Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 21, 25 Mei 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

MOKUNA XXII. He la maikai ole ka Poaono, no ka hele ana e huli i kekahi hale hoolimalima, aka oiai nae, ua makemake loa o Mrs. Mebure ame Ela, e loaa he home no laua e noho ai me ka oluolu, ma kekah) wahi mamao mai ke kulanakauhale aku, hoomaka aku la laua e hele e nana i kekahi mau hale, kokoke mai. Ua nui no na hale i loaa ia laua, o ka pilikia wale no nae, 0 ia kc kokoke loa i ke kulanakauhale, a he pipii loa no hoi ka uku hoolimalima o ka mahina, ina no ko laua noho ma kekahi o kela mau hale, e puehu ana ka laua mau wahi dala, 1 ka manawa pokole loa, nolaila hooholo iho la laua, a huli hoi mai o Ivana, alaila kukakuka hou lakou, me ko laua hoakaka aku i ko laua manao imua ona, no ke ano o ka* laua wahi i makemake ai e hoi aku malaila, e noho ai. Hoopau loa ae la ko laua noonoo, no ka hele hou ana aku e liuli i hale, a mahope o ko laua kukakuka aha, i hooholo iho ai ka makuahine, me kana kaikamahine, e hele laua e ninau i ka haku hale o Keaka Mebure, ina paha ua maopopo iaia, kahi i hele ai o Keaka. Ia laua nei i hoea aku ai no ka hale hoolimalima i noho ai o Keaka Mebure, hookipaia aku la laua nei me ka maikai, e kia wahine nona ka hale hoolimalima, oiai nae, aia ka manao hoowahawaha iloko o kela wahine no laua nei kahi i hoopu ai. a no ka pane ana mai i ka ninau a Ela i waiho aku ai imua ona, ina paha ua \naopopo iaia kahi i hele ai o Keaka Mebure, kamailio mai la ua haku hale wahine nei: "Aole a r u mea i lohe hou no Mr. Mebure, mai kona wa i haalele mai ai i kuu hale nei, ahiki i ko olua hoea ana mai la, a aole no o'u wahi manao iki, e ike hou aku ana au iaia," wahi ana me ka luliluli ana ae o ke poo. "Aole oia i noho aie ia'u i ka hoolimalima o kona mau rumi, koe wale no ka uku o hookahi pule, r\p kona hoike mua ole ana mai, e hele ana oia; aole no nae o'u hopohopo iki no kela mau dala, oiai ua nui no kona mau ukana e waiho mai nei. i lawa loa no ka uku ana mai i kela mau dala." Ua hookahaha loa ia o Ela ame kona makuahine, i ka lohe ana aku i kela mau olelo a ka wahine nona ka hale hoolimalima. me ko laua pane ole aku nae, a o ia ka ua wahine haku hale la, i kamailio hou mai ai: "Ina e hiki ana ia olua e na lede ke uku mai i umi-kuma-maluna kilina, alaila aole a'u mau koi wale ana aku no keia mau ukana e waiho mai nei. Ua paa loa kuu manao, holo aku no ke keiki, elike me ka hana a kona makuakane Ike iho la o Ela, he mea makehewa wale no ka paku'iku'i olelo ana aku me kela wahine, nolaila wehe ae la oia i kana eke dala iwaho, a pane aku la: "Ua hiki ia'u kfe uku aku, i ka uku hoolimalima o na rumi 0 Keaka Mebure no hookahi pule, aka nae, ke kanalua loa nei au i ka haawi ana aku i ke dala, i kekahi wahine elike me kou ano. E haawi aku ana au i ke dala, ma ka lima o ke kanaka a'u e hoouna mai ai no ke kii ana i na ukana o kuu kaikunane, mahope iho nae o kona ike ana, ua loaa aku iaia na ukana apau." Ua hoopukaia aku kela mau olelo e Ela, mamuli o kona piha i ka huhu, no na olelo kikoola, a ka wahine nona ka hale hoolimalima; a ma kela wahi iho.la o na mea i kamailioia, mawaena o na aoao a elua, i huli aku ai o Ela ame kona makuahine hele no kahi o ka puka, aia hoi ka wahine ona hale, ke hahai mai la mahope o laua, me ka noke mau ana i ka namunamu. laJaua nei i hoea aku ai no ke alanui, ua kahea okoa mai la ua wahine ona hale hoolimalima nei, i ka i ana mai: "Aia ka wahine ame ke kaikamahine a Mebure ke hele la, kela kanaka nana i aihue i na dala a na wahine ame na kamalii. O na lole nani a laua e komo mai la, mai na dala mai ia o ka aihueia ana a na luahine ame na keiki makuaole. "Heaha la ko laua kumu o ka hele ole ana i ka hana? Ua 01 aku ke kupono, oloko o ka halepaahao ko laua wahi e noho ai. aole e hele lanakila ma,, na alanui!" Ua aneane e hiki ole ia laua nei ke hoomanawanui, i kela mau olelo ku i ka hoohilahila e kamailioia mai Ia e kela wahine, aohe no nae o laua nei huli aku ihope, ke awiwi la ka laua hele aha, aia ka pono o ka hoea aku i kahi p ke kaa uwila. No ka manawa mua loa, akahi no a loaa aku ka ike ia Mrs. Mcbure, i ka nui maoli o ka pilikia ame ke kaumaha i kau aku maluna o kona ohana, mamuli o na hana i lawelaweia e kana kane, ka mea nae ana i manaoio ole ai mai kinohi mai, akahi nae a pau kona pohihihi, ua hele aku ke kolohe ame ka aihue 0 kana kane, i ka loa ame ka laula o ka aina. Ia laua i kaawale aku ai i kahi mamao, ua hookahe okoa aku la o Mrs. Mebure i kona mau kulu waimaka o ka ehaeha, me ke koi ana aku ia Ela, e hele laua no ke keena hana o Keaka Mebure, aole nae he wahi mea a ae iki aku o Ela, i kela manao o kona makuahine: "Aole e hiki ia'u ke ae aku i kena manao ou e mama no ko kaua hele aku e hui pu me na hoa hui o Keaka, he hana hoonui wale aku no ia i ko kaua hoohilahilaia mai." Hooholo iho la no hoi laua, he oi aku ka pono, e waiho malie no i na ukana o Keaka maloko o kona rumi Hoolimalima, me ko laua hoouna ole aku i kekahi kaa e kii, malia e oili hou mai ana no oia, a nana ponoi no e hele aku e koi i kona mau ukana. I ko laua hoea ana aku i ke alanui o ke kaa uwila, o ko laua kau aku la no ia, aole nae me na manao hauoli, aka me ke kaumaha a ku no hoi i ka ehaeha o ko laua noonoo; eia nae, hookahi mea nana i hoomama mai ia Ela, o ia no ka loaa ana aku o ka ike i kona makuahine, no ka pilikia i ka\i mai maluna o lakou. Huki iho la ua o Eta f i kona uhimaka a paa ka heleKelena, pela no hoi me kona makuahine, a oiai laua e noho kaawale ana mai ka nui mai o na ohua, kiamailio mai la ka makuahine, i kana kaikamahine, i ka i ana mai: "Ua piha maoli no ko'u mau la apau o ke ola ana me ke kaumaha ame na pilikia he nui; a ua hana maoli mai no kuu kane ia'u. i kekahi hana aloha ole. Iloko o ka nui o na moolelo e pahola ana no ka nui o kana mau hana kolohe, a ua aneane aku oia ma ka'e o ka banakalupa, aohe ona wahi mea a ae iki mai, no kona pili i ka hewa. Pehea la oia i hoao mai ai e hoopunipuni ino loa ia'u ma keia ano? "Ua ku no paha oe e Ela i kou makuakane, aole no paha oe e kala i maopopo ai i keia pilikia, aohe nae ou wahi mea a kamailio iki mai ia'u? Heaha kou kumu o ka hoike ole ana mai ia'u, ua poho kana«oihana e lawelawe mai nei ma na aina mamao?"* "Aofe he kumu okoa ae o ko'u noho hamau loa ana no na mea e pili i ko kakou mau pilikia, mamuli wale mai no ia o kuu makee no kou pono, o lilo auanei kou lohe ana no na pilikia, i kumu e hooi loa ia aku ai kou kaumaha. E hoolana 1 ei inama,- a e kau aku i ko malu-

mea maikai ole apau i, hookauia mai maluna o" kakou. "O ka'u a'o wale no ia oe e mama/ o ia ka hoao ana e hoauhee aku i na manao kaumaha apau, aole o kaua pilikia iki, e hooikaika aku ana au ma ka'u hanā kahakii, a o ia ka'u e hoomaikai ae nei, no ka loaa ana o keia kalena ia'u." "Pehea e ae mai ai o Ivana ia oe e.lawelawe i kela ano hana, ina ua aloha mai oia ia oe e Ela? Ua maopopo ia'u, he kana- | ka waiwai o Ivana, heaha kona kumu, o ka hoihoi ole ana ia kaua no Kanale Hale, e noho ai, aole hoi ma Ladana nei? Ke ole au e koho hewa, ua nana mai oia maluna o kaua, elike no me ka hana aka nui ae o na kanaka; a ke ole no hoi au e koho hewa, me he mea la, ua holo aku oia, me ka ae ole e hoi hou mai imua o ko kaua alo." "O e mama, e mama, pehea la oe i kamailio mai ai i kena mau olelo kupono ole, me ke ahewa wale ana aku no ia Ivana? Ua paa loa ka manao o Ivana e mare mai ia'u, i keia manawa no, aole nae au i ae aku i kona manao, no ko'u mai kemake ole, e hoopilikia wale aku iaia, ma ka hapala ana aku i kona inoa masmae, me ko kakou mau moolelo ku i ka hoohilahila." No ka hoea ana aku o ke kaa uwila, ma kahi kokoke i ka Hokele Kuini, na ia mea i hoopau ac i ka laua kamailio ana, me ka hoi pololei ana aku no ko laua mau rumi, a imua o Ema, ka laua kaikamahine lawelawe, i hoikeia aku ai ka holoponp ole o ka laua huakai huli hale, ma kela la, nolaila hoolala iho la lakou, no ka hele liou aku e nana hale, ma ka Poakahi mai. Aia maū ka manaolana iloko o Ela, no ka huli hoi aku o Ivana ma kela po. no Ladana, aka i ka hoea ana mai o ke kakahiaka Sabati, me kona hoea ole mai, a i ole, kakau mai paha i kekahi leka, ua lilo ia i kumu e hookaumahaia aku ai ko Ela manao, me kona noho kukule ma kela la ahiki i ka po ana. | Ike ao ana ae ma ke kakahiaka mai oka Poakahi, aole no ; i hoea mai ua o Ivana a aole no hoi he leka mai iaia mai, e j hoakaka» ai?a no ke kumu i hiki ole ai iaia ke hoi mai imua o kona mau hoa. "Ua haalele maoli mai o Ivana ia kaua e Ela," i kamailio mai ai o Mrs. Mebure i kana kaikamahine. "O keia no ka'u I mea i hoohuoi mua ai, eia ka e hoea mai ana no i ka hooko ia ana." Ma kela kakahiaka Poakahi, hele hou laua e huli i hale, ma na wahi mamao mai ke kulanakauhale aku, ua nui na hale hoolimalima i loaa ia laua, he mau hale kupono maoli j me ke emi o lea uku hoolimalima, a hooholo iho la ko laua I manao, e lawe i kekahi hale, oiai he like wale no ke ano o I na hale i kukuluia ai, e hiki ole ai ke ikeia aku ka like ole o kekahi mai kekahi mai. Ia laua i huli hoi aku ai no ka hokele ma kela auwina la, ua loaa mai la ka leka a ka Makaikiu Liki, e hoakaka mai ana no kona hoouna ana mai i ko laua mau ukana ma ke kaaahi no Ladana, me kona kakau pu ana i kekahi kauoha, e i haawina mai kela mau ukana ia laua nei, i ka wa e kiiia | aku ai. Ua loaa pu aku la ia laua ka bila o ko laua noho ana ma ka hokele, i oi aku mamua o ka ekolu paona, ua lilo keia i mea hookahaha loa i ka manao o Ela, no ka mea o Ivana wale ' no ka mea i kuleana e hooponopono ai me ka ona nona ka hokele no ko laua nei mau lilo o ka noho ana malaila. I Aole i loihi ko laua noho ana iho, hoea ana no ka ona oka 'hokele, a koi koke aku la ia laua nei e ukuia aku ka huina maloko o ka bila, a o ia ka Ela o ka pane ana mai: "Ma ka'u mau mea e homaopopo nei, o Mr. Leonada, ka mea nana e uku i ka bila o ko maua noho ana maloko nei o ! keia hokele." I Hoopinana wale ae la no ka ona oka hokele, i kona mau ipoohiwi iluna, a i mai Ia: "Aole e hiki ia'u ke kakali aku i kela kanaka, no ka mea ina ua hqlo mahuka aku oia, aohe j mea nana e uku mai i ko olua bila, pela au i manao ai, o olua ponoi no ke uku mai i ko olua aie, a ma keia hope aku, e ukuia ka bila i kela ame keia la, elike me ka loihi o ko olua noho ana maloko nei o keia hokele." Aole mea hou ae a Ela e hana aku ai, o ka uku wale aku no i ka bila i waihoia mai imua ona, me ka lilo ole nae o ka hana a kela ona o ka hokele, i mea na Ela e kamailio aku ai i kona makuahine, he hooi wale ana aku no ia i ke kaumaha maluna o Mrs. Mebure. Ma ka Poalua ae, hoikeia ka lohe, i ka akenjt nana e holimalima ana i kela mau hale, no ko laua nei hoi aku a noho ma kekahi hale, me ka hoololi ana ae o Mrs. Mebure i kona inoa, a kapa iho la iaia, ma ka inoa o kona makuakane, oia o Kolakona. Aohe a ka akena ninau ana mai no ko laua nei moolelo, o kana wale no, o ia ka piha o na hale i ka poe hoolimalima, i loaa ai kona uku komisina. Nolaila ma ka Poakolu ae, ua hoihoiia aku la na ukana o Ela ma, no ko laua home hou* me ko laua hoi pu ana aku no hoi* e noho maloko olaila, me ka maha o ko laua noonoo, no ka loaa o ko laua hale kaokoa loa, aole hoi e hoouluhua mau iā e ka ona o ka hokele, me ka nana mai ia laua nei, me he mau mea hana karaima la. Ua aneane loa e pau ka Ēla mau dala, iloko no nae o kona ike i ka hookokoke mau mai o ka pfTlkia, ke hoomanawanui. i la no oia, a i kona hoi ana aku maloko o kona rumi, ma ia ! po ana iho, akahi no oia a hookahe maoli aku, i kona mau wai- ' maka o ka ehaeha. Noonoo iho la oia, ina paha ua haalele loa mai o Ivana iaia, ina o ka mea oiaio ia alaila, aole no ana mau hoahewa wale, ana aku maluna o kana aloha; no ka mea aole oia i makemake iki. e hapala wale ia aku kona inoa hanohano, me na moolelo i pili ika hana karaima ako ia nei makuikane. O kana wale no e hoahewa la ia Ivana, ina hoi ua pololei kana mea e noonoo la, no ka haalele o Ivana iaia, o ia ka hoike ole mai 0 kela kanaka i ka mea oiaio loa. "O, e Ivana, ua naha maoli kuu puu\oai ke hoomanao ae aole oe imua o kuu alo, ka mea nana e hoomama.mai i ko'u mau manao kaumaha!" i kaukau ae ai o Ela, iaia e hookahe la i kona mau waimaka. No kekahi mau minuke loihi kela uwe ana o Ela, holoi ae la i kona mau waimaka, me he mea la ua hooauheeia aku la kela mau manao kaumaha, mamuli o ka manaoio ana iho, e hoi hou aku ana no o Ivana imua ona, a pela no hoi me Keaka kona kaikuhane. MOKUNA.XXIII. Ma kela la hookahi a ka makuahine ame kana kaikamahine, 1 haalele iho āi i ka hokele Kuini, no ko laua home hou, hoea aku la kekahi lekā i ka hokele, ma ka inoa o Kapena Ivana Sr. Leonada, a e kau ana ke kuni mawaho, no ka hoounaia ana mai o kela leka, mai 'ka aina mai. I ka ike ana o ka ona o ka hokele, i kela leka, mihi loa iho la oia, no ke ano o kana mau hana maluna o na lede, aohe i nāe he mea hiki iaia ke hana ajku. Aole no oia i kamaaina| mua ia Kapena Ivana, o ka manawa mua loa ana i ike ai ij kela keonimana, o iā no ka hoēa ana aku no ka hokele, a hoolimalimā i kekahi mau rumi. He elua noonoo iloko o ka oiia o ka hokele, e pili ana no Kapena Ivana, o ia hoi, he keonimana paha o ke kulana waiwai, a i ole, he koloka wāle iho no ke kulana keonittiana mawaho, a maloko aku, ua piha me ka epa ame ke kolohe, a o kela nalowāle honua ana mai kā hokele aku, i holo maoli no oia, i kaawale ai oia māi'ka uku ana i na hoolilo o ka wahine