Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 25, 22 June 1922 — E Hiki Ana i na Wahine Maanei ke Paa Oihana Hooholo ka Hale o na Lunamakaainana i ka Bila Hoololi Kanawai Kumu HOOKO KA ELELE I KANA OLELO HOOPAA E Lilo Pu Mai Ana na Hale Federala ma Molokai i Waiwai no ke Teritore [ARTICLE]

E Hiki Ana i na Wahine Maanei ke Paa Oihana

Hooholo ka Hale o na Lunamakaainana i ka Bila Hoololi Kanawai Kumu

HOOKO KA ELELE I KANA OLELO HOOPAA

E Lilo Pu Mai Ana na Hale Federala ma Molokai i Waiwai no ke Teritore

I kulike ai, me ka hoike, o ka loaa ana mai ia Kiaaina Farrington, ma ke kelekalapa uwea ole, ma ka •Poakahi iho nei, mai ka Elele Baldwin mai, ua hooholo mai la ka hale o na lunamakaainana, o ka ahaolelo lahui, i ka bila, e hoololi ana, i ke Kanawai Kumu o Hawaii nei, i hiki ai i na wahine ke holo i mau moho no ke kulana elele lahui i Wakinekona, a i mau hoa no ka ahaolelo kuloko. 0 ka lua o na bila o ka hooholoia ana mai la iloko o ka hale o na lunamakaainana, o ia ka bila e hoolilo mai ana i na hale i kukuluia e ke aupuni federala ma Kalaupapa, Molokai, no ke Teritore, o ia kela mau hale, i kukuluia ai no ka lapaau ana i na ma'i lepera ma ke ano hoao, a i haaleleia ai e ke aupuni federala. O ka bila e hoololi ana i ke kanawai kumu, i wahi e hiki ai i na baloka o keia Teritore, ke nolo\moho elele lahui, a i mau hoa paha noloko nei o ka ahaolelo kuloko, pela hoi ka hiki ia lakou e paa i na kulana oihana e ae, maloko o na keena aupuni, i kaa aku ai ka mana i na makaainana, ke koho nna ia lakou, o kekahi ia o na b«ina, i hooiliia aku maluna o ka Elele Baldwin, e na Repubalika, ma o ka ahaelele la, i noho ai, ma ka wa i waeia ai o Mr. Baldwin, i moho elele lahui, ma ke kau koho baloka, kuikawa aku nei i hala. Akahi ahiki i na wahine o Hawaii nei ke holo moho, no na kulana kohoia e na mana kolio, iloko o na aupuni kalana aine ke Teritore, ina e hooholo pu mai ana ka aha senate o ka ahaolelo lahui, a kakauinoa mai hoi ka Peresidena, e lilo ai ka bila i kanawai.

No ka bila hoi i hokomoia aku ai, e hoihoi ana i na hale i kukuluia e ke aupuni federala ma Molokai, no ke Teritore, he hana ia i aponoia e ka ahaolelo o ka 1919 aku nei i hala, ma o kekahi olelo hoo holo Ja, i hookomoia aku e Senatoa George P. Cooke, ka lunahoomalu 0 ke komite ola o ka aha senate. No na makahiki lehulehu ae nei 1 hala, aole he nohoia o kela mau hale ma Molokai, a i ole hoohanaia aku paha ma kekahi ano, a u i popopo mai kekahi mau hale aka nae, ina no ka lilo mai o ka bila i kauawai, ahiila o lilo aku ana kela mau hale, i mea kokua nui mai i na ma'i ma Molokai. Ma ka hoakaka a ka Lunanui J. D. M-Veigh, ma ka manawa mua ola e makaukau ai kekahi haawina dala, mahope iho o ka lilo ana o ka bila i kanawai, e hoomaka koke ana ka wawahi ana i kela mau hale, a hoihoiia mai, no na wahi leupono e kukuluia aku ai, no ka pono o ke kahuania'i ma Kalaupapa a ma Kalawao. Ua loaa ka hoomaopopo ana i ka aoao Repubalika, o ka lanakila kilakila loa i loaa i ka Elele Baldwin, ma ke koho baloka kuikawa aku nei i hala, mamuli no ia o ka lokahi o na wahine o Hawaii nei, mā ke koho ana iaia a puka, a i pana'i no ia hana a lakou, o keia iho la ka ka Elele Baldwin, i hana mai la; no ka hookau like ana ae i na makaainana wahine, a like me na makaainana kane, ma ka loaa ana o ka mana e paa ai i na oihana federala ame Jtuloko. Aia no ka manaolana o na alakai o ka aoao Kepubalika, maluna o na makaainana wahine, no keia hakoko kalaiaina, maluna o ka ninau elele lahui; ina no a.olo ka Elele Baldwin, e ae ana e holo moho hou no kela kulana, alaila aole o lakou wahi kanalua iki, no ka lilo o na wahine, i poe kokua aku, ma ke koho ana i pani hakahaka kupono a makaukau ma kona wahi. •++ Mahope iho o ka holo ana e pee, i hoike ae ai o Thomas Mahuka iaia iho ma ke kakahiaka o ka Poalua nei, ma ka hoea kino ana ae no ka home o Dan Makaena ma ka hora ewalu o kela kakahiaka, a mailaila mai i kelepona ae ai i K.a Makaikiu McDuffic e haawipio ana iaia imua o ka oihana makai, a ua paa ae oia i ka hopuia malalo o ke karaima pepehikanaka.