Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 21, 25 Mei 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA. [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA.

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumai* ikamakaokaopua.) (Hoomauia mai) 6. Eia kekahi mea maikai o ka mahele ana i ka hana. Ina lilo loa ke kanaka i ka hana"hookahi, alaila, akamai oia i ka imi i oihana hou e kokua ai i ke kanaka ma ia hana. I ka wa e lilo ai 'ke kanaka i ke 010 papa, alaila, imi oia, a na ka wai no e 010. I ka wa i lilo loa ai ke kanaka i ka hana ku'ihao, alaila imi oia, a na ka wai no i hana. Pela no na mea t he nui loa. I ka wa e lilo loa ai ke kanaka i kekahi hana, alaila, | manao koke iho la oia. | 7. Eia kekahi pono nui o ka | mahele ana i ka hana, he mea ia | e emi ai ke kuai. Ina aole maheleia ! ka hana, alaila, kuai nui. O ia kekahi mea e emi ai ke kuai ma Be-, ritania, a oi ma Amerika, no ka mea, ma Amerika aole i mahelehele liilii ia ka hana elike me Beritania. No ka hiki ole. ke malama i ka hana. . 1. No ke kumuwaiwai ole. 2. No ka lilo ole o ka waiwai ma ke kuai. 1. No ke kumuwaiwai ole. Ina uuku ke kumukuai o kekahi <kanaka, aole hiki iaia ke mahele nui i ka hana. O ia kekahi mea pilikia i ka hana ana i ka lole ma keia aina. Ina e mahele pono ia ka hana, alaila, nui loa na kanaka. A ina e nui na kanaka, nui no hoi na haie hana, a nui no hoi na mea hana, na huila na mea ulana, ame na mea e ae. Nolaila, aole hiki ke uuku kd kumuwaiwai. Aka ina e hui na ka naka, alaila, hiki no ke mahele i ka hana. Ua hana nui ia kela mea ma kekahi aina. E hiki no hoi e mahele i kekahi hana me ke kumuwaiwai uuku. Hiki no i ke kamana ke hoomau ma kana hana ponoi, ahiki no hoi ke hoomau ke ku'ihao i kana hana ponoi. Ina e a'o na kanaka o keia aina i kela mau hana, he mea pono loa ia. O ke a'o ole o na kanaka, o ia kekahi hemahema nui loa e noho nei. O ka mahele liilii loa i ka hana maanei elike me Beritania, aole pono ia. E hiki pono nae kekahi mahele; a mahope aku mahele hou; elike me ia e ikeia ua pono. » Ua manaoia e na kanaka i keia manawa, aole hiki ia lakon na hana nui, no ka mea, aole o lakoa

kumuwaiwai e hoomaka ai Pono nae i na lii ke kokua mamuli o ka poe hooikaika i na hana, i mea e lana ai ka manao o na kanaka; i nui hoi ka poe a'o i na hana. Ua akamai no kekahi kamana o nei, aole nae lakou i kokuaia, a no ko lakou kumuwaiwai ole, nolaila, aole hiki pono ka lakou hana. A nana #ku kekahi poe ia lakou a no ko lakou kokua ole ia, nolaila, ao]e makemake na kanaka e a'o, o makehewa ke a'o ana. 2. No ka lilo ole o ka waiwai ma ke kuai. Ina lilo ole ka waiwai i ke kuai aku alaila, makehewa ka mahele ana i ka hana. Ina i maheleia ka hana penei, na kekahi poe kanu ualakahiki wale no, a na kekahi poe kanu i papapa wale no, a na kekahi poe kanu kulina wale no a na kekahi poe kanu ikapiki wale no, makehewa wale kela hana ke lilo ole ia mau mea i ke kuai. Peia no ke kanaka paahana. Ina hana ke kuihao i ka oo wale no, a loihi kana hana ana malaila hikiwawe no kela hana iaia. Aka, ina lilo ole ka oo i ke kual, makehewa kona lilo loa i kela hana. Pela no na hana apau loa. Ina uuku ka poe makemake mai i kekahi mea, alaila, aole pono e mahele hele liilii ia ka hana a ika poe hana ia mea. Eia na mea e maopopo ai ika lilo aku o na mea i ke kuai, ame ka lilo ole. 1. Ka nui o na kanaka. Ina uuku na kanaka, ua uuku no ka ai a lakou e ai ai. Ua uuku no hoi ka lole a lakou e komo ai. Ua uuku na ikanaka ma Maui nei. Nolaila, ina kanu nui loa ia ke kalo makehewa, no ka mea, aole lilo aku i ke kuai. Pela no ka ūwala, ame ka uhi, ame kela meaai maka, keia meaai maka. Ina o ke ko, ame ka huluhulu, aole pela, no ka mea, ua nui loa ka poe makemake mai. Aole i like keia aina me na wahi mauka lilo ma na aina puni ole. Halaila aole hiki pono ke lawe i ka waiWai i kahi e, e kuai, no ka loihi o ka hali ana mauka. Aole pela ma Hawaii nei. Hiki no ke waiho maluna o ka moku, ahiki i kahi i manao ai. Nolaila, pono ke imi i kela waiwai i keia waiwai ma keia aina, no ka mea, hiki pono no ke lawe i kahi e, e. kuai« Ua nui na mea e pono ole ai ka mahele ana i ka hana ma kekahi aina. 0 ka waiwai ole kekahi, a nolaila, aole hiki ke kuai i na mea i hanaia. No ke kuai nui, o ia kahi; a nolaila, aole waiwai e haawi aku ai. Aole nae e pili nui keia mau mea apau ma keia aina. Ua pili iki no, no ka maikai ole o na alanui. I keia manawa, no ka uuku o ke ikuai ana ma keia aina, aole i maopopo ke ano o ke kuai. Ua like ke kuai ana mauka, ma kai, a ma kahi loihi aku, a ma kahi kokoke. Aole i manaoia ka hana ana o ka lawe ana. Ina i nui ke kuai ana, alaila, manaoia kela mea. No ka uuku o ka waiwai ma ke kuaaina i laweia mai nei ; nolaila, aole i manao nni loa ia ke alanui. Ina i kanuia ke ko apuni 0 Wailuku, ame Hamakua, ame Makawao, ame Haliimaile, a laweia kela ko apau loa i Lahaina nei alaila, manao nui ia 'ke alanui, a pono no hoi ke alanuihao. I keia manawa, ina loaa ka lanahu maloko o ke kuahiwi o Maunaloa, aole no ia he waiwai. No ka mea, aohe mea e ae nana e halihali, alaila, wikiwiki iki no. Ina he mau hoki malaila nana e halihali i kai, o kanaka wale no. Ina he alanui maikai, a he mau bipi, a he mau ka& a na lakou e halihali, alaila, waiwai. Pela no na mea kaumaha apaii, ko laweia ma kahf loihi. Ma ka lawe ana ka nui o ka hana. I keia manawa he mea kuai nui ka wahie ma keia aina. Eia ka mea i pono ole ai. Ua Jaweia ma ! ka a-i o ke kanaka. Nolaila, aole oukou e pomaikai i ka wahie. Ina imi na alii i kahi pono e hele ai na bipi me na kaa, a na na bipi e halihali i k awahie, alaila pono nui. He hapa ka pono o keia hana ana. Pela no ka laau hale, ame ka pohaku, ame na mea kaumaha apau; pono i na bipi wale no ia hana, a hoomau na kanaka ma ka hana pono ole i na bipi. Aole i kaumaha na kanaka i ka mea e, i ka lawe ana i ka ukana i kahi loihi, ame ka hele ana i kahi loihi e hana ai. Po.no no e hoopau mua i kola kaumaha o kanaka. I ka wa mamua, ua nui no ka lanahu maloko o na kuahiwi o Amexika. Aole nae i waiwai ka aina ia mea, no ke alanui ole, a no ka loihi o. ka halihali ana ia lanahu. I keia manawa, ua lilo kela mea, 1 mea waiwai loa. No ka mea, ua maikai na alanui, a ua nui na muliwai i s eliia ame na alanuihao. Ina he waiwai halihali, alaila, pono no na alanuihao, ame na kaaahi, i mea halihali ukana. Ma na aina waiwai ole a ma na wahi ukana ole, makehewa na alanui maikai ame na kaaahi. Eia kekahi mea e maopopo ai ka pono o ka mahele ana i ka hana. Aole i like na apau. Ua pono kekahi aina i ke kalo, a ua pono ole i ke olona. A ua pono hoi kekahi aina i ka ualakahiki, a ua pono ole i ka uala maoli. Ua pono no hoi kekahi aina i ka*, a ua pono ole i ka pulupulu. «Nol&ila, ua mao-

popo loa &a pono o ka mahel® i kela maa luma. O ke kanaka mea aina pono i ke kalo, pono iaia e hooikaika nui malaila, ma ke ikalo, a e kuai aku, na ka mea kalo ole. (Aole i pao.) —