Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 26, 29 June 1922 — ANOAI WALE. [ARTICLE]

ANOAI WALE.

Aol6 na apana 4ina o KdJaihaultkai, he 24 paha ka nui, « weheia mai ana no ke komo ana aku, apau i ka wa hookahi. Aka, elike me ka hiki o ka hoomaemaeia ana, pela ke kOmo ana aku o na kanAka. I hanaiA. pēla no ka oui o ke kiawe e ulu la maluna o keia mfcu apana. A ua makimake ko Komiiina e hoom&imie mu4 ia be mau ekl o ktla ame keia apana, i maalahi ai ka hoomaka ana o na kanakA d mehi i na mea i makemakeia, hoi e hoolilo i na la mua l ke kua ana i na kiawe, a nele ka hiki ana e hooulu koke i na meaai, ame na mea e pono ai ka noho ana. He hana na&uao keia a ke Komieina e l&welawe mai nei. Ina i manaoia na kela ohana no ame keia ohana e hoomaemae i ko lakou mau apana, e loihi ana na la mamua o ka ! hikl ana e hoomaka e kanu i ka ai | a e pono &i ka ohaui. Aka, malalo l o keia hoolala ana, e loaa ana i ka hoea ana aku o na ohana mua, ht mau eka i makaukau no kou lawela-

we ana aku. Aole waie nō o ka hoomaemae ana i ke kiawē, aka, e pālāuia ana kēkahi m«u eka »\naf a ē «nakaukau ana ho kou lalau ihō i na meahana, a hoōmaka aku e iihi i kou pōho. Ke olēlō mai liēi 6 Jsi*6ōd Mēād, e houukuia na eka ō kela amē keia ohaHā, a 6 kā āWāllkē āna 1 Aiāhāo ai, mai ka 3 hiki i kā 10 ōka. manao mai anā paha kekahi Jiōē Uā uuku loā kēiā m\i ēkā. Mā kā naua ihd i kēi4 māU huāhēlu he uuku io nō ka hualiēiu 3, akā, ina ke kahākā ē ikē iiāka anā i kā nui o keia mau ekā, e hiki āna kē hoomāōpōpō iho, Uā hui, hiki āftā i kē kahākā hōōkalii k6 Ihahi i kēia ftiātt tkā, āpUili kā makāhiki* A ikē āna oiā, hē nui hēlvāh4#ā hiāōli keia āpāhā āin.a O iā hōi iōa hē niaU eha ttai. Mē kā Wāi, Ua hiki o mahiia kēia ihau ēkā āpuni kā makahiki. A ē ikē mai no lioi kai kōu, ina pēla 6 hlki pono ōlē io ana ho i ke kanākā hookahi ke mahi. Ak«, kē j/ti ihai liei kē kaāawāi ma kona āoāō, a ko kuhikuhi mai n6i, ! he 20 eka kē āua haāhaa lōā o kā ohana hookāhi. Mamuii ō' keia, hookahi wale no hiki ē houukuiā ihai na ēkā o ke kahakā hōokahi, o iā flo kona hiki ole e māhi i na eka he 3 ahiki i kā 10j, ē hāāwiiā aku ana iaia, aka, iha e hiki ana, aole mea nana ōiā e hoōlē i ka loaa hou aku o na ēka ē pāu ai kēnā ikaika.

* He mēa ano nui keia māu olelo wanana a keia Wahine HāWāii, i oleloia iloko o na la loihi i hala nku. O na hāpa mua o kēiā olelo wanāna, aole nlēa 6 liiki ē ku māi a hoolo āolo i hookōiā. O ka hapa hopē ka hapa ē liio ariā i mēa ānō nui no kakou o keia hanauna. I kekahi manāwa, ua haawi mai no ke Akuā i ka ike kupanahā i na keiki a kanaka, a ua lilo «ō kēia %aeia ana niaiwaenā mai o kāna poē i makemake <ii. He riui ā hē lehulehu o ria olelo wānāiia i Waihoia hiāi e ko kākou māU kupuno. A ho nui o keia mau wanaha Ua hoōkoiā mai. O keia hāpa nae o kēia wa nana kupanaha, o ia ka kakou v nana aku o kā hoōkoia mai. He oiaio, kē hOoniākā Uē( riā kāflā ō kfi hookuhiu ahā 1 keiā flifta he hoo pulapula. Uā waēiā na āina o Molōkai, ua hoomaki na hanā e lawe laweia, a kō nōoiioōiā mai oei ē ke KomiSina nā ohanā ihua ē hōihōiia aku ai māluna o ita ālna. O kē kanāWāi i hāhāiā, 0 iā kē nlaiiui rilua ē hiki fti e hookoia kela mau nianāoiānā hōpē o ka lAhui Hawaii. Ko hoōiā mai nēi koiā hlōle kāulāna, aole aupu»! i hāāWi Ulāi i kekahi kanawai ,elike me kela, koe walē tio ke aupunl Attier!ka ,ft <» kēia hāāwiiā āflā ittai, Uā hāāWil* mai I nā kāhakā Hawaii tralē no. Aolo no paha e liewa au kē oiēlo āē, na ke Akua Māi keia kāhawāi, ame keiā mau hōōponopftn6. Aole auao o keia āō ē hikl ē hooia m&i, e hiki e hāhālā kēkAhi kānāWāl o kēia ano, ina aoie ke Akuā pu mē kela kanaka naha i hookufflu mua r,a nianao o keia kānawai. Ina no ke Akoa keia manāō hoo* pulapula i kā lāhui HāWaii, aolē i'o no e hiki anā i kē kānaka kē ākē'āke'a aku ,a i ō!e hoao paha e kahamaha. A iftā kakou e hahāi aku ana o heluhelu i na hoakāka ā ko ouk6u meakakau ,imuā o na Komike o ka Ahaoilelo o Amcrika, o ike ana oukou, uā h.inaia ma( ke kanawai elike mē kana i hoike aku ai. Aolo nana, aka, na kē Akuā. Aolē no kona naauao, aka, nā ke Akua i hookomo iloko o kona Waha na mea e olelo nku ai. Ae, he ōiaio no, ua wae mai no ke Akua i ka poe na lakou e hoōko i kona mau makemake. A ma ko kakou āoao o ka hoomaikai aku i keiā mau hana alo« ha, lokomaikai, a hooloho pule. Ke manaolānā nei kakou ē lilō i'o mai ana ke Akua i mea kokua i keia kumuhana pookela no keia lahui.

I Ika lohe ana oka Moi Kameha- ( meha i keia māu olelo wanana, aoie oiā i hoopilikia wale aku i kēiā wahine, aka, ua manao oia o ka hōomaka koke aku o hana i na kana e he«fco ole ia ai keia wanana, ka hana kupono mā kona aoao. A i keia hoi ana no o ua Moi nei, ua koi āku oia i kekahi o kona mau alakai koa, e hoi mai i Molokai e hoopulapulā ai i v ka lahui Hawail maluna o keia aina. Ua hoi i'o mai no kēkahi mau kanaka Ha. waii, i ohlia mai Kohala ame na Koha, a ua loāa he 110 ohana, i hiki aku i ka 800 kino, i hoi mai e noho iā Mojokai. Ua poho wale nāe kēia mau hoolala a ua na-'i aupuni nei. Mamuli o na hana hookāuwa kuapaa a na Hawaii, ua komo ka inaina iloko o na kānaka Molokai, a ua pau mau ohaaa i ka hanaiia i ka j laau kalaipahoa, a waiho iho na iwi ii Molokai.

Ke loheia »ku nei ka leonui wai 0 kekahi poe, e hooia mai anft, ina lfft aole lakou ,ina aole e holo keia kanawai. Ae, 0 ka manawa i'o no koia 0 ia mau olelo, no ka mea, ua ku ke kanartai, a ua pau na hoino

*na. I ki manawa e iniii a&» ** na kooholoia, ua ku mai no u* wi ,a hoino iho ike k&nawii, k* o|«lo pu m«{ ,u» ktp«iA na iUkti n» lakou i hooikaika • holo kc Vaq»* w*i. Aka ,*o3c keia m*u hana *. l* ihi loa aku nei, a k« ola niai nri M na kanaka i ikemaka a i loh' 1 hoioo. A maluna ae ooa m« 'P* 1 » ke kau nei no ka inoa o u» r°* nei āl i ke kaoawii mn r.« buke moolelo 0 ka Hale Ahan'.e!* « Hiwaii nei, ahiki mai ka la, e ho ia aku ana no ka inoa 0 ka y ' koho kue i keia kanawai. no m*a nui 0 kela mau 1«, " k* loaa aea i na kanaka mua e hoi & tna maluna 0 na aina, he lawa -pono i na mea apau, e 010 ai ke olelo mal, ua pilikia uv.*« mamuli 0 ka loa* ole ana 0 k>i* niea, a me ka makaukaa ole aa» / kela.