Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 26, 29 Iune 1922 — KA MANAO LIKE. [ARTICLE]

KA MANAO LIKE.

£ia kōke ākii 116 nā lā 6 hōi aku ai na kanakā mua i Molōkai. O na māfiāōlafta ō ka lāhul, e kāU āku āriā maluhā ō kō lākōu mau pōōhiwi. Eia kā lahui Hawāii iluha o ka mea kaupaona i kēia māu makahīki elima. 1 ka pōē ē hiānaolahā nei nō kā pomāikai o kā lāhui, uā lilō keia mau makahiki i hiēā e hooiā mai ānā i ka holomua ō na manaolanā hoōpulāpUlā. I ka pōe ē manaō ino āna, a ē noho lili ana, no ka lilo ō kēiā mau hana i mau mea ē hāpai ae ana i ka lāhui iluna, ua liio i mea hoinolho loa iā. Akā, ina ē ikē ana ka māhao ōka lahui maluna o ria hana kokua no kā holohiUa o keia māu ālailā, āōlē no he iaō nui nana e kāihi aku i ka moku Hawaii iluna 0 na olaē ako'ako'a ō keia mua aku. Aole walē no e like kā mānao o kā lahui malunā o keiā ninau. ?.ka, eliko mai ria hāna anle na kokun ana iwāena o nā kanaka mu-i o hoi aku ana maluna o keiā m.ni aina ō Molokai. Aolē ahēi, ua hiki wale no i k« ; lahui kē ike mai, owai la na lla | kai ē ōla ai kākōul Aōle ahoi e j hiki Wālē nō i kā lahui kē ikē mni, owāi lā riā ālākāi ōlā ai knkot. j Aōlē ānēi ē hiki āha nō i kā •u'.m'. !kē iko niai, o na haha nā haua ē piiikiā hiāu āi kēiā iahiii ? Aka, ihā kā hānā āku, ua āke no ke--1 kalii poe ē hōomau kākou i ka nōho j mokuahana anā mawaena ihō o keia iahui. Aole naē kēia o ka makemako o ka lahun Ua lawā ko kakou hōōmau aha i na hāna ē liiō ai ko kākou ikaika i mea ole. O ka | lawo āē i kēia mau aina. 'O ka hoo ikāika aku o holopōno na hōohanaia ana, ō ia na mea e hikiwaWe ai ka lōaa o ka pohlaikai i na kēiki ō keiā mau hāhaUna aku. Aka, aolē ō iā na kahoākā ē ike e ia aku nei. Ma kō'U lōhe iiiai, kē hoao ihāi nēi kekahi poē e wawahi i keia mau hana ihaikai e lāwelaweia mai nei. A.o ke kumu ka o ka like ole o na hoolala ana me ka lakōu i mauāō ai. Ua hamama aa kolaniu o kēia aoao i haawiia mai no. ke Komieinā no na kuhikuhi, a a'o ana paha, i manaoia hē mau hiēa ia ē hooiia ae ai ka holomua o na hana no ka hoopulapula ana i kēia lahui. Aolo naē he mau haha ō ia ano i waihōia mai, a o ke aianui o keia mau wawahi, eia ma na pipa alānui e kaiiuia mai nēi.

I keia la ua ike māi kakou 0 ka lahui, uā ku kē kānawai, a aole ē aeia ana na hoao ana e kulai i ka mēa i ikēia, hē mea e loaa «i ka pomnikāi i ka lahui. A inā ho mau kina'unā'u kēkahi maloko o ke kā' nawāi i keia la, hookāhi no alanul o ka pau aē o keia mau kina'una'u, 0 ia nō ka hoike mai o ka poe i manao pela i. ka lakou mau hoolōli, u i ka ike ana aku o kakōu apau he maikai kela mau hoololi, aole nō e ku-eia aku ana na niea maikai. Aka, ma kahi o ka hoike ana niai i keia māu hoololi o ka nema amē ka hoino ka mea i hoikeia mai. Aōle kēkāhi hana nui i loaa oie kona mau kina'una'u. Aole kekahi hana māikai i liio i mēa hoomaikaiia mai ē na mea apau. No keia kumu, aoie no e eha ana na alakai na lakou i hooikāika e loaa kēia kaaawai ina hē mau hōōlilo kekahi i kupono, a i lilo i mau mea e hooi ae ai 1 ka maikai o ka mea i makēmakeia no ka hoopomaikai āna i na kanāka Hawaii. O ka manao like o na kanaka 6 hoi aku ahā ma Molōkai kekahi ttea ano nui i ko makōu manao ana. O ke kokua aku o kēkāhi i kēkahi, ka mea e hiki ai e' holopono na hana. Ma na palapala nol, ua ike iho ka poe i hookomo mai i ko lakou mau inoa, he ninau, ina paha • hiki ana ia lakou e kukulu, a ē noho māloko o kekahi ahahui e kukuluia aku ana. O ka hapanui 6 na kanaka i hōokomo mai i ko lakou māu inoa e noi āna i aina, uā ae mai i kēia niāau. ni hana māikāi kēiā a na Komiaina e makēmake mai nēi, a e alakai mai nei i ka Aanao o na Hawaii e ana maluna o keia mau aina. I ke au o ko kakou mau kupuna, ua hanāia ha loko'ia nunui, na heiau, ame nā hana mē ka lehulēhu e paa ai, me ka like o ha manāo. O keiā aina o Molokai, Jcāhi e hoi aku ai kakou, he aina i paa kona niāu aēkai i na lokōi'a. I ku kēia teāu lokoi'a, a i paa ao keia mau Aakahiki loihi mamuli o ka like 0 na manao o na kupuna o kakou. 1 hōaa mai ko kakou mau kupuna mua i keia mau PaēmokUj ma Tiuli o

ka likē o fla māilaō 6 fia kāhāka holōlhōku. Ihā i like 6lē liā Manaō, inā āōlē lōā ē lilō hēiā mau PāēMōku i honie nō ko kakōu niāu kupuna. Mē keiā māilāō likē i lilo ai iiā kāhākā 1 hōēa tdāl i kēiā mau aina, i mau kanaka hiki kē iioopulāpuiā ia lākōu iho, āhiki i ka piha ana o ka ainā me na kaUakā. Mē ka likē nā ālii i imi ai i kā lanaklla adā o kekahi mokupUni maiunā o kēkāhi Ihōkupuāi. Ma muli o keia iike i lilo ae ai o Kamēhamehā* i na'i aupUiii, ā i kēlā la kē lilō hēi kaiia ifiau hataa i mau mea hoōmanaoia ē kikōu. Nōlaila, ke manaolāna aku nei knkou ō ka hōlomua o kēiA hoōiāla hdōpulāpulā aha i ko kakōu lahui. I mea e loaa ai kēlā hiēa, e likē kakou Ē hoōikaikā like. N6 kāhi kft nele, ē kokUa ākU kēkāhi. O kēiā Wale no ke alāhui 6 hiki ai ē loaa ka nōho holomua ana o na kanaka Hawāii o keia mUa āku. No kēia manaoloha nā alākai like ole i kukulu aē āi i na āhāhui likē olō o kākou. I mau ai ka ikē aflā aku o kēkahi me kekahi. Aole hō hāna oi āē i hoolalai āē na hanāiUna ō kēia māu īa, mamua o keia mau āhahui. No kn niea mamuli p keia mau āhahui, e loaa ana hē hui aha amē ke kālai-

maiiao ana māwaeoa o na Hartaii like olē. Me kēi mau ahahui, ua hiki ia kakou e nana aku, aiā no kn he hiki rio i na kahaka Hāiwaii ke kukulu i nā haha e loaā ai ke da!a iio ka poniaikāi o nā āhāhui like olē. īna aole kēiā toāu hhahui, aole loa ē hiki e mahaoia he maU hnna hiki keia i nā kanaka Hawaii. Pēla rto rtd Aupuni Kālāna 0 knkōu. Ina aole kēiā mah Kaiāiia ina eiā ho kakou kē hanaia mai hei ma kē ano hē poē hiki olē kē paa i kekāhi kulāna hilihaiia. Aka, 1 keiā la, āōlē e hiki i na lahui e ke olēlo pēla, tlia kakōu kē nēē ilēi ftiē ka hāuoli rtUi ana, Ua hiki no i ha Hawāii ke paā i ha kulāha me kā īhaluhia ame ka holōmua. Mai ike olē iā keia mau hiea ina aole hā ahāhui; iriā aole ttā kāhāwai kālaha 0 kakoU. Na kēiā mau thea i hoike mai Ua hiki rto kā. Pela no ka loāa o keia mea he mnnao like i na kauāka Hāwaii, o ka lōaa ka iuea nana e hōike mai na hana nunui o keia mua aku, Uā hiki loa e hoohanaia me ka maalahi. Owai la o kakoU ke hele e nāna i na hēiau nunui e ku mai nei rto, ame ka Halēokeawe, ame ka Puuhonua e ku mai la ma HonaUnāu, e nele ka hoōmaopopo urta, pēhea la i hiki ai kelā māu pōhaku nuUui i e hapaiia a kāu iluna. Ke nunē nui nei na enekinia naaUao i keia nināu hookahi. Aka, hookāhi no haina o ka likē no o ka manao o na kanaka na lākōu i kukulu i kēiā mau hana nui. • Me ka like o ka manao e hiki fti na liana apaU. A nie ka likē o ka mauao ē hiki ai ē lioopulāpulā hou iā keia lahui aloha o kākou. Inn ua like ole kō kakou mau manao maluua o na mea e ae, e ponō no kakou ē liko maluna o keiā ninau. Aole he ninau ano nui i hoea mai iniua o kokalii hunauna, eliko me keia e ku hēi iniuā ō k&kuu i kēla la. Ina o kō alanui muā kēiā no ka hookōia aha o na manaōlāna o krt uiu hou ana o ko kakou lahui, e pono no kakou o na kanaka Hawail 0 hoopoina i na mea e aē apau loa, a e alu like mai kakou i tnēā 6 hiki ai e hoōiia ka loaa o kēia mr-a hōopomaikai nui ia kakou. hoomanao mai kākou 0 ka nui mai o ko kakou lahui kā hiēā > maU ai ka paa ana o hā kahaka Hawaii i na kulana likē ole, a o k« uuku ana mai o ko kakou ma'i «o luna ke alanui mua loa e mal āi kakou i ka paa ana i nā ku laua kohoia o kakou o kēiā mau 'i. Ma na ano apnu, aolē ē hiki ia kakou ē kunana maluna o kēiā ni> nau. Elike k6 kakou aiāu manao 1 keia la, i hiki ai ia kakou e ike aku i na pomaikai o kēia mua aku. r niau ai ko kakou ikēia ana mai he lahui Hawaii. I mau ai ka hiki ana e loaa he nonooia ana mai no kakou ma na ninau o ka la.