Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 12, 24 March 1922 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
OIAIO OLE NA KUMU KIPEHI A McCANDLESS IA BALDWIN
---------------
No ke kupale ana i ka inoa maikai o H. A. Baldwin ame kana mau hana, maloko o ka ahaolelo, ma kona ano he senatoa; a no ke ku-e ikaika ana aku hoi i na kumu kipehi kalaiaina a McCandless ame kona mau hoa hooikaika kalaiaina, imi baloka, ma ka lakou mau haiolelo, ma Wailuku, Maui, maluna o ka ninau pono koho baloka o na wahine, ame ka olelo hooholo, e kakoo ana ia Kuhio i kiaaina no Hawaii nei, e hoopauia ana ka pohihihi o ka lehulehu, i na hoakaka malalo iho nei, i hoomakaukauia e ke komite o na Repubalika o Maui, a i hoounaia mai no ka hoopukaia aku maloko nei o ka Nupepa Kuokoa; no ke kahua ole o ia mau kipehi ana, koe wale no ka pulapu ana aku i na mana koho, me ka manao, pela iho la e loaa ai ka baloka, o ke kamailio i na mea oiaio ole.
Kela Bila Kanawai Pono Koho o na Wahine
Ma ka halawai a na Demokarata i malamaia ma ka Hip, Wailuku, ua hoao ae o L. L. McCandless e hoohuikau, a hoohaukae, i ka moolelo pololei o ke kulana o Senatoa Harry A. Baldwin, maluna o ka ninau no ka haawi i ka mana koho i na wahine. Ua ae mai o McCandless, ua koho i'o no o Senatoa Baldwin no ka bila kanawai e haawi ana na ka poe koho baloka e hooholo ia ninau.
Ka Moolelo Pololei o na Mea i Hanaia
Eia iho ka moolelo pololei o na mea i hanaia ma ka ninau haawi i ka mana koho i na wahine, i ke kau ahaolelo o 1919. Mahope koke no o ka weheia ana o ka ahaolelo, ua hookomoia ae he bila kanawai iloko o ka aha senate, no ka haawi ana i ka mana koho i ka wahine. Ua nui ka poe iloko o na hale a elua i manao, pokole loa ka manawa no ka hoopaa ana i ka inoa o na wahine, no ke koho baloka o na Kalana, ina haawiia keia mana koho ia lakou. No ia kumu, hoololiia ka bila senate, e mana ia mahope aku o ka la 1 o Iulai, aole hoi mahope iho o ke aponoia ana e ke Kiaaina, elike me ka maamau. Ua apono o Senatoa Baldwin i keia hoololi a koho oia e hooholo i ka bila kanawai, elike me ia i hoololiia ai, a hoounaia aku la ua bila kanawai la i ka Hale o na Lunamakaainana.
Ku-e Ikaika ka Hale
Ua ala ae he ku-e ikaika iloko o ka Hale olalo i ka haawi ana i ka pono koho i na wahine, a ua mau keia ku-e ahiki i ka make ana o ke kanawai. Ua hookomo mai la ka pohai o Andrews ame Jarrett ma i ka bila kanawai e ka-ua ana i ka haawi ana i ka mana koho i na wahine, aia a apono mua ia ma kekahi koho baloka akea ana, o ia hoi, aia a apono aku na kane o keia teritore. O na wahine me ka poe e kakoo ana i ka manao e haawi i ka mana koho ia lakou, aole lakou i makemake i keia hoololi. Ua ike no lakou he hoao ana keia e alo i keia ninau. Aka hooholo mai la ka Hale i ua bila la, a hoounaia aku la i ka aha senate.
Koho o Baldwin Elike me ka Makemake o na Wahine
Ia manawa no aia ka bila kanawai a Baldwin i apono ai ke noonooia la iloko o ka Hale. O ke apono aku o ke senate i keia bila, ua like no ia me ka haalele ana a hoi hope iho maluna o ka lakou mea i hooholo ai, e haawi i ka mana koho i na wahine. Nolaila ua hoopaakiki iho la o Baldwin me ka hapanui o ke senate, e haawi ka ahaolelo i ka mana koho i na wahine, mai ka la 1 aku o Iulai, 1919, aole hoi e haalele i ke kulana a lakou i ku ai i ka hapamua o ke kau hana kanawai. O ka Baldwin koho ana ia wa ua kulike ia me ka makemake o na wahine o keia teritore, elike me na hoike i loaa ae. Ua hoole ka aha senate i ka manao o ka hale, e waiho hou mai i ka ninau no ke aponoia e ka poe koho o keia teritore, a ku iho la ka ninau pela, imua o ka hale, na lakou e ae mai a hoole mai paha i ka haawi i ka mana koho i na wahine. A hoopauia keia kumuhana mahope mai, ma ka hoole ana o Andrews ma, aole e hoala hou i ka Bila Senate Helu 48 ma ka papa o na hana o ka la, elike me ia i hoikeia ma ka aoao 1301 o ka Buke Moolelo o ka Hale Ahaolelo.
Ua olelo ae o McCandless ma ua halawai la, ina i hooholoia ka bila kanawai a ka aha senate aole ka e mana, aia wale no a aponoia ma kekahi koho akea ana alaila mana. Ua ninauia keia mea i na loio alakai o Honolulu ia manawa, a ua hoike mai na loio i hilinaiia, ina i hooholoia ka bila kanawai a ka aha senate i apono ai, alaila e mana ana no ia kanawai. O ka olelo a McCandless i olelo ae la, aole ka e mana, he mau olelo uhiuhi ia a ka pohai o Andrews ame Jarrett ma i olelo ai ia manawa.
Kumu Hoopii i Puehu Liilii
Olelo ae o Eliwai (McCandless) me kona mau kakoo Demokarata ekolu, i kaahele iho nei ia Maui nei, i ke aloha ole, a lokoino o Hale Baldwin i ke Keikialii Kuhio Kalanianaole, no kona ae ole e hoapono iho ka ahaolelo i ke keikialii, a i kekahi mea e ae paha, e lilo i kiaaina no kakou. Aole pololei o keia mau olelo, ua like no ia me na olelo a lakou i olelo ai, he ku-e o Hale Baldwin i ka haawi i ka pono koho baloko i na wahine, a he wa kupono loa keia no ke peku ana i keia mau olelo a keia poe Demokarata, no ka lokoino me ke aloha ole, a puehu liilii ia mau olelo hoino wale.
He oiaio no ua ku-e aku o Hale Baldwin i ka haawi ana o ka ahaolelo i ko lakou apono ana i kekahi kanaka no ke kulana kiaaina no na kumu kupono maoli.
He Hana Kaili Mana
Ma ka hooponopono aupuni Amerika ana, ua maheleia ka mana aupuni i ekolu mahele, ka mana kau kanawai, ka mana hooko ame ka mana hookolokolo. E hana like lakou, a ia wa hookahi no, ua loaa like ka mana kaohi ia lakou kekahi i kekahi, e hoohana ana i ka mana aupuni i hookaawaleia nona, me ke keakea ole aku kekahi i kekahi. He makee loa ka lahui Amerika i keia mau mana aupuni, e kaawale kekahi mai kekahi mai, a he ku-e loa lakou i ka manao e mauae aku kekahi maluna o ka pono i hookaawaleia no kekahi.
Ka hana a ka mana hooko, o ka hooko aku i ka papahana i hooholoia e ka mana kau kanawai, a ina ua pono ole ke kanawai i hooholoia e ka mana ahaolelo, ua hiki i ka mana hooko ke hoohana aku i ka mana vito i haawiia iaia. O ka Baldwina i ku-e ai ma kona manao ana, he hana kupono ole i ka ahaolelo ka onou aku i kekahi inoa, e koi ana e haawiia iaia ka inoa kiaaina, ka mea iaia ka mana hooko, alaila e loaa anaa iaia ka pono, o ke koi aku e hookohuia kekahi i lunakanawai kiekie, ame na poo o ka mana hookolokolo.
O ka hana a ka mana hookolokolo o ia no ka hooholo ana i ke kupono ame ka pili o ka manao o na kanawai i hanaia, e ka mana kau kanawai, me kona kue ole i ka pono o ka lehulehu, i hoopaaia malalo o ke kumukanawai, aia a kupono pela, alaila mana ia kanawai. Ina i ka ahaolelo kekahi kuleana wae i inoa lunakanawai, alaila e komo ana iloko o ko lakou lima ka wae ana i inoa no ke kulana lunakanawai, ka mea iaia ka mana o ka hooholo ana i ke kupono o ke kanawai a lakou e hooholo ai. Ina loaa keia mana i ka hale ahaolelo, alaila e lilo ana iloko o ko lakou lima ke kuleana o na hookohu mana hooko, me ka mana hookolokolo, like no ia me ke kapae ana o ka mana kau kanawai, a hoopau paha i na kumu ke'ake'a i ko lakou mana, a kaupalena hoi ia mea, alaila like no ia me kona lawe kaokoa ana i ka mana poo iloko o kona lima, maluna ae o keia mau mahele mana aupuni kaawale elua.
Lilo i Hana Kamalii
Lilo i hana kamalii na hooponopono aupuni ana, ina aeia na ka ahaolelo e onou mai ka inoa o ke poo o ka mana hooko, ame na poo oihana o ka mana hookolokolo. Ina pela iho la e waeia ai oia, e pili wale ana ka mana hooko, a e ae wale ana oia i ka makemake o ka poe kaukanawai. Ina pela e waeia ai na lunakanawai, me ka nana ole i kona pololei, a lilo ia i mea piliwale malalo aku o ka makemake o ka poe kaukanawai.
O ka olelo hooholo e apono ana ia Kuhio no ke kulana kiaaina, like no me ka hoapono ana o ka ahaolelo i kekahi kanaka okoa aku, he hoao ana ia e hookahua i kekahi papa alakai hana, e hoohihia ana i ke kahua kumu o na hooponopono aupuni ana, malalo o ke ano aupuni Amerika. Lilo no ia hana i kumu e ku-e mai ai o Peresidena Harding a Peresidena e ae paha ia ano hana, ma ke ano he hana hoao ia e ke'ake'a aku i ka mana kaokoa i haawiia iaia, a e hoohaiki mai i ke kuleana i haawiia iaia.
He Mau Hoaloha Oiaio
Ua ike o Senatoa Baldwin i keia mau mea. Maluna o ka papahele o ke aha senate, ua hoike oia i na kumu ana i ku-e ai i ka olelo hoapono. Aole ia he ninau no kona hoaloha no Kuhio, ka mea i kamaaina iaia mai ka wa kamalii mai. O ka ninau o ia ke kakoo i na kumu ame ke kahua o ke ano hooponopono aupuni Amerika ana, elike me kona hookumuia ana a nui ahiki i keia la.
Ua maopopo no ia Kuhio ia mea. Aole i manao o Kuhio ua koho aku o Balawina ma ke ano hana lokoino a aloha ole iaia. Mahope mai, i na mahine hope o kela makahiki aku nei, ua hoike mai ke keikialii, aole i ala ae he ku-e mawaena o laua, e pau ai ka noho hoaloha ana no kekahi manawa loihi loa ae nei, no ka mea, ua kipa mai oia, a noho ma ko Baldwin home no kekahi pule okoa. O ko Kuhio hana ana pela, me ka maopopo o na kumu o ko Baldwin koho ku-e ana i kela olelo hooholo hoapono iaia no ke kulana kiaaina, he mau mea ia nana e hoolilo na olelo a Eliwai McCandless, me na wahi paalalo puhi makani Demokarata i olelo iho nei, i mea lapuwale, a ano kohu ole, ka olelo he lokoino o Baldwin i kona hoaloha.
NA HOINAINAU KALAIAINA
--------
"Ua oi aku na kanaka Hawaii a McCandless i kanu ai ma keia kulanakauhale, mamua o kekahi poe e ae, ua hiki keia e hooiaioia maloko o ka buke hoomanao a kekahi kanaka kanu kupapau," wahi a Bakalamana, ma kana haiolelo maluna o ka pahu kopa ma ke alanui Betela me Moi.
---------
"Ina he nui i'o na kanaka Hawaii a McCandless i kanu ai alaila mai koho oukou iaia e koho ia Mr. Baldwin, ka mea nana i kukulu i halema'i no na Hawaii ma Maui, no ke hoopakele ana ia lakou mai ka make mai." --C. M. Bettencourt.
---------
"Ua olelo ae o George Kekoa Ah Nee, ua like ke kekee o na Repubalika apau me ke au pulumi. Keu aku a ko kupanaha! He pololei ke au o ka pulumi, ua hepa paha ka waha i ka apakee o na Demokarata, i hopu hewa ai!"--M. N
---------
"Aia iloko o Peresidena Harding ka manaoio no ka hoopono ame ka naauao o na kanaka o Hawaii nei; ua ili iho maluna o kakou ke ko'iko'i o ka hooiaio ana aku ia mea, ma ka hoouna ana i elele Repubalika, no ke kukakuka pu ana i na mea e holomua ai keia Teritore."-- Kiaaina Farrington.
---------
"Keu aku no paha a ka mea apiki, i ka wa e ola ana o ke Keikialii Kalanianaole o ka hoinoino wale iho la no ka hana ike a na Demokarata, ma na manawa hakoko kalaiaina, i keia manawa nae, nihi ae la ma ka lakou kahuahana, me ka hoomaikai ana i na hana a Kalanianaole ma Wakinekona, me ka manao pela e loaa ai na baloka o na Hawaii ai McCandless."-- E. M.
-----------
"He pono e kukulu hou ia ka Aoao Demokarata, aole he aoao i keia manawa, o ka aoao wale no o McCandless."-- Kauka Raymond
-----------
"He kaikamahine au no Maui, e koho ana au ia Mr. Baldwin, ma ka la apopo, me ka nana ole i ke kauoha mai o ka'u kane, e koho ia McCandless."-- Wahine Pukiki.
----------
"Ina ua hanauia mai o McCandless me ka puna pakini ma kona waha, alaila, he pakini puhi aku la, no ka mea he hookahi wale no ana mele e hookani mau ana, e "Koho ia McCandless, a na ke Diabolo aku ke koena o ka hana."-- J. H. Wise.
----------
"O ke kipehi mau ana aku me na olelo hoinoino, maluna o ka pahu kopa haiolelo, he hookahi no hopena loaa mai, o ia ka oi aku o na baloka e loaa i ka mea e hoinoinoia aku ana."--W. J. Coelho.
---------
"Hookahi no wahi kupono loa no Mrs. Mary Haaheo Atcherley, o ka noho iho i Hawaii nei, e lilo i makuahine maikai no Hawaii, a e hookuu aku i ka hana ma Wakinekona na na kane."-- Kekoowai.
---------
"Heaha aku ka Jonah Kumalae o Wakinekona? Noho malie iho no i hoa no ka papa lunakaia i makaala i na hana e pono ai ka lehulehu,"-- W. J.
---------
"Ke makemake nei au ia oe e papa, e koho pololei oe ia H. A. Baldwin ma ka la apopo."--Wahine Hawaii.
---------
"He Demokarata ko'u aoao kalaiaina, aka ke nana aku nei nae au ma ka laau hua, o ua laau la, oia no o Mr. Baldwin, e koho aku ana au iaia i pani ma kahi o ka Elele Kalanianaole."-- Demokarata.
--------
"Ua oi aku ka pilikia o ka aoao Demokarata i keia manawa mamuli o na hana kipehi a hoinoino pilikino, a ka poe hailolelo e hele nei, mamua o na manawa e ae, a ke ike e aku nei no au i ka hiki ole i na Demokarata ke paa i na kulana oihana a lakou e noho mai nei maloko o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei."-- J. K. K.
---------
"Eia wale ae nei no ko'u lilo ana he Demokarata, he kahiko loa ko'u lilo ana he hoaloha no Mr. Baldwin, nolaila no Mr. Baldwin ko'u baloka, a ma ka aoao Demokarata ae hoi au e hana ai, e a'o i ko'u mau hoaloha, e koho like mai i ka'u moho."-- D. K.
HE MAU MANAO KAKOO E LILO O HON. H. A. BALDWIN I ELELE MA KEIA KAU.
---------
Mr. Sol. Hanohano, Aloha nui oe:-- Ke noi ia nei kou oluolu ame ka lokomaikai e ae mai i kela mau olelo maluna ae, no ke kakoo ana i ke kupono o H. A. Bolowina i Elele ma keia kau kuikawa, o ia no keia:
Kupono (1) he keiki hanau oia na Maui o Kama; (2) he keiki i hoonaauaoia, a ua piha kona lolo i na mea maikai e pono ai kona ola ana; (3) ua noho mau i ka aha senate o keia Teritore ahiki i keia wa; (4) he haahaa a he ike i ka poe kiekie ame ka poe haahaa; (5) he malama i na wahine kanemake, o kona mahiko; (6) he lima kokua i na makua ilihune; no na kaikamahine, i ke kula hanai o Maunaolu; (7) o ka mea oi loa, o ia no ka noho Kristiano me ka haawi ana i na kokua i na hana pono.
Nolaila, ua lawe loa a kupono loa ioa i pani ma kahi o ko kakou Elele i aloha nui ia no ka'u mau kumu i hoike ae nei, i ko H. A Bolowina mau kumu kupono, e like oia i Elele no keia kau.
He mau mea hoopiha nupepa wale no ka hoike piha ana aku, na lakou i hooiaio mai i ka oiaio o na mea apau a'u e hoike nei ma keia mau kumu oiaio apau, a na na kamaaina ame ka poe apau a na Maui, i haawi mai i na kokua aloha.
He puuwai hamama no na mea apau, a he noonoo akea, o kona mau manao aloha i ka poe pilikia e haawi ana i kana mau kokua aloha no ka poe pilikia na kumu kupono, e waiwai ai na baloko hookomo ma keia inoa i Elele. He mau baloko waiwai ia, a makepono ke koho ana. E nana i keia himeni i paa i ka waha o ka lehulehu:
Kilakila Haleakala,
Kuahiwi nani o Maui,
Haaheo oe e Hawaii,
Hanohano o Maui no e ka oi.
Mai poina e na mana koho i ke koho i ke Keiki o Maui.
Me keia mau manao kakoo i ke keiki o Maui, ke waiho nei au na ke Akua e alakai i ka noonoo maikai o na makaainana, i koho i ka ulu i paki kepau o Maui ka oi H. A. Baldwin.
Kou oiaio,
J. P. K.
Honolulu Oahu, Mar. 18, 1922.
KA AHAHUI HUANELIO MOKUPUNI O OAHU.
E noho ana ka Ahahui Euanelilo Mokupuni o Oahu, ma ka Poakolu, Aperila 5, M. H. 1922, ma ka luakini o ka Ekalesia o Central Union Church, (Kaukeano) Honolulu, kihi o na Alanui Beritania ame Richards oluolu na kahu, na elele, na haiolelo na lala mau, na komite ane na lala o na Papa Hawaii, e hiki ma kahi, i olelo mua ai, ma ka hora 9:00 a. m. o ia la.
Rev. H. K. POEPOE,
Lunahoomalu.
WM. K. POAI,
Kakauolelo.
HALE UWI WAIU
-o-
MAPULEHU
PUKOO, MOLOKAI
E Hooholo Ana i ka MOKUKUNA GESOLINA
LELEIONA
Mawaena o na Awa o Honolulu me Molokai
---------
Geo. P. Cooke,
ONA.
Poe Lawe Hau me Waiu
E KUAIIA AKU ANA MA KE KUDALA NA HALE MA MALUHIA.
-----------
Elua pule mai keia la aku e kuaiia aku ana ma ke kudala akea keia mau hale ame ka aina i ikeia ma ka inoa Maluhia, mauka aku o ka hale o ka Papa Hawaii, a ua hoikeia ae ia kuaiia aku i ka poe kuai aina apau oloko iho o ke kulanakauhale o Honolulu, e ke Kapalama Settlement, ka ona nona ia wahi.
He hana keia i hooholoia mahope o ke kukakukaia ana me W. R. Kakela, ka mea nana i kukula i keia kauhale a i hooliloia aku hoi ma ke kuai i ke Kapalama Settlement. He ano huinakolu kela apana aina, me ke alanui akea, oia ke alanui Hokele ma ke alo mai, o kona iliaina aneane hookahi eka ame ka hapaha.
He 11 mau hale elua papahele a he ehiku mau hale mahope aku hookahi papahele, ua piha wale no keia mau hale apau i na kanaka Hawaii, a ua kukuluia no hoi ma ke ano paa a maikai me ka lako i na mea apau. Ma ka palapala kuai a Mr. Kakela ii hana ai e hoolilo ana i kela wahi i ke Kapalama Settlement ma ke ano he makana, ua hoakakaia maloko olaila i na kanaka Hawaii wale no ia mau hale e hoolimalimaia aku ai aole i kekahi mau lahui e ae, he hana maikai a aloha a Mr. kakela i hana ai no ka makee i ka pono o na kanaka Hawaii. O ke kumukuai haahaa, elike me ia o ka hoikeia ana ae he $75,000.
I ka mea kohokiekie loa e lilo aku ai ia mau hale ame ia apana aina, a o na dala e loaa mai ana ma ia kudala ana no na hoolilo o ke kukulu ana aku i mau hale maluna o kela apana aina ewalu eka a ke Kapalama Settlement o ke kuai ana, ma ka aoao ma Waikiki o ke alanui Halema'i Pupule, ke kahua hou e ku aku ana o Kapalama Settlement, a i kuaai hoi ia wahi, no ka makemakeia ana e hoakoakoa i na halehana apau a ke Kapalama Settlement ma kahi hookahi.
O NA MAKAAINANA WALE NO KE HANA MA NA SUA.
-------------
Me he mea la o na limahana makaainana wale ana no ke hana ma kahi o ka laina puipu meaino e hanaia aku ana ma Kunawai. He olelo hooholo e pili ana i keia ka i hooholoia ma ka Poalima nei e ka papa o na lunakiai mahope iho o ka loaa ana ae o kekahi leka i ka papa mai ia Ralph E. Woolley mai ka mea iaia ka aelike no ka hana ana ia laina paipu sua, e noi ana e pono o na Kepani kekahi mau limahana e hoohanaia aku ma ia laina sua mamuli o ka pokole o na limahana makaainana. Ua noi pu mai o Woolley e hooloihiia aku i kanakolu la hou no ka hana ana ia aelike a ua aeia aku ia noi ana.
Ma ia halawai ana a ka papa ma ka auwina la Poalima aku nei i hoike ai ka Lunakiai William McClellan, ka lunahoomalu o ke komite makeke, no kona kauoha ana aku i ka Lunahooia Bicknell e ninaninau pono aku i na hana e pili ana i ka makeke ame ka huli pono ana aku i na buke moowaiwai o ia oihana no ka manawa maloko o na mahina o Novemaba i hala. O kekahi mau hoolilo i keia maloko o ka hoike no hookahi mahina e pono e hookakaawaleia no kekahi manawa loihi aku, wahi a kana hoakaka. Ma keia halawai ana ae a ka papa e waihoia ae ai kekahi hoike no na ano laula o ka hoohanaia ana o ka makeke, wahi a McClellan.
Ua waihoia ae he hoike no ka hookohuia ana aku o A. E. Harris i mea malama buke waiwai no ka mekeke ma kahi o W. E. Miles.
He olelo hooholo e hookaawale ana i haawina dala o $13,330 no ke kuai ana i kekahi enekini kinaiahi ka i hooholoia ma ka heluhelu ekahi ame elua ana. Hoopaneeia ka halawai a noho hou ma ka hora 7:30 o ka po Poaha o keia pule ae.
NAHAHA KEKAHI HALE I KEKAHI POHAKU NUI
-----------
M ka Poakahi nei ka loheia ana ae no ka nahaha ana o ka halekaa otomobile hou a Mrs. Edna B. Hartie ma ke Kiekiena Pakipika i kekahi pohaku nui o ka haule ana mai a kau pono maluna iho o ia halekaa, he poino ana o ia halekaa i komo aku ai kekahi mau Kepani kamana elima iloko o ka pilikia.
O ka pohaku nona ke kaumaha he mau haneri paona ua haule mai ia mai kona wahi mai i waiho ai mamuli o ka hoopa-huia ana me ke kiana pauda e na Kepani ma ke kahua hou o ka halenoho o Standwood ma kahi he 300 kapuai maluna aku.
Ma kahi o ekolu kapuai ka hamama oluna iho o ka halekaa a haki kekahi kua 2x4 oluna o kaupoku. No ke kaumaha o ka pohaku a hui pu me ka ikaika o ia haule ana mai ua hooneeia aku ka halekaa he mau iniha ka mamao mai kahi aku i ku mua ai. Mahope o ka haule ana iho o ka pohaku a pukai mailoko aku o ka hale, ua @kaa aku la ia i ka pali no kekahi mau haneri kapuai a hooku'i aku la me kekahi auwai hou a naha kekahi aoao, a hoomau aku la no ke kaa ana ahiki i ka ili ana i ke alanau malalo loa mai. Ua oleloia ina no ka hooku'i nei o ia pohaku i kekahi kanaka e hele ae ana mamua o kona alahele he make loa kona, no ka mea he pohaku nui maoli ka ia.
HOOKUMUIA KE KALAPU REPUBALIKA WAHINE MA LAIE
----------
Mr. Lunahooponopono, Aloha oe:-- Me ka hauoli nui, ke panee aku nei keia makapeni i kekahi anoai ulumahiehie, o ia hoi, ma ke awakea o ka Poaha iho nei, Mar. 16, 1922, he po-ha ana uinaina nakolokolo ana ka lewa-anuu halulu ana ka leo pamaloo o ka hekili, aohe no i loihi iho lohe aku la au i ka hooho ana ae o kekahi poe o ke kaa oto aku la ia o ke Kamaliiwahine Kalanianaole e kalaiwaia ana e Mr. M. Richards, kekahi o na polopeka kalaiwa kaa oto o keia ailana.
Kaalo hou ana no kekahi oto, pela hou mai ana he kaa, a liuliu iki, maalo hou ana he kaa, lohe aku la au i ka ninau ana mai ia Mrs. Violet Meyer, aia la ihea ko Mr. Luahiwa wahi? Kuhikuhiia aku la no hoi. O ka manao o keia huakai, o ia no ke kukulu kalapu ma ka aoao o na wahine Hawaii, o ka Mahele 4, Apana 5 nei.
Mamua no nae o ka malamaia ana o ka halawai, ua hookipa maikai ia na malihini hanohano, ma kahi o ka Hope Makai Nui Jos. Luahiwa.
Eia na ukali o ke kamalii: Mrs. Keomailani Kea, Mrs. Maluhi Reis, Mrs. Lahilahi Webb, Mrs. Jane Clark, Mrs. Myra Iona, Mrs. Thos. Treadway, Mrs. A. P. Taylor, Mrs. Emmaline Magoon, Mrs. Caroline Robinson Mrs. Ed. Norrie, Mrs. M. Davidson, Mrs. Iwa F. Wood o Kohala, ame Mr. Hannah Paris o ke kai malino a ehu.
Ma ka hora 2 p. m. ua malamaia ka halawai ma ka hale hulahula o Laie nei, i noho lunahoomaluia e Mrs. Luahiwa, a hoolaunaia mai la o Mrs. Jane Clark imua o ke anaina nui o na wahine ame na kane, aohe no nae i liuliu, komo ana na keiki kula, piha pu oloko o ka hall.
Ma ke ano nui o kana haiolelo, i hele mai nei makou e hooko i ka leo poloai a kekahi o na wahine mana koho baloka o keia mahele, no ke kukulu ana i kalapu Repubalika, elike no hoi me ka hana a ko kakou mau kaikunane, aole me ka manao hookelakela, aka, e huki like, oiai ua hala ka elele, ke Keikialii J. K. Kalanianaole, a kakou i aloha nui ai a waiho iho i kana mau hana pookela i kia hoomanao na kakou e hoomanao ai nona, a e ku kakou iluna a nana aku iamua.
Pau kana, hoolaunaia mai la e ka lunahoomalu o Mrs. Lahilahi Webb, a wahi ana, ulumahiehie wale ka hoi ko kaou hui malihini ana, oiai kahi no makou a maalo mai i o makou nei, nolaila, ke aloha no ko oukou a nui. Ke kokua aku nei au i na mea a ko'u mua i ha'i aku nei, a e lokahi kakou. Ahiki mai i ka la koho baloka, e koho ia Hon. H. A. Baldwin, i elele na kakou i Wakinekona, oiai he Hawaii oiaio oia, ma ka hanau ana, no na Hono-a-Piilani.
Noho oia, hoolaunaia mai o Mrs. A. P. Taylor, pakake, waiki-poha aku la kana olelo, hiki ole i ka mea kakau ke unupeu, aka, hookahi no manao o lakou apau e kakoo ana i ka moho elele Repubalika.
Alaila, hoolaunaia mai la ke Kamaliiwahine Kalanianaole, me na manao pihoihoi o ke anaina, poha mai la ka leo alii, o ka mea i loohia i kekahi haawina kaumaha, a pela i'o no, a eehia iho la ke anaina, me na manao kuio o ke aloha no ka elele alii ahonui a ka lahui i koho baloka ia a puka ma ka aoao o na haku alii mua, e moe lolii mai la ma Maunaala, a haule pa-hu ko kakou ano; aloha no.
Wahi hou ana, ke makemake nei au e kukulu i na kalapu o na wahine Hawaii, me ka maemae, me ke aloha kekahi i kekahi, nee a huki like imua ma na hana pono, iloko o na loina alakai naauao o ka aoao Repubalika, oiai o ia ka aoao lanakila ma ka aina makua, a pela no hoi iloko o ka ahaolelo lahui. Oiai o ko'u kamaaina me ka elele aloha a kakou i hala, aohe neemua o na hana o ka aoao nawaliwali, lomilomi mau ia e ka aoao nawaliwali, lomilomi mau ia e ka aoao lanakila, o ia hoi ka aoao e noho mana ia mai nei e ka peresidena pookela a hanohano o ka aoao Repubalika.
Eia hou, oki loa aku hoi na moho holo kuokoa, aoke o lakou kuono, a rumi hoi olaila (Wakinekona), aole keia he manao ku-e, aka, makemake au e ha'i i ka oiaio.
Nolaila, e lokahi kakou e koho ia Hon. H. A. Baldwin, oiai hanau no i Hawaii nei, holoholo pu no me na keiki Hawaii o Maui, ai pu, moe pu, luana like no me lakou o ke kulana nae he haole, a o na hana kokua manawalea no nae he puuwai Hawaii, ua hooikaika no i ka hana, ahiki i ka waiwai ana.
O ka'u e noi aku nei ia oukou, e na mana koho baloka, e hoopau loa kakou i kela olelo kupono ole, o ia hoi e nana ma ka ili, o ka pololei maoli, e nana kakou ma ka hana a ke kanaka. He mea oiaio, ua olelo i'o no ka elele alii a kakou i hala, e hoouna no i Hawaii, i Hawaii no nae, e hana ana i ka pono pookela, ku i ka mahaloia, no ka hanohano o ko kakou aina. Oiai ua hana aku ko kakou elele alii i pauaho mai i keia ola ana, nani a maemae ko kakou kulana kalaiaina ma Wakinekona, a na nui na hoaloha, i mea aha ia, e hoohaukae hou aku ai, a manaoia mai, aohe poe Repubalika kupono i koe ma Hawaii.
Nolaila makemake au i na wahine mana koho apau e ku maluna o ke kahua kalaiaina maemae, aole hoi i hoohalike me na hana kalaiaina hailiili pilikino o keia mau la e nee nei. Nolaila e hoomanao oukou, o ko kakou moto: "E lokahi me ke aloha."
Noiia mai la ka manao o na kane, a o Mr. J. W. K. Makahanohano ka i haawi aku i na mahalo ana he nui, o ka meakakau pu kekahi i ku aku ma ka aoao o ke anaina, a haawi aku i na manao kakoo, oiai o ke anuu mua iho la no ia, e holomua ai oukou ma na hana kalaiaina, o ke kukulu i mau ahahui laha, ma kela ame keia mahele koho, elike me makou na kane o ka aoao Repubalika.
Kohoia iho la na lunanui: Peresidena, Mrs. M. K. Luahiwa, hope, Mrs. Mary Forsythe; hope, Mrs. C. Bread; puuku, Mrs. Maunahina Makahanohano; kakauolelo, Miss Ivy Kekuku Apuakehau; hope kakauolelo, Mrs. Violet Meyer; komite teritore, Mrs. Makanoe Makakao; komite kalana, Mrs. Emma Kalama. Na lunakanawai ame na komite hooko, a noho hou ka halawai lala, alaila koho ia.
Kauohaia ka papa peresidena e pii i Honolulu i ka Poakahi, la 22 o keia pule ae, e kukakuka pu me na lunanui o ka aha kuwaena, a ku ae la na mea apau iluna, a hookuuia ma ka pule a Ivy K. Apuakehau.
Ka'i laina aku la ka lehulehu e lululima aloha pu me na malihini, a oi loa aku i ke Kamaliiwahine, ia wa i kuupau mai ai o Mr. Paloka i ke oli k e mele ka'ihonua o na alii, me ka eehia o na mea apau, a ua ike aku ka mea kakau i ka hiolo makawalu o na waimaka o kekahi hapa o ke anaina, a huli hoi aku la na malihini me ka anoi nui ia e na kupa o ka aina puuhonua i ka ehu o na manu.
JOSEPH K. APUAKEHAU.
Laie, Oahu, Mar. 18, 1922.
iho mamua o ka hora ewalu o ka @. Aole e aeia na keiki e maauhele ma waho o na halekuai ame na hale kii onioni ma nei mua aku ma ka po.
WEHEIA NA KOHOKOHO ANA NO KA HALEKULA HOU
Ma ka Poakahi nei ka weheia ana o na kohokoho no ka hana ana i ka halekula hou o Kalihi-kai maloko o ke keena oihana o ko Kakauolelo Kalana David Kalauokalani, o Jas. Yap ka mea koho haahaa loa, oiai he $14,500 kana koho.
O kekahi poe e ae i waiho ae i ka lakou mau koho oia o A. Akiona, he $14,497; H. Y. Chuck, $14,925; Burgess & Davenport, he $15,476; Davis & Co., $17,324.45; Henry K De Fries, he $22,800. Ua waihoia aku keia mau koho apau i ka papa o na lunakiai no ka lakou apono a apono ole mai paha.
Hookahi no papahele o keia hale kula, he eono mau rumi no na papkula, he rumi haawi laau, he keena oihana no ke kumukula, he rumi no ke kumukula me kekahi rumi hoahu ukana, a he rumi auau.
O keia halekula e kukuluia aku ana no ke pani ana ia ma kahi o ka halekula mua i pau ai i ke ahi he mau mahina i hala aku nei.
Ka Pila GRANFONOLA COLUMBIA
Maopopo ka Wa e Pau Ai
Na ka mea hoopaa nona iho e makaala ia mea nou. Ua hiki ia oe ke hulahula ahiki i ka huaolelo hope loa.
Uku Liilii ke Makemakeia
Thayer Piano Co.,
LIMITED.
148-150 Alanui Hokele
Kuai i na Nupepa me na Buke Nupepa
MAGAZINES, NEWSPAPERS AND PERIODICALS
BRAIN FOOD FISHER'S NEWS CART
REGISTERED TRADEMARK
HONOLULU, T. H.
DAILY FIRST NATIONAL BANK 7 AM TO 6 PM
EVENING BENSON SMITH DRUG STORE 6 TO 11 PM
Ma ke Kaa Lawe Meahou a Fisher
E Hoahu i Kau Mau Dala me ka Banako Holomua
---------
E loaa no ia oe na kuka'i oluolu ana ina oe e hoahu me keia Banako hou, a i kaa ka hooponopono ana malalo o na kanaka makaukau kupono o keia kulanakauhale.
Mai Hoiliili i Kau Mau Dala o ka Luhi Ana Maloko o Kou Home, no ka mea eia ka aihue ke hana mai nei i kana hana i kela ame keia manawa. Ua malu kau mau dala i hoahuia me makou, a e loaa pu ana hoi ka ukupanee o eha pakeneka o ka makahiki.
Ua ikeia ka holomua loa o keia banako ma ka mahina mua loa o ko makou wehe ana i loaa ole aku ka lua i na banako e ae maloko o ke Teritore o Hawaii nei, ma ka nui o ka hana ame na hoahu i komo mai.
-------------
The Liberty Bank of Honolulu,
LIMITED.
Keena Kuikawa: Helu 75 Alanui Moi, Mawaena o na Alanui Kamika ame Maunakea.
O NA HAWAII
i makemake i ka pomaikai o ke Kanawai Hoopulapula o Molokai, e hoolako ia lakou iho no ka holomua ma ka loaa ana ia lakou o na Lako Mahiai me Hanai Holoholona ma keia hui kamaaina.
Ke malama nei makou i na Lako Hana Maikai Loa, pela hoi me ke PENA SHERWIN-WILLIAMS, ka mikini Umi Waiu DE LEVAL ame na lako pili i ka home o na ano apau.
Maloko o ko makou Keena o na Lako Paani e loaa no he ahua o na pu liilii ame na raifela maikai.
--------
E. O. Hall & Son, Ltd.