Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 28, 13 July 1922 — HOOLEIA KA OI O KA UPA I NA WAWAE A ELUA. [ARTICLE]

HOOLEIA KA OI O KA UPA I NA WAWAE A ELUA.

He wahi olelo kuhiko keia i ulu HC mawaena o na kanuka o ke Akua o na la i ae neij oia o Kauka Bona ame Laiana. Ma kekahi iho ana mai o Laiana mai Kohala-uka mai i kai o Kohala, kahi hoi a Kauka Bona e hoohana a na ina haumana ma ka mahiko ona; i ko laua-halawai ana ua pane aku o Laiana ia Kauka Bona i ko kupono ole o kana hana, o ia ka malama i na haku a elua; mamuli 0 ia hana e ala ae ai o ke aloha 1 kekahi a hoowahawaha i kekahi, 0 ia hoi ko Kauka Bona malama 1 ke Akua a imi waiwai pu. No keia olclft a Laiana, i huli ae ai o Bona me ka aka ana iho a pane akn i keia olelo, "I oi no ka upa i na wawae a elua." ls'o koia pane a Bona i pane koke aku ai o Laiana me ka eleu loa i keia mau olelo, <4 Ua kuhihewa oe e kuu hoaloha, aole ilaila ka oi o ka upa aia i kahi pine e paa ana i na wawae; ina no e hemo kahi pine pau ka pono o na ■wawae." Ua pilikia maoli o Bona i keia pane a Laiana ka haipule oiaio iwaena o na makua o ka pono. Ke nana ae kaua e kuu mea heluhelu, i keia j)ane a Laiana, e ike io ka o ia mnnao. Aole io no o hiki ke makee i ke Akua a makee pu i ka waiwai; a no ka mea, e hiki mai ana ka la au e ke kanaka o kauoia aku ai e ka waiwai a poina oe i ko Akua. Ma na hana no apau, aole loa he pono e loaa mai i kekahi kanaka i kau papalua kona iini hana. Aole e holopono na hana. Pela ke kanaka e manao ana e hoi i ka aina hoopulapula no kekahi mau mahina, a e hoi hou mai ma HonoJulu nei e hana dala ai no kekalii jnau mahina, a pela mau aku. E haule hope mau ana oia i nei mau snanao a elua; aole wal holomua ai. Pela no kekahi mau hana e ae. Ina no, no ke kanaka hokahi, a i ole no ka puulu a lahui paha. He I mea pono ole ke kauliilii o ko ka- j kou mau manao me ka hana. Aole e pono i elua a ekolu a kakou mau īnakemake e hoao ae ni e hooko aku i ka wa hookahi, o loaa ole ka holomna ana o ia mau hana. , Ina o lawc*pakahi mai i na hana, a looko aku ia mea a pau pono, alaila kii ae ana i kekahi a onou aku imua a holopono, a pola aku, alaila e loaa ana ka hauoli o ka naau ina ao ua holopono ole hookahi o ia mau hana a ekolu. He mau la keia no ka noonoo akahele me ka hoohuikau ole ae me na manao pilikahi a pilikino; a no ka mea, o ka ninau e ku nei i keia la, ho ninau ia no ka lahui i manaoia e hoopulapula i mahuahua. Eia no ka ninau a Mose i na Isaraela e paio ana, "He mea pono anei i ka Isaraola e paio aku i "ka Ipamela?" Ua hala ia mau la, ke ku nei ka ninau ia kakou i keia la o ka hoopulapula me ka ninau iho i keia ninau, "He mea pono anei ia Hawaii kuauli e pait> aku ia Ha•wai ikuauli?" me ko krikou ike ae no aole i oi ka upa i na wawae a ?lut, aka, i pine ku hookahi. £ kukahi kakou imua o na ninau apau me ka l&we pakahi nna mai i ua mau ninau e ku ana i ka wa, alai3a kakou ike īho i ko kakou holomua. He nui hewahewa na hana a kakou e hana aku -ai i pono keia hana hoopulapula o keia mau la kinohou. •K makaala aku kakou a e imi a .hoomakaukau i waihona kokua e kalaia ae ai o kekahi mau pilikia o na hoopalapula mua; aole wale no ko lakou pono, aka, no kakou like apau. No lakou la ka hiolo,. he pa'laha wale aku no koonei. No lakou la ka lanakila he hooneenee wale aku no koonei. Ka mea oi loa, o no ko kakou lokahi ma na hana apau. Ma kekahi olelo ana, e h&na hou kakou me ka hoopoina aku i na mea i hala, a e 3cikoo aku i na mea omua no ka pono . o keia lahui kanaka Hawaii kuauli. E lilo kahi pine o k aupa a Laiana i kumu alakai no kakou mai o a o

0 ka aina. O ua wahi pine nei ma keia ninau hoopulaj>ula, o ia no ke Aloha. E aloha kakou ia kakou iho 1 aloha miii ke Akua ia kakou; a Nana po e hookau.waTe ae i na hokai like ole i manaoia no' kakou i kela wa ame keia wa. Eia iho no kahi himeni a Laiana i kupono no ia mea o ke Aloha: E Hawaii e kuu ono hanau e, , Kuu home kulaiwi neij Oli no au i na pono lani ou, E Hawaii e aloha e. Hui— E hauoli e na opio o Hawaii nei, Oli e, oli 'e; Mai na aheahe makani e pa mai nei, Mau ke aloha ho Hawaii. Ina no e himeni kela ame keia oLana i keia wahi himeni i na wa apau, e lana ae ai o ka manao e hinieni hoonanea, e loaa ana no ka i 'o 0 keia wahi mele, a hoohihi maoli iFvo aq no ka u 'i, akui io āloha na ia mea auanei e hapai ae i ke aloha i ka aina, i ka lahui ame na mea e ae apau i piha ai o Hawaii mai kinohi loa mai, me ke alai aua, kuia'i 'ana, ka palaha ana o kekahi, ka hehi ana ihi> ō na wawae o na kukini i palaha ola ma keia holo maluna o ka mea u mau mea paha i palaha a pola aku ,a hoea aku i ka paliu hopu. 0 l;a mea i lanakila hauoli no oia i ka makana, o ka mea 1 haule hope, nele no oia; aka, o ka mea i palaha a hehiia iho me na wawae a haki paha ka you o ka ihu, aole o ka v nele wale i ka makana kona pilikia, aka, o ka pou o ka ihu, ua haki, a lilo i mea hoopilikia iaia. Mahope iho, ola ae la ka eha o ka ihu o ke kanaka, nana aku pia i ka mea e paa ana i ka makana, a hoino aku iaia me ka olelo aku, "No kou keehi ana ia'u ke kumu o ka loaa ana o ka makana ia oe. He lapuwale oe." No kekahi ke kapa aku iaia he lapuwale, oiai, o lakou liko ia ma ia heihei kukini anal Pela ko kakou kulana i keia la. Ko holo like nei kakou, aole mea i koe. Aole e pau keia liolo ana a loaa ko *kakou mau aina hoopialapula; o kahi ia e lilo ai o ko kakou mana-wa apau i na hana no kakou ponoi iho me ka hoopilikia ole ae i kekahi. E lilo ana kou mahele aina hoopulapula i kahuii kukini wawae nou ponoi iho e holo- Tii' a pau ke a!io .

Ma keia mau aina kakou apau e lanakila ai, maluna o keia mau kahua ekolu .i ha'iia maluna ae, mai lee kauoia ana aku e hana i na hana e.hoopilikia ni i ka nohona hoahanau a lahni ana, aOle loa he kowa e komo ae ai o na hoowalewaleia mai ma ka ai, e ikeia nei i keia mau la; a no ka mea*ua lako oe i ka ai. Pela no me lea hanohano, a no ka mea, ko noho la ka hanohan-o me oe maluna o kou mahele aina. Pela pu no me.ka waiwai, a no ka mea ke pii mahuahua mau la kou lako a kuonoono maoli maluna o kou mahele aina. Elike a like ana kakou ma na mea apau maluna o keia mau aina hoopulapula; a no ka mea ua like na eka ili aina, aole oi aole emi, pela na haawina dala, a pela aku. Pau ka hemahema iwaena o kakou i ka auhee mai o kakou aku; aole ka hooioi, ka hukihuki a pela aku. Haulehia ka mana kipo i ho6piliki'a mau i ko kakou nohona lahui ana. Loaa keia mau lako no kakou iho mamuli o keia hana hoopulapula, heaha hou aku ia hana nuif 0 ia hana nui aku, o ia ka hoohuihui ana i na loaa e waiho wale ana me ka h ohana ole ia, a kela ame keia ohana, no na hana hoonaauao a ano hana hou e*"ae, e *ola mai nei o keia nu hou, no na hanauna e hiki mai ana. E kukulu i mau kahua no ia mati hana no na puaa a kakou o keia mua aku. He mahele okoa aku no ni.e ia o na hoonee hana ana o koia hoopulapula lahui. He mea ano nui ia o ke kukulu ana i na kahua hana o ia ano, a no ka mea, i 010 kakou e hana i keia hana kukulu kahua, me ka manao iho na keia hanauna ae no e hana aku ia hana, e houlolohiia ana ka hoōholomua ana i na hana hoolau-' pa'i a hoonaauao o keia lahui. ' 0 keia mau hoakaka manao nae | apau no ka pono o keia lahui, e lilo ana no i mea ole, be ole kakou e lokr.hi ma ka manao a h«lo like. Ma na alakai no e nana aku ai. Ikaika no'na alakai me ka lakou mau hana. ala mai no ka lahui mai o a o me ka ikaika.

E hookupono ao kaikou la kakou i keia mau la e nee nei, i makaukau no na la no na aina o keia mua aku. Aole he wahi kanalua iki no ka woae o na aina apau o ke Tcritoro nei, nia o aku o na makahiki 6lima i oleloia. Ua lohe kakou ina hoakaka a ka loea paeli o ka mokuaina o Kaleponi, i keia mau la koke ih» nei, me ka hookoikoi iho i kana olelo maluna o keia mau wahi huaolelo, '' Aolo kanalua no ka holomua o keia hoolaupa 'i ana.'' He wahi olelo maikai. E kuu mea heluhelu, a pau ae la neia mau mea hoopilikia, o ia ka ai, ka hanohano, ai me ka .waiwai, aolo anei oe e ike aku, aia he aina laelae ma o aku? I mohala loa ole keia mau mana hoohiolo i keia lahui, e kuu mea holuhelu, e nana riu i lee kumu o ia hana i hoao aku ai i ke keiki a ke Akua, mahope iho o kona puka ana mai, mai kana hookeai ana ma ka waonahele. E nana aku i ka ikaiika 0 ia mau hoao a ka moi o ka nalo, i 'ka Haku. K nana aku i ka manao kupaa o ka Haku e ku-e ana ia mau hoowalowale. Oia mau mea no apau 1 hoaoia i ka Haiku, o ia ka ai, ka hanohano ame ka waiwai, o ia mau mea no ka'u e iko nei i keia mau la. oke ano o wale no, ua lanakila ka Haku maluna o keia mau hoowalewalo ana, aka, o kanaka aolo. Ua pau loa i ka palaha, ikeia lahui kanaka holookoa apau i keia mau mana nui oleolu. Ua hala i kekahi a ua pa i kokahi.

Aliea la kakou ala mai e ka lahui? Ua hiki loa ia kakou ke ike mai o keia kanawai i hanaia mai nei no kakou, o ia kekahi kanawai nani loa, a ua lilo i mea hoopomaikai mai ia kakoi; Hawaii wale no. He mea ano nui keia. No ka mea iko kakou iko ana ,amo ka hoomaopopo ana i na pilikia e auamoia mai nei 3 kela poe Hawaii, ame na kanaka o ae i lawe i na aina o Waiakea, ua maopopo, o na elala a lakou i hookemo aku ai iloko o kela mau aina, ua poho, a e lilo ana he hana nui. ame ka hoomanawanui ana, mamua 0 ka ike hou ana aku i keia mau dala, i imiia e lakou me ka hoomanawanui. Ina o kela poe Hawaii. i lawe i na aina o Waiakea, a o lakou keia i lawe ae nei i na ainā o Molokai ; ina la aolo e poho wale na dala, a e ike koke aku ana i na pomaikai i iini nui ia e lakou. 0 keia mau mea na hoailona a kakou e ike iho ai, ua 01 ao ka pono o keia kanawai hoopulapula i hanaia mai nei, mamua o na kanawai liookuonoono aina o kakou e ku nei. Mai ike ole ia nae keia mau poino, ina aole keia haole 0 Dr. Mead i kauohaia aku nei e hele mai e nana i keia mau mea. 0 kekalii mea ia a'u e hoomaikai nui ai i ka hele ana mai nei o Dr. Mead, no ka mea iaia kakou i ike ae nei ,ua hewa loa keia mau kanawai hookuonoono* aina o kakou. Ua hoike mau aku ko oukou meakakau 1 keia pilikia ,am e ka oi aku o na pomaikai ma keia kanawai i hoakakaia iho nei, no ka lahui Hawaii. Ua lile no nae keia mau olelo a'o a ko oukou meakakau i moa akaakaia mai. A i ka lohe ana aku nei o ua poe nei no i hoino mai i keia mau olelo, a keia kanaka o ko lakou ano iho no, nana aku oe, he ku'emaka nui mai hoi kau. Aka, ua lilo no nao na hoino o na la i hala aku i ko oukou meakakau, i mau kikiao makani, e pa ana me ka ikaika, aka, aole no. nae i maka'uia aku, no ka mea, aole no' i nele ka ike mua ana aku, e hoea mai ana na hoino o ia ano. Ua hoiko aku au i ke Alii a kakou, i kona koi ana mai ia'u e hooikaika i keia kanawai, aole e loaa ana ia kaun ka mahaloia no keia hana, b ka hoino ka mea e loaa ana ia kaua. Aka, ua hoike pu aku no au, e lilo ana no na hoino i mea hauoli ia kaua, no ka mea, no na hanauna o keia mua aku ka kaua mea* e noonoo nei. Aole i hala ae ia mau olelo. Ua ikemaka no oukou e na kanaka i keia mau hoino. 0 ka'u wale no e koi aku nei ,e kakali iki iho hoi ka oukou mau olelo hooholo ahiki ia kakou ke ike aku i na hana e manaoia aku nei. I keia la, ua loaa mai i ko oukou meak&kau, he mau hoomaikai mai ka poo mai no i hoino muā mai. Aole nae i hiki mai i kahi o ka loaa ana mai o kekahi noomaikai i ike mua ole ia.