Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 20, 18 May 1922 — He Mau A'o Waiwai [ARTICLE]

He Mau A'o Waiwai

O ka mea nui, i ka hoi ana aku j o na kanaka Hawaii ma Molokai, 0 ia no ka hiki ana e hoolawa i j ka ohana me ka ai i hoouluia e oe., E loaa ana ia oe he mau eka mo-' mona o ka lepo, a e lawa ana no ! hoi i ka wai no ka hoopulu ana i keia mau aina e haawiia mai ana ia oe. O na a'o i makemakeia e loaa i kela ame keia mea e hoi ana 1 Molekai, o ia no ka hookaawale | ana i kekahi mau kapuai, aole he nui, ina paha he 100 kapuai ka j loa a o ia no ka laula, ua hiki ia | 00 e hoolawa i kou ohana me ke kalo ame ika poi no ka makahiki hookahi. I keia mau la, ua pau ka luhi o ke ku'i ana o ka poi. Ua hiki loa e loaa ia oe ka wili, me na dala kupono, a nau pono no e wili 1 kau poi, a hoowali a kau i ke pakaukau. Ua lawa paha ka hoolilo ana i ke dola i ka poi, i hanaia raai e kekahi lahui e, i ike ole ia ka maemae. Ua hiki loa keia hana e lawelaweia e oe ma kou home, a o ka pono e haaa kela ame keia ohana i ka lakou ai iho. Ke ku mai nei na hooia ana a na kanaka he leWehu wale e kakoo ana o ka poi kekahi ai maikai loa i hanaia ma keia honua. O ka poe e ai ana i keia ai, ua ikeia ko lakou ola kino i ka maikai. Ina o keia na hooia ana no <ka kakou ai lahui aole anei, he mea pono no na kanaka Hawaii e hoomau aku no i ka ai ana i keia ai maikai, i mea e hiki ai e loaa hou he mau kanaka nunui lahui no keia mua akuf O ke kanu ana i keia ai he maalahi loa. O kona hana ana e lilo ana i mea maalahi ina kakou e kii ana i na wili kalo i hanaia no keia hana. O na mea nui 1 ke ola ana o ke kanaka, o ia no ka ai ame ka i'a. Ina ua lawa oe i keia mau mea; ua hiki ia oe e ola me ka maikai, a me ka holomua o kou ola kino. 0 ka nele i keia mau mea ke alanui nana i hooemi mai i keia lahui kanaka, a i keia la, eia ke heluia nei ma ka helu tausani wale no. 1 na la i hala aku, aia ko kakou j helu kanaka ma na umi tausani, a na pii loa aku i na haneri tau- 1 sani. Aka, iko kakou haalele ana l i ka hana &na i ka kakou ai po-1 noi, a lilo na kekahi lahui, e e hana mai, ia manawa, ua ikeia ko kakou emi ana mai 'ma ke ano lahui, a i keia la, tia uuku a olohelohe ke nana ae. 0 ka lua o ka i'a: Ma keia aina o Molokai, aole paha he ainft i oi aku ka i'a mamua o ikeia aina. Aka, aole no nae e hiki ana e loaa wale ia i'a, ina aole oukou e ka lahui, e hoomakaukau mai ana i mau wahi upena na oukou. . 1 keia mau la no, hoomaka kou makaukhu. O ka i'a he mea loaa wale no, aka, o ka upena ho paakiki ka loaa. I ke au kahiko o ko kakou' mau kupuna, aole ohana noho nele i keia mea he upena, a ia kakou o keia mau la, ua ike iho kakou i .ko kakou noho inele a hemahema. Nolaila keia koi ia oukou e na kanajsa Hawaii, e hoomakaukau. Ee loaa kau upena, ua loaa kau j i'a. A ke loaa ka ai ame ka i'a |ia oe, ua maona kou ohana, o ka , hana ana ame ka imi ana aku i na j hemahema e aku' o kā noho ana, j e lilo ana i inea hiki e loaa koke me ka pilikia ofe., E loaa ana ia oe na puaa ame na moa, ame keia mau holoholona e hiki ana ia oe e loaa na mea e lawa ai ka noho ana. E hoi aku ana oe maluna o ka aina i ka manawa haule o ke kiawe, a na keia hua e hanai mai i kau mau holoholona no na mahina e hua ana ke kiawe, akfl, i tka pau ana e kau mai ana ke ko'iko'i o ka loaa ana o ka ai i kou ohana maluna o na mea e hiki ana ia oe e hooulU. Ina ua nui kou ikaika i na la e hiki mai ana, a ua oo kau mau mea i kanu ai, ua pau kou pilikia. O na mahina mua o ka noho ana na mahina pilikia. A ilaila e ikeia ai ka makaukau o ke kahaka e noho maluna oka aina. Aole hpole ana i ka momona o kar lepo o ka aina. Aole no paha he hoopaapaa ana i kou makemake hana ame kou ikaika, aka, ina ua nele oe ma

na dala, ahiki mai i ka la o loaa ole ai, ua hiki mai oe i ka nawa o ka pilikia. Aka, ina ua ulu kau ai, a ua loaa kau upena, e hiki loa ana ia oe e ola me ka maikai ame ka maona pono o kou ohana. E ike pu mai no hoi oukou e na kanaka o hoi mua ana ma keia mau aina, ua like oukou me he poe la mamua o ke kahua kaua. 0 ko oukou make mai ame ko oukou haawipio ka pilikia o keia mau hoolala ana i mea e hiki ai e loaa ka pomaikai mamuli o keia kanawai. Eia oukou ke hoi nei maluna o na aina i manaoia o ke alanui keia o hiki ai e hoopulapula hou ia keia lahui aloha. Nolaila, ke ku aku nei makou na kanaka 1 loaa mua ole keia waeia ana, me na manaolana ia oukou e ka poe e hoi mua ana, na manaolana. O ko oukou haawipio ko kakou make, a o ko oukou holomua ka manaolana o makou e nana aku nei. Mawaho ae o kou makaukau i keia mau mea, o ka hope e loaa ia oe kekahi mau dala ma kou waihona. Me keia mau dala e hiki ana ia oe e ike i na mea e hiki mai ana, a ina he manawa o ka pilikia, o keia mau dala ke alanui o ia mau pilikia e pau ai. O ka makahiki mua ka makahiki pilikia. Pela ko oukou meakakau e koi nei me ka ikaika, mai hoohemahema i keia mau mea. Ka mua o ke kanu ana i ka ai, a o ka lua o ika loaa o ka upena; o ke kolu o ka loaa o ke dala. Aole wale o ke kalo ka mea e hiki ana ia oe e hooulu i ai nau, aka, o ka uala kekahi. I keia mau la, ua Hiki e loaa ka uala e hua ana, a e oo ana ilo-ko o ekolu mahina mai ka manawa aku o ke kanuia ana. He mea hikiwawe keia i ke oo ana, a mai poina i ke kanu i mau wahi lau uala i na la mua o ka noho ana aku no ka mea, e ola ana ka ohana ke oo kau ai. I keia la, aole i ikeia kekahi ma'i o na puaa ma Molokai, a e pono no e hoomauia aku ka makaala ana, aole e komo aku na puaa ma'i ma keia mau aina, o hiki mai no auanei i ka manawa e pilikia ai. Aole pu no hoi i loaa na pipi uwi waiu i na ma'i akepau. E pono no e makaala loa ia o komo pu aku keia ma'i, a lilo i mea e hoopilikia mai ai i na holoholona o keia mua aku. O keia hoi ana aku o na kanaka mua, e hoi aku ana oukou me na manaolana apau o ko kakou lahui maluna o oukou. O ka meakakau kekahi i ike i keia, a no ia kumu ua hooikaika e loaa kekahi mau dala no ka hoomakaukau ana ia oe me na mea e lawa ai ka noho ana maluna o keia mau aina. E kauoha i na puaa i hapai, e malama i na moa i hanau i hiki ai e hoopauia ia mau pilikia. E hoomakaukau i kau mau pipi, ina ho mau pipi kau. Ina aole, e 4ilo ia kumuhana i mea nana mua ia e oe. O ka waiu kekahi mea e hiki ai e loaa ia oe he ola maikai me kau mau keiki. E loaa pu mai ana ia oe ka waiu paka, a me keia mau mea elua, ua hiki e manaoia ua loaa kou mau kokua. Eia ke kuaiia mai*nci kekahi o na kao uwiwaiu. He mau kao keia i hiki aku ka nui o ka waiu ma kahi o 3 ahiki ika kuaka oka la hookahi. Ui ike no kakou, he mea ai uuku loa keia o ke kao, a e maalahi ana kau malama ana i na mahina haule o ke kiawe, a malia hoi i ka pau ana o ka haūle kiawe, ua oo kau mau mauu alafafa. Me keia alafafa, e hiki ana e ola kau mau holoholona ahiki i ka haule hou ana mai o ike kiawe. O kā manao nui o keia mau oleloa'o, o ia no ka hoomakaukau ana o ke kanaka iaia iho, i hiki ai | e loaa ka noho hauoli ana o ka I ohana, i kou hiki ana aku maluna o ka aina, a i mea hoi e lanakila ai kakou, a e wehe hou ia mai ai na aina ma keia mua aku, ma na mokupuni e ae.

O na kanawai e hele aku ana imua o ka ahaolelo e noho mai ana no ka pono o na Hawaii ma Molokai, kekahi o na mea ano nui, e laweia <nai ana e noonoo e na komiaina i keia mua koke aku. Ina e manaoia ana e loaa na dala mai ka aholelo nei anai, alaila, e ana na komieina e imi i ke alanui e hiki ai e loaa keia mau dala.