Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 30, 27 July 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

Ke ike la o Nikola, aole ka i ona loa o Haka Kenede, elike me kana i koho mai ai,' oiai, he maikai mau no kana mau olelo ke kamailio aku, a pela no hoi me kona noonoo, a o ia nae kanaka o lea hoohele kamailio ana hiai: "Akahi no a maopopo ia'u, eia ka ua makemake oe e lilo au i mea aihue eā, no kfe kom'o pu ana aku e lilo i.mea hana karaima elike'me ko olua ano.-• Ina au e hoole aku ana i kou manao, heaha iho la kau mea e hana mai ai?" "Aole e hiki ia oe ke hoole mai, oiai he maalahi 16a ke ano o keia hana; ua hiki ia oe, ke hookomo i ka laau hoohiamoe iloko o ke kiaha wai, i kou wa e kamailio pu ai me ia, me kona ike ole mai, a ke lilo mai ka hoi kela palapala ia oe, o ko kaua ku ae no ia a haalele i keia wahi, he hookahi a kaua hana, o ke kakau i na leka, i ka poe na lakou e malama mai nei i na dala a ko haku, a i hookahi o kela mau leka, i kana kaikamahine ma Nu loka." "Ke ike i'o aku la au, malia he hana maalahi . ka aihue ana mai i kela palapala, wahi a Nikola me ka paa ana ae o kekahi lima ma kona lae, ma ke ano hoolalau. "Aole loa he kanalua iki no ia mea, aka nae e haawi aku ana.aku e aihjue mai i kela palapala." "Heaha no- hoi kou kumu makemake loa e loaa mai kela palapala ia oe? Ua like no hoi ka palapala a Mr. Makuaia me ka'u aole anei no hoi, ua lawa no kaū palapala e hookau aku ai i ka weli maeluna o kela kanaka?" Hapai ae la o liaka Kenede i kona kiaha no ka inu ana, alaila kamailio hou mai la. "Aohe waiwai o ka'u pepa, ke ole e kaa pu mai ka Mr. Makuaia pepa malalo o ko'u malu. He kanaka nui o ke dala 0 Mr. Makuaia, he nui kona hilinai ma na wahi apau, aka no'u nei la, he kanaka au i ike ole ia, nolaila o ka paa ana o Mr. Makuaia i kekahi palapala me ka paa o ko'u inoa maluna olaila, he hana paakiki loa na'u ka hooke ana aku i ko haku a pilipu 1 ka paia." "Aole a'u hoahewa ana aku ia oe e Haka Kenede, ma kau mau mea i manao ai, e hana aku, aka ke ike nei au, i ka pololei maoli o kau mea e koi aku ana i kela kanaka." Ninini hou iho Ia o Haka Kenede i kona kiaha wisake, a inu ae la, me ka hoomaka ana mai e kamailio olalau, a ke hoomaopopo la o Nikola, ua ona loa kona kokoolua, he oiaio, iloko o na minuke helu wale no, ua luhe iho la ua o Haka Kenede, o ka pau no ia o ka hiki ana iaia ke onioni ae, o ka lilo aku la no ia i ka ona a ka rama. Ke alaalawa la ka Nikola nana ana maloko o ka rumi, aia ke kuka koloka ame ka papale o Mr. Kenede ke waiho mai la maluna o ka moe, nolaila'nihi hele .aku la ua o Nikola, a' loaa ke kuka kolo&a,, noke ,ilap la. piia i ka huli ma na wahi apau 6 kela kuka, ina paha ua hunata-kk pālapaīa a Halea 'Keneele ma kekahi wahi, aole hae he mea i ldaa aku iaia ma kela huli ana. lie manawa no a Haka Kenede i onioni ae ai, iloko o kela manawa a Nikola e huli ana i ke kuka koloka, aole nae he kaakaa ae o kona mau maka, ua oi aku ka ikaika o ka ona maluna ona, mamua o ka mea hiki iaia ke hana ae.

0 ka noonoo nui hookahi iloko o Nikola iloko o kela na~ nawa, o ia no ka huli aku ahiki i ka loaa ana o ka palapala i kakauinoa like ia ai e Makuaia ame Kenede, ina aia r»aluna o ke kino o kela kanaka; aole he manawa maikai e ae i loaa iaia elike me kela wa i ona loa ai o Haka Kenede, nolaila e hooko aku ana oia i kela manao huli, ina no ia he mea e nele ai ka loaa ma kana huli ana. Hoihoi aku la oia i ke koena o Ip omole wisake, e waiho ma kekahi wahi kupono, pela hoi ka hoihoi ana aku i na kiaha ma kahi kaawale, alaila hapai ae la oia ia Haka Kenede iluna a hoomoe aku la iluna o ka moe. He mau olelo ka Haka Kenede o ke kamailio an-a ae iloko o kela wa o kona ona, aole nae he maopopo o na huaolelo, o ka pauhia hou aku la no ia o ua kanaka nei i ka hiamoe r me ka nonolo o ka ihu, ia wa i hoomaka aku ai o Nikola e huli ialoko o na pakeke o kona lole. 'He pu panapana ka mea mua loa o ka loaa ana aku iaia, lawe mai la oia i kela pu mailoko mai o ka pakeke o ka lōlewawae o Haka Kenede, a loaa.aku la no hoi he mau palapala iaia, me ka nana pono ana iho malalo o ka malamalama o ke kukui, he mau pepa okoa wale no nae kela, e laa na bila o ka hokele, na manao hoakaka o na nupepa, ma na mea pili i ke kumukuai o ke keleawe, he mau jeka, pela me ke eke dala, i.liele a piha me na bila dala, o na huina nunui, a he hookahi buke banako, no kekahi o na banako o Pilikelepia, o ka inoa o kela hanako ka Nikola i kakau iho ai m.aloko o kana buke hoomanao. Mai ka lolewawae mai, i Jiuli aku ai o Nikola i ke kuka, maloko a mawaho, pela hoi me ka puliki, a maloko o na kakini, me na kamaa, aole no he loaa iki iaia o kana palapala e liuli, ana, a no ka nui maoli o kela hana, i hoopau okoa ae ai oia\i ka manao e hoomau aku i ka o kona hemo aku la no ia mawaho o ka hale, no ke puhi ana i kona ipupaka, a no ka honi ana aku i ke ea oluolu. laia e noho la mawaho o ka hale, ke noonoo la oia, malia paha, aole no he palapala malalo o ka malu o Haka, Kenede. Ke hoomanao la oia no kekahi paiki kahiko, a ua kanaka nei, e paa ana, ma ko laua manawa i ku like mai ai i Nu loka, ma_luna o ka mokuahi hookahi; ina ua paa pu o Haka Kenede i ka palapala me ia, a hookomo nialoko o kela paiki, alaila, ua hele a powehiwehi ka hua, a i ole ua nalowale ma kekahi wahi me ka maopopo ōle, eia riae, aōle e hiki ke hooiaioia kela manao kohokohō ona. * ■ ■ ' • ... lf . 1 ka hala ana ia Nikola he hapalua hora paha o ka noho ana iwahe? e puliipaka, ai, komo hou mai la oia iloko o ka hale, wehe ae la i na plika aniani a hamama, o kona. noho iho la no ia maluna o kekahi noho paipai nui, uhi ka huluhulu, o ka hiamoe aku la no. ia. MOKUNA XVIII. t E waiho iki kaua e ka njakamaka heluhelu ia Nikola e hiambe la, me Haka Kenede, a e hoi hou aku kaua ihope, no ka home o Beka, e hoomaka ana, mai kela wa a Nikola o ka; haa lele ana aku iaia, a hoi pololei mai la no kona home, a halawai pu ai me Haka Kenede. Ma kela huli hoi ana mai a Nikola, hoihoi aku la o Beka, i ka ipukukui aila noloko o kona rumi nioe, no ka nana ana i kona helehelena maloko 'o ke aniani kilohi, oiai ua ike maoli iho la rio oia i ka nui o kona hauoli, a me mea la, mai ka hookumuia ana mai o ka honua ahiki. i kela po, oia hookahi ke kaikamahine hauoli loa. O na ao hakumakuma keia e uhi ana iluna o ka lewa, o ia no oe o kekahi ino nui a hoea mai, ua aiuhēe. loa aku ia, a o ka mea hookahi wale no iloko o kona noonoo, o ia kona ike ana, o Pita Nikola hookahi kana mea i alōha'aku ai me kona puuwai apau. . Ua lilo kela hoohāla-Hke ana o laua ia ahiahi, i rriea āno hui loa ia Beka, a iaia e moe'hoololo la, maluna o kona wahi moe,

me he .mea la, aia wale jiaWna noonoo a mal , ; e iho o kona kalokalo ana ae i 'kekahi mau pule ,i.ka M /, ;a ma ka lani, e kiai a e hoopakele mai ia laua a elua, mai na mai o kela po, haule aku la oia hiamoe, a na ke ao ana ... : a leekahi kakahiaka mai, i hoala ae i kona hoamoe. Ma kela kakaliiaka nui, miki aku la ua o Beka, e hoU i i pa ame na pola, a kona makuahine hanauna, kela mau punarele loa i kona makuahine, me ka hoihoi ana aku n t K , lakou mau wahi e waiho mau a>. Holoi aku la no hoi oia i na ipuhao, me ke kau ana aku paia oka halekuke, alaila, ika pau ana ona hana malaila. ~ ae la i kona poo me kekahi kawele, elike me ka mea ina. : • wahine o kela wahi, komo mai la oia maloko o ka rumi h« , K . a no ka pulumi ana i ka opala ame ka lepo, me ka himeni , hoi iloko oia manawa hookahi, e hoike ana i kona pil.a , i ka olioli. * Iloko "nae oka nanea oua b Beka ika pulumi, halaw .k i la ka ike a kona mau i?i!aka'hie'kekahi apan'a e \ ana iluna o ka papahele, malalo poAo aleu o c l6;*k6-M k l;i i 0 Nikola.o ka noho ana ma ka 4 BQ maniūa aleu'." Ileihoh'i <ā. r.i ike ana aku-i kela apana pepa, ua manao 6ia he pfepa waiw.u , a e pulumi pu aku ana oia me na opala e ae, no ke kiola aku iloko o ka pahu opala, aka nae, iaia i lalau aku ai, a lawe la e nana , aia hoi, honi iho la oia i ke ala wailukini, e m ani pono ae ana i kona mau pukaihu. He wa-hi leka kela i kakauia e kekahi lima wahine, uu- m inoa o Pita Nikola e kap ana mawaho, ke noke la nae oia \ k;i lolelole, me ka hoopili ana ae i ka wa-hi leka ma kona : ,uu pukaihu, he keu aku a ke ala. Waiho aku la oia i kana pulumi, me. ka hele ana aku no kahi 0 ka puka aniani, a nana pono iho la iawaho o ka wa-hi, e ka 1 ana ke kuni o Ladana, a hoomanao mai la ua o I3eka, he :mu hoaloha lehulehu no ko Nikola ma Ladana, a mai kekaln niūi paha o lakou kela leka o ke kakau ana mai iaia. Ua haule nae kela leka mailoko aku o ka., pakeke o N'iku'ia, 1 kona inanawa i unuhi ae'ai i ka leka a llaka Kcne<le, a hoikeike mai i ua o Beka, ma ka pō a*ku mamua, a o i&ka ua o l W k i 0 ka olelo ana iho, i ka laki O ka loaa &na'okfcla leka iaia, ina paha aole, alaila, e nalowale f aii* !», e >: iktf lwa ole aku ai o Nikola., •- He hookahi mea nana i 1 manao ona kaikamahine nei, o ia no ka hoikē ōle alell'o Kikola, iloko «> k,. laua la e hookamaaina ana, no kona mau hoalaha, a i ole, h īke aku la hoi, no kona moolelo, oiai oia e noho ana ma La<l;m;,, aōle no nae o Beka noonoo nui no ia moolelo ua koho u.ile mai no oia ia Nikola i kane nana, elike me ka ua kaikamalimo nei i ike mai ai, me ka nana ole no na mea e pili ana iaia an.e kana mau hana o ka wa i hala. Oiai'nae, he wahine ka mda nana i kakau mai i kela leka. B hui pu iho hoi.me ka moani ae o ke ala o ka waiala, hooh iho la ua o Beka, he mea pono, e nana oia i na mapnao i kakauia maloko o kela leka, np ka mea he kuleana nui kona e ii c ai, ma kona ano he wahine hoopalau na Nikola. Huki iki ae la ua o Beka i ka leka mailoko ae o ka wa-hi, 11.1 ; kahi paha o ka hapaha iniha, me kona ike ana iho i kck.il i 1 mau huaolelo, alaila hoihoi hou iho la i ka leka iloko, 1110 1 e kau ana aku ma kekahi holopapa maluna ae o ke keena ho>». kipa, alaila hoomau aku la i ka pulumi ana i na wahi i koe o ka hale., Oiai o Beka e hoomau la ma kana hana pulumi, ke alaAva mn*i inai a lā ,ho ka.na,'nana ana 110 kahi oka leka," ana Vtc'aif $i, 11««' he aia ka hopohopo iloko ona, no liJo^o.J^J§.7 c^a ' kekahi.mea, .aka iaia i noonoo ae ai, aohe h$ poe ljq»ea. isai n<> kona home e lilo aku ai kela leka, hoomau hou aku la no oia 1 kana pulumi ana, me ke komo loa ana aku noloko o ka halekuke | Me he mea la nae, ke oiliili mau ae la ka makemake ilokoj ua o Beka, e wehe oia a e heluhelu i na manao apau i kakauw maloko o kela leka; a aole no hoi ona kanalua, ina nei no kou.i ninau aku ia Nikola, e hoike mai ana no kela kanaka i na m .1 oiaio, he wahine ka mea nana i kakau mai i kela leka iaia. He mau ninau lehulehu hou ae no kekahi a ua o Be.ka. i imnag ai e waiho mai imua o Nikola, 110 ka hoopau ana at 1 kona pohihihi e pili ana i kela leka, e laa kona ninau ana ,il. i i ka inoa o ka lede'nana i kakau mai i kela leka.me keka. 1 pepa, i luluia i ka waiala; pela ka pili o kela lede ia Nik-■! 1. ame ka manao o kana mau mea i kakau mai ai. 0 ka mea wale 110 nana i kaohi mai i ua o Beka, mai kona hele koke ana aku, e ike ia Nik'ola ma kela kakahiaka, o ia ka hala ana o Nikola no kahi hana o na kanaka,. ma kahi i ku 1 0 ka hale olopapa, a aole oia i huli hoi koke ae ana no kona hale ahiki i ke aliiahi ana ma kela la, a i ole ma ka wa poelee • paha. No kela noonoo nui loa o Beka, no ka hoi koke ole mai o Nikola, e hiki ai la hoi iaia ke lawe koke aku i kela leka no ka hoikeia ana imua ona, ua hele oia a piha loa i ke kuaki me Jv nauki, me ka okoa ana iho iloko ona, aole loa he kuleana •» kekahi lede ma Ladana e kakau mai ai i kekahi leka ia Kik r.. no ka mea o ua o Beka ke k'uleana i keia manawa mahlna <»r.<. 1 ka pau ana o ka Beka maU lratiia/hoi atc\i la'oiā' no ka h s> maluna, me ka paa pu ana aku !"ka ifle > i&,'a"'hooltau a!.la iluna oka pahuume, me ka hele aha aku e'h'ana i īko'na 'i moe, a i ka pau loa ana o kana mau haiia, hoi mq!i Ta oia a n> •!-• iho la maluna o kekahi noho paipai nui, aka nae aia no ke k . okoa mai la ka leka iloko 0 kona noonoo, me he mea Ih. koi okoa mai ana iaia, e hele aku e heluhelu i na Ynanao i k - kauia maloko. No ka hiki ole i ua o Beka ke homanawanui iho, i ka hoow - lewale e koi mau ae ana iaia e wehe ae i kela leka e nana. > kona kii okoa aleu la no ia, a wehe ae la, o kona hoomaka i 1 ■ la no ia e heluhelu, ma na wahi i kakauia ma ka olelo }»cri: nia, a waiho aku la no oia i kahi i kakauia me na olelo an. 1 maopopo ole ai. Ma kela heluhelu ana, i maopopo iho ai i ua o Beka, au i kahi mea pohihiFli loa mawaena o ka lede nana i kakau m;»i 1 kela leka ame Nikola, a he nui hoi na mea pohihihi, e pili'ana 1 ko Nikola ola ana, mamua o ka hoea ana aku o Nikola ;i» Amerika. He nui na wahi o kela leka i kakauia ma ka olelo Rukif.i. me kā maopopo ole o ka nianao ia Beka, aka nae/ua la'wa 1 mea ana i heluhelu iho ai, ikatenik 4lel6''^entaiiia. hoalaia mai ai ka lili iloko ona, ahiki i kona pooopo *ua ii lo - ' oi aku ka pono, o kona hookaawāle ana ia;a jho mai ia ik mai, ina he kuleana i'o ko kela wahine ma Ladana, maluna <• Nikola. Ua nele maoli ua o Beka a piha me na manao liii, me k" i koho ana iho, aole oia e hele e hui kino maoli me Nikola. a- ' e hookaawale ana oia mai iaia mai, o kona noho iho la 110 ' ma ka aoao o kekahi wahi pakaukau, alaila hoomaka iho la e kakau i keia mau huaolelo mawaho o ka wa-hi leka: "Ua haule keia leka ia oe ma ka po nei, maloko o ko'u i nolaila e hoi hou oe no Ladana, i kahi 0 ka wahine nana i i ' una mai i keia leka," o ka hookomo mai la no ia o ua o i ka. leka iloko o ka pakeke o kona lole, o ka iho mai la no ia : no ka hale malalo, a iloko. o na ppkole wale no. 1 .1 ua o Beka ke kololio la ma ka ana maloko o ka no kahi i ku ai 0 ka hale o Nilwia. Aole he nianao nui e ae o kela hele anā aku o "BWca, no ka hale o Nikolh, no ka waiho kna akulno la*i ka leka rtial;6ko o hale, o ka huli hoi āna māi o Nikōfa itiaj leanalian* mai ma kela ahiahi; eia ,apl.e T np ona hopohopo iki, ina n » pāha na kk loaa aku o Nikola iai£~rnak>ko o, e koi ok<»a aku. ana no oia i kela kanaka, e lioakaka mai i ka manao o n* mealkakauia maloko o ka leka. (Aole i pau)