Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 18, 4 May 1922 — Ke Hoouna Nui Ia Nei ka Aila Chaulmoogra Apuni ka Honua Kau ka Manaolana o na Wahi Apau no ka Hoo-, laia o ka Ma'i Lepera Maluna o Keia Aila Kaulana i Huliia ma Hawaii Nei [ARTICLE]

Ke Hoouna Nui Ia Nei ka Aila Chaulmoogra Apuni ka Honua

Kau ka Manaolana o na Wahi Apau no ka Hoo-, laia o ka Ma'i Lepera Maluna o Keia Aila Kaulana i Huliia ma Hawaii Nei

O na laau kumu o ka aila ehaulmoogra i hanaia ai o ke kena hoohuihui laau o ko Kula Xui o Hawaii ua hoounaia aku ma na wahi apuni ke ao no ka lapaau ana aku i ka poe i loohia i ka ma'i lcpcra, elike me ia a ka Prof. Richard Wrcnshall, kekahi o na kumukula o ke kula nui 0 ka hoakaka ana ao maloko o kana haiolelo maluna o ka hana e pili ana i ka lioohuihuiia ana o ka aila chaulmoogra, ma ke ahiahi Poalima aku nei i hala maloko o ka Y. M. C. A. o na oihana kaua moana aine aina. O na laau no ka ma 'i lepcra i hoomakaukauia o ke Kula Nui o Hawaii ua hoolakoia aku i na halema'i lepera maloko o Luiaiana, Poto Riko a ma na Mokupuni Virgin, a no na laau hoi no na ohana ua hoounaia aku i Venezuela, Kolomcbia, Kina, Inia ame Norewai. Ma kekahi mau aupuni okoa aku ua hanaia na laau kumu malalo o na kuhikuhi i haawiia aku e ke kula nui o Hawaii. Oiai ua hooiaioia ka mana o ka aila chaulmoogra ma ke kinai ana aku i ka ma'i lepera, eia nae, aolo 1 maopopo loa ka lilo o ia laau i mea hoola loa i na ma'i apau, wahi a ke Kauka H. E. Hasseltine o ka Halema'i o Kalihi, maliope iho o ka ka Prof. Wrenshall hoakaka ana. Oia mau no ka hoaoia o ia laau i nei manawa a ke hoohana mau ia mai nei no me keia manaolana e loaa ke ano oiaio kumu ame ke ano o ka lapaau ana e lilo ai ia i laau a i mea hoola loa ae i ka ma'i, wahi ana. "O ka hopena#i loaa mamuli o ka hoohanaia ana aku o ka aila ehaulmoogra, elike me ia e ikeia nei i nei manawa aole ia o ka hopena o ka makou mea i makemake ai, aka o ka makou e kau aku nei i ka manaolana o ia ka imi ana aku e boonuiia ao ai ka ike maopopo no ke ano o ka lapaau ana ame ke ano e lilo ai ka laau i mea hoola loa i ka ma'i," elike me ia a ko Kauka Ha»B«\UTie o ka koakaka ana ae. "Hookahi alahele e kinaiia ai ka laha ana o ka ma'i lepera maloko o Hawaii o ia no ka hoolaha ana aku i'ka manao o ke ola o ia ma'i ma ka'halema'i o Kalihi i na lahui i ikeia ka laha nui aaa<o-k* ma'i lep'era. He hiki ka ma' ilepera ke hoolaia i kona manawa mua loa o hoomaka ae ai e puka-, ina e hele ae ana na kanaka, ka poe i loohia ia ma'i i o makou la i ka nianawa mua o ka puka ana ae o ka' ma 'i ia lakou, a e loaa ana no ka manaolana no ka hoolaia o ko lakou ma'i. O kekahi poe ma'i i haalele aku i ka halema'i o Kalihi mahope o ka ikeia ana i ka pau o ko lakou ma'i ua hoi hou mai lakou. Aneano he 50 pakeneka o keia poe i hoi hou mai

ua ko'iko'i hou ko lakou ma 'i mamuli no o ko lakou mal&ma a mikaala 010 ia lakou iho, a o kekaiil poe ua pii hou ac ko lakou ma'i aole mamuli o ko lakou hemahema aka mamuli 110 o ke kumu nole no i kinai loa ia ke kumu o ka ma'i iloko o lakou." Mailoko ae o 665 poe ma'i i lapaauia ma Kalihi mai ka 1914 mai a ka 1922, he 440 o na ma'i ua huikau pu lakou me kn poo i loaa i ka ma'i lepera a i ole lie poe maM kekahi iloko o ko lakou ohaoa. Mai ka manaw» mai o ka hookuuia aoa aku o na ma'i i manaoia ua palekana mai k#ma'i mai i ka lPlii, thi* ki i ka manawa i hoomakaia ai ka aila chaulmoogra o haawi aku i na ma'f ho 261 mau ma'i i hookuuia aku malalo o ka hoomalu ana, he 38 o ia poo i poino a hoi hou elike me mamua. Mai ka manawa mai hoi o ka hoohanaia ana o ka aila ohaulmoogra ho 146 poe i hookuula aku malalo o ka hoomalu nna a h,e 24 wale no i hoi hou ae a liko tne ko lakou ano mamua. No ka mea e pili ana i ka make mawaena o ka poe ma'i lepcra he kakaikahi loa ka poe i make mamuli o ka ma'i flva ikaika loa i puka mailoko mai o ka ma'i lepera. wahi hou a ke Kauka Haaseltia4. Ua make kekahi poe mamuli o ka pehu oluna o ke kania-i a paa k» hanu, a o kekahi ua mako mamuli o ka ma'i numonia. Ma keia ma'i hope ka hapanui o ka poe ma'i i make ai, wani a ke kauka. Ua hoike ae ke Kauka WrannhaU no kona holo aku i Venezuela, Amerika Heuia, i keia makahiki, mamuli o ka poloai i loaa ae iaia mai na kauka mai ma Amerika Hema, ne ke kokua ana aku ia Inkou ma lea hoomakaukau ana i ka aila ohaulmoopja, i.hiki ai ke haawiia aku i kolaila poo, ma'i. Mamuli o ka uuku mii o ba hoa oo o kahi o hiki ai ke loaa mai k« aila chaulmoogra ame ke komo ana ae o ke aupuni o Pilipine iloVs<% o u wahi e Kuaiia ai i% a« )it Lmlako aha ae ia aupuni me k«kSi huina nui o nei laau ma ka makahiki aku la i hala, he huina nui o ka aila chaulmoogra i loaa mai i Uawaii nel no ka hoohana ia a&ia maanei. Mo keia huina nui i onai» e ke aupuni Amerika ame ke aupunī teritorc, ua hooiaia ko Hawaii nei 'lawa loa ia ano laau no kekahi manawa loihi, a ua hoopakele pu ia hoi mai ka pii hou ana ae o ke knmu» kuai. Ma ka olelnia he laau ka aila chaulmoogra i loaa mai na anoano mai o kekahi kumulaau i kapaia Taraktogeno« Kurrii i ulu nui ma Inia a ma Burma ma ka hema )oa o Aaia.