanaka Rukini, e hooku'iia aku ana oia, o kona lele koko aku la no ia mailuna aku o kana wahi e noho ana, ma ia hana ana nae pela, i kaa pono ai oia mamua o kahu o na huila o ke kaa otomobile, o Mr. Schoen e holo aku ana, o kona halawai no ia me ka poino.

            Ma ka manao nae o na kanaka o ke aupuni, he hookahi kumu o ka poino, o ia no ka hehi hewa ana o Mr. Schoen, i kahi no ka hooholo ana i ke kaa imua, mahope iho o kona hoopaa ana i ka holo o ke kaa, no ka mea, ua ikeia, ua holo aku le;a kaa a hooku;i i kekahu mau pou o ka pa, a hakihaki.

            He Rukini kela i manao, e hile hoi aku no ka halawai pu ana me kona makuahine ma Rusia, eia ka e hooko ole ia ana ia iini ona; a maluna o kona kino, i loaa aku ai he palapala ae, no kona haalele iho i keia Teritore.

 

EIA HOU NO UA HANA POWA NANA.

 

            He mea kau la, i ka paa ana o kekahu poe keiki opio, i ka hopuia, he mau pule ae nei i hala, a i hoop'iia ai, no ka hewa powa, e noho maloko o ka halepaahao, a pau na hana powa, he o ia mau no ia, e lawelaweia mai nei, a me he mea la, e kakali wale ana no ka poe i maa i kela hana, a loaa ka wa kupono, o ka manawa iho la ia, e hookau aku ai i na poino maluna o ha'i.

            Mawaho ae nei o Daimana Hila, ma ka po o ka Poakahi, o ka pule i hala, i kekahi malihini e huli hoi mai ana mai Kahala mai, maluna o kona kaa otomobile, no ka hokele Moana, ua kauohaia aku la oia e kekahu poe kanaka ekolu, ma ke alanui, e ku, me ke kauia aku o ka pu panapana imua ona.

            Me ka hoolohe ole aku nae i kela kauoha, ua kuupau aku la oia i ka holo o kona kaa, me kona ku ole i ka poka, o ka pu i kiia mai; ua ukaliia mai la nae oia e kela poe kanaka powa, me ka loaa ole, ahiki i kona komo ana iloko o ka hokele.

            He pule mamua aku, i kekahi keonimana me kona kokoolua, he wahine opio, e noho ana maluna o ko laua kaa, ma ke ahiahi o ka Poakahi, ua holo aku la he kaa otombile me elua kanaka oluna, a hoopili aku la i ko laua kaa, ma kahi kokoke i ke kaa o kela mau mea, ia wa i lele aku ai ua mau kanaka nei ilalo, a hookahu o laua i lele aku e hopu i ke kane, a kaualako mai la hoi kona kokoolua i ka wahine opio, o kahu nae o ka holopono ole ana, o na hana @imanui, a keia mau kanaka, o ia no ka oili koke ana mai o kekahi kaa otomobile okoa aku, o ka mama no ia o na wawae o na kolohe a kau ana maluna o ko laua kaa.

            Ua alualuia aku nae kela kaa, ahiki i ka maopopo ana o ka helu e kau ana, ia wa i waihoia ae ai ka hoike i ka oihana makai, a iloko o ka wa pokole, i paa ai ua mau kanaka nei i ka hopuia, eia nae aole i hookomoia ae he hoopuu no laua, no ka makemake oke o na mea i hoaoia e powa, e ike wale ia ae ko laua mau inoa i ke akea.

            Noho Ae ke Komite Kuwaena Demokarata e Hana Kahuahana

 

Nohoalii ka Maluhia me ke Kuikahi ma na Hana Apau a ke Komite me ke Aponoia o na Pauku no ke Kahuahana Kalaiaina

 

            Ma ka auwina la o ka Poaono aku la i hala, i noho ae ai ka halawai a ke komite kuwaena Demokarata, no ka noonoo ana i kahuahana kalaiaina, no ka hakoko kalaiaina e hoea mai ana, eia nae, mahope o ka noonoo ana i kekahi mau pauku lehulehu, i hoomoeia aku ai, ka hooholo ana i ke kahuahana, a ka auwina la o keia Poaono ae.

            Iloko o na pauku o ke kahua Demokarata, i manaoia, e komo ana he mau hoololiloli ana i ke kanawai auhau o Hawaii nei, o ia hoi, e hoihoi ana i ka ohi ana i na auhau, i na aupuni kalana me kulanakauhale; ka hooikaika ana aku, e hooholoia kekahi kanawai, no ka loaa he ukuhoomau, i na wahine, a na luna oihana; i uku hoomau no ke Kamaliiwahine Kalanianaole; e apono ana i ka hooponopono aupuni home rula, o ia ke kaa ana mai o ka hooponopono ana i na hana apau o ka lehulehu, i ke komisina, o na hana o ka lehulehu, aole hoi i kekahi komisina, o ke aupuni federala.

            Mawaho ae o kela mau pauku o ke kahuahana, e apono pu ana na Demokarara, e hooiia ae ke kulana maikai o ke Kuia Kiekie o Hawaii, pela hoi ke ku-e ana o na Demokrata, i ke kahuahana Repubalika, ma kahu e pili ana, i ka hooloki ana i ke kanawai i pili i ke koho baloka wae moho.

            Ua malamaia ka halawai a ke komite kuwaena maloko o ke keena o Chas. M. Hite, ma ka hale o ka Banako o Hawaii, a ua hoea ae na alakai o ka aoao Demokarata ma kela halawai, mawaho ae o na hoa o ke komite, no ke komo pu ana aku oloko o na kukakuka ana, ame ka noonoo ana, i kekahi kahuahana maikai, e umeia ai ka manao o na mana koho baloka.

            Ua noho hoomaluia kela halawai e ka Hope-Peresidena Ioela Kiakahi, me ka loaa ole o na manao okaikai iloko o ka poe i akuakia ae, aka o ke kuikahi, ka mea i hekau iho aluna o ka halawai a ke komite, he hoailona hoi, e hoike mai ana, no ka makee o na mea apau, e ala ole mai he oolo-ku ana, e hoopilikiaia ai ka hookele ana aku i ka hakoko kalaiaina.

            Mahope o na hoakaka manao ana, o na hoa i akoakoa ae, i hiki aku ka huina ma kahi o ke kanahiku-kuma-malima, ua hoalaia mai ka noonoo ana i na pauku o ke kahuahana, me ka lokahi ana o na mea apau maluna o na mea i hoakakaia, a ma ka auwina la nae o keia Poaono ae, e apono loa ia ai, no ka waiho ana aku imua o ka lehulehu o na mana koho baloka.

 

WEHE AE I KEENA OIHANA LOIO.

 

            Ua kukulu ae nei kekahi mau lunakanawai i pau ko laua manawa maloko o ka aha federala, he keena loio, oia hoi o Samuel B. Kemp ame S. C. Huber, ka loio Amerika o ka aha apana mua o Hawaii he hui loio no laua ma ke ano hoahui a ua wehe ae i ko laua mau keena oihana maloko o ka Hale McCandless ma ke kihi o na alanui Moi ame Betela.

            He mau pule lehulehu aku nei i hala ka pau ana o ko Lunakanawa@ Kemp manawa o ka noho ana ma ke ano he kokua lunakanawai kiekie no ke Teritore a ua pani ia aku kona hakahaka e ka Lunakanawai Antonio Perry, ke kauaka a ka Peresidena o ka hookohu ana mai ma ia wahi. Ma ka Poalima aku la i hala ka pau ana o ko S. C. Huber manawa ma kona hokohu ma ke ano he Loio Apana no Amerika ma Hawaii nei a o W. T. Carden, ka i hookohuia mai e ka Peresidena Harding ma kona wahi. He mau kanaka laeoo wale no keia a elua ma ke kanawai.

            Ua hoea mai keia mau kanaka koikoi ae la i Hawaii nei ma ke ano he mau luna aupuni i hookohuia mai e ka Peresidena Woodrow Wilson, no ka mokuaina mai o Texas o Samuel B. Kemp, a no ka mokuaina mai hoi o Iowa ka Loio S. C. Huber. Ia laua i hoohui ae la ia laua ma ke ano he mau hoa-hui iloko o ka ouhana loio a hoomaamaa kanawai, ua hooholo pu laua e noho paa ma Hawaii nei a e hoomau aku ana ko laua noho ana ma ke ano he makaainana Amerika ma Hawaii nei, a e lilo aku hoi i mau kamaaiana.

            Nui na Ku-e e Ala Mai Ana

            Ma ke ano nui, o na mea i hoomaopopoia, e hoalaia mai ana na ku-e ana, malalo o kela kahuahana, no ke ano o ka hookeleia ana o ko aupuni ma ka aina makua, a ma Hawaii nei, malalo o ka nono Repubalika.

            O kekahu o na ku-e e hoalaia mai ana, o ia no ke ano ka hoohana ana a na Komisina Home Hawaii, e laa ka nui o na hoolilo, me ka hoomaunauna wale ia o na dala o ka lehulehu; a o kekahi o na ku-e ikaika loa e hoaiaia mai ana, o ia no ke ku-e ana o ka pauku o ke kahuahana Repubalika, e p@li @ua, i ku hooloki ana, i ke kanawai koho @uloka wae noho.

            Ma ka manaoio o na Demokurat@@ ua maikai no ke kanawai wae moho e ku nei i keia wa, me ka hooloii ole ia, in a no ka hoololiia a@, ma ka aoao wale no, ke koho ana i na moho, alaila ua like no ka ia, me ka hoi hou ana aku, i keia au, e ka@ ana na na ahael@le ka wae ana i na moho.

            No na mea e pili ana, i ka hooloki ana i ke kanawai auhau, o ka @@kemake o ke kahuahana a na Demokarata, o ia no ke kaa aku o ka ohi ana o na auhau, i kela ame keia kalana, ma keia ano iho la, e k@@ ana na luna auhau ame na luna helu, malalo o ke koho baloka ia e ka lehulehu.

I Mau Ukuhoomau

            O kekahu o na pauku o ke kahuahana, o ia no ka hooikaika ana aku, e hooholoia he kanawai, e haawi ana i ukuhoomau, no na wahine @ na luna oihana Teritore. O kekahi ukuhoomau e hooikaika@a aku ana e loaa mai, o ia no ka ukuhoomau no ke Kamaliiwahine Kalanianaole, ma ke ano, he panai kupono loa ia, no na hana, i hooikaikaia, me ka pauaho ole, e k@ Elele Kalanianaole.

            Ma kahi pili i ka ninau hoonanuno, ua hookomoia he manao maloko o kekahu o na pauku o keia kahuahana, e hoike ana no ka hooikaikaaku o na Demokarata, e hoomahunahuaia ae, ke kulana maikai ame na haawina hoonaau@o, maloko o k@ Kula Kiekie o Hawaii, elike me ke kupono e ikeia ana.

            No na mea e pili ana, i ka ninau limahana, ua hamau ke kahuahana a na Demokarata, he mea no nae keia i koho mua ia aku ai, oini he ku-e mau kela aoao kalaiaina, i ka hookomoia mai o na limahana, no na oihana mikiala iloko nei o ka aina.

            Aole he mau mea a ke komite, i noonooae ai e poli ana no na moho elele lahui, no ka mea, he nunau ia, i kuleana ole ai ke komite, aku o na mana koho ke kuleana e hooholo ai i kela ninau.

 

E HOLO MAKAIKAI HOU ANA LA MOLOKAI.

 

            No ka pau ole no, o na manao hoohihi o koonei poe, i na hiona nani o ka moku o Hina, a pela hoi ka nui o na malihini makaikai honua i Honolulu nei i keia wa, e holo hou ana ka mokuahu Kilauea no Molokai ma ke kakahiaka o keia Sabat@iho.

            He elua ae nei manawa a koonei poe, i holo aku ai no Molokai,  me ka pau ole no o na mano hoohihi, i ka nai o ka aina, a no kela kumu, e holo hou ana kekahi poe i ike mua no ia Molokai, ma keia Sabat@ iho.

            Aia @a ohua makaikai ia Hawaii nei, i Hilo, kahi i kilohi ai i ka nani o ka Madame Pele, pela hoi me kekahu mau hiopa i malihini i ko lakou mau maka, ma ko lakou huli hoi hou ana mai no keia kulanakauhale, e kau aku ana ke@a mau malihini ma ke Kilauea, no ka holo makaikai ana, no ka aina, a lakou i lohe nui ai, no kona maikai, pela hoi na wahi pana kaulan@.

 

HOOPIIIA AE NO KA AIHUE

 

            I kulike me ka moolelo o ka hoikeia ana ae ma ka hora 11:20 o k@ kakahiaka Sabati nei i hoao ai he Pilipino, o Fidle Adrias ka inoa @ holo me kekahi bila $100 i haawiia aku iaia e kekahi Kepani no ka hele ana aku e wawahi, o ka holo no nae ia o ua Pilipino la; ua hookomoia ae he hoopii nona no ka aihue ma ke degere ekahi i ka aha hoomalu. Ma ia hora like no he Pilipino no @ Pedro Jaian, a i ole o Pedro Jalan, kekahi inoa, ka i hoopiiia ae no @@ aihue no. Ma ka hoopii i hookomoia ae e kue ana iaia ua hoa@ oia e holo me kekahi @kedala mailuna aku o kekahi kaa otomobile i kukuluia ma kahe e ku ai na kaa ma ke alanui Nuuanu, ua paa oia i ka hopuia: @ kahi o ka laki ai o ia ekedala o ia ka loaa ole ana iaia.