Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 20, 18 Mei 1922 — Kekahi Mau Olelo Hawaii Naauao [ARTICLE]

Kekahi Mau Olelo Hawaii Naauao

Aolo paha he olelo ma ke ao nei, i Aike mai me ka olelo Hawaii, ka loaa o ka manao iloko o na huaolelo l>okole loa. I keia <mau mamalaolelo e ikeia ai !ka naauao o na kanaka o ke au kahiko. Ma ka hooloho ana a ka pepeiao e ikeia ai na kanaka naauao o ia au aloha wale i hala aku. ' 'Ola ia kini ke a mai la ke ahi." I ka nana ana iho i keia mau huaolelo pokole wale no, e alakaiia ana ka naau o ke kanaka, e ik e i ka manao o ia liuaolelo Kini, ame ka huaolelo Ahi. Na keia mau huaolelo e hoike mai i ka manao o ka nrca nana e hoopuka ana. Kini, ohana, na kanalia na kanaka lehulehu, AHI, lie a ana paha a ke ahi imu, koala, a ano e ae paha. A o ka A ana o k 0 ahi, he hoailona e makaukau ana no ka hoomo'a ana i ka'ai a i ole i'a paha. Nolaila ma keia mau mamalaolelo pokole wale no e hoiko mai ana ka mea kamailio i ka moolelo piha o kela mau huaolelo pokole maluna ae. Ola, e loaa ana ka ai, no ka mea hoomo'a ia mai la, a o ka loaa ana o ka ai ke alanui o ko ola. "Huna no ka U% Wehe e ke Pulu." Ma keia mau huaolelo, ua nui ka like ole o na inanao. Ko olelo nei kekahi poe, "waele e ke pulu," ao ka kekahi poe hoi "wehe e ke pulu." No na aina ilima keia, 0 ia hoi no na aina maloo, haule ua maopopo ole. Ma Kohala waho, Hawaii, ka aina ilima, a malaila, o ka huaolelo "wehe," ka huaolelo pololei, no ka mea o ia mea o ke "pulu," o ia ka mea e uhiia ai ka ai, i anea e wikiwiki ole ai ka maloo ana oka lopo. Oka mauu, o ke ama'u, ame na lau laau ka mea e uhiia ai. A i ka manawa e hoomaopopoia ai e ua ana, o wikiwiki ana na kanaka mahiai, wcbe ao i keia niau uhi, i komo iho ka ua i ka lepo, a i ka pau ana no o ka ua, ua kii liou ia aku no e uhi me keia mau 'lau nahelehele. Mai keia mau huaolelo mai ua kiiia aku i mea o koi mai ana i ke kanaka e hoomakaukau, i ka manawa e ikeia akū ai, aia he mea nau i makemake e hiki mai ana. A mamua o kona liiki ana mai, e makau- { kau mua 6'6. Nui ka naauao, o na| kupuna Hawaii o kakou, i ko kii ana! 1 na huaolelo hoopilipili. ' 'He Kawa i Leleia e A'u a Opu." I Ma keia hoi, e ike unai ana kakou, h e mau huaolelo i lioopuka mau ia e'na keiki o ke au i hala aku. O ia hoi, ua makaukau i ka lawelawe ana i kekahi hana i makemakeia. O ka "lel e kawa" ka paani makemake nui ia e na keiki hele kahakai, a hele kahawai paha. u Aole i pa keia paani ahiki n& i keia manawa, aka, aole nae i loaa aku ka makaukau o na keiki o ke au kahiko ia kakou o keia la. A o ka mea nui o ka lel e kawa ana, oiano ka "opu" 0 ia hoi, paki uuku loa ana a ka Tfai 1 kou manawa e pa iho ai i ka wai

'ahiki i kou nalo ana iloko o ka fvai. A o ko c opu ana kana lele ana, ua lilo ia kanaka i niea kaulana i ko au kahiko, a oia kanaka la, i kona manawa e olelo mai ai, ua leloia eia a ua opu, e hoike mai ana i kona makaukau, i ka hana i make-makeia q hana. "Kii no a ka Ulu i Paki Kepau." Eia hou kekahi mau olelo i loho mau ia o a'u i ko'u mau la kamalii. Ua kamaaina kakou īa mea he "ulu," a o ka i>oe ai o ka ulu i "paki ke kepau,". o ia kft ulu i oo maikai, a ono hoi ke ai a£u. Aka, no ka ulu keia imau olelo, a ua pili no hoi i ka ulu, eia nao, aole no ka ulu walo ka manao. O ka mea nui, o ka wae ana o ko kaikamahine u'i i kane waiwai i poniaikai ai na makua. A pili aku la keia "ulu i paki kepau," i ko kane waiwai. Ke hoomanao iho nae oe e ka mea heluhelu / i keia mau olelo, imikioi ke kiiia ana. Auhea la na olelo a na lahui e aku i hiki e hoopili mai i keia mau olelo Hawaii? Aol e loaf Aolo walo no ho nani i ka hoolohe ana a ka pepeiao, aka, he maikai ke kii manao ana. Eia nae ka mea aloha, mawaho ae o na kanaka i 00, aole lohe hou ia aku o keia mau olelo, a aole no hoi e loaa ana ka imanao i kekahi poe o keia au o kakou. Aole anei o ka manawa keia a na k&naka Hawaii e hoomaka ai xs imi i na alanui € hiki ai e hoihoi hou ia mai keia mau olelo no na ha.na.iina. o keia mua akuf Aole kakou e pono e hoi hope, a i ole o haalelo loa i ka olelo a keia lahui, no ka mea ma ka olelo o ikeia kekahi lahui. A i inau no ko kakou lahui r ka mau o ka kakou olelo makuahine. A ina e nalo ana keia olelo, nani lua ole, 0 ka nalowalo ana no ia o keia la--1 hui. J O kekahi hana nui ia ana kanaka Hawaii o keia mau la aku, o ka I imi ana i ka mea e hiki ai e a'oia 'keia olelo iloko o na kula o kakou. I ka hoihoiia ana aku o na kanaka ma Molokai, o kekahi hana maikai o ia no ke kuKulu i kula Hawaii ma kela wahi, i loAa ai he a'o hou ia ana o keia olelo. Aolo no paha he manawa e pau loa ai keia olelo, aka, e hoea mai ana nae ka manawa, e lilo ai ka olelo i olelo hou, o ia hoi e nalowale ana ka nani o ka olelo, a e lilo aku ana i olelo hapa-Hawaii. I keia mau la no e nee nei, ko lohe aku oe i na keiki e! olelo mai ana, ua like me ka olelo i ana a na kanaka o ko na aina e. j Aole noi o kela olelo pahee, nani, elike me ka'u i lohe ni i ko'u mau Ia kamaiki. Kc mkemakeia nei e helo hou kekahi poe kanaka iloko o Iplai, no ka nana ana i na aina o Molokai. O na kanaka e hele ana i ka la 23 o keia mahina, ua maopopo ko lakou wahi e noho aku ai, a no ka lawa ole 6 kahi e noho ai, ua makemakeia e hele hou he poe okoa iloko o lulai. Nui ka wai ehu niai l a ma Kalamaula. Ua pii aku ka nui o ka wai a 2,000,000 galani o kela ame keia 24 hora. Ina e loaa ana he «mi eka ko a ka ohana hookahi, e inalama ai a e hoomaemae ai i kela ame Keia la, aika oo ana me ka lilo 010 aku na kekahi poe e malama, e ike aku ana no -kakou i ka nui o na pomaikai* v