Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 13, 31 March 1922 — He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana [ARTICLE]

He Moolelo no PITA NIKOLA A I OLE Ke Duke i Haalele Aku i Kona Kulana Hanohano a Lawe Mai i ke Kulana Makaainana

"Aole au hopohopo ana c Nikola, no ka hoouna mai o Makuaia i kona mau kanaka e hele mai e nana ia'u nialoko nei! 0 kou hale; a aole loa no kela kanaka e aa ana e hoikeike mai i kona mau maka imua o'u. Ina no aia mawaho i keia manawa, aole loa oja eki mai ia'u ika pu. O ko'u make wale no, o ka iini nui ia iloJ:o o kela kanaka, aole nae oia e hookau mai i ka make maluna o'u, me ka ike mai o kekahi mea, aia wale no a oia hookahi, alaila hoao oia e ki ia'u a make. "Ua ike mua au i ke ano o kela kanaka, a o ke kumu ia o ko'u pinana mua ana iluna o ke kumulaau, a ia oe i hoea ae ai, e hakilo ana au ma na wahi apau, ina paha he poe e ae kekahi e oili mai ana, me he mea la ia kaua e nanea loa ana 1 ke kamailio, o kona manawa ia i oili mai ai me ka palamimo loa, kohu moo nahesa, owau no kekahi moo nahesa, aka he ko'uko'u mua au, mamua o ka lele ana aku maluna o kb'u enemi, aole elike me kela kanaka hohewale, ka pee mai'i kahi pouliuli, a ki mai i kana pu ma ke ano powa. "He kanaka ki pu pololei o Makuaia i kona mau la mamua, aka me he mea la ua hele oia a piha loa i ke pihoihoi, pela iho la i hala-hu ai kana poka o ke ki ana mai, me ka pololei ole ma kana wahi i makemake ai. Ma ka'u mau mea i lohe ai i ke kamailio o na kanaka, aia ma kahi o na miliona ka nui 0 na dala a kela kanaka, aka he kuleana nui ko'u iloko o kela mau miliona, a e koi aku ana au iaia, e haawi mai i ko'u mahele o na dala ana e paa hewa nei." Wehe ae la o Kimo Koka, i kona kikalika, a puhi iho la, me ka pane ole aku ia Nikola, no kekahi mau minuke, alaila kamailio hou mai la: "Maluna ou e Nikola # ka'u mau mahalo kiekie ana i keia po, no kou hoopono. Ua wa-hi mai oe i ko'u eha me he kanaka Samaria la; oiai nae ina oe he kanaka ino, ua hiki loa ia oe ke hooko i ka makemake o ok haku, a loaa kekahi uku makana kiekie loa ia oe mai ia Makuaia mai. Aole nae oe i hana mai ia'u pela, aka ua hookipa mai oe ia'u ma kou home nei a hana mai i na mea apau e pono ai au." "E hoike aku au ia oe e Kimo Kkoa ea, aole au he mea pepehikanaka. I ka wa i oloio mai ai ka poka ma kuu pepeiao, a ku aku ma kou poohiwi, ike koke iho la au, he poka kela 1 kiia aku ia oe e Makuaia; nolaila aole loa au i makemake e hapala ko'u mau lima i na kulu koko, o ke karaima a kekahi mea i hana ai, aole loa!" "Aole no au he mea pepehikanaka," i pane aku ai o Kimo Koka. "Aole loa o'u wahi manao iki, e pepehi aku ia Makuaia a make, aka o ka iini nui iloko o'u, o ia no kona ola aku no kekahi mau makahiki loihi, me ka nui mai o na dala loaa iaia, oiai elike me ka nui o kana mau dala loaa mai i kela ame keia makahiki, pela no ka nui o na dala e loaa mau mai ai ia'u. mai iaia mai." "Alaila he dala kela i loaa mai me ka hooweliweli!" "Aia no i kau inoa e kapa mai ai, he huaolelo maikai ole kena, aka hoi, ua kamaaina kaua, nolaila aole ahewa wale ana aku ia oe. E hoomanao oe, ua ukuia akU na kuene no ke ano I o ka lakou mau hana; ua ukuia aku na loio e na hui nui, no ke kupale miu ana i ka poe iloko o kela maiu hui, mai ka paa ana aku maloko oka halepaahao. O ka mea a'u e hana nei, ua kulike loa no ia, me ka hana a na kanaka he mau miliona, e lawelawe mau nei i kela ame keia la. "Pehea la kou manao e Nikola, ina au e hoike aku ana ia oe, 0 ka hapalua o na dala apau a Makuaia e malama nei, owau ka mea kuleana ia mau dala? O kela maoli ka mea oiaio loa, me ko'u koi ole aku iaia, no na dala ana i uhauha ai, iloko o na makahiki a'u e kaahele ana maluna o ka honua me he keiki auwana la, oiai oia e noho ana iloko o ka hanohano ame ka hauoli. "E hookahahaia aku ana kou manao e Nikola, ke hoomaopopo iho, aole ka'u he mau hana hooweliweli iaia, aka e koi wale aku ana no au iaia, e uku mai i ko'u kuleana iloko o kana mau dala apau. O na dala ana i hoohana aku ai t a loaa mai iaia ma kahi o na miliona dala, i keia la, owau pu kekahi i kuleana iloko o ia mau dala, nolaila e hooikaika aku ana au ma na ano apau, i wahi e loaa mai ai ko'u mahele o ka paa hewa ia ana e Makuaia, me ka ukupanee pu no kela mau dala. iloko o na makahiki he umi-kumamalima i kaahope ae nei." "Ua hookahaha loa mai oe ia'u e Kimo Koka, a oi aku mamua o ka mea hiki ia'u ke hoakaka ae ma na olelo maopopo loa. Ina he kuleana i'o kou i ka hapalua o na miliona dala a Makuaia, alaila nokeaha kou kumu, o ka waiho ole aku i kau koi imua o na aha kanawai, aole o ka hele pee mai elike me. īa au o ka hoea ana mai nei i keia po?" Noke okoa ae la o Kimo Koka i ka akaaka, a pane mai la: "He ulolohi loa kau klahele e olelo mai nei, aia kekahi alahele 1 oi aku ka hikiwawe ame ka maalahi loa mamua o kela. Ke hoomanao nei no oe e Nikola, ia kaua o ka lele like ana mai iuka nei o ka aina, ua koi aku au ia oe e komo pu mai me a'u, ma ka hana e hikiwawe ai ka loaa ana o ke dala, ua hoole mai nae oe i ka hui pu ana mea a'u; aka aole keia i lohi loa, no kou hoololi ana i kela pane kahiko au. Ua hilinai loa o Makuaia ia oe, p*la wale no oia i haawi mai ai i na kaukani dala elima e lawe mai a haawi ia'u i keia po. Me kela hilinai o Makuaia maluna ou, ua .hiki loa ia kaua a elua ke hooke' aku i kela kanaka ahiki i ka pili pu ana ika paia. E waiho mai oe na'u ka hana, o kau wale no o ke kokua mai no ka holopono o kela hana, a na'u e hoolilo aku ia oe i kanaka waiwai loa, e hele hou ole ai oe e huli i hana nau." Luliluli ae la ke poo o Nikola a i aku la: "Aole au e hoololi ana i ko'u manao mua, o kekahi no hoi, ke loaa nei ia'u he ukuhana maikai loa, a aole au he kanaka i maa i ke kumakaia ana i ko'u haku." "O kau paha kena i manao ai e Nikola, e kupaa mahope o leou haku, i hoike aku nae au ia oe ea, aole loa he wahi minamina iki ololeo o kela kanaka no kou ola, Ina aole kou makaala ame kou piha eleu maoli, ua make oe i keia po. Heaha kau kumu i manao ai, aia iloko o Makuaia ka minamina nou?" "Aole a'u noonoo no kona minamina, a minamina ole paha ia'u, o ka mea nui wale no au e nana nei, o ia ka hooko pono ana i na hana a ko'u haku." I kela manawa nae, i kani kapalili mai ai ka bele o ke kelepona, ia wa i ku ino ae ai o Kimo Koka iluna, me ke kuhikuhi ana aku o kekahi manamanalima i kahi o ke kelepona.e waiho mai ana ma ke kihi o ka rumi, me ka pane ana mai: "Ina o Makuaia kena e kelepona mai la ia oe, alaila ua hele ua kanaka nei a piha me ka pihoihoi. E ninau pono mai ana oia no ko'u hopena, a o kau mea e pane aku ai, e hoike aku, eia au maloko nei o kou hale kahi i noho ai, a ke kamailio pu nei me oe. E ninau aku iaia, i kana mea i manao ai e hana mai no'u!" e Hele aku la o Nikola me ke no hoihoi ole no kahi oke kelepona, a pane aku la:

"Hale—Ae, owau no keia o'Nikolau Ae ua kiia mai ; kanaka ika pu mai kahi pouliuli mai, i kona wa c helu ana n a biia dala. Ua ku o Haka Kencde i ka poka ia oe ma ka poo. hiwi—Ae, ooe maoli no ka mea nana iki i kela kanaka, ao] e c hiki ia oe ke pulapu māi ia'u. Eia o Haka Kenede maloko nei 0 kou hale kahi i noho ai, ua wa-hi aku nei au i kona wahi i f i la me ka welu, a heaha ka'u mea e hana aku ai maluna ona ? o kena anei ka mea oiaio, e hookuu aku au iaia e hele?" "Ho mai ke kelepona ia'u, owau ke kamailio aku i kela kana. ka mo," i pane aku ai o Kimo Koka, me kona lalau okoa ana aku 1 ka ohe hoolohe e paa ana iloko o ka lima o Nikola, noke aku la oia i ke kamailio, aohe wahi mea a paneia mai, no k,i moa ua haalele mai o Makuaia i ke kelepona, o ke kumu ia, i kamailio ole ai na enemi mawaena o laua iho. "Aia hoi paha la, aole he wahi lihi hoihoi iki o Makuaia e ik c ia'u, pela oia i kauoha mai la ia oe e hookuu ia'u e hele. H e kanaka makemake hoi e make au, heaha Ia kona kumu, i h c i c ole mai ai e pepehi ia'u?" Hele holoholo iho la o Kimo Koka maloko o ka rumi, tne ka lalau ana aku i« kikalika hou nona, a iaia i hoi mai ai a noho ma kona wahi, pane mai la: "la'u e haalele iho ai ia ofc e Nikola, e hele aku ana au no kahi wahi e homaha ai, nō ka manawa, alaila kaahele aku no ke Komohana, no ka hoakoakoa ana mai i na ike, ame na mea oiaio apau e pili ana i ka'u koi. "He meahuna keia na'u, aka nae aole no paha he hewa o ko'u hoike ana aku ia oe, oiai ua hilinai piha au maluna o kou kiihna keonimana. Ina e hooko mau mai ana o Makuaia i ka'u m. U i koi i na m&nawa apau, aole loa he mea mawaho ae ou e ike i keia meahuna. aka i hoao oia e ku-e mai i ko'u mau makemake, alaila e hua'i ae ana au i na mea apau i ke akea, a o ka mea mua loa i ka "moolelo o keia kanaka, oia no kana kaikamahine." Noho hamau iho la o Kimo Koka no kekahi mau minuke, nie ke ka ana aku i ka lehu o kona kikalika, iaia no paha ka maopo)>o o kana mea e kamailio mai ai, i mai la: "Ma ke awawa o Sana Lui, ūhalawai mua loa ai au me Mr. Makuaia. Ua hanauia oia ma Irelani, na kekahi mau makua hoopono ilihune. Ika manawa mua loa i loaa ai kekahi pomaikai iaia, ua hoololi ae la kela kanaka i kona inoa o lonakann K. Makuaia. "Ua noho hana like au me Makuaia ma Colorado, ma kekalii aina hanai pipi, ua lilo maoli maua he mau hoaloha, elike no hoi me ko kaua. ano, e ai like ana iluna o ke pa hookahi, e hianio<! ana i ka huluhulu hookahi, me he mau kanaka powa la. Hc ohana kona e noho ana ma kekahi wahi, elike no hoi me a'\i. O kana wahine ka mea dala, eia nae e koi mau ana o haawiia aku ke dala i kela ame keia manawa, no kona mau lealea. "Ua loihi no kela noho hana ana o maua ma ka aina lianai holoholona, haalele like aku la no maua i kela hana, a hele aku la e noho ma na kuahiwi. Ma kela huakai imi pomaikai no maua me na ulia laki, no ka mea loaa aku la ia maua kekalii lua pula. me ko maua hooikaika maoli i ka eli ana me ka hoomaha ole. o ka wa ai ame ka wa hiamoe wale no kahi wa hoomaha: eia nae iloko o ka makahiki hookahi o kela hooikaika ana, ua like pu me hookahi kaukani dala wale no ka mahele o kela ame lK'ia pakahi o maua. "Ua uhauhaia e a'u ka'u kaukani dala, ma ka piliwaiwai ana ame na wahine, a o Makuaia o maua, ka malam*. j kana inaa dala. Ma kekahi ulia i loaa ia'u, ua eha maoli au, aneane < make, aka me ka hoomanawanui no nae ka noho ana no kekahi mau pule, loaa mai la ia'u ka oluolu; aole nae a'u dala nolaila hele aku la e hana me ka hooikaika ana ma na hana e loaa a i ka nui kupono ana o ka'u mau dala, haalele iho la au i k3ā wahi, a holo aku la no UPuehalo. la'u i hoea ai no ke kulanakauhale, inu iho la au a ona, o ka mea apiki nae, iloko o kela ona, ua loaa ia'u ka laki ma ka hana piliwaiwai, me ka pau lna ana mai o na dala o kekahi banako piliwaiwai ia'u, o ka mea kupaianaha, i ko'u wa ona ole, aole o'u Jaki, aia ka a ona, he laki hoi kau, me ka maalahi o ka loaa ana mai o ke dala. M "Ua hoike, mua mai no oe i kena moolelo ou ia'u," wahi a Nikola. "Pela i'o ka hoi, ia kaua maluna o ka mokuahi, nolaila aole a'u kuawili hou ana aku i kela moolelo. Ma kela kulanakauhale 0 Puehalo, i halawai hou ai au me Mr. Makuaia, a hoohok) like iho la maua, e holo no Arizona, kahi i kaulana i ka nui o na keleawe. Kuai iho la maua i na lako no kela huakai, a ln.lo aku la no na kapakai o Mekiko, a i hoike aku au ia oe e Nikola, aole kela he maalahi, aka iloko o na pilikia ame na inea he nui, rio ka mea aia na kanaka piliwaiwai he nui malaila, aia no hoi na Ilikini aihue, ame na ano kanaka like ole, aka nae, mamuli o ka hana ana aku ma ke ano maalea, i loaa ai he hoalolia lehulehu ia maua, a loaa pu mai la no hoi kekahi mau mea ano nui, k maua i makemake ai e ike. "Nolaila e Nikola, ina au e hoike aku ana ia oe ma ke ano neepapa, no na mea i hanaia ma kela moali alanui e holo ana iloleo o ka Waoakua o Gila, elike ana ka ike e loaa ia oe, nic ia 1 loaa ia'u, a e makaukau loa ana oe, e uumi aku i ke kania-i o Makuaia. Ma keia wahi i pau ai ka moolelo oiaio loa, a ona mea aku i koe, he meahuna ia mawaena o'u ame Makuaia. "Ua loaa i'o ia maua ka lua keleawe 'a maua i hele aku ai e huli me ka hoomanawanui. O ke ano nae i loaa ai ia maua, aole oe e ike ana, hookahi nae mea oiaio loa, o maua na ona nona kela lua waiwai. "Maanei, i hoomaka hou aku ai ka moolelo oiaio. Hc mau mile ko maua mamao iloko o ka Waoakua Gila, me lihi launa ole aku i kekahi wahi i nohoia e na kanaka, a ina he Luaalii kekahi ma ka honua nei, alaila aia ia ma kela wahi a maua e noho ana. O na mea nui, o ia no ke one, ka pohaku atue ka wela oka la. He luaahi maoli kela, no ka mea aole he \s - ai e loaa, ma kahi he hookahi haneri mile ka mamao. "Maanei, i hoike okoa mai ai o Makuaia i kona ano oiaio ma<>li. Ua lilo maua a elua he mau kanaka wawai, ua hiki loa i kckajw kanaka naaupo, ke ike mai ia mea me ka hoohewahewa ole. W nui maoli kela waiwai, e lawa like ai maua, aole nae pela ka 'manao alunu a pakaha o Makuaia, a o keid*kana hana ku i ka lokoino o ke aloha ole i hana mai ai o'u. "Oiai au e pa'uhia loa ana i ka hiamoe ma kekahi po, ua holo mahuka aku la o Makuaia mai ia'u aku, me ka lawe pu ana ' I,a lio ame na hoki halihali ukana me ia, a d ka mea oi loa aku o ke aloha ole, o ia no kona lawe pu ana me ka wai, a haaleie ae Ia ia'u, e noho e kiai i ka lua waiwai a maua, me kekahi kulu wai ole, e loaa ia'u no kā hanen mile a oi aku." "He ku maoli kela hana a Makuaia i ka pepehikanaka ! M i hoolro ae ai o Nikola me ka piha hoowahawaha i kona haku hana. "O kona pepehi okoa ana mai ia'u a make, oiai au e hia:noc ana, a o kona haalele ana ae ia'u, me ka nele i ka ai aine ka ua like no ia me ka pepehikanaka. Ua nui na iwi kanaka a«i i ike ma kela waoakua, aole kela mau iwi i hoea ma kela v malalo o kekahi kumU ano ole, aksi he mau iwi ia, no ka i ika pololi ame ka makewai. Ua haalele maoli ae n> o Makuaia ia'u, no ka make ma kela wahi, i kuleana holookm ai oia i kela lua keleawe, a ua manao loa oia, ua make au, a hauoli kona noho ana, me ka loaa nui o ka waiwai iaia. "la'u i ike ai, aohe he wahi pono i koe, o ka noho hou ana ma kela wahi, hooholo iho la ko'u manao, e hele wawae aku Tukona, he wahi keia aia ma ka aoao hikina oka aina. Nan » la au i ka loa o ke alahele, he hana hiki ole ka hoonahoa aku; aka nae, ua like no ka noho ana iho, me ka ae ana akti i ka make, e hookokoke mau mai ia'u i kela ame keia hora, oini ka makewai, e kau mai ana imua o ka maka. (Aole i pau)