Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 12, 24 March 1922 — Iluna No Ka Ua Waele e Ke Pulu [ARTICLE]

Iluna No Ka Ua Waele e Ke Pulu

0 na aina apau e waiHo mai nei o kakou o Hawaii nei, he mau aina maikai wale no, koe na aina i uhi paapu ia e ka pahoehoe, i ole, na aina nele loa i ka *.vai. 1 ka wa o na kupuna, o na aina mahi e waiho ana me na pahoehoe maanei a ma o, e uhi paapu ia ana ia aina i na mea kanu, mai ka aina maikai a ka aina pahoehoe. He wahi olelo palaualelo wale ka olelo ae: Heaha 'ka pono mau pahoehoe ? No ia mau aina pahoehoe keia wahi poomanao a kaua e kuu mea heluhelu. He hana no ko ia ano aina. 0 keia pahoehoe, ma ka wa kahiko, he paepaeia mai apuni me na pohaku nunui ame ke unu o ka mahal:ea; i ka puni ana i ka pa o elua paha kaupai ke kiokie,* e lilo ana ia i pa hoahu no na weuweu like 010, 0 ke amau, a pela aku, me ka luia o kekahi lepo maluna iho a paa pono, mai ka mahakea ae no, no ka heopulu ana, a ma kekahi olelo, ka hoopopopo ana a. lilo i lepo i keia mau opala a weuweu. 1 ka hala ana o kekahi mau malama loihi e lilo io ana keia mau weuweu i hoopuluia i lepo o ke ano helu ekahi; a nolaila, i 'ke kanaka mahiai e noho ana me ka ike i na wa o ka ua, hoomakaukau ae la oia 1 ua wahi la, no ke kanu ana, ina paha he uwala, puepue ae la oiā' a kanu aku la i ka uwala, a kalo no, ma kekahi mau wahi o Hawaii. I ke kanu ana no i na wahi lau uwala a kalo paha apau, a haule ka ua ua pau 'ka hana. I ka haule ana o ka ua, hauoli ae ka manao o ko kanaka mahiai, a no ka mea na keia wai e hoomakamaka ae i na wahi lau o ke kolo aku la no ia o ke aa, pau ka pilikia. O kek«thi hana ana no, o ka hoopulu no i 'keia mau weuweu ma kāhi 0 ka lepo maikai a apulu, alaila hao, a lu iloko o keia mau kipohopoho i hanaia maluna o na pahoehoe, a-ka-nu aku na meakanu i manaoia. E kuu mea heluhelu, aia no na hoiko o keia mea ke waiho mai la ma Hawaii. . Na pahoehoe o ia ano 1 paepaeia e na kupuna, a i kanuia hoi i ka uwala a ko, ke ulu la no i kela la. Aole he hookahi a elua wale no, aka, he mau kaau 0 ia ano. Na kahua hale, aia no ke waiho mai nei, aole hookahi a elua wale no, aka, he mau lau o ia ano ma ka nahole o Panaewa. Na maia Hawaii o kakou he nahele ia 1 keia wa; ka mea a na kupuna i kanu ai me ka lakou mau lima.

O k& alani o ia mea ia, he nunui ka alanui i oi aku i ko ka alani Kaleponi a kakou e ike nei, a oi aku' no ka hu 'ihu 'i ame ka momona pu i kona. O ka hua ana no o na lau uwala oluna o keia mau pahoehoo, he nunui a momona. Noho aku la no ke kanaka mahiai a nana aku i ke ano o ka pu'e, malaila e ike ai i ka uwala a uwala ole. Ina e emi ka pu'e, ua uwala ole; aka, ina e ano mahuahua ae ka pu'e e hoomaopopoia ua uwala oialo a no ka mea na ka uwala e hooko Ia i ka lepo. O ia mea no ia o ka huai ana o ka uwala mai ka pu'e maL I ka kakou, o ka huki no apau. Ka na kupuna ohi pololei aku no a na uwala nunui lawe mai, waiho aku no i na uwala liilii no kekahi huai ana aku. He nui maoli ka naauao, aole paha he naauao, he akahele me ka hoomakaulii paha, a no ka mea aole lie ai uhauha ana o ia mau la o na kupuna. O na mea wale no e lele aku i ai na ka moa a puaa paha, o ia no na mea kupono ole i ke kanaka ke ai—o ia no ka ili o ike kalo a uwala. He hoomaopopo loa ia keia mea o ka hou o ka lae ia wa, a no ka mea, ua ike i ka luhi ame ka hoomanawanui ana i ka ua ame ka wela o ka la. Ke ike e aku nei no au i ka hoea hou mai o keia ike i o kakou nei i keia mua iho; A no ka mea, ma ka hana lima ana, e ike iho ai a hoomaopopo ae, a ma kela ano kuluma o na kupuna iloko o ia hana, e ala hou ae ai ia ike iloko o kakou, a no ka mea, mailaila mai kakou. Aole e nalowale ia ewe, ka owe a na hanauna ik« a ikaika ham _ -w*.- I

O ka wa keia o ka houluulu ao i keia mau ike, i hoi ak uia i ka aina hoopulapula, ua loaa ka ike ma ko kakou aoao; a na na loea no hoi ia e hoike mai i ka lakou ike me ke kaki ole ia mai. O ka lako i ka ai ame ka i'a maluna o iou aina me ka hoopilikia ole aku i kou poe hoaloha, o ia wale no ka mea nui ma keia hoopulapula an&; aka nae e oi wale aku ana kau hana ana; elike me ka nui o oiau naauao hookele, ame ka ikaika hana e ioaa ao ai na pomaikai he nui. A loaa ka aina, a ulu na meaai, a ai i ua ai la, kukulu kaua i ka ninau, e kuu mea heluhelu; O'wai ke kanaka waiwai a kuonoono maoli iloko o ka ainaf 0 ke kanaka anei e noho ana ma Honolulu me ka lako i ke dala ma ka banakof Ao)e! 0 ke kanaka e noho ana maluna 0 ka aina hoopulapula, i mahi a paa ka aina i na meaai, i lako i na holoholona, (eliko me loba ma Uka, Kaladea), i na lako meahana mahiai etc. E kulike ole ana paha ko kaua manao e kuu mea heluhelu, aka, e wehewehe au. 0 ka ola o ke kanaka e noho ana ma Honolulu, mo ka lako i ke dala ma ka banako, i ka hiki ana mai 0 ka wa e kulike ole ai o ka manrao o ke kanaka kanu ai ame ke kanaka maauauwa & kalepa ai, ma o ke kupono ole o ke kumukuai, e au'a ana ke inahiai i ka ai, a nele ke kanaka maauauwa; a oki loa aku hoi ke kanaka i lako me ke dala o Honolulu, a no ka mea, me ka nUi o kana. dala, aole loa e loaa kana ai, i ka nele ana o ka mea kalepa ai i ka ai e haawi aku ai i ua kanaka dala la. Aka, no ke kaaaka mahiai, piha mau no kana mau umeke i ka ai, me ka lilo ole o ia mea o ke dala 1 mea ano nui. ī keia wa he mea ano nui ia mea he dala. A mahope aku e hoowahawaha ana oe, aole ma ke'ano hoole loa aku, aka, e lilo ana ia mea i mea ano nui ole i. kou noonoo. E nana ae kaua i ka moolelo o kela pauahi nui o Kapalakiko. O na ona miliona. Me.ka Jxui hewahewa o ke dala a lōda oI«j ihō li no ka ai; ua kuku lakou ma na laina i paluluia me na kaula e hiki aku ai ma kahi haawi ai. I ka loaa ana mai o ka ai, aole i ka nui loa aole hoi i uuku iho i ka ai i haawiia i ka mea ilihune i komo pu ae iloko o ia laina haawi ai. Nolaila ea, haule ka mana o ke dala i keia kanaka mahiai. Eia hou, ina o keia kaua huliamahi iho nei, i kauaia i ka wa i paa ole o na kanaka mahiai malalo o kekahi aelike me ka poe kalepa ina ua ike maoli kakou i ka mana 0 ua kanaka mahiai nei, i oi aku 1 ko ke dala; aole hoi e hiki, ua paa mua ka ae e hoolako aku i ka mnkoke a ke kanaka kalepa ai.

Eia hou no, c hookuku ae kaua e kuu mea holuhelu, i ka loaa e loaa noi ma ka ikaika hana aku i ka ha'i hana, nie ka uku kupono ia kaua, e iko no kaua, o ka hua a ko kaua ikaika, ua oi aku i k& mea i ukuia mai ai kaua. Ina aole pela, aole kaua e hoolimalimaia. Ina o keia ikaika o kaua o kulaipau ae maluna o ko kaua mahele aina hopulapula ke hemo ao, aole anei e pau loa ia mau dala ia kaua mai ka uku hana amo ka puka. He lua gula maopopo keia no keia hanauna a no kela hanauna omua aku nei. He wahi olelo naauao io keia, e hoonaauao mai ana ia kakou, a ua walewaha no hoi i na inakua apau o ka aina mai 0 a o. Aia malalo ae nei o Waianae he wahi maikai loa i ke kanU ipu, mai ka wa kahiko loa mai. 'He Papaala keia wahi, a eia nae nui ka momona o ka ipu aiwaha. O na kamaaina o keia wahi, o na la i hala, e waele ana i ka aina iloko o na malama o Sepatemaba, Okatoba, a Novemaba a i ole Dokemaba kanu, i loaa i ko kuaua o na la hope o Dekemaba a i ole o lanuari. Ke hala no ke kanu ana mahope o ka ua, ka pau ana ae la ia. E maloo ana <aole e puka, a no ka mea o ka wai wale iho la no ia o keia wahi e pono ai ka mahi ana—he ua. O ka hoomaopopo i ka wa kanu ai me ka hoohakalia ole, o haule e ka ua a pilikia ka hana.