Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 29, 20 Iulai 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Noho Ae ka Ahaelele a ka Aoao

Repubalika ma ka Poalua Nei

Aponoia Kekahi Pauku o ke Kahuahana Kalaiaina no ka Hoololi Ana i ke Kanawai

Wae Moho Aole e Koho i na

Moho Okoa Aku

 

I kulike ai me ke kahea pili oihana a ke komite kuwaena Teritore, o ka aoao Repubalika, pela i noho ae ai ka ahaelele hana kahuahana Repubalika, maluna o kaupoku o ka Hokele Iana, ma ke kakahiaka o ka Poalua aku la i hala, a hookuu ma ka hapalua o ka hora umi-kumamakahi o ka po, me ke aponoia ana o ke kahuahana, no na hana kalaiaina o keia mua aku.

Ua hoomaluia kela ahaelele e Senatoa L. M. Judd, ka lunahoomalu o ke komite kuwaena Teritore, me Senatoa John H. Wise, ma ke ano kakauolelo.

Mahope iho o ka hoakaka ana mai o ka Lunahoomalu Judd i ka manao nui o ke hana mua a kela aha e noonoo ai, o ia no ke koho ana i lunahoomalu kuikawa, a ma ka ninauia ana, i waihoia ae ai ka inoa a Senatoa Ernest Akina, i lunahoomalu, me na manao lokahi o na hoa o kela aha elele.

I ka lawe ana ae hoi o Senetoa Ernest Akina i ke kulana lunahoomalu, i hoakaka mai ai oia, no ke kono ana mai o kela ahaelele i ka Elele Baldwin ame Kiaaina Farrington, i mau malihini hanohano na kela aha, me kona koho ana mai i na komite, no ka lawe ana aku i na malihini, ma na noho i hookaawaleia no laua.

O ka Elele Baldwin wale no ka mea iloko o ka ahaelele i kela manawa, nolaila ua hooko mai ke komite i kohoia i kana hana, a ku like na mea apau iluna, me ka haawi ana he ekolu mau le, huno no ka Elele Baldwin.

Ua nee hou na hana o ka ahaelele imua. ma o ke kukala ana mai o ka lunahoomalu, e kohoia i kakauolelo @o ka manawa.  Ua koho lokahi ia o John H. Wise i kakauolelo.

Mahope iho o ke koho ana mai o ka lunahoomalu i na lala o ke komite o na palapala hookohu, ua hoomaha ka ahaelele, ma ka hapalua o ka hona umi-kumakahi.

Ua hala okoa kekahi manawa nui ma ke kakali ana i ka hoike a ke komite, alaila i ka makaukau ana, ua hoomalu hou ia ka ahaelele, me ka waiho ana mai o ke komite i kana hoike, i heluheluia ae e ke kakauolelo.

Ma ke ano nui, e apono ana ke komite i na hookohu o na elele apau i kohoia malalo o ke kuahaua a ke konite kuwaena, a e ku-e ana hoi i ka hoonoho ana mai i kekahi mau elele, i kohoia a oi wale aku. mamua o ka huina elele i manaoia no kekahi mau mahele.

Mahope nae o na paio ana, no ka aeia aku o na elele i kapaeia e ke komite, e noho mai m akela ahaelele, ua aponoia ke noi, no ko lakou kupono; no ka mea he mau elele lakou i kohoia, elike me ka huina oiaio, malalo o ka huina baloka no ka moho elele lahui, i ka makahiki 1920.

Ua waihoia ae he noi, no ka hoolilo ana i ka lunahoomalu ame ke kakauolelo kuikawa, i mau luna paamau no kela aha, a hooholoia me ka lokahi.

Ua koho mai ka lunahoomalu i na lala o ke komite hoomakaukau i na rula, pela hoi me ke komite hana kahuahana, a no ke kakali ana i na hoike a kela mau komite, ua hoopanee ka ahaelele, a noho hou mai ma ka hora eha o ka auwina la.

Na Hana o ka Auwina La

Ma ka noho hou ana o ka ahaelele i ka auwina la, ua hoea ae o Kiaaina Farrington, a ua haawi mai oia i kekahi haioleleo, e hoike ana i kona kulana Repubalika oiaio, e mahalo ana hoi i ka hookele aupuni Repubalika, ma ka aina makua, a ma Hawaii nei.

No ka makaukau ole o ka hoike a na komite, ua hoonaneaia ka ahaelele, me na himeni mai ia Senatoa C. E. King mai, a mai na elele wahine mai o Maui, me ke komo ana o na mea apau iloko o ke mele ana i kekahi mau himeni Hawaii i paanaau.

Mamua o ke kani ana o ka hapalua o ka hora elima o kela ahiahi. i makaukau ai ka hoike a ke komite rula, me ke aponoia ana o ka hoike, alaila hoomaha hou ka aha a noho hou mai ma ka hapalua o ka hora ehiku o kela ahiahi.

Na Hana Hope o ka Ahaelele

Ua aneane e kani ka hora ewalu o keia po, akahi uo a noho hou ka ahaelele no ka hoolohe ana i ka hoike a ke komite kahuahana.  Na ke lunahoomalu o kela komite i heluhelu mai i ke kahuahana me na olelo hoakaka, e pili ana i kela ame keia pauku, a i ka hoea ana i kahi o ka pauku, e koi ana e hoololiia ke kanawai koho baloka wae moho, o ia ke koho wale ana no o na Repubalika i na moho Repubalika, a pela hoi na Demokarata e koho wale ai no i na moho o kela aoao kalaiaina, ua nui ke ku-e i hoalaia ae e kekahi mau hoa o ka ahaelele; aka nae, ma ka ninauia ana, ua hooholoia kela pauku, elike me ia i hoomakaukauia ai e ke komite.

O kela wale no ka pauku i ikeia ai ke okaikai o na hoa o ka ahaelele, no na pauku e ae o ke kahuahana, ua aponoia me na manao lokahi, a ma ka hora umi-kumamakahi a oi o kela po i hookuu ai ka ahaelele.

 

HE 2733 POE I HOPUIA ILOKO O EONO MAHINA I HALA.

I loko o na mahina eono i hala e hoomaka ana mai ka la 1 mai o Ianuari a ka la hope o Iune ua ikeia ma ka hoika hapa makahiki a ke keena oihana o ka hope makai he 2733 poe i hopuia no na hewa lehulehu like ole a he $25,498.45 ka nui o na dala i loaa ae ia oihana.  1969 mau hihia i hoopaiia, he 775 i hookuuia aku, a 118 mau hihia i koe e kali ana no ka hookolokoloia.

O na Kepani ka oi aku o ka poe i hopuia, he 444 ka nui, o na Pake aku me 270.  Na Hawaii 208, na Pukiki 121, a no na lahui e ae apau he 926.

Ua ikeia ma ka hoike 114 poe i hopuia no ka hilala, 104 o ia heluna i hoopa'iia ehiku i hookuuia, a elua mau hihia e kakali mai nei no ka hookolokoloia.  He 92 poe i hopuia no ke ku-e i ke kanawai hookapu waiona, a mailoko ae o keia hunia he 83 i hoopa'iia a he ehiku i hook@@ia.  O ka huina nui o na dala i ohiia mamuli o ka hahakiia aha o ke kanawai hookapu waiona he $8800.95, he huina dala nui i ohiia ahiki ka la hope o Iune.

No ka hewa piliwaiwai he $6326 i ohiia, o ka heluna o ka poe i hopuia no ia hewa 828,575 o ia huina i ahewaia a he 298 i hookuuia.  Mailoko ae o 714 poe i hopuia no ke ku-e i na kanawai a ke aupuni kulanakauhale ame kalana he 580 i ahewaia a 108 i hookuuia. O ka huina nui o na dala i ohiia mai keia mau hihia mai he $4958.25.

No ke kalaiwa i na kaa otomobile me ka laikini ole he 71 poe i hopuia he 59 o ia huina i hoahewaia a he 11 i hokuuia.

Iloko o na mahina eono i hala he eiwa poe i hopuia no ka hoololi anoe i ka helu o na kaa me ka manao kolohe, a mamuli o ka hooikaika ole o kekahi i na on a no lakou ia mau kaa i aihueia ai i ka hoopii ana ae, i hookuuia aku ai elima a eha i hoopaiia

No na hihia hoeha a hoeha me na mea eha ku i ka make he 234 ka nui, 139 i hoopaiia a he 90 i hookuuia.  No na hihia aeahaukae 132 ka nui o ka poe i hopuia, 100 i hoahewaia a he 34 i hookuuia.  No ka hewa moekolohe he 63 ka nui o ia ano hihia; he 41 i hoopa'iia a he 20 i hookuuia.

 

HAULE HOPE KA MANAWA HOLO O KE KALAUDINA.

Mamuli o ka lilo loa ana o na mokuahi Kalaudina ame ke Kilauea ma na hana e hiki ai ke hukiia ae ka mokuahi Pelekane Valdura i ili ai a paa maluna o na pukoakoa mawaena o ke awa o Honolulu ame ke kowa o ke awa o Puuloa i haule hope ai ka manawa holo o ka mokuahi Kalaudina ma ke ahiahi Poalua nei no kana kelepa mau no na awa o Kauai.  O na ukana no ke awa a Ahukini na ka mokuahi Helena i lawe aku ma ka Poalua nei a o na ohua o Kauai maluna o ka mokuahi Kinau o ke ahiahi nei ka laweia ana aku no Nawiliwili.

E lawe ana ka mokuahi Kalaudina ma kahi o ka mokuahi Kilauea, a ma ka hora 8 o ke ahiahi Poalua nei ka holo ana aku.  Ua kaohiia ka mokuahi Kilauea mai ka holo ana aku mamuli o ka ili ana o ka mokuahi Pekekane Valdura no ka lawe ana mai i a tona kopaa mailuna mai o ka mokuahi ili a no ia kumu i haule hope ai ka holo paamau ana o ka manawa holo o ia mau moku.

 

PAU ELUA I KA MAKE I KA OI O KA PAHI PELU

Lawe he Kepani i ke Ola o Kana Wahine o Oki no Oia Iaia Iho a Moku i ka Pahi

MAOPOPO OLE KE KUMU O KELA HANA

Manaoia Nae no ka Lokahi Ole o ko Laua Noho Ana Pela i Hanaia ai ke Karaima

Mamuli o ka moku pahi kukonukonu loa i loaa like ia laua, he hopena awahia loa i loaa ia laua mahope o ka hoopaapaa ana, i hoihoiia ae ai o Kama Shimabukuro ame kana wahine Nabe Okinawa, he mau Kepani, i ka halema'i Moiwahine ma ke ahiahi Poaono o ka pule aku la i hala, a ma ka oleloia aohe manaolana no ko laua palekana ae.  No ke kane he emi iho ke kukonukonu loa o kona eha, a oia ka mea o laua i manaolanaia no kona palekana ae.

I kulike me ka moolelo a ka Makaikiu McDuffie, ka mea nana i ninaninau pono i ke kumu o ke ala ana mai o kela karaima, maloko o ka hale o keia mau Kepani ma Wailupe i hanaia ai kela oki pahi mawaena o ka hora 6 ame 7 o ke ahiahi Poaono i hala.

Ma ka oleloia ua ae ae o Kama Shimabukuro imua o ka makaikiu, ma kona manawa o ka ninaninauia ana, nana io no i oki i kana wahine me ka pahi a mahope oki iho la no iaia iho me ka manao e make like no laua, o ka pahi ana i oli ai ia laua ma ka oleloia he pahi pelu ia elima iniha ka loihi o ka oi.

I ka manawa i moku ai ka wahine ua hoomaka ae la oia e uwa me ka uwe kapalili a na ia leo uwe ana i kono aku i kekahi Kepani hoaloha o laua e noho kokoke mai ana e holo mai no ko laua hale, a iaia i hoea mai ai ua ike mai la oia i ka moku o ke kane ame ka wahine.  Ua moku ka wahine ma kahi o ka opu a ua komo loa ka oi o ka pahi i ke akemama ame ka naau.  No ke kane hoi ua oki no oia iaia iho ma ka opu maluna iki ae o ka piko.

I kulike me ka moolelo i hoikeia ae i ka makaikia MuDuffie, ua mareia keia mau Kepani ewalu makahiki i hala aku, a he makahiki ae nei ko laua loihi o ka hoea ana mai i Hawaii new mai Iapana mai.  No kekahi mau mahina i hala aku nei ua ala ae no na manawa lehulehu kekahi hoopaapaa hahana mawaena o laua, a no ia hakaka mau o laua ua haalele aku la ka wahine i ke kane a hoi mai la e noho me kona mau pilikoko, a ua a'o aku nae ia mau pilikoko on a iaia e hoi hou aku oia no ko laua home.  I ka lua o ka manawa o ka haalele ana aku o ka wahine ua koi mai la ke kane iaia a ua ao pu aku no hoi kona mau pilikana iaia e hoi oia i ko laua home, a in a no ka maikai ole o ko laua noho ana e hookomo ae oia i ka hoopii okimare no ka hookaawale ana ia laua, a ua paanaau loa keia ao i ka wahine.

I ka hoi hou ana i ko laua aina ahiahi aneane i ka hora eono o kela Poaono aku la i hala, ua hoala aku la ka wahine i ka manao e pili ana no ka hookaawale ana ia laua aole e noho pu hou a i ole e hookomoia ae kekahi hoopii okimare i ka aha i mea no laua e kaawale ai.  Ma ka oleloia ua noi mai ka o Shimabukuro i ka wahine e huikala aku iaia no na hemahema i hanaia o ka wa i hala, a e hoopoina loa laua eia nae; ua hoike aku ka wahine i kona manao imua ona aole on a makemake e noho loihi hou aku me ia.

Ua lilo ia mau olelo i kumu hoopii wela i ke kane, o ke ku ae la no ia on a a hopu aku la i ka pahi, a me ia mea i lele aku ai a pahu aku la i ka wahine ma ka opu, a mahope hoohuli mai la i ka oi o ka pahi iaia.  No ka lili mai no ke kumu o keia hou pahi.

SEATTLE, Iuai 16. Hooku'i na mokuahi Harry Luckenback ame ka Henry T. Scott maloko o ke kowa Juam de Fuca ma ka hora 6:15 o keia kakahiaka iloko o ka manawa a paa ana i ka noe.  Eha mau luina oluna o ka mokuahi Scott i make iloko o ka manawa o ia hooku'i ana.  E holo ana ke Scott no Seattle mai Kapalakiko aku a mai Seattle mai hoi ka Luckenback o ka holo ana mai no Nu Ioka.  Aohe i hoopoinoia ka mokuahi Luckenback.

Maloko o na halekuai 200 ka nui maloko o ke kulanakauhale i nanaia e na lunanana o ka Papa Ola he 73 o ia huina i ikeia ka maemae ole, @ ua kauohaia aku na on a o ia mau halekuai e hoomaemae a kulike me @@ rula a ka Papa Ola.

 

E HOLO MOHO ELELE LAHUI ANA O JARRETT MA KA AOAO DEMOKARATA

Waiho o L. L. McCandless i Kona Alualu Ana i ke Kulana Elele Lahui Mahope o na Hooikaika Ana no na Kau Koho he Nui

Elike me ka hookokoke mau ana mai o ke kau koho baloka wae moho, iloko ae nei o ka mahina o Okatoba, o keia makahiki, pela iho la ka oiliili mau ae o na nuhou pili kalaiaina, a o ka nuhou hope loa, i oili ae nei, ma ka Poaono aku la i hala, o ia no ka holo aku o ka Makai Kiekie W. P. Jarrett, no ke kulana moho elele lahui i Wakinekona, ma ka aoao Demokarata.

Ma ka Mauna Kea o ka Poaono aku nei, i holo aku ai ka Makai Kiekie Jarrett no Hawaii, no ka haha ana i ka manao o na Demokarata, e pili ana i kona kulana holo moho elele lahui, a ma kekahi olelo ana ae hoi, e uiui mua ana oia i kona kulana ikaika, mamua, o ka oili okoa ana mai a ku iwaho, ma ke ano he mea paahae no ka aoao Demokarata.

Ma ka Mauna Kea o ka Poaono aku nei, i holo aku ai ka Makai Kiekie Jarrett no Hawaii, no ka haha ana i ka manao o na Demokarata, e pili ana i kona kulana holo moho elele lahui, a ma kekahi olelo ana ae hoi, e uiui mua ana oia i kona kulana ikaika, mamua, o ka oili okoa ana mai a ku iwaho, ma ke ano he mea paahae no ka aeae Demokarata.

I ka wa i hoikeia ae ai ka lohe i ke akea e Mr. Bertram G. Revenburgh, kekahi o na alakai Demokarata, na ka holo moho elele aku o W. P. Jarrett, ua nanaia aku ia hoike, ma ke ano he oiaio, a aia hoi he heluna nui o na Demokarata ma ka aoao e kakoo ana ia Mr. Jarrett.

Ua uiia aku o L. L. McCandless, in a paha e holo moho elele hou ana oia, o kana pane, ina e holo moho elele ana o Jarrett alaila e hookuu aku ana oia iaia e alualu i kela hanohano, a e haawi aku ana hoi oia i kana mau kakoo ana, i wahi e loaa ai ka lanakila i ka moho Demokarata.

Ua hoole loa ae o L.L. McCandless, no kona lilo he moho no ke kulana meia no ke kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, a i ole, noloko paha o ka ahaolelo kuloko, aka, e noho aku ana oia a nana i na moho a ka aeae e wae ae ai, a o ka poe apau e loaa ana ka waeia, e haawi aku ana oia i kana mau kakoo ana, no ko lakou kohoia i mau kauwa na ka lehulehu.

Ma ka oleloia, he mau halawai kukakuka lehulehu ka na alakai Demokarata i malama ae ai, ma ka pule aku nei i hala, a o ka hopena o ia mau kukakuka ana, o ia no ka ae ana o L. L. McCandless e noho mawaho, i keia kau, no ke ake mai keia, e loaa ke kuikahi iloko o ka aoao Demokarata, a e pau hoi ka oolo-ku ame ka mokuahana, elike me ia i ikeia mahope mai nei o ke koho baloka kuikawa.

Aohe Kanalua o na Repubalika

Ma ka oili ana ae nei nae o ka lono no ka lilo aku o W. P. Jarrett he moho elele lahui Demokarata, aole ia i lilo i kumu no na Repubalika e hopohopo ai, no ka mea ua paa loa ko lakou manao, e lanakila ana na ka maho a ka aoao Repubalika, iloko ae nei o ka mahina o Novemaba, ma ke koho baloka laula.

Ma ka manao nae o kekahi poe i kamaaina i na hana kalaiaina, e hahana aku ana na paio ana iloko o na koho baloka o keia makahiki, no na moho elele lahui, mamua o kela makahiki, no ka moho elele lahui, mamuli o keia oili aua mai la o Jarrett iwaho; in a o L. L. McCandless ka moho elele lahui, aole i hiki iaiai ke huki nui i na baloka, elike me ia e loaa aku ana ia W. P. Jarrett.

Aole nae i maopopo loa keia manawa, ka nele o Mr. Jarrett i ka hoa paio ma keia kau wae moho, oiai o Kauka James H. Raymond o Maui, kekahi mea makemake loa i ke kulana elele lahui, he hookahi wale no nae kumu e noho aku ai oia mawaho, o ia kona makemake ole, e hoala mai i na manao kuee iloko o na Demokarata.

Oi Aku ko Wise Kunpono

Me Mr. Jarrett, he moho elele lahui na ka aoao Demokarata, ua nana aku na alakai kalaiaina, mai na Demokarata a i na Repubalika, o John H. Wise, ke kanaka oi aku o ke kupono ame ka makaukau mamua o Mr. Jarrett, no ke kulana elele lahui i Wakinekona, mamuli o kono komo nui iloko o na hana ahaolelo maanei nei, a pela hoi kona ike a makaukau i na mooleleo o Hawaii nei, ame ua ninau pili laula i ka pono o keia Teritore.

I ka nana aku, elike me na hiohiona e nanaia aku nei i keia manawa, aia he mau moho lehulehu, e holo mai ana ma ka aeae Repubalika, no ke alualu ana e loaa ka waeia no ke kulana elele lahui, oia o Senatoa J. H. Wise, Senatoa Charles E. King, ame Norman Lyman.

Mai na elele mai o Maui o ka hoea ana mai i ka ahaelele hana kahuahana Repubalika o ka noho ana ae ma ka Poalua iho nei, aia ke kakoo ana o ko Maui mau Repubalika mahope o Senatoa Wise, a aole he kanalua iki i ko Maui poe, no ka lanakila o Wise, maluna o kona mau hoa mokomoko kalaiaina, aka nae, ma ka manao hoi o kekahi poe, o Norman K. Lyman ka mea ikaika ma ka moku o Kama.

Eia o Senatoa C. E. King ke hooikaikai mai nei iwaena o na mana koho, no kona kulana ikaika, a e holo aku ana oia no na mokupuni like ole, no ka uiui ana i ka manao o na mana koho baloka, no ko lakou manao kakoo iaia me ka ole.

O Senatoa J. H. Wise, pu kekahi ma ia kulana like, o ia ke kaahele aku ma na mokupuni lehulehu, no ka imi ana no i kona kulana ikaika, me ka paa o kona manao, ua hiki iaia ke lanakila maluna o kona mau hoa.

Malia paha he mau moho elele lahui hou ae no kekahi, ma na aoao a elua, aole nae, he loheia o ko lakou mau inoa i keia manawa, malia aia paha a kokoke aku, i ke kau koho wae moho ae nei.

 

KA HOIKE A KAUKA TROTTER MALUNA O KA MA'I LUKU

Ma ke kakahiaka Sabati iho nei ka hoi ana mai o Kauka Trotter, ka peresidena o ka papa ole mai ka mokupuni mai o Hawaii kahi ana o ka holo ana aku e ninaninau a e huli pono i na kumu o kekahi mau kanaka i make ae i ka ma'i luku i hoikeia mai ai iaia maloko o ka apana o Hamakua.

I kulike me kana hoike he iole i ikeia he mea lawe mai i ka ma'i ka i loaa aku ma Paauahu, malalo o ke kahawai ma ka la 29 o Iune.  Ma ka la 4 o Iulai i hala, he kanaka Hawaii ke mea i make ma kahi kokoke i na hale o na kanaka hana ma Kalopa, he Kepani o ka noho ana ma Pohakea ka i make i ka ma'i luku he mau la mahope mai. a o ke kolu o na kanaka i make ua loaa aku ma Kalopa ma ka la 12 o Iulai.

He hana hoeueu kinai i ka laha loa ana ae o ia ma'i luku ma o ka luku, ana i na iole ka i hoohanaia maloko o na apana i ikeia a i hoikeia ae ai ka ma'i luku.  Ua huliia a ke huli mau ia mai la kela ame keia hale maloko o na wahi i hoikeia ae ai ka ma'i luku.  Ua malamaia he mau ahakuka mawaena iho o ka poe malama halekuai ame na kanaka o ka papa ola ma Paauilo, a ua hooholoia ia ia kauhale.

I kulike me ka Kauka Trotter o ka hoike ana ae ahiki i kona manawa o ka haalele ana aku o ka mea hiki wale no ke hoomaopopoia o ia ka lawe ana ae i kekahi mau keehina hana e kinaiia aku oi ka laha loa ana ae o ka ma'i luku ma o a maanei.

 

ANEANE MAKAUKAU KA BANAKO LIBERTY

No kekahi mau mahina kakaikahi i hala ae nei, ua kukukulu ae kekahi o na Pake ko'iko'i o ka aina nei he Banako hou maloko o keia kulanakauhale, i ikeia ma ka inoa o ka Liberty Bank of Hawaii, ma ke Alanui Moi mawaena o na Alanua Maunakea ame Kamika, a ke ku nei i keia wa.

Elike me ka nui o kona mau la o ke ku ana, pela no ka nui o ka ike mau ia ana o keia banako i ka pii mahuahua mau, a i ka ike ana o na Lunanui o ua banako nei i ka holomua loa o keia banako, ua hooholo lokahi ae lakou he mea pono e loaa ia lakou kekahi keena i oi ae o ka nui no ka lawelawe ana i ka lakou mau hana, nolaila, ua hoomaka koke ka hooponopono hou ia ana o ka hale unihihapa e ku nei ma ke kihi o na Alanui Moi ame Maunakea.

I keia wa eia na pakaukau mabala ke kukuluia mai nei a me he mea la, iloko o na la pokole wale no, e nee aku ana kela banako ma ko lakou home hou.

Iloko o na mahina helu wale no i hala ae nei o ke kukuluia ana o keia banako, ua ike maoli ia ka holomua maoli o keia banako, he hoailona hoi no ka hilinaiia o ka poe na lakou e hookele nei ia banako.

He o ia mau ke kulana maikai o Mrs. J. K. Mokumaia e noho nei maloko o ka Halema'i Moiwahine, mahope iho i kona okiia ana, me ka namaolana, e hookuuia mai ana oia no ka ana i kona home, i ka wa pono.

 

HALAWAI HE KOA ME KA MAKE MA KEKAHI UILA

Pakele Aku ke Ola o Kona Kokoolua e Kau Ana Maluna o ke Kaa Hookahi ma ka Apua

NO KA HOLONUI MAI NO KE KUMU POINO

I Hooku'i ke Kaa Mokokaikala o Kela Mau Koa me ka Otomobile ke Kume o ka Poino

Mamuli o kekahi o na make mauwale hikiwawe loa i ikeia, o ia ka ulia i moeuhane mua ole ia ma ka po o ka Poalima i ka pule aku la i hala mahope koke iho o ka hora 6, mamuli o kekahi ulia kaa mokokaikala ma ke kihi o na alanui Moi ame Kaili mauka ae nei o Kalihi, ua make me ka hikiwawe loa ke Kopaka Carl J. Hartwell, a no kona kokoolua hoi e kau pu ana, oia ke koa Buckley M. Lowell, ua hoihoiia aku oia noloko o ka halema'i o na koa ma ka Papu Kahauiki me ke kulana hawaliwali loa o kona ola kino, eia nae, ma ka lono i hoikeia ae ma ia po iho, mai ka halema'i mai o Kahauiki ua manaoia e ola ae ana no kona mau wahi i poino maloko o kona kino.  O ka poino i make koke ai o ke Kopala Hartwell o ia ka naha ana o kona poo, a i loaa hoi ia poino ia laua mamuli o ka hooku'i ana o ka mokokaikala a laua e kau ana me kekahi kaa kalaka gesolina e ku ana ma ke kihi o na alanui Moi ame Kaili mawaho iho o ka halekuai meaai ma Kalihi.

O ke Kopala Hartwell i make ai noloko oia o ka puali makai o ka oihana koa ma ka Papu Kahauiki, he koa oia no ka puali pukea B. Helu 55, a ma ka manawa o kona make ana aku la e aneane aku ana ka e piha iaia na makahiki he 23.  No ke kokoolua ona i halawai ai me kela ulia, oia o Lowell, oia pu kekahi lala o ka oihana makai o ka oinana koa, a no ka puali ki pu mokuea 64 oia, a he aneane e piha iaia na makahiki he 21, elike me ka hoakaka a ka moolelo.

Ma kela manawa o ka loaa ana o keia ulia i kela mai koa haawina pakalaki elua mau kanaka i ikemaka aku i ko laua halawai ana me ka poino, oia o John Texeira no Kalihi no, ame S. Akamatsu o ka halekaa otomobile o Kalihi.  Ma ka laua moolelo o ka hoike ana ae he kaa otomobile e kalaiwaia ana e J. Halaka ka i puka mai iwaho o ke alanui Moi mailoko mai o ka halekaa a hoohuli ae la ma ke alanui Kaili, ia manawa like e holo mai ana ke kaa mokokaikala e kalaiwa ana e Buckley M. Lowell, me ke Kopala Hartwell e kau ana ma ke kaa ma ka aoao, no ke kaona nei me ka mama loa, ma ka aoao hema o ke alanui, me ka hoao ana e hoalo ae mai ka hooku'i ana mai me ke kaa otomobile a J. Halaka e kalaiwa ana a ma ia hana ana ua hooku'i mai la ke kaa ma ka aoao o ke kaa mokokaikala me ka huila mua o ke kaa kalaka gesolina, a lilo ia hooku'i ana i mea e haki ai ka peleki o ke kaa aoao o ka mokokaikala.  Ia manawa ua kaia ae la ke kaa mokokaikala a hooku'i me ke kaa kalaka pauma gesolina a kiolaia na koa elua mailuna aku o ka motokaikala a iluna o ke alanui, o ka hopena poino i loaa ia laua o ia ia i hoike mua ia ae la maluna.  He ulia i na manawa apau a ma na wahi apau me ka ike mua ole ia.

Ua hanauia ke Kopala Hartwell ma Wasakona, Finalaua, kahi a kona mau makua e ola mai la no pela ka oleloia.  He kaikuahine kona o Mrs. A. Westland, aia ma Bow, Wakinekona e noho mai la.  Ma ka la 10 o Dekemaba 1919 kona komo ana i ka oihana koa ma Lewis Wakianekona, ma kona manawa he 20 makahiki me ekolu mahina, a ua hoea mai oia i Hawaii nei ma ka la 20 o Mei, a ua komo ae i ka oihana makai o ka oihana koa ma ka la 25 o Nevemaba o ia makahiki no.  He kanaka oia i makemake nui ia e kona mau hoa a pela me kona mae aliikoa maluna ae ona, elike me ka moolelo; he lahui Suida (Swede) o ke aupuni Suedena Kona onehanau.

No kona kokooua i eha ai Buckley M. Lowell, mai Butte, Montana mai oia, a ma ka la 28 o Ianuari, o ka 1821 kona komo ana i ka oihana koa, a he makai pu no hoi no ka oihana koa, a ma ia manawa ana o ke komo ana ua piha iaia na makahiki he 19 ame na mahina keu eono.  He kaikuahine kona e ola mai la aia ma Norris Montana, o Miss Pauline Lowell konia inoa.  Mamuli o ka holo nui me ka nana ole i na poino omua i hooku'i ai kekahi mau koa ma kekahi manawa aku nei i hala me kekahi kumulaau ma Moanalua a make loa, pela no hoi me nei mau koa, mamuli no o ka holo nui me ka nana ole mai i na ulia omua i halawai iho la me keia poino, in a i loaa ka hoomaopopo i ka olelo a kahiko "E ku'i ka hele a ka naau haahaa," aole e halawai iki ana me ka poino.

MAKE LOA KEKAHI KORE MALUNA O KE ALANUI KAAAHI

He kanaka Korea limahana no ka mahiko o Waipahu o Han Choo Sur ka inoa, ka i hele a moe maluna o ke alanuihao kaaahi ma kahi kokoke i Waipahu ma ka mana o ke alanui kaahi o Wahiawa ma ka po o ka Poaha i hala a ma ke kakahiaka nui o ka Poalima mai ka loaa ana aku o kona kino e waiho mai ana ua make me ka palahe i na huila o ke kaaahi, a laweia mai i ka hale waiho kino make o ka Papa Ole Teritore.  Elua mau kaa enekini mahu i hooku'iia a e hoohuli mai ana i na kaa i piha me ka halakahiki no ke alanuihao nui, a o peki mai ana ma ka ihona i ka manawa i loaa ai kela ulia.

I na kaa e pekiia mai ana ma kekahi kee o ke alanui a ma kahi hoi he 20 kapuai ka mamao mai ke Korea aku, ua ike mai la ka wiliki iaia e moe ana.  Ua hoopaa koke oia i na peleki, aka, oiai ua ikaika loa kela holo ana mai e hiki ole ai ke paa koke ka holo ana mai o ke kaa a e hoopakelieia ae ai hoi ke ola o kela Korea, ua pii aku la na huila o na kaa mahu maluna o kona kino.  Ma ka auwina la ahiahi ka o ka Poaha ua ikeia mai kela Korea e kekahi mea e hele ana me ka hikaka, o ke ano ma kana nana mai ua inu oia i kekahi waiona, a me he mea la, mamuli o kona on a, i  kona manawa i hina ai ua moe oia maluna o ke alanui kaaahi, a o kona moe ana no ia moe loa.  He Korea limahana oia no ka mahiko a nona na makahiki he 44 @ @@.

 

Ekolu Poe i Pau i ka Make ma Kakahi Ulia Kaaahi Weliweli

Hu ke Kaaahi o ka Hui Alahao o Oahu Mai ke Alahao ae ma ka Auwina la o ke Sabati i Hala me ke Huli Ana o na Kaa Ukana

Mahope koke iho o ka hora elua me ka hapa o ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, i halawai ae ai ke kaaahi Helu 22 o ka Hui Alahao i Oahu nei me ka ulia poino, o ka hu ana mai ke alahao ae , a o ka poe hana maluna o kela kaaahi, a pakele mahunehune aku hoi ke ola o kekahi poe, ma ka ulia pomaikai.

O kahi o ka hu ana o ke kaaahi me na kaa ukana, i piha i ka halakahiki, ma ke awawa no ia o Waikakalaua,, ma kahi he ekolu mile ka mamao, mai Waipahu aku, a he eono hoi mile mai Dahiawa mai.

Ma ka manawa i hu ai o ke kaa enekini mai ke alahao ae, ua ukali mai, ke iwakalua-kumamawalu kaa ka nui, me ka paila ana o kekahi kaa maluna iho o kekahi.

He manawa pokole nae mahope mai o kela ulia, ua loaa aku la ke kino make o Phillip Kaleikoa, ka wiliki, nana e hooholo ana i ke kaaahi, pela pu hoi me ke kino make o Joseph Hose, ke kanaka paoahi, a hoihoi loa ia mai ko laua mau kino make no Waipahu, a mailaila i hoihoi loa ia mai ai no kahi waiho o na kina make, ma ka hale o ka papa ola.

He elua mau kino i noke ia i ka huli me ka loaa ole, ma kela manawa hookahi oia ke kino o Manuel Louis, ka mea ohi dala, ame kekahi Pilipino, he mea hoopaapeleki, noluna o ke kaaahi.

Ua pakele mahunehune mai hoi ke ola o Joseph Aveira, ke paoahi ma oli oluna o kela kaaahi, me ka nui ole o kona mau poino; a he hapa-Pake kekahi i loaa na palapu maluna o kona kino, he kanaka hoopaapeleki oia, a ua hoihoi loa ia aku oia no ka halema'i ma Waipahu, no ka lapaauia mai.

Maluna o kela kaaahi hookahi, o William Willing, ka wiliki nui o ka hui alahao, kahi i kau ai, ua pakele kona ola, me ka loaa ole o kekahi poino, a pela hoi me kekahi Pilipino hoopaa peleki.

Kela ka Poino Ulia Nui Loa

Ma ka moolelo o na ulia kaaahi, i ikeia no na kaaahi o ka Hui Alahao o Oahu nei, o kela ke kiekie loa, o na poino, a in a he kaahi lawe ohua kela, aole i kana mai, ka nui o ka poe e make, aka ua laki kela ulia, mamuli o ka uuku o ka poe e kau ana maluna o ke kaaahi.

Ma ke koho wale ia, no ke kumu o ka loaa ana o kela ulia poino, ua hiki ole i ka wiliki, ke hoopaa i ka holo o ke kaaahi, i ka manawa e holo ana ma kahi uakee o ke alahao, nona ka holo, mawaena o ke kanaha-kumamalima, a i ke kanalima mile i ka hora hookahi.

O keia wahi o ka hu ana i ke kaaahi, he wahi ihona ia o ke alahao, nolaila i ka wa i hu ae ai o ke k@@ahi, mai ke alahao aku, aia na k@@ ukana he kanaha-kumamakahi ka nui, ma kahi kiekie e ke alahao, he hookahi, ka haulo like ana o keia mau kaa, eia nae, o kahi o ka laki he iwakalua-kumamawalu wale no mau kaa i pau i ka hu iwaho o ke alahao, a koe aku he umi-kumamakolu mau kaa, me ka mau no iluna o ke alahao.

Nui na Kanaka Hana

Mahope iho o ku loaa ana mai o ka hoike i Honolulu nei no keia ulia poino, ua holo koke aku ka Lunanui H. N. Denison, o ka hui alahao, no kahi o ka poino, pela pu hoi me ka Hope Makai Nui A@@h, a no ka hoopau ana ae i kela pilikia, ua hoolimalimaia aku na kanaka he hookahi haneri ka nui, no ka hookaawale ana i keia mau kaa poino, i manaeia, ua hiki aku ma kahi o ka $25,000 ke poho i ili aku maluna o ka hui alahao.

Ma ka hoakaka a Joseph Aveira, ke paoahi i pakele mai kona 'ola, i ka wa ka i holo mai ai o ke kaaahi ahiki i ke kokoke ana i ka uakee o ke alahao, he wahi ihona ia o ke alanui, ua olelo aku la oia ia Kaleikoa, e hookani i hookahi oeoe, he hoailona no ka hoopaa ana i na peleki o na kaa, i ole ai e paukiki @@ holo ana.

Ma kahi nae o ka hookoia mai o kela kauoha ana, ua hookani ae la o Kaleikoa he elua oeoe, he hoailona @@@ no ka weheana i na peleki o na kaa, o ka wa no ia i hoomaka aku ai ke k@@ahi e kuupau i ka holo, a hui pu iho me ke kaumaha o na kaa e holo la i ka ihona, he hana paakiki loa ka hoopupu ana mai i ka holo o na kaa.

O ka hopena nae o kela holo paakiki loa ana o na kaa, o ia no ka @@ ana aku o ke kaaahi mai ke ala@@@mai, pela hoi me na kaa e ukali aku ana mahope, i hiki aku ka heluna i ka iwakalua-kumamawalu, a ma ka hoakaka a ka Lunanui Denison, ua hiki aku ma kahi o ka 280 ka nui o na tona halakahiki i mokaki aku ma kela ame keia wahi o ke alahao, na wahi i haule ai kela mau kaa halihali ukana.

LOAA AKU HE BEBE HAHAU HOU MALUNA O KE ALANUIPII

He bebe hanauhou ka i loaa iho i ka wahine nana e malama ana i ka Home o na Keiki Kepani ma ke alanui Nuuanu ma ka hora 9 o ka po Poaono i hala, me he mea le he mau hora wale no ka loihi o kona hanauia ana mai, ua haalele ia e kona mau makua, a e waiho ana maluna o ke alanuipii o ka Home o na Keiki Kepani, elike me ka hoike no na keiki i hanauia o ka hookomoia ana ae i ke keena hoopaainoa o na hanau, mare ame make o ka Papa Ola Teritore ma ke kakahiaka Poakahi nei.  Ua kapaia ka inoa o ia bebe o Modest Tamo So.  Ma ka hoomaopopoia ma ka helehelena o ia bebe he mau makua kona o ka lahui Asia, eia nae, aole i loaa maopopo loa ka ike no ke ano o ka lahui nana ia bebe.

Na ke Kahunapule Kepani o ka ekalesia Kapani o Nuuanu, a o ka mea hooponopono hoi i na hana o ka Home o na Keiki Kepani, i hoike ae i ka Papa Ole maloko o kana hoike o ka waiho ana ae ma ka Poakahi nei, elike me ia malalo nei:

"Ma keia ke hooia aku nei ae o ke keikikane i kapaia kona inoa ma kekahi aeae o keia moolelo ua loaa iho i ka makuahine o ka Home o na Keiki Kepani ma ke alanui Nuuanu, ma ka la 15 o Iulai, 1922, hora 9 p.m.  Aohe i maopopo na inoa o na makua o ke kama i oleloia ao la."

Aia kela bebe maloko o ka Home o na Keiki Kepani kahi i malamaia ai no ke kali ana o ke kiiia mai e kekahi mau makua no ka hookama ana, na mea e makemake ana e hanai iaiai ma ke ano na laua ia keki ponoi.

Mahojpe iho o ke kaama'i ana no na la he umi wale no, i pauahe mai ai o Lot Kauwe i keia ola ana ma ka hapalua o ka hora eono, o he ahiahi o ka @oaono aku nei i hala.